HUKUKU KAVRAMI

HUKUKUNUN TANIMI Hukuku, i szlemesine dayanarak cret karl bir bakas iin (iveren) ve ona bal olarak alanlar (ii) ile bunlarn arasndaki i ilikilerini dzenleyen hukuk daldr. Yani bir i ilikisinin Hukuku kapsamnda yer alabilmesi iin, i gren kiinin 1)bakasna baml olarak 2)cret karl alyor olmas gerekir.

.
Gnmzde, Devletin iiyi koruma ve taraflar arasnda denge salama amacyla i ilikilerine mdahale ettii bir gerektir.Bu nedenle HUKUKU, ii-iveren ilikilerinin yan sra, bunlarla devlet arasndaki ilikileri de dzenleyen bir hukuk dal haline gelmitir. Ayrca, iilerin ve iverenlerin kendi mesleki kurulular( sendikalar) ile olan ilikileri, bunlarn , kurulu ve ileyiine ilikin dzenlemeler ile taraflar arasndaki anlamazlklarn zmne ynelik dzenlemeler de i hukukunun konusunu oluturmaktadr.

 HUKUKUNUN BLMLER
1) Bireysel Hukuku
Tek ii ile iveren arasndaki i szlemesi ile ortaya kan hukuki iliki, bireysel i hukukunun konusunu oluturur. szlemesinin kurulmas, bu szlemeden kaynaklanan hak ve borlarn yerine getirilmesi, i szlemesinin devam srasnda alma koullarnn dzenlenmesi, alma ve dinlenme sreleri, ii sal ve gvenlii, i szlemesinin sona ermesi ve sona ermesinin sonular bu hukuk kapsam iinde yer alr.

2) Toplu Hukuku
Toplu Hukukunun konusu ise kollektif dzeyde i ilikileridir.i sendikas ile iveren sendikas veya ii sendikas ile iveren arasndaki kollektif dzeyde i ilikileri bu hukuk kapsamndadr. Sendika ile yeleri arasndaki ilikiler ile sendikalarn kuruluu, organlar,faaliyetleri, sendikalara yelik, toplu i szlemesine ilikin konular,grev ve lokavt bu hukuk dalnn konusu iine girmektedir.

 HUKUKUNUN DOUU VE GELM

GENEL OLARAK

Hukukunun ortaya kmasndaki en nemli etken sanayilemedir. 18.yy sonlarnda, bata ngiltere olmak zere bir ok Bat Avrupa lkesinde sanayileme hareketi balamtr. Bu dneme hakim olan iktisadi liberalizm hukuk dzenini de etkilemi ve devlet ii-iveren ilikisine herhangi bir mdahalede bulunmamtr. alma koullar ve cretin serbest piyasa ekonomisi kurallar iinde arz-talep dengesine gre belirlenmesi gerektii dnlmtr. Bu ilke, iverenleri, ii cretinden azami dzeyde tasarruf etmeye, daha az iiye daha ok ii ,dk cretlerle yaptrma yoluna gtrmtr. Bu dnemde pazarlk gc olmayan ve ekonomik bakmdan zayf durumda olan iiler, ok ar koullarda almak durumunda kalmlardr.

 HUKUKUNUN TEMELN OLUTURAN FAALYETLER

1)Devletin iileri koruyucu giriimleri
Liberalizmin yerini sosyal devlet ilkesinin almasnn bir sonucu olarak, Devlet, iiiveren ilikilerine mdahale etmek suretiyle, alma sreleri, kadn ve ocuklarn ar ilerde altrlmalarnn snrlandrlmas gibi iiyi koruyucu dzenlemeler yapmtr.

2)ilerin ve verenlerin sendikalama giriimleri 3)Uluslararas giriimler

Uluslararas dzeyde de iinin korunmas amacyla almalar yaplmtr.Bu amala Birinci Dnya Savandan sonra Versay Bar Antlamas ile ULUSLARARASI ALIMA RGT kurulmutur.Bu rgt, ii-iveren ilikilerine uygulanacak asgari dzenlemeleri ieren uluslararas szlemeler hazrlamak suretiyle Hukukunun oluumuna nemli katklarda bulunmutur. Yine BM Ekonomik ve Sosyal Konseyinin de ayn konuda, lkeler arasnda ibirlii salanmas asndan nemli ilevi bulunmaktadr.

TRKYEDEK GELM

Trkiyede sanayileme hareketinin, bat lkelerine gre, ge balamas nedeni ile Hukukunun geliimi de buna paralel olarak uzun zaman almtr. Tanzimat dneminde yrrle konulan Hukukuna ilikin ilk dzenleme Dilaver Paa Nizamnamesidir.Ayrca likisine ilikin baz hkmler Mecellede de yer almtr. Bu alanda karlan ilk kanun 1924 tarihli Hafta Tatili Kanunudur. Hukukuna ilikin ilk temel kanun, 1936 tarihli ve 3008 sayl Kanunudur. 1961 Anayasasnn kabulnden sonra, 274 sayl Sendikalar kanunu-275 sayl Toplu Szlemesi, Grev ve Lokavt Kanunu, 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanunu, 854 sayl Deniz Kanunu,3008 sayl kanun yerine 931 sayl Kanunu kabul edilmi, bu kanunun Anayasa Mahkemesince iptali zerine 1971 ylnda 1475 sayl Kanunu dzenlenmitir. 1982 Anayasasnn kabulnden sonra, dzenlemelerde nemli deiiklikler yaplmtr.nceki dzenlemelerin yerine,2821 sayl Sendikalar kanunu-2822 sayl Toplu Szlemesi, Grev ve Lokavt Kanunu kabul edilmitir. 2003 ylnda ise 1475 sayl Kanunu yerine 4857 sayl kanun yrrle konulmutur. 01.07.2012 tarihinde yrrle giren 6098 sayl Borlar Kanunu da bu konuda nemli dzenlemeler iermektedir.

 HUKUKUNUN TEMEL NTELKLER

HUKUKUNA HAKM OLAN ESASLAR 1)ilerin Korunmas lkesi
inin, iverene baml olmas, iinin i ilikisi ierisinde zel olarak korunmasn ve bylelikle ilikinin taraflar arasnda belirli lde denge salanmasn gerekli klar. i, iverene baml olarak, onun otoritesi altnda ve onun emir ve talimatlarna uygun biimde i grr.Bu durum iinin hukuki bamlln ifade eder.Ayrca geimini salamak iin cret karl altndan ekonomik olarak da iverene bamldr. inin sadece maddi adan korunmas yeterli deildir.Ayrca alma hayatnda iinin kiiliinin de korunmas gerekir.Bu nedenle iten ve iyerinden kaynaklanabilecek iinin maddi-manevi btnlne zarar verebilecek tehlikelere kar da korunmas gerekir.

.
iyi koruma ilkesinin snrlar
Hukukunun iileri koruma temel amac snrsz deildir.ilerin karlar,toplum karlar ile atmad oranda korunur. Yine iinin ekonomik olarak korunmas da lkenin ekonomik gc ile orantldr. Hukukunun iiyi koruyan ilkeleri, iletmelerin ekonomik ve mali boyutlarn sarsacak ekilde bir taraf lehine abartl bir ekilde de anlalmamaldr.letmenin ekonomik ve teknik zorunluluklar, retim ve verimlilik gerekleri de dikkate alnmaldr.

.
Hukuku alannda iilerin korunmas genellikle emredici hukuk kurallar ile salanr.Szleme zgrl, iinin korunmas amacyla, emredici hukuk kurallar ile nemli lde snrlandrlmtr. Emredici hukuk kurallarnn bir ksm NSP EMREDC kurallardr.Yani ii yararna olmak kaydyla bu kurallarn aksi kararlatrlabilir. Emredici hukuk kurallarnn bir ksm ise MUTLAK EMREDC hukuk kurallardr.Mutlak emredici hukuk kurallar kamu dzenine ilikin olmalar nedeni ile hibir surette deitirilemez ve szleme ile aksi kararlatrlamaz.

 YARARINA YORUM LKES

Yorum, ak olmayan hkmlerin akla kavuturulmas ve uygulanabilir hale getirilmesidir. Hukuku dzenlemelerinin temel amacnn iiyi koruma olmas, kanunda ak olmayan ve yorum gerektirir hkmlerin bulunmas halinde, bu durum, yaplacak amasal yorumlarda, ii yararnn n plana karlmasn gerekli klar.

 HUKUKUNUN HUKUK SSTEM NDEK YER

i ile iveren arasndaki i szlemesine dayal iliki, zel hukuk alanna giren bir ilikidir.i ve iveren sendikalar da zel hukuk tzel kiisidirler.Toplu i szlemeleri de zel hukuk szlemeleridir. Ancak, iilerin ve toplumun yararnn korunmas amacyla Devlet, bu zel hukuk alanna emredici hukuk kurallar ile mdahale eder.Bu kurallar, szleme zgrln olduka snrlandrd gibi, bu hkmlere aykrlk cezai yaptrmlara balanmtr.Bu durum i hukukuna kamu hukuku nitelii de kazandrmaktadr. Bu nedenle, Hukuku genel olarak zel hukuk alan iinde kabul edilse de z itibariyle KARMA NTELKL bir hukuk daldr.

 HUKUKUNUN KAYNAKLARI
GENEL KAYNAKLAR 1)Ulusal Kaynaklar
a)Anayasa
Hukuk dzeninde en stte yer alan kaynak,anayasadr.Anayasa hkmleri, yasama,yrtme ve yarg organlarn,idare makamlarn ve dier kurulu ve kiileri balayan en temel hukuk kurallardr.Bu nedenle, Hukuku alannda da en stn ve uyulmas zorunlu kaynak niteliini tar. Kanunlar ve bakaca hukuki dzenlemeler Anayasaya aykr olamaz.

.
b)Kanunlar
Hukuku ile ilgili kanunlarn bir ksm dorudan ii ile iveren ilikilerini dzenlemek amacyla kabul edilmitir. Kanunu,Basn- Kanunu,Deniz- Kanunu,Sendikalar Kanunu,Toplu Szlemesi,Grev ve Lokavt Kanunu,Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu, Mahkemeleri Kanunu gibi Kanunlarn bir ksm ise, dorudan Hukuku ile ilgili olmasa da ii ve iveren ilikilerinde uygulama alan bulur.Bunlarn banda Borlar Kanunu gelir.Kanunun 393-447 maddelerinde i szlemesi ayrntl olarak dzenlenmitir.Bu hkmler, Kanunu kapsam dnda kalan ilikilere dorudan, Hukuku kapsamndaki ilerde ise kanunda boluk bulunmas halinde uygulama alan bulur. Bu halde her iki kanun arasnda zel kanun, genel kanun ilikisi vardr.

.
c)Tzkler
Bakanlar Kurulu, kanunun uygulanmasn gstermek veya emrettii ileri belirtmek zere, kanunlara aykr olmamak koulu ile Dantayn incelemesinden geirerek tzkler karabilir. Hukuku ile ilgili tzklerin bazlar; kollar Tz, Tefti Tz, Resmi Arabulucuya Bavurma Tz vb.dir.

d)Ynetmelikler
Babakanlk,bakanlklar ve kamu tzel kiileri, kendi grev alanlarn ilgilendiren kanun ve tzklerin uygulanmasn salamak zere ve bunlara aykr olmamak koulu ile ynetmelik kartma yetkisine sahiptirler. rn.Yllk cretli zin Ynetmelii,Asgari cret Ynetmelii vb.

.
e)Bakanlar Kurulu Kararlar,Genelge,Resmi Tebliler
Bakanlar Kurulu, dorudan veya bir kanunun verdii yetkiye dayanarak kararname karabilir. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl,Trkiye Sosyal Gvenlik Kurumu ve Trkiye Kurumu tarafndan, kanun, tzk, ynetmelik ve kararnamelerin ierdii dzenlemeleri aklayan,uygulama eklini gsteren genelge,tebli ve genel emirler de Hukuku kaynaklar arasndadr.

.
f) Yarg Kararlar ve reti
Yarg organlar tarafndan verilen kararlar,hukuk dzeninin nemli kaynaklarndandr.Bu kararlar ile bir yandan kanunlarn yorumu yaplrken te yandan mevcut boluklar doldurulur ve elikili uygulamalar ortadan kaldrlr. Yargtay tihad Birletirme Kararlar dndaki yarg kararlarnn balaycl yoktur. Hukuk bilimi ile uraan ve bu alanda alma yapan hukukularn aratrma,inceleme ve grlerinin meydana getirdii bilimsel grler de Hukukunun kaynaklar arasnda yer alr.

.
g) rf ve Adetler
rf ve adetler, insanlarn uzunca bir zaman dilimi ierisinde benzer olaylar karsnda benzer ekilde davranmalar ve insanlarn bu uygulamay iselletirmeleri sonucu bu ekilde davranmak zorunda hissetmeleri ile ortaya kan kurallardr. Hukukunda rf ve adet,kanunun aka atfta bulunduu hallerde kaynak niteliini tar.rn. K.m.68/1 de ara dinlenmeleriyle ilgili dzenlemeye ilikin byle bir atf vardr.

2)ULUSLAR ARASI KAYNAKLAR

Uluslar aras ilikilerin gelimesi sonucu her hukuk daln ilgilendiren uluslar aras kaynaklar ortaya kmtr. Hukukuna ilikin kaynaklarn bir ksm i gc gnderme ve sosyal gvenlik konularna ilikin ikili antlamalardr. ok tarafl antlamalarn nemli bir blm, Trkiyenin 1932 ylnda yesi olduu Uluslararas alma rgt tarafndan hazrlanm ve ye devletlerin onaylamasndan sonra yrrle girmi olan szlemelerdir. Uluslar aras alma rgtnn temel amac,uluslar aras dzeyde alma sorunlarna zm bulmak amacyla alma normu oluturmaktr. Anayasadaki dzenleme ile Trk Hukuku asndan uluslar aras antlamalar kanun hkmndedir.

ZEL KAYNAKLAR
1) Szlemesi ve Toplu Szlemesi 2) Yeri Ynetmelikleri 3)yeri uygulamalar 4)verenin talimatlar