Professional Documents
Culture Documents
Konu Balklar
Beyin Hcresi ve renme Sa ve Sol Beyin Sa ve Sol Beynin Bilgi leme Yntemleri Beyin Basknl Envanteri
Beynin 4 eyrei
Beyin eyreklerinin renme Stilleri retme ve renme Varsaymlar
nsan beyin yapsn, renme zelliklerini tanmadan; oklu zeka kuramn anlamak mmkn deildir.
1980li yllar insan beyni zerinde en youn aratrmalarn yapld yllar oldu. 1990l yllarda insan beyni, beyin ve dnme sistemi ile ilgili edinilen bilgilerin %95ine son 5 ylda ulald belirtiliyordu. Boston niversitesi: Tp Fakltesinde normal, yetenekli ocuklar ve beyin hasarl ocuklar zerinde yaptklar aratrmalar zekann yeniden deerlendirilmesinde etkili oldu. Harward niversitesi: Eitim profesrlerinden Howard Gardner 1983 ylnda yazd Akln ereveleri adl kitabnda 7 zeka eidi bulunduu varsaymn ortaya att. oklu zeka teorisinin douunda en nemli etkenler beyinle ilgili yaplan aratrmalar oldu. Beyin hasarl bireylerin, hasarl blge dnda kalan aktivitelerini yerine getirmesinin grlmesi zekaya bak deitirdi.
5
BZDEN BR
Toplumuzda krk kmak diye bir deyim var. ou zaman bu srenin daha da arttn gzleriz. Bunun balca nedenleri, bebein hasta olmamas ve ona nazar dememesidir. Nesrin Hanm iki nce salkl bir bebek dnyaya getirmitir. Bebeini evin en sessiz kesine yatrr, bahedeki ocuklar kovar, eini kahveye gnderir, televizyonun sesini ksar, perdeleri kapatr, bebein yzn tlbentle rter, alak sesle konuur vb. Tatil yrelerine gittiinde iki aylk bebeini tatile getiren yabanclara garip ve biraz da sular gibi bakmas, sklkla yapt eyler arasndadr. Ona gre bu yabanclar, kendi zevkleri iin bebeklerini perian etmektedirler. Oysa bu dnemde bebeklerin son derece youn uyarcya gereksinmesi vardr ve bu yabanclar doru olan yapmaktadrlar. Nesrin Hanm ise, yavrusunu d etkenlerden korumakta ve aman bebein zekas gelimesin diye youn bir aba harcamaktadr.
6
Beyin Hcresi
Dendritlerin dallanmas ve komu hcrelerle sinaptik balar oluturulmas zekann gelimesi demektir.
SA (Global)
Ezamanl Yar Kresel Stil
Szel
Kelimenin anlamna odaklanr. Ardk
Grsel
Sesin tonuna odaklanr. Rastgele
Dakiktir.
Formal alma dzenlerini tercih eder.
Daha az dakiktir.
Mzik ya da ses eliinde almay tercih eder.
Soru 2 Snavlarda ne tr sorular tercih edersiniz? a) znel (ak ulu, tartma) b) nesnel (doru/yanl, oktan semeli, birebir eleme)
9
Soru 6 renmekte olduunuz herhangi bir dansn bir blmn renirken aadakilerden hangisini tercih edersiniz? a) retmenin hareketlerini taklit ederek ve mzii hissederek renmeyi tercih ederim. b) ncelikle hareketlerin srasn renmeyi ve basamaklara ilikin kendi kendime konumay tercih ederim. Soru 7 Mobilyalarnzn yerini sk sk deitirir misiniz yoksa srekli ayn yerde kalmasn m tercih edersiniz? a) Deitirmeyi tercih ederim. b) Ayn yerde kalmasn tercih ederim.
11
Soru 8 Saate bakmadan zamann ne kadar ilerlediini tahmin edebilir misiniz? a) Hayr b) Evet Soru 9 Aadakilerin hangini daha kolay anlarsnz? a) Geometri b) Cebir
Soru 10 Sizin iin insanlarn adlarn m yoksa suratlarn m hatrlamak daha kolaydr? a) Suratlarn b) Adlarn
12
Soru 11 Herhangi bir konu ile ilgili rnein okulla ilgili duygularnz anlatmak iin aadakilerden hangisini kullanrsnz? a) Resim b) Yaz
Soru 12 Karlkl konumalarda aadakilerden hangisine dikkat edersiniz? a) Ne sylendiine b) Nasl sylendiine Soru 13 Konuurken ellerinizi ve kollarnz hangi sklkta kullanrsnz? a) Konuurken genellikle ellerimi ve kollarm kullanrm. b) Ara sra kullanrm.
13
Soru 14 alma masanz ya da altnz alann grnts nasldr? a) Kark bir haldedir. b) Temiz ve dzenlidir.
Soru 15 Sizin iin ana fikri mi yoksa spesifik detaylar m okumak daha kolaydr? a) Ana fikirleri okumak daha kolaydr. b) Spesifik detaylar okumak daha kolaydr. Soru 16 En etkili ya da verimli nasl dnrsnz? a) Uzanarak b) Dz oturarak
14
Soru 17 Komik eyleri mi yoksa mantkl eyleri mi sylerken/yaparken kendinizi daha rahat hissedersiniz? a) Komik eyleri b) Mantkl eyleri
Soru 18 Matematikte a) Cevab bulurum ancak nasl bulduumu aklayamam. b) Cevab nasl bulduumu aklayabilirim.
15
16
Bilgiyi paradan btne, ileriye doru mantkl gelimeler yoluyla iler. Bilgiyi ilkten sona doru bir sra iinde iler. Sembolleri ve resimleri iler; harfleri, kelimeleri ve matematiksel sembolleri kullanmaktan holanr. Bilgiyi para para iler, problem zerken mantn kullanr. Dnceleri ve fikirleri kelimelerle iler. Bilgiyi geree dayal dzenlemelere odaklanr. olarak iler; kurallara ve
Ardksal Sembolik
17
Bilgiyi btnden paraya, nce detaylar deil resmin btnn grr. Bilgiyi ncelik srasna dikkat etmeden iler, bir grevden dierine geiler yapar. Grlebilen, dokunulan ve gerek nesneleri iler. Bilgiyi hislerine gvenerek ilemeyi tercih eder. Doru cevab bulabilir ancak nasl bulduundan emin olamaz. Dnceleri resimler gibi iler. Bilgiyi yaratc bir ekilde iler, kurallara ve dzenlemelere daha az odaklanr.
18
Somut Sezgisel
Sa Beyin
Dorusal Yerine Btncl leme
20
Beynin sol taraf bilgiyi dorusal bir ekilde iler. Paradan btne doru hareket eden bir yn izler. Paralar alr, sraya sokar, mantksal bir sra iinde dzenler ve sonuca varr.
Sa beyin, btnden paraya; btncl bir yol izler. nce resmin detayn deil, tamamn grr. Sa beyni baskn olan bireyler, nce resmin tamam verilmezse dersi takip etmekte zorlanabilirler.
21
Dorusal dnme zelliinin yan sra sol beyin bilgiyi ardksal olarak iler. Sol beyni baskn olan bireyler iyi birer liste yapcdrlar. Programlar ve gnlk planlama yapmaktan holanrlar. Grevleri srayla yerine getirirler ve baardklarnda listeye geri dnerler, bitirdikleri grevlerin yanna ek iareti koyarlar. Konular ardksal olarak renmek onlar iin ok kolaydr. Sol beyin, matematik derslerinde ve talimatlar takip etmekte bilgileri dorusal ve ardksal ileyerek grev yapmaktadr.
22
Sa beyni baskn olan rencilerin bilgiyi ilemeye ilikin yaklamlar rastgeledir. Sa beyinli renciler bir grevden dierine kolaylkla geerler ve belirli bir ncelikleri yoktur. devleri eksik ya da ge getirebilirler. Sz konusu gecikme ya da eksiklik almadklarndan dolay deil, baka bir grev ya da dev zerinde almalarndan kaynaklanmaktadr. Bu tr renciler kendilerinden haftalk alma programlarn yapmalar istendiinde genellikle reddederler.
23
Sol beyin sembolleri anlamlandrmada sorun yaamaz. Sol beyni baskn olan bireyler dil ve matematik alanna ilikin almalar kolaylkla yaparlar. Sol beyinli renciler kelimeleri ve matematiksel formlleri abuk ezberleyebilirler.
Sa beyin ise konularn somut olmasn bekler. Sa beyni baskn olan kiiler ise grmek, hissetmek, dokunmak isterler. Formllerin nasl kullanldn grmek isterler.
24
Beynin sa tarafn baskn bir ekilde kullanan bireyler ise bilgiyi sezgileri ile ilerler. Bu tr renciler problemin doru cevabn bilebilirler ancak nasl bulduklarndan tam emin olamazlar. Herhangi bir yazda mantklla, tutarlla ve anlama ise sa beyni baskn olan bireyler dikkat ederler.
25
Sa beyni baskn olan renciler ise sylemek istedikleri aka ifade edebilirlerken doru kelimeleri bulmakta sknt ekerler. Sa beyni baskn olan renciler, her eyin grsel olarak desteklenmesine ihtiya duyarlar. Sylenenler yazlmadysa genellikle hatrlamazlar. Duyduklarnn ya da okuduklarnn zihinsel bir filmini yapma alkanlklar vardr.
26
Sa beyni baskn olan renciler evrelerini deitirmeye alrlar. Sol beyinli rencilerin sk verilen geri dntlere ihtiyalar vardr. devlerin ve snavlarn kaytlarn tutmallar. Sa beyni baskn olan rencilerin yaratclklar kuvvetlidir.
27
Tm Beyin Modeli
Serebral Blm
A D
Limbik Blm
28
Derste yaplacaklarn bir listesi (B eyrei) zet (D eyrei) Isnma (C eyrei) Olgulara ya da geree dayal anlatm (A eyrei) Somut rnekler (B eyrei) Beyin frtnas ya da zihin haritas (D eyrei) Materyallerin ya da konularn eletirel tekrar (A eyrei) Hikayeleme (C eyrei)
29
Sol Serebral (sol st): Teorisyenler Sol Limbik (sol aa): Dzenleyiciler Sa Limbik (sa aa): Yardm severler, insancllar
30
31
6.
7.
Etkili renme beynin tm zihinsel srelerinin yer ald bir renmedir. retmenler, genellikle kendi dnme ve renme stillerini yanstan renme deneyimleri tasarlarlar. Yukardaki bilgilerin nda retme ve renmeye ilikin nceki varsaymlarmz gzden geirmeye ihtiya duymalyz. Her bir renme etkinliinin ierii, tasarm ve datm, rencilerin farkl dnme ve renme stillerini karlayacak ekilde olmaldr.
32
imizden Biri
renimine Ankara niversitesi ngilizce retmenlii Blmnn nc snfnda devam eden Mehmet, tekrar Prof. Dr. Ajda Hanmn odasndayd. Ajda Hanmn dersinden geen sene yine baarsz olduktan sonra bu sene ayn dersi tekrar almt ve Mehmet bu sene dersten baarl olmay ok istiyordu. Ancak bu sene de iler pek yolunda gitmiyordu ve Mehmet ok endieleniyordu. Ajda Hanm, Mehmete niin bu kadar zgn ve endieli olduunu sorduunda Mehmet u cevab verdi: Ben ie dnk, analitik ve dnceli bir renciyim. Sizin da dnk, geni apl ve doalamal retim stilinizle nasl baa kacam bilemiyorum.
33
Detayl notlar alrlar. nde oturmay tercih ederler. Dzenlidirler. Bir eyler canlandrrken ya da hatrlamaya alrken genellikle gzlerini kapatrlar. Skldklarnda seyredecek bir eyler bulurlar. Grerek renmeyi severler. Renkli tablolardan ya da ekillerden holanrlar. maj ynnden zengin yazl ve konuma dilinden etkilenirler. itsel ve kinestetik rahatsz edicilerden arndrlm uyaranlar tercih ederler. Pasif bir evreyi ideal bulurlar. Okumaya dkndrler. Yzleri iyi hatrlarlar. Liste ve program yapmay severler.
36
Duyduklarn uzun sre bellekte tutamazlar. Ders anlatlrken not alamazlarsa huzursuz olurlar. Yazl olmayan bilgiyi alglamayabilirler. Derslerin laboratuarda ilenmesinden huzursuz olabilirler. Karmak ve kark ortamlarda huzursuz olabilirler. simleri hatrlamakta zorlanrlar. Grsel materyallere dayanmayan uzun anlatmlara tahamml edemezler. Dankla dzensizlie tahammlszdrler. Planszla, programszla tahamml edemeyebilirler.
37
itsel reniciler
Konuulanlar duyabilecek bir yere otururlar ve nde ne olup bittiine dikkat etmezler. Renk uyumunu pek iyi beceremezler ancak ne giydiklerini ve niin giydiklerini aklayabilirler. Skldklar anlarda kendi kendilerine ve bakalar ile mrldanrlar ve konuurlar. Sesli okuyarak bir eyler renebilirler. Haritalar, ekilleri ve grafikleri szel ifadelere dntrerek anlarlar. Yazarken konuurlar. ittiklerini kolayca hatrlarlar. Mzik hatrlamalarn kolaylatrr. simleri hatrlayabilirler.
38
Grltden rahatsz olurlar. Grltl ortamlarda konsantre olamazlar. Resimler ve resimli anlatmlar onlar rahatsz edebilir. Dersin farkl ses tonlar ile anlatlmas holarna gitmez. Okumaktansa dinlemeyi tercih ederler. Yzleri hatrlamakta zorluk ekerler.
39
Kinestetik reniciler
Aktiftirler ve sk sk ara verirler. Konuurken jest ve mimik kullanrlar. Yaplanlar hatrlarlar ancak grlenleri ve sylenenleri hatrlamakta glk ekerler. Skldklar anlarda hareket etmek iin gerekli nedenleri bulurlar. Kesme, yaptrma, ina etme ve sanat ierikli etkinlikler alglamalarna ve renmelerine yardmc olur. Alan gezilerinden ve deiik materyaller kullanmay ieren derslerden holanrlar. Kolaylkla kalkarak hareket edebilecekleri kapnn kenar gibi yerlere otururlar. Hareket etme olana olmayan derslerden rahatsz olurlar. Dokunarak iletiim kurarlar, enseye hafife dokunma gibi fiziksel olarak ifade edilen cesaretlendirmelerden holanrlar.
40
Bir kavram aklarken HER ZAMAN tepegze bakar, bylece ne sylersem GRR. Ben kitaptan bir eyler okurken Serpil Gke, benim okuduklarma gvenmek yerine her zaman kendisi okumay tercih eder. Onun defteri grdm en dzenli defterdir. Benim yazdklarmn tmn onun defterinde grebilirsiniz. Her blm ise indekslenmi ve balklar halinde alt paralara blnmtr. Masasnda her zaman bir board marker ya da fosforlu kalem bulabilirsiniz. Bir alma kad dattm zaman O, alma kadn kendi kendine okur ve kendisi iin nemli olan noktalar bu kalemlerle altn izer. Serpil Gke, heceleme ya da bilinmeyen kelimelerle ilgili snavlarda, kendisine ekstra puan kazandran ok zor kelimelerden bir ya da iki tanesini mutlaka karr.
43
Serdar hsan ne zaman bir snav olsa, kendi kendine konuur, mrldanr, bu ekilde grsel renici olan komularn rahatsz eder. Serdar hsan, tam bir taklitidir. Dinlemedii zamanlarda bile kendisine sylenenleri tekrarlayabilir ve genellikle yapt tekrarlar, sz syleyenin sesine neredeyse benzer bir ekilde syleyebilir.
Serdar hsan, beden eitimi retmeninin farkl seslerini taklit edebilir ve bylece sabahlar retmenini taklit ettiinde dier renciler sesin retmenden geldiini dnrler.
44
Matematikle ilgili bir takm skntlar vardr nk saylarn nereye gittiini anlayamaz. Matematik devini tamamladnda matematik retmeninin sesi ile kendi kendine konuur. Serdar hsan, genellikle odann bir kesine oturtulmak zorundadr. Yaplmas gereken ciddi bir dev olduunda snfn dna oturmas onun iin daha avantajldr nk en ufak bir fslt bile onu rahatsz edebilir. Bir snf yazls srasnda masasn snfn dna gtrerek kendisine verilen srede snavn tamamlayabilmitir. Yaratc yazma almalarnda gayet baarl olmakla birlikte gramerde, hecelemede ve noktalamada baz skntlar var. Ne var ki ayn yazly bana szl olarak dierlerinin yazl kadna oranla daha iyi anlatabilmektedir.
45
Sami Kemal, sadece hareket etmek iin tkenmez kalemi amaya giden bir rencidir. (Bunu bir gn yapt ve elinde kurun kalem yerine tkenmez kalemi atn farkedince gerekten ok ard.) ocuklara yardm amal snf iinde dolarken Sami Kemal parmak kaldrmadan bana doru kotu. Bana ulatnda tirtmden, eteimden yakalad. Ben herhangi bir direktif okurken o hi bana bakmaz. Kitabn ya da alma kadnn zerindeki kelimelere dokunur. Direktifleri tepegzden yansttm anlarda deliye dner ve ben okuduktan sonra hemen tepegzn yanna koar ve direktifleri elleri ile takip ederek bir de Sami Kemal okur.
46
Onu cmlenin ya da konumann bir paras haline getirmeyene dek bu renci gramer renemedi. Onun ve snf arkadalarnn cmle olmasna ve zneden nce ya da sonra gelen fiil olmann hazzn yakalamalarna izin verdiimde ok mutlu oldular. Sami Kemal, genellikle aksiyon kelimeleri olmaktan holanyor. Dier insanlarla beraber olmaktan ve onlarla bir ba kurmaktan son derece zevk alyor. Bir arka srasnda oturan snf arkadana bir ekilde dokunmaktan ve ona ulamaktan byk bir zevk alyor. Arkasndaki renci de kinestetik ve bu iki renci ders annda en azndan iki sefer birbirlerine giriyorlar. Bu ekilde birbirlerinin hareket ihtiyalarn gidermeleri snfn geri kalann rahatsz etmelerinden ok daha iyidir.
47
Soru 3 Zor bir problemi zerken, a) Bir liste yapar, basamaklar oluturur ve bu basamaklar teker teker kontrol ederim. b) Arkadalarma ya da bir uzmana telefon eder, problemle ilgili konuurum. c) Problemin bir modelini yapar ya da btn basamaklar zihnimde canlandrrm. Soru 4 Elenmek ya da vakit geirmek iin okurken, a) inde ok fazla resim bulunan seyahat kitaplarn tercih ederim. b) inde ok fazla diyalogun bulunduu gizemli kitaplar tercih ederim. c) Problem zebileceim ya da sorularna cevaplar verebileceim kitaplar tercih ederim. 49
Soru 5
Bilgisayarn nasl altn renmek iin a) Bilgilendirme filmi izlerim. b) Birinin bana aklamasn beklerim. c) Paralarn sker, kendim bulmaya alrm. Soru 6 Bir bilim mzesine ilk girdiinizde aadakilerden hangisini ilk yaparsnz? a) evreye bakar, farkl gsterilerin yerlerini aklayan bir harita bulurum. b) Mze grevlisi ile konuur, mzedeki gsterilere ilikin sorular sorarm. c) Bana ilgin gelen ilk gsteriyi inceler daha sonra talimatlar okurum.
50
Soru 7 Ne tr bir restorana gitmezsiniz? a) Aydnlatma aralar ok parlak olana. b) Mzik sesi ok fazla olana c) Koltuklar rahat olmayana
Soru 8 Aadakilerden hangisine gitmeyi tercih edersiniz? a) Resim snfna b) Mzik snfna c) Beden Eitimi snfna
51
Soru 9 Sevinli olduunuz anlarda aadakilerden yaparsnz? a) Glmserim. b) Sevin l atarm. c) Sevinten havaya zplarm.
hangisini
Soru 10 Bir partiden sonra aadakilerden hangisini en ok hatrlarsnz? a) Partideki insanlarn suratlarn hatrlarm. b) Partideki insanlarn isimlerini hatrlarm. c) Partide yaptm eyleri ve sylediim szleri hatrlarm.
52
Soru 11 k p e k kelimesini grdnzde nce aadakilerden hangisini yaparsnz? a) Belirli bir kpein resmini dnrm. b) Kendi kendime kpek kelimesini sessizce sylerim. c) Bir kpek ile birlikte olma duygusunu hissederim. (Kpei sevdiimi, kpekle birlikte kotuumu vb. eyleri hissederim.) Soru 12 Bir hikaye anlatrken aadakilerden hangisini yaparsnz? a) Hikayeyi yazarm. b) Hikayeyi sesli bir ekilde anlatrm. c) Hikayeyi canlandrrm.
53
Soru 13 Bir eye konsantre olmaya alrken aadakilerden hangisi sizi en ok rahatsz eder? a) Grsel uyaranlar b) Grlt c) Alk, kayg, aya skan ayakkab gibi farkl duyular Sorular 14 Sinirlendiiniz anlarda aadakilerden hangisini yaparsnz? a) Kalarm atarm. b) Barrm. c) Kaplar arpar, etrafa zarar veririm.
54
Sorular 15 Bir sinemada sra beklerken aadakilerden hangisini yaparsnz? a) Dier filmlerin tantan afileri seyrederim. b) Yanmdakiyle sohbet ederim. c) Ayaklarm yere vurarak ritim tutar, kk hareketler yaparm. Yukardaki sorularn ouna a seeneindeki cevaplar verdiyseniz grsel bir renme stiline sahip olabilirsiniz. Yukardaki sorularn ouna b seeneindeki cevaplar verdiyseniz iitsel bir renici olabilirsiniz. Yukardaki sorularn ouna c seeneindeki cevaplar verdiyseniz kinestetik bir renici olduunuz sylenebilir.
55
renci davranlar
Gzleriyle
Sklkla
retmen ve arkadalarna dokunmaya alan veya grd her eyi eline alp dokunmak isteyen renci kinestetiktir. Bu tr renciler yan yana deil, farkl zellikteki rencilerle oturtulmas yararl olur.
56
Dalp
giden hayal kuran renci retmene sen dersi szel ve dilsel sunuyorsun. Benim renme kanalm olan grsel renmeye uymad iin ben de hayal kurarak ihtiyacm gidermeye alyorum diyordur. Derste devaml hareket eden hibir ey bulamazsa kalemini amak iin pe giden renci kinestetik olabilir. retmen renciye kprdama dedike rencinin renmesini engelleyebilir.
57
oklu
zeka renci merkezli bir yaklamdr. rencilerin renme stillerinin davrana yansyan yzleri engellenmemelidir.
58
Nrolojik Gstergeler
Hareket Ses ve leme Hz ok hzl lem Yeri Gzler etrafnda hareket, rnein; gzleri krpmak, ksmak, kalar kaldrmak. Fiiller
Hareketsiz Grsel
Odaklanmak, grmek, bakmak, seyretmek, aklamak, resimlemek, sisli, gstermek, fark etmek, ortaya kmak
itsel
Metronom tipi
Dinlemek, sesler, sylemek, duymak, konumak, iir yazmak ya da uyakl bir hale getirmek
Kinestetik
ok fazla hareket
ok yava
Davransal Gstergeler
Grsel Dzenli Dzenli ve sistemli Sessiz Grnt ynelimli Temkinli Okumay ok sever. Resimler araclyla ezberler. Sesten daha az rahatsz olur.. Szel talimatlar hatrlamakta glk eker. Kendisine okunmas yerine kendi okumay tercih eder. itsel Kendisi ile konuur Dikkati kolayca dalr. Syleneni tekrarlar. Matematik ve yazda zorlanr. Konuma dilini ok kolay baarr. Ritmik konuur. Mzii ok sever. Sesleri taklit edebilir. Dinleyerek renir. Basamak basamak, prosedrler ve sralamalar halinde ezberler. SES Tonlamada, tempoda deiimler olur Kinestetik Fiziksel dlleri tercih eder. nsanlara dokunur ve onlara yakn bir mesafede durur. Fazla hareket eder. Daha fazla fiziksel reaksiyon gsterir. Kk kas geliimi iyidir. Yaparak renir. Grerek ve yryerek ezberler. Okurken elleri ile takip eder. Bedenini ok fazla kullanr. (El kol hareketleri) Fiziksel olarak tepki verir.
RENME
Ayrntlar iin konunun tm grnmne, amaca ve vizyona ihtiya duyar, konu tamamen akla kavuuncaya dek dikkatlidir. Grd her eyi hatrlayabilir. Hem isel hem de dsal olarak diyalog kurar, alternatifleri ilk nce szel olarak dener. HATIRLAMA Tartlan her eyi hatrlayabilir. KONUMA Resmin tamamn tm ayrntlar ile grmek ister. ok konuur. Tartmaya baylr, baz eyleri tekeline almay sever. Ardk olaylar anlatmay sever. OKUMA Yksek bir okuma hzna sahiptir. Bilinmeyen kelimeleri abuk anlar, sesli okumaktan ve dinlemekten holanr. YAZMA Bu alana yeteri kadar zen gsterir, kolay ve dzenli bir ekilde renebilir. Sz sanatlarnda parlak, aklda kalc performans gsterir, olaslklar grr, detaylar gzden geirir, uzun vadeli plan yapmada dierlerine oranla daha baarldr. Yazmak yerine konumay tercih eder, ancak yaz yazarken de konuur. HAYAL GC Duyulan sese ve grltye duyarldr. Kaln, baskl bir el yazs vardr. Dierlerine gre yazs daha ktdr. Grlen imaj canlandrmaya alr, grd imajla birlikte yrr. Gl sezgileri vardr ancak ayrntlar konusunda zayf kalmaktadr. Blmler halinde tasarlanm kitaplar sever, hikayenin aksiyonlarna beden hareketleri ile elik eder. Ksa ve anlaml konuur, el kol hareketlerini ve aksiyon kelimelerini sk kullanr. Denenmi izlenimlerin hepsini hatrlayabilir. Eyalar ynlendirerek ve yaparak renir.
60
Bilgisayar grafikleri Grsel yapbozlar Haritalar Posterler Grafikler Zihin haritalar emalar Sessiz okuma
62
Mnazaralar
Sesli okuma Ahenkli bir ekilde anlatlan ders
63
64
oklu Zeka
65
erik
Zeka Tanmlar Zekann zellikleri Zeka Alanlar Zeka Alanlarnn zellikleri Baskn Zeka Alanlarnn Belirlenmesi Bir Sorumuz Var oklu Zeka Etkinlikleri oklu Zeka Kuramyla lenmi Ders Plan rnekleri
66
Zekann ne olduu ve nasl tanmlanmas gerektii konusu uzun yllardan beri eitimcilerin ilgi alann oluturmaktadr. Baz eitimciler zekay, bireyin renme gc olarak yorumlarlarken, bazlar da bireyin zihinsel ilevlerini ve performanslarn baz alarak deiik testlerin lt nitelik olarak tanmlamlardr. Son yllarda bir ok eitimci geleneksel IQ testlerinin yetersizliinden haberdar olmulardr. Bizler ise zekann ok farkl ekillerde ifade edilebileceine, sadece szel ya da matematiksel yeteneklerle ifade edilemeyeceini bilmekteyiz
Gardner zekay; Bireyin gerek hayatta karlat problemleri zme yetenei,
En akll kim? William Shakespeare, Alber Einstein, Pablo Picasso, Michael Jordan, Leonard Bernstein, Emiliy Dickinson, Charles Darwin, ya da Martin Luther mi? Bu soruya zekann geleneksel tanmlamasna dayanarak cevap verirsek, szel dilsel ve mantksal matematiksel alanda hangisi ar basarsa en akll Odur cevabn vermek zorunda kalrdk. Ne var ki, bu insanlarn hepsi de kendi alanlarnda yksek seviyeli zekaya sahip insanlardr.
68
70
Geleneksel
eitimde baarl olan (szel-dilsel-matematik-mantksal zeka) bir renci i bulabilir fakat dier zeka alanndan birine sahip olan bir renci baarl bir renci olmayabilir fakat hayatta daha baarl bir yazar olabilir. Geleneksel eitim okuma-yazma ve aritmetik tarafndan esir alnmtr.
71
Zekann
zellikleri - Btn zekalar dinamiktir. - nsandaki zeka tanmlanabilir ve gelitirilebilir. - Bir zekann kullanmnda dier zekalardan da yararlanlabilir. - Kiisel yap, kltr, kaltm ve inanlar btn zekalarn geliimi zerinde etkiye sahiptir.
72
- Yaamda hibir aktivite yoktur ki tek bir zeka blmn iersin. rnein; iyi bir futbolcu hem bedensel hem de grsel zekasn kullanr. Dil ve sosyal zekay oyun kurallarn renirken, kendini deerlendirirken de bireysel zekay kullanr.
73
nsanlar sahip olduklar zeka blmlerini ne kadar aktif hale getirirlerse zihinsel ve nrolojik olarak beyin o kadar kprler kurar ve geliir. Sinapslar ne kadar etkileimde bulunursa beyin geliir. Zeki olmann bir ya da iki yolu yoktur. Zeki olmann birden ok yolu varsa retimin de birden ok yolu vardr.
74
MESLEK
FL
DERS
DERS DII
retmen Gazeteci Yazar air evirmen Avukat Edebiyat Oyun yazar Yaync Hatip Eitim bilimci Komedyen Romanc
Tanmla Listele Gr Formle et Yeniden ifade et Tart iir, makale yaz Sunu yap Slogan Bul Rportaj Yap Mektup Yaz Talk-Show Sun
Dil Kulb Okul Gazetesi Yllk Ktphane Hikayeler Dergiler izgi Roman Kelime Oyunlar Senaryo Yazma
76
HARTA, TABLO VE DYAGRAMLARI KOLAYLIKLA OKUR ARKADALARINA ORANLA DAHA OK HAYAL KURAR RESM, SANAT ETKNLKLERNDEN HOLANIR YAINA ORANLA DAHA Y EKL ZER. GRSEL SUNULARI (FLM, SLAYT) TERCH EDER. BULMACA ZMEKTEN HOLANIR BOYUTLU YAPILAR KURMAKTAN HOLANIR (LEGO) RESMLERDEN DAHA FAZLA RENRLER KTAPLARINI VE DEFTERLERN ZER NESNELERN YERN BLR
77
MESLEK Kaif Mimar Mhendis Mekaniki Grsel Sanatlar Gemici Satran uzman Gezgin Fotoraf Ressam Dekoratr Geometri uzman
FL iz Hayal et ekil yap na et Resmini yap Poster yap rnekle Boya Dzenle Grsel ayrnt hatrla Dekore et Renklendir
DERS DII Satran kulb Fotoraflk Resim kursu El sanatlar boyutlu al Koleksiyonlar Legolar Bloklar Haritalar Renkli kalemler Kuklalar Karikatr Model yapma
78
MESLEK Bilim Adam Mhendis Bilgisayar programcs statistiki Yarg Mucit Matematiki Muhasebeci Polisiye roman yazar Eletirmen Ekonomist Satn alma grevlisi
FL Tahmin Et Uygula Karlatr Hipotez kur Problem yaz ifrele Snfla zmle Hesapla Kefet Dene Sor Akl yrt
DERS DII Bilgisayar kulb lme birimi Legolar Hesap makineleri Bilmeceler Oyun kartlar Oyuncak paralar Bulmacalar Strateji oyunlar Deney yapma Yap- boz
80
MESLEK adam Dini lider retmen Organizatr Politikac satc danman Antropolog Sosyolog Doktor Parti Lideri Talk Showcu Pazarlamac Hemire Sosyal almac
FL Gzle Payla Deitir Tart Katl Gr birlii yap yardm et ret Takm Kur Ynlendir Arabulucu ol Empati kur atma z kna et
DERS DII renci konseyi Kol almalar Takm oyunlar zci kamplar Grup projeleri kukla gsterisi Tartma grubu Mektup arkada Gezi yarmaya katlma Tiyatro Ders altrma Beyin Frtnas kulp kurma
82
BAIMSIZLIK DUYGUSU GLDR GL VE ZAYIF YNLER TANIR GEREK AMALAR OLUTURUR BAKALARINA ANLATMADII HOBS VARDIR. KENDN Y MOTVE EDER
MESLEK Psikolog Dini Lider Aratrmac Kuramc Felsefeci air lahiyat Politik lider Sanat Zanaat Yazar
FL Dinle Anla l Deerlendir Eletir Hedef olutur fade et Gnlk yaz Ama belirle Hayal et Bireysel al Dn Duyumsa Planla Sessiz kal
DERS DII lgi gruplar Bilgisayar Bulmacalar Filmler Okuma keleri Kiisel retim El sanatlar
84
HAYVANLARA KARI OK MERAKLIDIR AIK HAVADA OLMAKTAN HOLANIR BAHE LERN SEVER VARLIKLARI SINIFLANDIRMAYA MERAKLIDIR. FARKLI BTK VE HAYVANLARA LG DUYAR EVRE KRLLNE DUYARLIDIR DOA DERGLERN VE BELGESELLER ZLER
MESLEK Ziraat Mhendis ieki Zoolog Bahvan Ziraat teknisyeni Biyolog Pet shop sahibi Jeolog Veteriner evre bilimci Peyzaj mimar Bitki bilimci Astronom Hayvan terbiyecisi
EYLEM Gzle Tahmin et Snflandr Kategorize et zmle Fotoraf ek Seyahat et zle Bitki yetitir Hayvan eit Koleksiyon yap Aratr Kefet
DERS DII Doa gezisi Mze gezisi Piknik yapma Koleksiyon yapma zcilik Daclk Kamp yapma Su alt nceleme Akvaryum bakm Fotoraflk
86
DUYGULARINI BELRGN OLARAK VUCUT DLYLE FADE EDER BOYA VE HAMURLA OYNAMAYI SEVER NESNELER PARALAYIP BTNLETRMEY SEVER BR VEYA DAHA FAZLA SPORLA URAIR KK KAS GELM MKEMMELDR
87
MESLEK
FL
DERS
DERS DII
Atlet Dans Aktr Balerin Heykeltra Pantomimci Balet Mim sanats Cerrah Koreograf Sihirbaz
Gster ret Ayarla Paralara ayr Yap Dene Rol oyna Yap olutur Alan gezisi yap Modelini yap
Tiyatro Drama Spor takm Kukla oyunu Aerobik Kil almalar Mim sanat Beden dili Vcut gelitirme El sanatlar
88
MESLEK
FL
DERS
DERS DII
Kompozitr Korist Mzik retmeni Besteci Bando eleman Disk Jokey Tiyatrocu arkc Sz yazar Mzik aleti yapmcs Udi,gitarist vs. Mzik marketi sahibi
Bestele Kaydet ark sz yaz Ritim tut Mrldan ark syle Nota yaz Islk al Ayaklarn vur Melodi tan Enstrman tan
Orff Program Bando Orkestra Mzik kolu Koro Gitar kulb Aerobik arklar Mzikal geziler Misafir arkclar
90
dilsel --- Bilgi Mantksal/matematiksel --- Kavrama Kiileraras --- Uygulama sel --- Analiz Bedensel/Kinestetik --- Sentez Grsel/Uzamsal --- Deerlendirme Doa Mziksel-Ritmik
91
oklu zeka kuramnda lme yerine deerlendirme n plana kmaktadr. Gardner daha baka zeka trlerinin olduuna inanmaktadr. nsanlar grn olarak birbirinden ayr ise zeka bakmnda da farkllklar vardr. Deerlendirmede bireyin yetenekleri ve potansiyeli ile ilgili bilgi edinmek, bireye faydal dntler salamak ve evresindeki toplulua yararl veriler vermek olarak tanmlanmaktadr.
92
S-D Mantksal-matematiksel M-M (neden-sonu) Kiileraras K-A sel (sen olsan) Bedensel-kinestetik B-K (hareket yaptrma) Grsel-uzamsal G-U Doa D Mziksel-ritmik M-R (iir melodi)
93
retim Boyutlar
Bilgi Kavrama
Uygulama
(yapma) Analiz (iliki kurma, karlatrma) Sentez (nerede, niin nasl, yoruma dayal) Deerlendirme (kendi ile ilikilendirme, ne yapardn?)
94
retmenler
btn zekalara eit derecede nem vermelidir. rencideki tm g ve becerilerin tannmas ve retilmesi amalanmaldr. retmenler materyal sunmada tm zeka alanlarn gelitirici olmaldr. Normal birey tm zeka trlerinin tmne birden sahiptir. Ancak ne yazk ki renciler snfa farkl zeka alanlarnda gelimi olarak gelirler. Bu durum renme stillerini ifade eder.
95
96
kullanacaksa derse hazrlanmadan gelir, bulu yoluyla ders ilenir. Sonra retmen konuyu zetler. Bylece ocuun merak duygusu gl tutulmu olur. Bu planlama yaplrken; ocuun zihinsel geliim dzeyi, psikolojik zellii, akademik dzeyi, evre
97
ZKnn en az 4 alan programda olsun, baz zeka alanlar birlikte olabilir. rnein; doa zekas ile grsel zeka doa zekas alannda birlikte olabilir.
Bir dersin oklu zekaya gre ilenii ve uygulan ile renme daha kalc gerekleir. Sa beyin resmin tamamn grmek ister. Bu nedenle derse balamadan zet vermek bu rencilerin renmesi iin etkili olur. Sa ve sol yarmkre bilgiyi farkl ekilde ilerler. retmen snfta renme haritasn karmaldr. retmen mmkn olduunca ok zeka alanna hitap eden ders anlatmn semelidir. oklu zeka kuram yeterli ve dengeli beslenmeye benzetilebilir.
99
Grup port folyo: rencinin bir veya daha fazla alandaki baarlarnn, amal renme almalarnn yanstlmasdr. rencinin kendi almalarn deerlendirir. rencilerin yapabilecekleri sorumluluklar almalarna dayanr. 5N 1K: Ne, nerede, nasl, niin, neden, kim?
100
Sre : 40+40 Tarih: ....../...../.......... Konu : Mondros Atekes Antlamas Yurdumuzun gali
Hedef ve Davranlar: .Mondros Atekes Anlamas ile ilgili temel olgular bilgisi .Mondros Atekes Anlamas ile ilgili olgular aklayabilme Ders ncesi Hazrlk: Ders kitab, alma kad, asetat leni: S/D__ Mondros Atekes Antlamas koullarnn listelenmesi.
G/U__ Sava sonras oluan durumla ilgili resim yorumlama almas. galleri gstermek zere tanma uygun resimleme almas. Resimleme almas .
__ Mondros Atekes Antlamas ile ilgili ne hissediyorsun almas. Mondros A.A.ile ilgili sen olsaydn almas. 101
K/A__ 1. Dnya Sava ve Mondros Atekes Antlamasyla ilgili ben neyim almas Antlamadan sonra yurdumuzun durumu ile ilgili grup paslamas almas.
M/M__ Antlama koullarn yorumlama almas. Yurdumuzun igali ile ilgili neden sonu almas.
M/R__ Yurdun igali karsnda halkn tepki ve duygusunu anlatan ritim oluturma almas.
Yaratc Etkinlik: Yurdumuz igal edilmemi olsayd yaadmz neler sorun olmaktan kard?
Ders ncesi Hazrlk: leni: Derse snf dnda balanabilir. Aalardan yararlanlabilir. renciler deiik ynlere yerletirilebilir.
Ahmet nerde? gibi sorularla ynler retilebilir. Derse ynn kaybeden birinin hikayesi ile girilebilir.
K/A__ Diyalog tamamlama almas, cmle tamamlama olabilir. ocuklarn ben neyim almas yapmas, Birinin kuzeye geip ben neyim demesi, Konuyu rencilerin karlkl ilemesi, birbirine anlatmas, soru sormas, tartmas.
__ Ynleri baka nasl bulabiliriz ? Kaybolursan evini nasl bulurdun? Sen olsaydn ne yapardn?
103
M/M__ Ara ynlerin bulunmas ile ilgili nedensonu almas Ara ynlere neden gerek var. Neden-sonu aranr.
B/K__ izim yaptrlr. Oyuncak bir geminin ynlere ynlendirilmesi, ocuklarn ynlere yerletirilip adlandrlmas, Uzaktan kumandal arabay kuzeye gnderme gibi. D__ Ana ve ara ynlerin kategorilere ayrlmas almas
Yaratc Etkinlik: Olsayd ne olurdu?, batda yaasaydk ne olurdu?, gnein doudan domas bize ne salyor?
DEERLENDRME:
1 Bilgi: Ana ve ara ynlerin isimlerini syleyiniz. 2.Kavrama: Kaybolduumuzda ynmz nasl buluruz? 3.Uygulama:Ahmetin kuzeyine ge, ilimizin komularn harita zerinde gster. 4.Analiz: (liki kurma, kavramlar aras iliki kurma), pusula ile ynler arasnda nasl bir iliki vardr (karlatrma-blme analizi), yosun ile ynler arasndaki ilikiyi aklaynz. Gnein doudan domas bize hangi ncelii salar. 5.Sentez: (Nerede, niin, nasl, yoruma dayal) ok gne almak iin evin pencerelerini nereye koyarm. Tmevarm uygulanr. Konuya bal kalnmadan soru sorulabilir. Yorum yaplr. 6.Deerlendirme: Konu ile kendi arasnda bir ilikilendirme yapmasn istiyoruz. lenen konuyla kendini ilikilendirmesi, yn bulma alternatiflerine bir not verirsen gnee ka verirdin, ne yapardn?
104
Planda
ZK alanlarn, srasn, girii, yntemi biz belirliyoruz (bulu, anlatm vb.) Tek bir yntem yok, sabit deil. Planlama yaplrken konunun somut veya soyut olmas, snf seviyeleri dikkate alnmaldr. Saysal ve szel zeka alanlarna dayal, Hibir birey ne retilenlerin, becerilerin tamamn ne de tek bir genin bilgilerini bile tamamen renemez.
105
Teekkrler !
Bu sunu zel Ankara Maya lkretim Okulu notlarndan yararlanlarak Rize Rehberlik ve Aratrma Merkezi tarafndan hazrlanmtr.
EK BLGLER
107
Tarih: Snf:
Ltfen formda yer alan her ifadenin sizin iin ne derece uygun olup olmadn aadaki beli dereceleme lei zerinde belirtiniz. Bunun iin uygun grdnz rakamn altna X iareti koymanz yeterlidir. Her bir rakamn ifade ettii anlam aada verilmitir. Burada X iareti konulan seeneklerin karl olan rakamlar, bu formun sonunda yer alan ocuklar iin oklu zeka gzlem formunu deerlendirme profili nde ilgili bolua iaretlenmeli ve toplam puanlara ulalmaldr. Bu puanlarn ne anlama geldii ad geen profilde belirtilmitir. ___________________________________________________ 0= Benim iin hi uygun deil 1= ok az Uygun 2= Ksmen uygun 3= Olduka uygun 4= Tamamen uygun
108
Kitap okumay sever. Kelimeleri doru ekilde telaffuz eder. Bilmecelerden, kelime oyunlarndan holanr. Dinleyerek daha iyi renir. Yana gre kelime hazinesi iyidir. Yaz yazmaktan holanr. rendii yeni kelimeleri kullanmay sever. Szel tartmalarda baarldr.
109
MANTIKSAL / MATEMATKSEL ZEKA Makinelerin nasl altna dair sorular sorar. Aritmetik problemleri kafadan hesaplar Matematik ve fen derslerinden holanr. Satran ve benzeri strateji oyunlar sever. Mantk bulmacalarn, beyin jimnastiini sever. Bilgisayara oyunlarndan holanr.
Deneylerden, yeni denemeler yapmaktan holanr.
Arkadalarna oranla daha soyut dnebilir. Matematik oyunlarndan holanr. Sebep - sonu ilikilerini kurmaktan zevk alr.
110
Arkadalarna oranla daha fazla hayal kurar. Resim yapmay ve boyamay ok sever. Yap-boz, lego gibi oyunlardan holanr. Daha nce gittii yerleri kolayca hatrlar. Bulmaca zmekten holanr. Riyalarn ok net ve ayrntlaryla hatrlar. Resimli kitaplar daha ok sever.
Kitaplarn, defterlerini, dier materyalleri izer.
111
MZKSEL / RTMK ZEKA arklarn melodilerini rahatlkla hatrlar. Gzel ark syler. Mzik aleti alar ya da almay ok ister. Mzik dersini ok sever. Ritmik konuur ya da hareket eder. Farknda olmadan mrldanr. alrken eliyle ya da ayayla ritim tutar. evredeki sesler ok dikkatini eker. alrken mzik dinlemek ok houna gider. rendii arklar paylamay sever.
112
Bir eyi okumak yerine yaparak renmeyi sever. Merak ettii eyleri eline alarak incelemek ister.
Bo vakitlerini darda geirmek ister. Arkadalaryla fiziksel oyunlar oynamay sever. El becerileri gelimitir. Meramn anlatrken vcut hareketlerini kullanr. nsanlara ve eyalara dokunmaktan holanr.
113
DOA ZEKASI Hayvanlara kar ok merakldr. Doaya kar duyarsz olanlara kzar. Evde hayvan besler ya da beslemeyi ok ister.
Bahede toprakla, bitkilerle oynamay ok sever.
Mevsimlerle ve iklim olaylaryla ok ilgilidir. Deiik meyve ve sebzelere kar ilgilidir. Doa olaylaryla ok ilgilidir.
114
Problemi olan arkadalarna tler verir. Arkadalar onun fikirlerine deer verir. Organizasyonlarn vazgeilmez elamandr. Arkadalarna bir eyler anlatmaktan holanr. Arkadalarn sk sk arar.
Arkadalarnn sorunlarna yardmc olmaktan holanr.
evresindekiler onunla arkadalk kurmak ister. nsanlara selam verir, hatr sorar.
115
SEL ZEKA Bamsz olmay sever. Kendisinin gl ve zayf yanlarn bilir. Yalnz almay daha ok sever. Yalnz oynamay sever. Yapt ileri arkadalaryla paylamay sevmez. Yapt ilerin bilincindedir. Pek kimseye akl danmaz. Kendine saygs yksektir.
Youn olarak ulat bir ilgi alan, hobisi vardr.
Yardm istemeden kendi bana rnler ortaya koyar.
116
FADELER 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Toplam 10 Puan
SEENEKLER
4= Tamamen Uygun
3= Olduka Uygun
HER BR ALANDAN ELDE EDLEN TOPLAM PUAN 32 - 40 aras 24 - 31 aras 16 - 23 aras 8 - 15 aras 0 - 7 aras
ok gelimi
Gelimi
118
Bir adam, bir fotoraf gstererek, bu fotoraftaki adamn babas benim babamn tek oludur diyor. Fotoraftaki adam kimdir?
Bu problemi zerken bir sonraki slaytta verilen tabloda birinci stuna sizin iin uygunsa X iareti koyun. kinci stuna bu maddeyi kanc derecede setiinizi rakamla belirtin. nc stunda ilgili zeka alanlarnn ba harfleri ksaltlarak verilmitir.
119
Derece
EYLEM Problemi birka kez okudum. Kafamda problemi resimletirdim. Kada izerek resimle yapmaya altm. Mantksal ilemler yrttm. htimalleri sralayp onlar tek tek sraladm. Yanmdakiyle konuarak anlamaya altm. Yardm aradm.
Vcudumu yada bakasnn vcudunu rnekleyerek yaptm. Adam ve fotoraf somutlatrarak anlamaya altm. Kendi iimden konuarak yaptm.
B/K
121
SZEL-DLSEL ZEKA 1. Resim yorumlama almas 2. Yaratc yazma almas 3. Reklam-slogan yazma almas 4. An yazma almas 5. Cmle tamamlama almas 6. Gazete haberi yazma almas 7. rneklendirme almas 8. A-Z almas 9. Tanmlayc cmle almas 10. Cmle retme almas 11. Szck tretme almas 12. Akrosti almas
GRSEL-UZAMSAL ZEKA
1. Zihin haritas almas
2. Resimleme almas
3. Resim yorumlama almas 4. Ak haritas almas 5. Tanma dayal resimleme almas 6. Hikaye haritas almas 7. Kupr sergileme almas 8. Poster oluturma almas 9. Slogan yazma almas 10. Zaman izelgesi almas 11. Grafik yorumlama almas 12. Gzlem almas
122
KLERARASI ZEKA
1. Rportaj yapma almas
SEL ZEKA
1. nceliklerin listelenmesi
4. Holandm-holanmadklarm almas
5. Ne hissediyorsun almas 6.Kiisel deneyimle ilikilendirme almas 7. Alternatif deerlendirme almas 8. Alternatif oluturma almas 9. Neler rendim almas 10. Benzerlikler oluturma almas 11. Bireysel portfolyo almas
123
MZKSEL-RTMK ZEKA
1. Ritimlerle ilikilendirme almas
DOA ZEKASI
1. Kategorilere ayrma almas 2. Matris almas 3. Hat dzeninde kategori almas 4. zellik yazma almas
8. Dinle-yaz-tart almas
9. Grid almas 10. Kmeleme almas
125
Konu: Kare Prizma Sre: 1 ders saati Yntem ve teknikler: Anlatm, soru cevap, gsteri Aralar ve gereler: Kibrit kutusu, deterjan kutusu, zeytinya tenekesi, kare prizma modeli Hedef 2: Kpn, prizmann, silindirin ve krenin zelliklerini kavrayabilme.
Davranlar: 1.Kreye, silindire, kpe, kare prizmaya, dikdrtgenler prizmasna ve gen prizmaya evredeki varlklardan rnekler syleme.
RNEK LEN
2.Krenin, silindirin, kpn, kare prizmann, dikdrtgenler prizmasnn ve gen prizmann geometrik cisim olduunu syleme yazma.
4.Kare prizmann, dikdrtgenler prizmasnn ve gen prizmann; yzeylerini, ayrtlarn ve kelerini gsterip syleme.
126
retmen; kare prizma modelini, almam biskvi kutusunu, peynir veya zeytinya tenekelerini gstererek kapal yzey olup almadklarn rencilere sorar. Alnn cevaplar deerlendirir. rencilerden, kapal yzeye sahip baka cisim rnekleri vermelerini ister. Szel Dilsel
Sonra kare prizmann geometrik bir cisim olduunu belirtir. retmen, rencilere kare prizma modeli veya getirdikleri kare prizmaya benzer kutunun: Bedensel Kinestetik 1. Alt ve st taban yzeylerinin kenarlarn, 2. Yan yzeylerinin kenarlarn cetvelle ltrr, Szel-Dilsel lm sonularn deftere yazdrr. Alt ve st taban yzeylerinin kenar uzunluklarn birbirine eit olup olmadklarn sorar. Alnan cevaplar deerlendirir. Taban yzeylerinin kenar uzunluklarnn eit olduunu syler. Bu iki taban yzn, karesel blge olduunu belirtir. retmen, ayn ilemi yan yzeyler iinde yaptrr. Yan yzeylerinde birer dikdrtgensel blge olduunu syler.
127
retmen, rencilerden kare prizmaya benzeyen varlklarla, benzemeyen varlklar karlatrmalarn ister. Mantksal-Matematiksel Kare prizmaya benzeyen varlklar Kare prizmaya benzemeyen varlklar
YA
KBRT
PEYNR
BSKV
ASPiRN
retmen, kare prizma modeli, zeytinya tenekesi, biskvi kutusu, peynir tenekesi eklindeki varlklarn; a. Ke saylarn syletip yazdrr. Szel-Dilsel b. Ayrt saylarn syletip yazdrr. c. Kare prizmann, hangi yzeylerinin kenar zellikleri bakmndan birbirine benzediini sorar. Yzey saylarn yazdrr. retmen, prizmann taban yzeylerinin ekillerine gre adlandrldklarn belirtir.
128
LME DEERLENDRME
lme Sorular 1.evrenizden, kare prizmaya benzeyen varlklardan rnekler veriniz. Bilgi
2.Aada prizmalar verilmitir. Kare olan yzeyleri ayn renge boyaynz. Kavrama
Bilgi
a) Kare prizmann alt ve st tabanlar karesel blgedir. b) Kare prizmada iki tane karesel blge vardr. c) Kare prizmann yan yzleri alt tane dikdrtgensel blgeden olumutur. d) Kare prizmann yan yzleri, dikdrtgensel blgedir. Deerlendirme retmen, lme sonularndan yararlanarak rencilerin baarlar hakknda karar verir.
129
Hedef ve Davranlar: Hedef: Kpn, prizmann, silindirin ve krenin zelliklerini kavrayabilme. DAVRANILAR 1.Kare prizmaya evresindeki varlklardan rnekler syleme 2.Kare prizmann geometrik cisim olduunu syleme. 3.Kare prizmann yzeylerini, ayrtlarn ve kelerini gsterip syleme. 4.Belirtilen geometrik cismi, en ok drt geometrik cisim arasndan seip iaretleme. 5.Kare prizmann yz, ayrtlarn ve ke saylarn syleyip yazma. Ders ncesi Hazrlk: Ders kitab, alma defteri, geobord tahtalar, pipet, kibrit pleri, oyun hamuru, eitli kutular, kare prizma modeli. leni: S/D__ Kare prizmann zelliklerini listeleme almas. Kare prizmann zelliklerini listeleme almas. Konu ile ilgili rneklendirme almas. K/A__ Prizmalar ve kare prizma ile ilgili nesi var almas. G/U__ Prizmalarla ilgili resim yorumlama almas. Prizma konulu zihin haritas almas.
M/M__ Kare prizmann yzey ve kenar zellikleri ile ilgili kural bul almas. Kare prizma ile dikdrtgenler prizmas ile ilgili Venn emas almas.
B/K__ Pipet, kibrit p ve oyun hamuru ile kare prizma modeli yapma almas. Geobord tahtalar zerinde kapal yzey ve kare prizma oluturma almas.
M/R__ zellik yazma ve prizma modeli yapma etkinlikleri srasnda fon mzii kullanma.
D__ Verilen prizma eitlerini inceleyerek zellik yazma almas. Prizma eitleriyle ilgili kategorilendirme almas.
Yaratc Etkinlik: Kare prizmadan baka kapal yzey olmasayd bugnk yaadmz evrede neler farkl olurdu? DEERLENDRME: 1.Bilgi: Kare prizmann zelliklerini listele. 2.Kavrama: Kare prizmaya benzer kapal yzeylere rnek ver. 3.Uygulama: Pipet ve kibrit pleri ve oyun hamurunu kullanarak bir kare prizma modeli ina et. 4.Analiz: Kare prizmas ile kpn ortak noktalarn bul. 5.Sentez: ki boyutlu prizma ve kare prizma modelleri olutur. 6.Deerlendirme: Ar ktleli ya, reel, peynir kaplarnn kare prizmas eklinde yaplmasnn nedenini nasl aklarsnz? Yorumlayn. 131
SINIF: 5 DERS : Sosyal Bilgiler KONU : Mondros Atekes Antlamas ve Yurdumuzun gali 1914-1918 yllar arasnda birok devletin katld byk savam. Bu savaa Osmanl Devleti de katld. Ben hangi savam?....................................................
30 Ekim 1918 ylnda bu sava bitirdim. Ama antlama hi Osmanl Devletine uygun deildi. Ben hangi antlamaym?
Resim sana ne anlatyor. Bu durumu yorumla.
Aadaki neden sonu almasn yapn. Neden: tilaf devletleri gerekli grdkleri zaman istedikleri yeri igal edebilecekler.
SONU
133
Osmanl devletini ynetenlerin yerinde sen olsaydn bu durum karsnda neler yapardn? Yaz.
Aadaki sorular yantlayn. 1. Dnya Sava Osmanl Devleti iin hangi tarihte ne ile sona ermitir?
134
Hedef ve Davranlar: 1. Doadaki canllarn yaamn devam iin birbirlerine neden gereksinim duyduklarn basit bir besin zinciri emas ile aklar. 2. retici, tketici ve ayrtrc canllara rnekler vererek bu canllardan birinin yok olmas halinde doabilecek sonular fark ederek rneklendirir. 3. retici canllarn neden bu ad aldklarn belirtir. 4. Hangi canllara tketici denildiini aklar. 5. Simbiyotik ve parazitik ilikileri rneklerle aklar.
Ders ncesi Hazrlk: Ders kitab ve alma kad, asetat. leni:
S/D__ imlenme koullar yollar ile ilgili listeleme almas. retici-tketici konulu tanmlayc cmle almas. Canl ve beslenme ekli ile ilgili listelenme almas.
G/U__ Besin zinciri ile ilgili resim yorumlama almas. Sularda besin zinciri ile ilgili ak haritas almas.
135
K/A__ retici, tketici, liken konulu ben neyim almas. Asalak yaamla ilgili diyalog tamamlama almas. M/M__ retici ve tketici ile ilgili Venn emas almas. Tketicilerin beslenme ekilleriyle ilgili kural bul almas Beslenme ile ilgili neden sonu almas.
B/K__ Karada ve sularda besin zinciri oluturulmas ile ilgili rol canlandrma almas. Simbiyosis ve asalak yaamla ilgili rol canlandrma almas. D__ retici ve tketici konulu kategorilendirme almas.
DEERLENDRME: Bilgi: Konak ve konaky tanmla. Kavrama: Canllarn beslenme ekillerini akla. Uygulama:Sularda yaamla ilgili besin zinciri hazrla. Analiz: retici ve tketici canllar karlatr, farklar syle. Sentez: Kendine bir gnlk yemek mns olutur. Deerlendirme: Simbiyosis bir yaam oluturma imkannz olsayd ondan ne tr zveriler beklerdin? Deerlendir.
136
SINIF: 5 DERS : Fen Bilgisi KONU : Canllar Beslenme likilerine Gre Gruplayabilir miyiz? Yanda canllarn karadaki yaamyla ilgili besin zinciri verilmitir. Resmi yorumlayan bir yaz yazn.
Sularda yaam ile ilgili ak haritas eklinde bir besin zinciri oluturun.
Sence doada olan bu dengenin korunmas iin yaplmas gerekenleri ncelik srasna gre yaz. ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. ........................................................................
zgr,bir saksnn iine fasulye tohumlar ekti.Bunun imlenmesi iin gerekli olan koullar yaz. 1......................................... 2......................................... 3......................................... 4......................................... Bitkisinin bymesi iin neler yapmal?
137
Aadaki resimlerde verilen iki canlnn benzer ve farkllklarn Venn emasnda gster.
..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... .....................................................................
Gne , su, karbon dioksit ve mineralleri kullanarak besin retiriz. Biz hangi canlyz?.................... Bize ne ad verilir?....................
Sence retici ne demektir? Tanmn yap. ........................................................................................... ........................................................................................... retici szc yaps bakmndan nasl szcktr? .............................................................
Aada verilen canllardan retici olanlar A-1, retici olmayanlar da A-2 kutusuna yaz. alg, virs, mantar, fasulye, nohut, ku, inek, koyun, bakteri, yosun, mercimek, tavuk, ar,
A-2
138
Yeryznde gne olmasayd neler olurdu? ............................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................... Bu dnceye neden ulatn?...................................................................................................................... reticilerin (bitkilerin) besinlerini depo etme ekilleri aada verilmitir. Bunlara rnek yazn.
Kk .......................................... ........................................ ..... iek .......................................... ......................................... .... Gvde .......................................... ............. ...................... Meyve .......................................... .......................................... ... Yaprak .......................................... .......................................... .. Tohum .......................................... .......................................... ...
.....................
................. . ...................... Yukardaki canllar neden hazr besinleri kullanyor? ............................................................................ ............ .................................................. Bu canllara ne ad verelim? ...........................................................................
.........................
Aadaki kutularda beslenme ekillerine gre hayvanlar verilmitir. Bunlarn beslenmesi ile ilgili kural bulup birka rnek de siz yazn. ..................... at, inek
................................................ .............................................
.................... ay
................................................ .............................................
Aadaki nitemizle ilgili terimi tanmlaynz. Tketici: ........................................................................................................... ........................................................................................................................................... Bu canllar neden gne enerjisini kullanarak besinlerini yapamyorlar?......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................... Gergedanla bir tr ku arasnda iyi kurulmu. kisi de hayatndan memnun. Bu ortak yaamn ad nedir?................................. Bu yaam trn akla. ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ......... . 140
Ayn tr bir yaam ben mantar ve arkadam algle birlikte dostluk iinde yrtyoruz. Oluturduumuz ortakln ad nedir? ....................................
Ayn tr ortakl srdrmeyi dndn kiiler var m? Yaz. ...................................................................... ...................................................................... .............................
Aada sivrisinek ile kendin arasndaki diyalogu tamamla. -Konak: Niye canm yakp duruyorsun? Yeter artk! -Konak: .................................................................................... ........................................................................................................ -Konak: Sen kendi beslenmeni salamak iin, benim canm yakyorsun. -Konak: ....................................................................................... -Konak: Senin bu yaptna parazitlik derler. -Konak: Unutma ki benim bir adm daha var. Syle bakalm. -Konak : ........................................................................................
141
142