UZAKTAN ALGILAMA (REMOTE SENSNG)

Uzaktan alglama nedir? Nerelerde kullanlrlar ? CBS nedir? Uzaktan alglamada bilgi retimi Uzaktan alglamada kullanlan aralar UYDU nedir? Uydu grntlerinin zellikleri Grntleme ilemi Uydu ve alglayclar incelemek Aktif ve pasif alglayclar RADAR sistemleri

UZAKTAN ALGILAMA

Yeryznden belirli uzaklkta, atmosferde veya uzayda hareket eden platformlara yerletirilmi lm aletleri araclyla, objelerle fiziksel temasa geilmeden, yeryznn doal ve yapay objeleri hakknda bilgi alma ve bunlar deerlendirme tekniidir, bir baka ifade ile objelerle fiziksel temasta bulunmadan herhangi bir uzaklktan yaplan lmlerle objeler hakknda bilgi edinme bilim ve sanat olarak ifade edilir.

Ua ksa biimde ise telekayt (tele detection) yada Dnyann gzlenmesi (earth observation) olarak tanmlanabilir. Genel anlamda ise UA ounlukla grntnn (resmin) oluturulmas ile konum olarak duraan veya hareketli, uzak mesafelerden yeryzeyinin gzlenmesinde kullanlan yntemler, teknikler ve aralarn btndr. Uzaktan alglama sistemleri tarafndan elde edilmi verilerden genellikle yeryzeyine ait yararl bilgiler elde etmek iin yaplan btn kayt, ileme, analiz, yorumlama ve sonu olarak bilgi retme gibi aktiviteleri kapsar

Dier taraftan uzaktan alglama, elektromanyetik spektrumun mor tesi nlarla mikrodalga nlar arasndaki blmleri aracl ile havadan ve uzaydan cisimlerin zelliklerini kaydetme ve inceleme teknii olarak da tanmlanr

Kullanldklar yerler
Otoyol, devlet yolu, demiryolu ve boru hatt koridor seimleri, sulama, baraj, madencilik ve ormanclk n etdlerinde Stereo uydu grntlerinden etd haritalar ve 3 boyutlu saysal arazi modellerinin hazrlanmasnda Deniz ve ky kirlilii etdlerinde, uydu grntlerinden ilenip uygun filitremeler yaplarak kirlilik haritalarnn yapmnda Tarmsal amal, arazi kullanm ve toprak haritalarnn etdnde

Orman kaynaklarnn n envanterlerinin yapm ve haritalanmasnda, ayrca orman yangnlarnn yapt hasarlarn tespitinde ve grntlerin ilenmesiharitalandrlmasnda Maden aramalarnda, jeolojik etdlerin yapmnda, yer almalarn sre ve maliyet asndan en aza indirmek amacyla

CORAF BLG SSTEM (CBS)

CBS, dnya zerinde karmak sosyal, ekonomik ve evresel sorunlarn zmne ynelik byk hacimli corafi verilerin; depolanmas, ilenmesi, mekansal analiz ve sorgulamalar ve buna bal olarak ok eitli grntleme ilemlerini yapabilmek iin gelitirilmi donanm, yazlm ve yntemler sistemidir

UZAKTAN ALGILAMADA BLG RETM

Uzaktan alglamada bilgi retimi genel olarak iki blmde incelenebilir. Gzle Yorum (Visual Interpretation) Saysal Grnt leme

UZAKTAN ALGILAMADA KULLANILAN ARALAR

Uydular Radar Ayrca kameralarn ve radar sistemlerinin dnda laser, radyo dalgas alclar, sismograflar, gravimetreler, manyotometreler, sonarlar gibi aralar da kullanlr

UYDU NEDR?

Uydular hava olaylarn kresel olarak inceleme olana salar ve dnya evresindeki yrngelerinde hareket ederken, sensrleri (radyometre) tarafndan kaydedilen verileri belirli aralklarla yer istasyonlarna gnderirler. Uydularn en nemli zelliklerinden birisi de, yer gzlem istasonlarnn kurulamad ve bylece verilerin toplanamad okyanus, l, dalk alanlar, kutup blgeleri vs. gibi ok geni alanlardan meteorolojik bilgilerin elde edilmesidir

Tm uydularn uzaktan alglama sistemleri cisimler tarafndan yanstlan ve cisimlerin vcut scaklna bal olarak yaydklar elektromagnetik radyasyonun, uzaya yerletirilen platformlar (uydu) zerinde bulunan radyometreler tarafndan llmesi (pasif alglama) ve radar (aktif alglama) sistemlerine dayanr . Meterolojik amal uydular (METEOSAT, GOES,GMS, NOAA vs.) pasif alglama yntemlerini kullanrken, ERS-1 gibi uydular aktif alglama yntemlerini kullanmaktadr.

Meteorolojik uydular

Meteorolojik amal ilk uydunun atmosfere frlatld gnden bu yana geen 30 yl akn bir srede uydular, dnya ve atmosferi ile ilgili almalarda vazgeilmez bir neme sahip olmulardr. zellikle meteorolojik gzlem ann yokluunun veya eksikliinin hissedildii (okyanuslar, kutup blgeleri, dalk alanlar, ormanlar ve ller) alanlar bata olmak zere, dnya ve atmosferi hakknda vazgeilemez bilgi kaynaklar durumuna gelmilerdir

LANDSAT

Bu uydu ilk olarak 23 Temmuz 1972 ylnda (USA) Ulusal Havaclk ve Uzay Dairesi Bakanlnca frlatld ve daha sonra ERTS (Dnya Kaynaklar Teknoloji Uydusu) olarak isimlendirildi. Uydular iki ayr set alglayc tamaktayd, yksek znrlkl televizyon grnts oluturabilen gelitirilmi vidikon televizyon kameras; return-beam vidikon (RBV) ve okbandl spektral taraycdr

SPOT
SPOT uydusu Fransz Uzay Merkezi (CNES) tarafndan planlanarak Fransa , Belika ve sve tarafndan retildi. lk kez 22 ubat 1986 da ilev kazand ok bandl spektral modu (MSm) 20*20 m 2 geometrik znrlkl tayfn yeil (.50-.59 m), krmz(.61-.68 m) ve yakn kzltesi (.79-.89 m) blmn kaplayan 3 banddan oluur. Pankromatik (siyah- beyaz) modu sadece grnr blgeyi rten tek band (.51-.73 m) ve 10*10 m2 yksek geometrik znrle sahiptir.

METEOSAT

Landsat ve SPOT tan farkl olarak Meteosat n dnyaya olan konumu sabittir (deimez konumlu) yani uydu dnyann hzna eit hzla dner. Yeryznden 36000 km uzakta, ekvator zerinde 0o boylamnda yer alr. lk olarak 14 Mays 1979 da yrngeye oturtuldu ve hala alr durumdadr

NOAA

Bunlar iki grup alglayc tamaktadr; ileri ok yksek znrlkl radyometre (AVHRR) ve TIROS (Televizyon Krmz tesi Gzlem Uydusu), dey ses dalgas vericisi (TVOS:TIROS). AVHRR 1.1*1.1 km 2 znrle sahip ve elektromanyetik spektrumun, grnr krmz (R), yakn kzltesi ( NIR) ve 3 bandda termal kzl tesi ( t IR) blgesinde olmak zere 5 band ierir. TVOS temel olarak 3 set alglaycdan olumutur

RADARSAT

1994 ylnda Kanada Uzay Ajans tarafndan frlatlm ve dnyann yerden iletilebilir ilk radar uydusu olduu ifade edilmitir. 5.3 GHz frekansnda almakta ve deiik dalga boyu seme ekilleri verilerin ok eitli tarama geniliklerinde, znrlklerde ve yatay alarda alglanmasn salar. Uydu iletilebilir olduunda veriler; arazi kullanm haritalanmas, toprak neminin saptanmas, ormanlarn izlenmesi, ky gzlemleri gibi ok eitli amalarla kullanlabilir

NN UYDU GRNTLER KULLANMALISINIZ?

Hava fotoraf, arazi almalar ve kat haritalar gibi bir ok farkl corafik veri kayna varken, uydu grntlerini kullanmann ne gibi yararlar olabilir? Bir ok uygulama iin basit cevap: uydu grntleri hzl, daha ucuz ve daha iyidir. Bu belki biraz basmakalp bir cevap olmakla birlikte, doru cevaptr

Uydu grntlerinin avantajlar

SAYISALDIR (Dijital) HIZLIDIR UCUZLUK GLOBAL GNCELLEME AYRINTILI DORULUK ESNEKLK

Hava fotoraflar

Kk alanlarda ve 1m2 den kk yaplar / objeleri haritalamak iin dk maliyetlidir. Bir ok hava fotoraf siyah - beyaz veya standart renklerde veya yakn-kzltesi'dir. Havadan Tarayclar (Aerial Scanners); Uydularda bulunan multi-spektral alglayclarn uaklara monte edilmesiyle, yksek resolusyonlu, ok bantl grntler elde edilebilir ancak bunlarda hava fotoraflar gibi geni alanlarn grntlenmesinde dk maliyetli deildir

Uydu grnts nasl olur?

Uzaktan Alglamann en nemli konusu, uydu grnts gerekte nedir ve nasl elde edilmektedir? sorularnn cevabn aklamaktr. Bir grnt (image) bir kamera ile film zerine alnm bir fotoraf deildir. Hemen hemen btn ticari uzaktan alglama uydular , grntleri (images) alglayclar (sensors) sayesinde saysal (dijital) olarak elde ederler. Bu alglayclar (sensrler), gnmzde yeni popler olan dijital kameralarla ayn prensiplerde almaktadrlar. Ayn dijital kamerada olduu gibi, bir uydu alglaycs da filme sahip deildir. Onun yerine alglayc yeryznden ve onun stndeki objelerden yansyan elektromanyetik enerjinin miktarn len binlerce binlerce kk alclardan (detectors) olumutur.

Bunlar, spektral (bantsal) lmler olarak adlandrlrlar. Her spektral yansma deeri bir dijital say (numara) olarak kaydedilir. Bu saylar Dnya'ya geri gnderilerek bilgisayarlar tarafndan renklere ve gri-renk tonlamasndaki parlaklk seviyelerine gre fotografa benzeyecek ekilde grntye dntrlrler. Alclarn (detectors) duyarllna bal olarak alglayclar (sensors) yansyan enerjiyi; grnen (visible), yakn-kzl tesi (near infrared), ksa dalgakzltesi (short-wave infrared), termal kzltesi (thermal infrared) ve mikrodalga radar, blmlerinde llebilir.

GRNT LEME
Magnetik veya optik alanda depolanan uydu grntleri, toplama ve arivleme ilerinin yapsndan dolay, dijital grntler olarak nitelendirilir. Foto grntlerini analistin ele almas ve deerlendirmesi ok kolaydr, fakat dijital grntler ok daha deiik yollarla ilenirler. Bir ok meteorolojik grntleme aygt dnya yzeyini televizyon taramalar gibi analog (resim) eklinde tararlar. Radyans lmleri her bir tarama boyunca taranan element serisini oluturan zaman basamaklarnda alnrlar

Bu elementler grntde tarama numaras veya element numarasna tekabl eden tek tek lokasyonlar olarak belirlenirler. Her bir element lokasyonunda uydu sensr ile llen radyans tek bir dijital deer olarak depolanr. Renkli veya siyah-beyaz monitr(B/W) gibi grntleyici aygt zerinde grntlendiklerinde, grid zerindeki her bir nokta resim elementi veya pixel olarak adlandrlr. Dijital deerler son uydu grnts zerinde pixelleri renkli veya gri glgeler olarak belirlemekte kullanlrlar. Sonu grnt ya monitrde veya fotorafik grnt hard-copy olarak grntlenir.

Uydu aygtnn znrl, alet tarafndan dnya yzeyi zerinde zmlenebilen en kk elementin boyutu olarak belirlenebilir. Bu, sensr optiklerinin grntleme alan ve dnya yzeyinden olan uzakln bir fonksiyonudur. Ayn zamanda her tarama prosesindeki geen zaman boyunca toplanan radyasyonun, dnya yzeyi zerinde gzlemlenen ne kadarlk bir alandan geldii sorusu da akla gelebilir. Bu alanlar (kutucuklar) bazen footprints olarak adlandrlr. Sebeplerin eitliliinden dolay, footprintslerin boyutu kanaldan kanala deiir. rnein uydu zerindeki visible kanal, infrared kanaln 8 km znrle sahip olmasna ramen-, 1 km znrle sahip olabilir. Uydu aygtnn znrl her bir kanal iin ayr ayr belirlenmitir.

Alnan bir grntnn ilk olarak yorumlanmas gerekir hangi alanlarn daha parlak hangilerinin koyu olarak belirlenecegi saptanmal bu ilem grntden kesitler alnarak yaplabilir

Parlaklk lar belirlendikten sonra yakn olan parlaklklara yakn numaralar verilir

Daha sonra verilen numaralar algoritmalar yardmyla snflandrlr ve alanlar belirlenir. En son yaplan ilemde renklendirmedir

AKTF VE PASF ALGILAYICILAR (ACTIVE & PASSIVE SENSORS)

Syntetic Aperture Radar ksaca SAR olarak adlandrlrlar ve gittike artan kullanc says vardr. Elektro-optik alglayclar pasif grntleme cihazlar olup elektromanyetik enerjiyi lerler. Bu enerji ncelikli olarak Gneten gelip Dnya yzeyinden yansmasndan ortaya kar. Bunlar pasif cihazlar olarak tanmlanrlar nki, bunlar kendi enerji kaynaklarndan enerji yaymazlar. Bu demektir ki onlar sadece gn nda alrlar (termal-infrared yaynmay len yani gne nlarndan yansyan deil daha ok sy yayan kaynaklar dnda) SAR sensrleri aktif grntleme sistemleridir

. Bunlar, elektromanyetik spektrumun mikrodalga blmnde yer alan bir radar sinyali yayarlar ve Dnya yzeyine arpp geri dnen sinyalin dayanklln ve dier zelliklerini lerler. SAR grntleri dier pasif alglayclardan baz ynlerden farkldrlar. nki, SAR sistemleri, elektro-optiksel sistemlerden daha uzun dalga boylarnda alrlar. O karanlkta, siste, bulutlu alanlarda grntleme yapabilir. SAR grntleri bazen elektro-optiksel alglayclarla ayn uygulamalar iin kullanlabilirler

POLAR ORBT

Btn sivil uzaktan alglama uydular dnyann etrafnda kutba yakn yrngede, kuzeydou-gney bat dorultusunda dnerler. Bu dnte kutublara doru yrngeler alalr ve her yrnge hemen hemen dorudan kutuplarn zerinden geer. Uydular nceden belirlenen yrngede belirli bir hz ve ykseklikte hareket ederler. Bu bilgiyi aklda tutmakta yarar vardr. nki, bu demektir ki yer kontrleri uyduyu hzlandramaz ve istedikleri alana istedikleri anda ynlendiremezler

REVISIT CYCLE

Daha ncede belirtildii gibi, bir uydu nceden belirlenmi bir yrngeye sahiptir bu nedenle Dnya yzeyindeki ayn noktaya tekrar gelmesi gnler almaktadr. Bu geiler arasndaki sreye (gn olarak) "revisit cycle" - ad verilir. Fakat ayarlanabilir grnt asna sahip alglayclar bal olduu uydunun "revisit" sresinden daha sklkla ayn alan grtleyebilme olanana sahiptirler

SWATH WTH
Uydu alglayclar d aynen kamera merceklerinde olduu gibi bir gr alanna veya bir grntde kapsayabilecei maksimum alana sahiptir. Uydular iin "swath width" ( swath genilii) terimi; sensrn alglad alann bir kenarndan dierine olan uzakln verir

RADAR
Radar, Radio Detecting And Ranging kelimelerinin ba harflerinin birletirilmesi ile olumu bir kelimedir. Aktif bir sistem olmas nedeniyle gece ve gndz, sisli ve puslu havalarda kullanlabilir. 1930 lu yllarda Almanya'da ve Amerika Birleik Devletleri'nde hemen hemen ayn zamanda ortaya kmtr. Bu, halen hava alanlar, uak ve gemilerde kullanlan ve dairesel tarama yapan bir alettir.

Radar sistemleri bir tr tarayc(scanner) dr. K band ksa dalaga, S band uzun dalgaboyu olarak bilinir. Ksa dalga boyu ile alan bir radarn bitki rtsn delip geme kabiliyeti az fakat boyutlu ayrma gc fazladr Haritaclar daha ok Laser Profilimetre ad verilen bir tr radar sistemini kullanrlar Uzaktan alglamada kameralarn ve radar sistemlerinin dnda laser, radyo dalgas alclar, sismograflar, gravimetreler, manyotometreler, sonarlar gibi aralar da kullanlr.