MADEN RETM VE HAZIRLIK PLANLARI

PROF. DR. TURGAY ONARGAN

MADEN MALAT HARTALARI

LETMELERDE RETM YAPILAN YERLER, MKTARLARI VE YAPILI EKLN GSTERR LEKL BEYAN NTELNDE HARTADIR.
(5177 SAYILI KANUNLA EK VE DEKLK GETRLEN 3213 SAYILI MADEN KANUNU MADDE 3)

letme faaliyeti belgeleri Madde 27- Her yl Nisan ay sonuna kadar Ek Form-11de belirtilen iletme faaliyet bilgi formu, Ek Form-6da belirtilen sat bilgi formu ile birlikte aadaki belgeler verilir: 1. Gemi yllara ait retim, bir nceki yl iinde yaplan retim ile bir sonraki yl planlanan retimleri gsteren imalat haritas ve uygun lekli kesitler, letme sahasnda arama yaplm ise arama faaliyet raporu,

2.

MADEN MALAT HARTALARI

Projede deiiklik varsa;
1. letme ruhsat ve iletme iznindeki koordinatlarna gre uygun lekle izilmi ocak, yarma, kuyu ve galeri gibi faaliyetlerin son durumunu gsterir izim, 2. Kapal ocaklarda i gvenlii ve ii sal ile ilgili havalandrma, su tahliyesi, nakliye vs. gibi hususlarn en son durumunu gsterir uygun lekli izim, 3. Yerst bina, tesis, kantar, silo, trafo, yol, vs. gibi son durumu gsterir vaziyet plan,

MADEN MALAT HARTALARI

Gazlar ile gl, deniz ve kaynak sularna ait iletmeler iin her yl ktrme, artma, retim havuzlar, bina, rezervuar besleme alan ve havzann tabii dengesini bozmayacak, kapasitesini amayacak ileme tesisleri vs gibi yerst veya var ise yeralt tesislerinin en son durumunu gsterir uygun lekli haritalar. Bu madde ile ilgili ykmlln yerine getirilmemesi halinde teminat irat kaydedilir. Ykmllk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur.

MADEN MALAT HARTALARI

malat Haritasi: a) Faaliyet raporlarindaki bilgiler, b) Ait oldugu ve daha nceki yIlara ait imalat, c) Gelecek yl iinde yaplmas planlanan imalat, hazrlk, sondaj, kuyu, galeri vs. suretiyle yaplacak aramalar, d) Emniyet, isletme metodu veya herhangi bir nedenle braklan topuklar, e) Cevher retimi, emniyet, havalandrma, aydnlatma, var ise su tahliye, nakliye vs. hususlarn ve dzenini,

MADEN MALAT HARTALARI

Imalat Haritasi: f) Yer st (Bina, kantar, silo, yol, vs.) ve yer altI tesislerini, g) En az biri ait oldugu yIl imalatndan geirilmek zere yeteri kadar kesitleri, (Stamp ve Lejant Dahil) h) 1/25.000 lekli haritadaki kot ve koordine deerlerine ve iletme ruhsatndaki hudut noktalarna uygun izilmis ve ocak yerleri lye gre ilenmi 1/25.000 veya daha byk lekli saha snr krokisini, i) Maden ve tasocaklar ile ak iletmelerde alnacak ii sal ve i gvenlii nlemlerine ilikin Tzk hkmlerine uygun bilgileri, iermektedir.

MADEN MALAT HARTALARI

a)Ocak rper noktasi: 1/25.000 lekli haritalarin kot ve koordine degerlerine intibakl bir ekilde ve harita tekniine uygun olarak en az takaometre hassasiyetinde bir aletle llp arza konacak bir beton stunla sabitlenmelidir. b) Rper noktasina bal olarak imalat tercihan takeometre veya hassas asma pusula, elik eritmetre, mira vs. aletler kullanilmak suretiyle llr. l ve hesaplar gerektiginde ilgili Bakanlika istenip tetkik edileceinden, korunmaldr.

MADEN MALAT HARTALARI

c) Karkl nlemek maksadyla yerst ve yeralt planlar ayr ayr yaplsa bile kot ve koordine deerleri bakmndan birbirleri ile ilikileri (intibaklar) salanr. d) Ak iletmelerde; ait olduklar yla ait imalat ve nceki imalatlar aklamaya yeterli olmak zere ocak civarinin topografik haritasi, l teknigine uygun sekilde plan yerine ve gerektiginde ayrica dzenlenip sunulur.

MADEN MALAT HARTALARI

e) Plan kesit ve topografik haritalarin legi ihtiyaca gre

1/500, 1/1000 lekli olmalidir. Ancak havza halindeki iletmelerde uygun bir lek seilmelidir. f) Maden ieren sulara ait isletmeler iin imalat haritasi yerine bir kereye mahsus olmak zere (keltme, aritma havzalari, bina, vs.) yer st veya var ise yer alti tesislerini gsterir I/25.000'lik haritalarin kot ve koordine degerleri ile intibakli bir tesisat plani verilir. Tesisatta degisiklik olmadigi taktirde tesisat planinin her yil verilmesine gerek yoktur.

Maden imalat Haritalar

2 Nsha olarak hazirlanacak imalat haritasi, tesisat planlari ve l hesabina ait belgelerin Fenni Nezareti ile birlikte ruhsat sahibince imzalanmasi arttr. Ancak tesisat planlari ve l hesabi bir baka teknik eleman tarafindan yaplm ise; teknik elemaninda imzalamas gereklidir.
g)

Maden imalat Haritalar

Maden planlarnn hazrlanmasndaki en byk pay, direkt olarak retime ynelmek, madenin gelitirilmesi ve maden haritalarnn yenilenmesi ilemleri alr. Birok haritann etkili bir plana, dizayna, akla ve modern madencilik operasyonlarn iermeye ihtiyac vardr. Burada kullanlan en nemli harita eitleri, toporafik ve genel maden haritalardr. Birok yardmc harita tiplerinin ve diyagramlarn bu iki nemli dokman ile desteklenmeye ihtiyac vardr.

Yeraltnda malat Haritalarnda Kullanlan Semboller

Yerst haritalarnda olduu gibi yeralt imalat haritalarnda da ve madencilik ile ilgili eitli haritalarda, plan ve kesitlerde eitli zel bilgilerin gsterilmesinde belirli ekil, izgi ve renklerden yararlanlr. Bu gsteri biimleri Almanya, Polonya gibi zellikle kmr madenciliinde uzun bir gemie sahip olan lkelerde ve lkemizde kurumdan kuruma az da olsa deiebilen ekiller ve semboller olmaktadr.

Yeraltnda malat Haritalarnda Kullanlan Semboller

Harita ve kesitlerden yararlanmay, iletiimi kolaylatran bu sembolleme ilemlerinde; Ak ve basit bir kompozisyona sahip olmas Belirli bir trde bilgiyi, zellii yanstmas Kolay izilebilir olmas gibi zellikler aranr. Bu nitelikler ile semboller, belirli bir tek zelliin detayl gsterilmi zellii olmayp, bir trn genelletirilmi gsterilmi biimi olmaktadr.

Yeraltnda malat Haritalarnda Kullanlan Semboller

Yeralt madencilii ile ilgili harita ve dier grafik gsterimlerinde; Madencilik (lam, retim tr, galeri, alma kat, ...v.s.) Jeolojik, tektonik ve hidrojeolojik yap ve zelliklerinin Havalandrma, nakliyat, drenaj, hidrolik, elektrik, haberleme, i gvenlii ve emniyeti ile ilgili fonksiyonel bilgi ve zellikleri Toporafik yap ile ilgili zellikleri yanstan gsterili ekillerine yer verilir.

Yeraltnda malat Haritalarnda Kullanlan Semboller

Bir yeralt iletmesinde veya blgesinde, zellikle alacak kat yollarnn, kotlarnn harita ve kesitlerde gsterilmesinde en st kattan balayarak her kat iin belirli bir renk belirleyerek, yeralt aklnn bulunduu tantlr. rnein; 1.kat yollar iin koyu mavi, 2. kat yollar iin ak mavi, 3. kat yollar iin krmz ve bunun gibi renkler seilerek bu katlarda alan aklklar sz konusu renklerle boyanr. Renklerden ta ve damar ierisinde alan galerilerin ayrt edilmesinde de yararlanlr.

Yeraltnda malat Haritalarnda lek Seimi

malat haritalarnda lein, iletme yntemi, cevherin tr ve ekonomik deeri, ocan yada iletme alannn genilii, bu konudaki yasal ve idari dzenlemeler, llerin doruluk dereceleri ile haritalarda yanstlacak bilgilerin ve ayrntlarn durumu gz nne alnarak belirlenmesi gerekir.

Yeraltnda malat Haritalarnda lek Seimi

Yrrlkteki 1986 tarihli imalat haritas ynetmeliinde imalat haritalar iin gereksinime gre; 1/500, 1/1000; havza halindeki iletmelerde ise daha kk bir lein seilebilecei ifade edilmektedir. lkemizde ve dier lkelerde genellikle yeralt kmr iletmeleri ile ilgili imalat haritalarnn 1/500, 1/1000; ak iletmeleri ile ilgili alanlarn ise, ocan byklne gre 1/1000, 1/2000 leinde hazrland grlmektedir..

Yeraltnda malat Haritalarnda lek Seimi

Ancak geni bir blgede birden ok sahada yaplan ak iletmelerin ayn paftada birlikte gsterilmesinin istenmesi halinde, buralarla ilgili imalat haritalarnn 1/5000 leinde hazrlanmas da mmkn olmaktadr.

Yeraltnda malat Haritalarnda lek Seimi

+ 50

B aca Az a l m D a m a r z o h ip s i a l m a m D a m a r z o h ip s i S k m a l K s m la r L a m la k e s ile n b ir d a m a r n g r n L a m d a T e o d o li t P o l ig o n N o k ta s L a m d a P u s u la P o lig o n N o k ta s E ik L a m ( D e s a n d r e )

P o li g o n N o k t a s N ir e n g i N o k t a s V a n t il a t r T a b a k a s t i k a m e t v e Y a tm L a m d a A r z a Fay S e n k lin a l A n t ik l in a l

3 0o

ev K e le b e lk Y a r d m s ta s y o n u

L a m d a C e p

Y a n g n S n d r m e M a lz e m e s i

D a m a r i i n d e D e s a n d r e

E m ic i V a n t i la t r

ist K m r 0 ,1 4 0 ,8 0

fle y ic i V a n tila t r D a m a r S ta m p T e m iz H a v a G ir i i

1 ,2 5

S u B a r a j
+ 82,96

K ir li H a v a k

H a v a K a p s
+ 86 , 7 6

D a m a r M o s tra s

Y a n g n B a r a j ( A k ) Y a n g n B a r a j ( K illi) Y a n g n B a r a j ( B e to n ) Y a n g n B a r a j ( K u m )

21

D a m a r n M o s tr a y a B a la n
+1 10 , 2 1

+ 118 , 0 4

+ 11 3, 6 1

Pom p a

S u B a r a j

YERALTI MADENCLNDE YAPILAN BYK HAZIRLIKLAR

YERALTI MADENCLNDE YAPILAN BYK HAZIRLIKLARIN KONUMU

Ana galeri giriinin lokasyonunu ve ana galeri dorultusunu etkileyen faktrler stteki rt tabakasnn jeolojik durayll Zeminin durayllna birok jeolojik faktr etkir. Faylar, atlak ve eklem takmlar, deiik sreksizlikler yeraltndaki yaplar etkileyen faktrlerdir. Ana giri galerisi jeolojik faktrlerin ve sreksizliklerin en az olduu bir yerde almaldr. Bu galeriler, tahkimat sistemlerini, nakliye sistemlerini, elektrik gc vb... ana sistemleri ierirler. Bu da ihtiya duyulan ana galerinin, duyarl (salam) yeralt noktalarnn konumuna gre, yerinin iyi belirlenmesini gerektirir.

YERALTI MADENCLNDE YAPILAN BYK HAZIRLIKLARIN KONUMU Madenin ana girii, ana aklklarn yeri tahmin edilir. Bunlar;
Rezerv Alan : Bu blge yle ikiye ayrlmaldr ki, ana galeri rezerv alann ikiye blmeli ve retim her iki tarafta da eit ve dengeli olarak yaplabilmelidir. Kmr Analizi : Yine blge yle ikiye ayrlmaldr ki, her iki tarafta kmr iindeki kkrt, % kl, Btu/lb vb... oranlar dengeli dalmal ve kmr kalitesi her iki tarafta da eit olmaldr. Tavann Durayll : Blgede, zayf bir tavanla ilgili olan tm problemler her iki tarafta eit olmal ve tavann kontrol koullar her iki tarafta ayn olmaldr. evresel Deikenler : Blge, metan gaz ve su geliri ile ilgili problemler asndan eit iki ksma ayrlmaldr.

YERALTI AIKLIKLARININ GENLKLER

Galeri sisteminin geniliini Kmr damarnn kalnl Madencilik almalar iin gerekli malzemeler, alet ve ekipmanlar Uygulanacak madencilik metodu Altta ve stte bulunan tabakalarn durayll Nakliye ve tama faktrleri etkilemektedir.

YERALTI KAZI AIKLIKLARININ SINIFLANDIRILMASI

Yeralt operasyonlarnn snflandrlmasnda kullanlan ikinci ilem, U.S. Bureau of Mines tarafndan, cevher karmann doasna ve yeralt boluk ve aklklarnn desteklenmesinde kullanlan metotlara dayanlarak yaplmtr. Bu sistem aadaki gibi snflandrlabilir.

YERALTI KAZI AIKLIKLARININ SINIFLANDIRILMASI

Doal olarak desteklenmi kaz aklklar Yapay olarak desteklenmi kaz aklklar Gertilen aklklar Kombine yntemler Doal olarak desteklenmi kaz aklklar, kendi kendini destekleyen aklklar ve topuk destekli kaz aklklar olmak zere iki ayr kategoridedir.

YERALTI KAZI AIKLIKLARININ SINIFLANDIRILMASI

Kmr damarnn etrafndaki tabakalar zayf ve sreksiz ise, ayrca bunlarn byk bir blm kendi kendini destekleyemeyen kaya kategorisinde yer alm ise, ite buralarda bugnk yer alt madencilik almalarnn temelini tekil eden oda topuk yntemi kullanlr.

YERALTI KAZI AIKLIKLARININ SINIFLANDIRILMASI

YERALTI AIKLIKLARININ GENLKLER

Kmrn kalnl dtke galerinin genilii artmaldr ki, buradaki hava akm (galeri havalandrmas) ve hz uygun hale getirilsin. Kmr karmak iin kullanlan metotlar mekanize olduka ve kullanlan alet-ekipmanlar bydke galeri genilii de artmaktadr. Aletlerin operasyonunu ve manevralarn salayacak genilik, galeri iin gereklidir.

YERALTI AIKLIKLARININ GENLKLER

Galerinin hemen zerinde bulunan kayacn durayll arttka, galeriler daha geni alabilir. Bunun tersi biimde, hemen yakndaki tabakalar durayllk ynnden kt ise ve deiken yapdaysa, kayalar galeri ierisine ker. Galeriyi salam tutmak gleir.

YERALTI AIKLIKLARININ GENLKLER Burada saylanlarn iinde ana hususlar, nakliye ve retim kapasitesidir. Bunlar byk tutulduunda byk galeri geniliklerini, byk alet ekipman gereksinimini ve artan galeri ii trafii beraberinde getirir. Fakat tm bunlar artan retim iin gereklidir.

YERALTI AIKLIKLARININ BOYUTLANDIRILMASI

Bir galerinin boyutlandrlmas, onun dik kesitine(enkesit) karlk gelir. Galerilerin geometrik ekilleri, dikdrtgenden kareye ve tamamen dairesel aklklara kadar deiebilir. Dzenlemelere etki eden faktrler 1. Madende kullanlan ara ve gerelerin tipleri 2. Hemen stte bulunan tabakann stabilitesi ( Galerinin uzun mrll iin ) 3. Kmr veya Cevher damarnn kalnl

YERALTI AIKLIKLARININ BOYUTLANDIRILMASI

Galerinin ekline etki eden temel faktr, her bir galeriyi amak iin kullanlan ana ekipmandr. Srekli aletler kullanldnda, galerinin ekli dikdrtgenden kareye ve dairesel kesitlere kadar deiir (Dairesel kesit aan makineler ile). Eer tnel alyorsa, sonulanan kesit dairesel olacaktr. stteki katmann durayll kare kesitli dzenlemelerde ok etkilidir. Kare kesitli galerilerde kelerde stres (gerilme) zonlar oluur ve buralarda beklenmeyen gkler meydana gelir. Bundan dolay, hemen yakndaki tabaka zayf ise, zellikle gerilmeler asndan, seilen dzenlemenin (kare, dikdrtgen, dairesel) kontrol gerekmektedir (Buralarda galeri kesitleri yumuatlmal ve sert kesit geometrisinden kanlmaldr).

YERALTI AIKLIKLARININ BOYUTLANDIRILMASI

Kmr damarnn kalnl genelde galerinin yksekliini tayin eder. Bununla beraber, gerekli olan retim kapasitesi nceden tahmin edilmeli veya bilinemiyorsa sabit tutulmaldr. Kmr damarnn ykseklii azaldka, galeri genilii artar. Fakat burada dk ve yksek kmr retimini etkileyen nemli limitler vardr ve bu limitler galeri dzenlemelerini etkiler.

YERALTI AIKLIKLARININ BOYUTLANDIRILMASI

YERALTI AIKLIKLARININ BOYUTLANDIRILMASI

YERALTI AIKLIKLARININ BOYUTLANDIRILMASI

YERALTI AIKLIKLARININ SAYILANDIRILMASI

Madenin imdiki ve gelecekteki ihtiyacn karlayabilmek iin, galeri saysnn bilinmesi gerekmektedir. Bu say, Nakliye sisteminin cinsi ile insanlarn, malzemelerin, alet ve ekipmanlarn girii ve tanmas iin gerekli galeri says. Madenin boyutu ile, bireysel (tek) alan kesitlerin says ve taze hava gereksinimini karlayacak havalandrma sistemi says Kmr rezerv geometrisi, boyutlar ve yan galeri says gibi parametrelere baldr. Ayrca alacak yan galeri says arttka, toplam galeri says da artar.

YERALTI AIKLIKLARININ SMLENDRLMES

simlendirmede kullanlan terimler aadaki gruplara ayrlr. Madenin ksmlarn tanmlayanlar. Topuk tiplerini tanmlayanlar. Aklklarn amacn tanmlayanlar.

MADEN MALAT HARTALARININ YAPIMINDA ROBOT KULLANIMI

MADEN MALAT HARTALARININ YAPIMINDA ROBOT KULLANIMI

MADEN MALAT HARTALARININ YAPIMINDA ROBOT KULLANIMI

MADEN MALAT HARTALARININ YAPIMINDA ROBOT KULLANIMI

MADEN MALAT HARTALARININ YAPIMINDA ROBOT KULLANIMI

MADEN MALAT HARTALARININ YAPIMINDA ROBOT KULLANIMI

AIK LETMELER

AIK LETME VE UYDU GRNTS

AIK LETME VE BASAMAKLAR

AIK LETME VE BASAMAKLAR

KIRKA BORAKS AIK LETMES

AIK LETME MADENCL

AIK LETME MADENCL

a. Paralel iletme ekli b. Yelpaze eklinde iletme ekli

AIK LETME MADENCL

c. ynde ilerleyen iletme ekli

AIK LETME MADENCL

AIK LETMEDE BASAMAK VE EV AILARI

AIK LETMEDE BASAMAK VE EV AILARI

AIK LETMEDE KISA VE UZUN DNEM PLANLAMA

AIK LETME

EL LE PLANLANMI AIK LETME

BLGSAYAR LE PLANLANMI AIK LETME

BLGSAYAR LE PLANLANMI AIK LETME

AIK LETME VE BLGSAYAR LE DZAYNI

AIK LETME VE DZAYNI

AIK LETME VE DZAYNI

AIK LETME MALAT PLANLARI

AIK LETME MALATI VE JEOLOJS

AIK LETME MALATI VE YAPISAL JEOLOJ

AIK LETME MALATI SOMA-IIKLAR AIK LETMES

AIK LETME BASAMAK EV

=25

z V I zw

W
H=100 m

Hw

L=294 m =25

AIK LETME BASAMAK EV

AIK LETME BASAMAK EV

AIK LETME BASAMAK EV

MAKINA BOYUTLARI VE BASAMAK GENILII ARASINDAKI ILIKI

MAKINA BOYUTLARI VE BASAMAK GENILII ARASINDAKI ILIKI

GPS-GIS Sistemleri
GPS

(Global Positioning System) : Kresel Konumlama Sistemi GIS (Geographical Information System) : Corafi Bilgi Sistemi GPS ve GIS kullanm ile ekipman konumlar belirlenebilmektedir.

GPS-GIS Sistemleri
Ekipmanlarn

takip ve ynlendirilmeleri tek merkezden yaplabilmektedir. letme verimliliinde art salanabilmektedir. Verilerin internet ortamna aktarlmas ile, yetkili kullanclar mekandan bamsz olarak bu bilgilere ulaabilmektedirler.

GPS-GIS Sistemi rnei