LETME YNETM

Pof.Dr.Dilek Emirolu Su rnleri Fakltesi Yetitiricilik Blm

letme Bilimi
letmelerin kuruluu, finansman, retim aralarnn salanmas, retilen mal ve hizmetlerin pazarlanmas, rgtlenip, ynetilmeleri ve parasal olaylarn izlenmesi konularn ele alp inceleyen bir bilim daldr.

letme
nsan gereksinmelerinin karlanmas iin mal ve/veya hizmet retiminin gerekletirildii ekonomik birimlerdir. letmeler gnlk yaantnn nemli bir parasn oluturmakta, insan gereksinimlerinin byk bir blmn karlamaktadrlar. Bu iletmeler eitli trlerde ve byklkte bulunmaktadr. Bir lke ekonomisini oluturan ve saylar yzbinlere hatta milyonlara varan iletmeler ekonominin hcreleri gibi dnlebilir.

letme retim faktrlerini bir araya getirerek pazar iin iktisadi mal ve hizmet reten ve/veya pazarlayan ekonomik, teknik ve hukuki birimler olarak tanmlanabilir. Burada zerinde durulmas gereken konular vardr. - iletmeler bakalarnn ihtiyalarn karlamak zere mal ve hizmet retirler

- letmeler iktisadi mal ve hizmet retirler. ktisadi mal ve hizmetlerin zellii fayda yaratmalar ve kt olmalardr. - letmelerin bu retimi gerekletirebilmeleri retim faktrleri ad verilen emek, doa, sermaye ve bilginin bir araya getirilmesine baldr. - letmeler kar amal rgtlerdir.

retim eleri
Gereksinmelerin karlanmas amacyla mal ve hizmet retiminde yararlanlan, bir lkenin sahip olduu temel kaynaklardr.
Emek Giriimci Sermaye Doal Kaynaklar Teknoloji

Emek
Emek faktr, retimi gerekletirenlerin fiziksel ve dnsel katklarn ierir. Bir inaat iisi kas gcn ya da fiziksel gcn kullanr. Bu inaatn mhendisi ise, dnsel bir emek ortaya koymaktadr. gc esi ile birlikte ele aldmz giriimci retim faaliyetinin gerekletirilmesinde nemli rol oynar.

Giriimci
Mal veya hizmet retimi iin retim elerini bir araya getirilmesini salayan kiidir. Giriimcinin temel amac kr elde etmektir. Buna karlk retim faaliyetlerinden doabilecek riski de stlenir.

Sermaye (Kapital)
Mal ve hizmet retimini destekleyen servet, sermaye (kapital) adn alr. Sermaye, retimde yararlanlan para ve parasal deeri olan her tr donanm ifade eder. Paraya dnebilen hisse senedi, bono gibi deerler ya da bir fabrikadaki makine, bina, ara-gere sermaye olarak nitelenir. Sermayeyi; retilmi retim faktr olarak tanmlamak olasdr.

Sermaye (Kapital)
Mal ve hizmet retimini destekleyen servet, sermaye (kapital) adn alr. Sermaye, retimde yararlanlan para ve parasal deeri olan her tr donanm ifade eder. Paraya dnebilen hisse senedi, bono gibi deerler ya da bir fabrikadaki makine, bina, ara-gere sermaye olarak nitelenir

Doal Kaynaklar
Doadan elde edilen, dorudan veya ilenerek kullanlan her tr maddeyi ierir. Temel doal kaynaklar toprak, su, mineral maddeler ve aralardr. Ekonomik bir kaynak olarak doa, nicelik olarak ve ierdii hammadde asndan snrldr, arttrlmas, belli bir dzeyin stne karlabilmesi sz konusu deildir. Bu retim faktrnn iletmeler tarafndan zenli olarak kullanlmas, kendi karlar ve insanln karlar iin kanlmazdr.

Teknoloji
Mal ve hizmet retimi iin kullanlan yntemlerdir. nsann almasn gelitirmek ve retim yeteneini arttrmak iin, bilginin retilmesi ve uygulanmas olarak da tanmlanabilir. Gelimi bir teknoloji, daha yararl ve yksek nitelikli mallarn, daha etkili yollarla retimini salar.

letmenin Amalar
Temel Amalar: letmenin baarl Kar olmasnda ve salkl Topluma Hizmet kararlar almasnda temel koul, neler yapacann zel Amalar: Uzun dnemli byme bilinmesidir. Tketicilere nitelikli mal letme faaliyetlerinin sunma balangcnda, amalarn alanlara uygun cret net ve gereki olarak verme belirlenmesi iletmeler Toplumsal sorumluluk iin yaamsal nemdedir. evreyi koruma

LETMENN FONKSYONLARI
Bir iletmede ok farkl nitelikte faaliyetler gerekletirilmektedir. Bu faaliyetler iletmenin iinde bulunduu sektre gre farkllk gstermekte, iletmenin byklne gre bamsz departmanlar halinde gruplandrlmakta veya gruplandrlmamaktadr.

Genel anlamda bir iletmede gerekletirilebilecek farkl nitelikteki fonksiyonlar yle belirtilebilir: -retim -pazarlama -finansman -insan kaynaklar -muhasebe -ar-ge -halkla ilikiler -ynetim -tedarik

 Bu fonksiyonlardan retim, pazarlama, insan kaynaklar ve finansman fonksiyonlar iletmenin temel fonksiyonlarn oluturmaktadr. Ynetim ise iletmenin genel fonksiyonudur. Ynetim dier btn fonksiyonlara yneliktir. letmenin btn fonksiyonlarnn planlanmas, rgtlenmesi, yneltilmesi, koordinasyonu ve kontrol; dier bir ifadeyle ynetimi sz konusudur. Dier fonksiyonlar ise iletmenin yardmc fonksiyonlar olarak kabul edilmektedir

LETMENN EVRES
letmenin evresi, iletmenin snrlar dnda kalan ancak onun faaliyetlerini etkileyen her ey olarak karmza kmaktadr. letmenin yap ve ileyiini etkileyen evresel unsurlar yakn evre ve genel evre ile bu evrelerde yer alan faktrlerin kresel boyutunu ifade eden kresel evre olarak grupta incelenebilir.

GENEL EVRE: letmenin faaliyetleri zerinde dolayl bir etkiye sahiptir. Bu kapsamda yer alan faktrler unlardr: -teknolojik evre -sosyo-kltrel evre -politik evre -ekonomik evre -doal evre

LETMENN YAKIN EVRES: Tketiciler, finans kurulular, sendikalar, tedarikiler ve rakiplerden oluur. Bu kurum ve kurulular iletmenin faaliyetleri zerinde dorudan etkilidirler.

Ekonomik Sistemin leyii

 letmenin retim iin dier iletme ve kurululardan retim faktr tedarik etmesi, rettii mal ve hizmetleri, dier iletme ve nitelere satmas, retim sonunda retime katlan faktrlerin paylarn datmak, ekonomik sistemde iletmeler, kurumlar vs. tketiciler arasnda srekli deer akna yol aar. retim faktrleri piyasasnda tketiciler ve dier iletmeler retim faktrlerini oluturan igc, sermaye ve doal kaynak sunmakta, bunlarn karlnda cret, faiz ve rant geliri almaktadr. Tketim mallar piyasasnda, iletmeler retim faktrleri piyasasndan aldklar retim faktrlerini kullanarak rettikleri mal ve hizmetleri bu piyasaya satmaktadr.

letme ile ilgili kar Gruplar

 kar gruplar iletmelerin etkiledii kiiler veya gruplardr. Baka bir deyile iletmelerin sorumluluk tad gruplardr. Bu gruplara rnek olarak mteriler, alanlar, kredi verenler, tedarikiler, devlet, iletme sahipleri ve kamu gsterilebilir.

 kar gruplarnn banda mteriler gelir. letmelerin varl mterileri tatmin edecek mal ve hizmetleri retip pazara sunmasna baldr. Artk lkemizde tketicileri koruma n plana km olup saygn firmalarda mteri memnuniyeti nem kazanmtr. letmelerin alanlara kar da sorumluluklar vardr. alanlarn maddi-manevi tatmin edilmesi gerekir. Gnmzde alanlarn haklarn koruyabilmeleri iin birok kanun karlmtr. letmelerin z varln salayan iletme sahiplerine de baz sorumluluklar vardr. letme sahipleri sadece kar amal deil sayg grme, toplumsal prestij gibi zel amalar olduu iin iletmeler sahiplerinin beklentilerini karlamaldr.

 Kamu nemli bir yere sahiptir. nk okul, cami, salk oca, park, ocuk bahesi vb. yaplmasna yardm etmek, kltrel ve eitim faaliyetlerine katkda bulunmak ve destek olmak sosyal sorumluluk bilincine sahip bir iletmenin saysz sorumluluklarndan bazlardr. Tedarikiler iletmeye mal ve hizmet salayan kurululardr. Tedarik kaynaklar gvenilir olmaldr. Bu nedenle kazanmak iin tedarikilerin kazanmasna izin verilmelidir. Ucuz ve kaliteli rn ve hizmet isteniyorsa tedarikilere olan ykmllkler yerine getirilmelidir.

 Kredi veren bankalar, finans kurulular vb parasal kaynak salayan kurululara kar ykmllkler yerine getirildii srece firmalar kredi bulabilir. Devlete vergi vermek, alanlarn sigorta primlerini yatrmak, i gvenliine nem vermek devlete kar sorumluluklardan bazlardr.

letmelerin Snflandrlmas
letmeler literatrde eitli alardan snflandrlmaktadr. Kimi snflandrma ekilleri; A. Ulusal Ekonomi Ynnden : 1.retici letmeler 2.Hizmet iletmeleri 3. Satc letmeleri (Pazarlama Kurumlar)

retici letmeleri
Genellikle mal veya fiziksel rn reten tarm, inaat ve sanayi sektrlerinde faaliyetlerini srdren iletmelerdir. rnein,balk, kabuklu gibi su rnleri reten,domates, patates, buday, gibi bitkisel rnleri reten iletmeler; yol, kpr, baraj, konut yapm ileriyle uraan inaat iletmeleri; her trl tekstil rnleri, demirelik, imento, gbre, makine, buzdolab radyo, televizyon, sabun, deterjan, kt, kalem gibi dayankl ve dayanksz mallar reten iletmeler bu gruba girer.

Hizmet letmeleri
Bunlar bir hizmetin yerine getirilmesi veya hizmet retimi ile uraan iletmelerdir. rnein, berber dkknlar, lokantalar, oteller; doktor, avukat, mali mavir brolar; banka, sigorta irketleri; tama ve depolama irketleri; elektrik, havagaz, su ve salk hizmetlerini yrten iletmeler gibi .

Satc letmeler (Pazarlama Kurumlar)

Genellikle ticaret sektrnde alan toptanclk, yar toptanclk ve perakendecilik yapan iletmelerdir. Bunlar ou kez retici iletmelerin ve bazen de hizmet iletmelerinin mal ve hizmetlerini tketicilere aktaran toptanc, yar toptanc, perakendeci komisyoncu gibi pazarlama kurumlarndan oluurlar.

alma Konularna Gre letmeler

(Ura Ynne Gre):

1 . Tarmla uraan iletmeler 2 . Sanayi ile Uraan letmeler 3. Ticaretle uraan letmeler 4. Ulatrma ve haberleme ile uraan iletmeler 5. Finansal Kurumlar 6. Serbest meslek ve hizmetler

 Tarmla uraan iletmeler: iftilik ve hayvanclk, ormanclk ve balklkla uraanlar Sanayi ile Uraan letmeler: Madencilik, imalat, elektrik, havagaz, su gibi. Ticaretle uraan letmeler: Mal ve hizmet ticareti yapan iletmeler Ulatrma ve haberleme ile uraan iletmeler: Kara, deniz ve hava tamacl, posta, radyo ve TV ve basn alanlarnda alan iletmeler Finansal Kurumlar: Banka, sigorta, bankerlik vb. alanlarnda alanlar Serbest meslek ve hizmetler: eitli serbest meslekle uraan iletmeler. Doktor, a, berber, terzi, emlak.

Mlk yelii Adan letmeler

1. zel 2. Kamu 3. Karma 4. Yabanc sermayeli letmeler

 zel letmeler: retim aralarnn mlkiyeti zel kiilerde olan iletmelerdir. Kamu letmeleri: Sermayesinin tm devlete ait iletmelerdir. Karma retim aralarnn mlkiyeti baka lke giriimcilerinin olan iletmelerdir. Yabanc Sermayeli letmeler: retim aralarnn mlkiyeti baka lke giriimcilerinin olan iletmelerdir.

LETMELERDE YNETM
Ynetim : Belirli amalara ulaabilmek iin planlama, rgtleme, egdmleme, denetleme gibi ynetim fonksiyonlarnn yerine getirilmesidir. .

 letme ynetiminin banda giriimci bulunduu gibi byk ve baarl iletmelerde ayrca ynetici bulunmaktadr. Profesyonel ynetici olarak adlandrlan bu kiiler ynetim iine kendilerine meslek edinerek patronun yapt her ii yapan, bu hizmet karlnda cret alan, kar ve riski bakalarnn olmak zere mal ve hizmet ortaya koymak iin retim faktrlerini belli bir ihtiyac karlama amacna ynelten kiidir.

Etkin bir ynetim iin gerekli zellikler:

Varlmas tasarlanan amalarn balangta doru ve net olarak belirlenmesi alanlarla ynetenlerin uyumlu olmas Bireyleri etkin ve verimli olarak altrmak iin i blm yaplmas Bireylere i yaptrma gcne sahip yneticilerin yetki snrlarnn belirlenmesi Gelecekle ilgili aklc kararlar alnmas

Giriimci:
-retim faktrlerini iletme bnyesinde istenilen nitelikte ve miktarda bir araya getirmek -retimin gereklemesini salamak -rn eitlenmesine girmek -mevcut rnlerin kalitesini arttrmak -Yeni retim teknikleri gelitirmek -gelien teknolojiyi srekli takip etmek -pazar aratrmas yapmak -ynetim ve alanlar arasndaki ilikiyi dzenlemek iletmenin baarsndan ya da baarszlndan doabilecek tm sorunlar, riskleri stlenmekle sorumludur

Ynetici
-retim srecindeki tm riskleri stnde tama -retim maliyetlerini kontrol etme -Pazar istemleri ve fiyat dalgalanmalarn izleme -varlyla iletmede net katklar salama sorumluluklarn tar

3 tip iletme yneticisi mevcuttur.

*Sermayeci ynetici: Anamaln iletmeye yatrm ve ayn zamanda iletmeyi bizzat yneten iletmecilerdir. *Katlml tip ynetici: bir cretle birlikte ve-veya iletme karna katlan sermayeci dndaki ynetici tipleridir. zellikle byk iletmelerde st dzey yneticiler iletmeye ortak edilerek altrlmaktadr. *Salt cret tipi ynetici: iletmede dier alanlardan temel bir farkll bulunmayan salt cret karl alan memur benzeri yneticilerdir. Kamu iletmelerinde grlr.

 1.KLASK YAKLAIM Klasik teori iki ana fikir etrafnda toplanmtr. lki rutin ilerin grlmesinde makinelerle birlikte insann nasl daha etkin bir ekilde kullanlaca. kincisi ise formal rgt yapsnn oluturulmas. Klasik teori en iyi rgt yaps ve ynetim tarz iin uyulmas gereken ilkeleri belirlemeye almtr. Bu ilkelere uyulduu takdirde verimliliin artaca dnlmtr. -Klasik teoride insan daha ikinci planda kalmtr. nsan dndaki faktrler zerinde durmutur. -nsan kendine syleneni yapan pasif bir unsur olarak varsaymtr. -rgt ii etkinlik iin uyulmas gereken ilkeleri evrensel kabul etmi ancak d evre artlarna ve rgtlerin deien artlarna nasl uyabilecekleri zerinde durmamtr. .

 NEO-KLASK YAKLAIM Bu teori klasik yaklamdaki baz eksiklikleri gidermek iin yeni kavramlar eklemitir. En nemli katks rgt yaps iinde insann davran biimlerini incelemek olmutur. Bu yaklamda balca insan davran, kiiler aras ilikiler, gruplarn olumas gibi konulara deer verilmitir.

MODERN YAKLAIM
Bu yaklamn amac ynetim olaynn ve unsurlarnn birbirleriyle olan ilikilerini ve bu ilikilerin niteliini incelemek, belirli bir birimdeki gelimelerin dier birimler zerindeki etkilerini aratrmaktr. rgt sistemini oluturan insan, makine, maddi kaynaklar, grevler, rgtn amacn gerekletirmek zere birbiriyle balantldr.

YNETM FONKSYONU
Ynetim faaliyetleri bir sre eklinde oluur. Bu srecin balca evreleri, -planlama -rgtleme (organizasyon) -uyum salama -kontrol etmek

PLANLAMA:
belirli verilerin altnda ileriyi tasarlayabilme ve bu tasarnn altnda tasarm ynlendirme iidir. En st dzeyde yneticiler tarafndan daha kapsaml bir biimde yrtlmesine karn daha alt kademelerde efler ya da formenler tarafndan da programlar biiminde daha dar erevede yaplan faaliyetlerdir

 Planlama belirli bir retim hacmine ya da amalanan kar tutarna ulamak amacyla bu yolda alnacak nlemleri ierir. Bu tip planlama geneldir. letmelerde zel planlama ise eitli dzeyde ve ayr ayr iletme faaliyetleri iin yaplabilir. rnein, -retim -stoklama -sat yada pazarlama -finansman(nakit) -personel eitimi vb. gibi zel planlamadan da sz edilebilir.

letme yneticisi genel ya da zel planlamada, iletmedeki teknik yapy, olanaklar, kapasiteyi gz nne ald kadar, iletme ekonomisini, parasal olanaklar, dikkate alarak, en dk maliyetle kapsaml plan uygulamalarn getirebilir. Planlama zorunluluktur. Bu yolla maliyetlerin izlenmesi gelirde olas deiiklikleri nceden tahmin etmek, gerekli nlemleri nceden almak mmkn olabilir.

YNLENDRME(RGTLEME, GDLEME)
Ynlendirme ilevi yneticilerin, astlarn ynetmeleridir. letmelerde emir ve direktifler verilirken ncelikle, astlarla bir ibirlii ortamnn yaratlmas, demokratik davranlar iinde bulunulmas ada ynetici iin kanlmazdr. Ancak gdlemede, otorite de geerlidir. Otoritenin ise kaynann ynetenle ynetilen arasnda karlkl gven ortamn salanmas biiminde olutuu unutulmamaldr. Gdlemede yetki atlamalar yapmamak tepeden buyruku davranmamak nemlidir.

UYUM SALAMA
Genellikle iletmelerde kkten bye artan sayda eitli bamsz birimler vardr. rn, bir endstriyel iletmede retim birimleri kendi iinden farkllklar gsterir. Ayrca pazarlama, sat ve muhasebe, zlk ileri vs den sz edilebilir. letme yneticilerinin bir fonksiyonlar da deiik birimler arasnda egdm uyumlu bir biimde salamaktr. Kukusuz koordinasyonda baar iyi bir organizasyonla gerekleir. yi organize olamam birimler arasnda isabetli snrlar izilmemi iletmelerde birimler arasnda uyum salamakta glkler tar.

KONTROL FONKSYONU
letmelerde kontrol ilerin planland gibi gidip gitmediinin izlenmesi eklindedir. Szck olarak kontrol; bir iin beklenene uygunluunu aratrmaktr. Ynetimde ise stlerin astlar denetlemesi bu sistemin en alta dek iletilebilmesidir. zellikle byk iletmelerde iletme yneticisinden alta doru etkin bir iblm ve yetki datm kk iletmelere gre ok daha nemli bir alma olmaldr.

LETMEDE KARAR ALMA

Bir iletmede karar alma en nemli olgudur.Bir iletmenin baars yerinde ve doru kararlara baldr. Kimi kaynaklarda iletmecilik bir karar alma bilimidir diye ifade edilmektedir. Karar, bir sorun yada durum karsnda belirli bir ama dorultusunda dnlebilen zm yollar yada eylemin seilmesidir.

Kararlar karakterize eden kavramlar:

-sre -balant -deerlendirme -rasyonalite Sre : Kararlar gemiten gelecee bir sre kavram iinde oluur. Karar sreci iinde, -problemin olutuu gemi zaman -zme ynelik seeneklerin bulunduu imdiki zaman -zme ulalmas ynndeki beklentileri ifade eden gelecek zaman, yer alr.

 Balant: kararlarn genelde gelecee ynelik birok kararlar gerektirdii, ayrca gelecekteki kimi kararlar da balad da bilinmelidir. Deerlendirme: iletme yneticileri genellikle iletmenin o gnk durumunu deerlendirerek gnlk kararlar alrlar ve uygularlar. Ancak iletmenin performansn ykseltmesi kukusuz daha ok gelecee ynelik deerlendirmeler yaplarak bu ynde iletme yneticisinin kararlar retmesiyle olasdr.

 Rasyonalite: karar alnrken zamanla balantl ve aklc (rasyonel) olmak gerekir. Alnan karar iletmenin yararna sonular douracak trden olmaldr. Bu da yneticinin akl ve mantkla eylem koymasna baldr.

KARAR TRLER
-kiisel ya da iletmeye ilikin kararlar -temel ve gnlk kararlar -programl ya da programsz kararlar

1. Kiisel ya da iletmeye ilikin kararlar

Kiisel kararlar yneticinin kendine zg ve iletmeyi balamayan kararlardr. Bu tip kararlar ou zaman iletmeyi dorudan balamasa da iletmeyi ilgilendirir. rnein izin kullanmak, bir tbbi operasyon ya da iten ayrlma gibi yneticinin kiisel ve zel kararlar iletmeyi ilgilendirmektedir. letmeye ilikin kararlar ise yneticinin iletmedeki fonksiyonuna gre almakta olduu kararlardr. Ayrca bu tip kararlarda yetki ve sorumluluk alan da nemlidir.

Temel ve gnlk kararlar

Temel kararlar iletmenin geleceine ynelik kolaylkla dnlmeyecek kararlardr. Bunlar , -uzun erimli -yatrm ve byk harcamalar gerektiren -iletmenin gelecekteki performansn etkileyen kararlardr. Gnlk kararlar rutin ilerle ilgili etkileri snrl ve gnlk alma ve retime ilikin kararlardr.

Programl ve Programsz Kararlar

Yneticinin iletmede almalar srasnda her zaman iin karlat ve ounlukla tekrarlanan ayrca karar almada zorluk ekmedii kararlara programl karar denilmektedir. Programl kararlarn yannda iletme yneticisinin ; -tanmn kolayca yapamad -zm iin yeni kararlar gerektiren -karar almada glk ektii olaylar, programsz kararlar gerektirmektedir.

Kararlarn zellikleri
-Kararlarn iletmedeki retime etki dereceleri bakmndan ncelikleri vardr. Btn kararlar iletme gelirine etki etme bakmndan ayn nemde deildir. rnein bir kltr balkl iletmesinde balklara verilecek yemin markas zerinde karar vermek 2. Derecede nemde kalabilir. -kimi kararlar tekrarlanabilir, deitirilebilir kimi kararlarn ise tekrar olas deildir. rnein; Bir kltr balkl iletmesinde fiziki planlamada su akn ikinci bir kez dzenlemek olduka gtr. retilen balk trn tekniin elverdii lde belirli bir retim periyodu sonunda deitirebilirsiniz. Alnan yemin firmas ise her zaman deitirilebilir.

 -kimi kararlar geciktirilebilir kimisi ise acildir. rnein; Bir kltr balkl iletmesinin yurt dna verecei balk larvas ya da yavru balk sipariinde zaman geirmemesi gerekir. Ancak yem deposunun yerini deitirme ynnde verilecek karar olduka geciktirilebilir. -kimi kararlar bol seenekli kimi kararlar ise seeneksizdir. rnein alaca yemin firmas iin birok alternatif karsna karken, retim periyodunu semek iin bir alternatif yoktur.

KARAR ALMA AAMALARI

Fikrin douu, dnce aamas Analiz ve sentez aamas Karar alma aamas Uygulama aamas Sorumluluu ve riski yklenme aamas

Fikrin douu, dnce aamas

zlmesi gereken bir problemin olup olmadn problem varsa bunun boyutlarn ortaya koymaktr. Kimi sorunlarn zm iin gzlemlerde bulunmak, bilgi toplamak, zmler hususunda mevcut seenekler bu aamada deerlendirilir.

Analiz ve sentez aamas

Elde edilen ham bilgileri deerlendirmek iin analize tabi tutmak ve sorunlar zmeye yarayacak ekilde sentezleyerek yararl sonular biimine getirmek gerekir. Bu aama fikrin ve olas uygulama biimlerinin tartlmasn kapsar. letmede hogrl bir ortam oluturularak yapc, retici fikirlerin kolayca yeermesi salanabilir.

Karar alma aamas

Analiz ve sentez sonucunda elde edilen veriler deerlendirilerek problemin zm ynnde kimi kararlar alnr, yaplacak iler planlanr.

 Uygulama aamas: Bu aama karar alma srecinin bir sonucu, alnan kararlarn gerekletirilmesi ilemidir. Sorumluluu ve riski yklenme: Kararlarn uygulamas srasnda ve sonucunda ortaya kacak kar-zarar veya sorumluluk vs. gibi riskler stlenilir

Kurulu yeri seimi

Optimum kurulu yeri maliyetin endk, karn ise en yksek olmasn salayan yerdir. Uygun bir kurulu yerine sahip iletme, dier iletmelere gre rekabet stnl salar ve daha uzun mrl olur. Kurulu yeri karar alnrken, iletmenin alma konusu, bykl , ekonomik ve teknik faktrler ayrntl olarak incelenmelidir.

letmeyi neden kurarz ?

Bamsz alma istei Miras yoluyla iletme sahiplii Yeni bir bulu veya fikri pazara sunma arzusu Baka frsatlarn yokluu Toplumsal itibar salama Kazan salama ve lke ekonomisine katkda bulunma

Kesin yatrm karar almadan nce ilk ne yapmalyz ?

Cevap : PAZAR ARATIRMASI Hedeflenen pazar ile ilgili bilgilerin doru elde edilmesini, tasnifini, analizini ve yorumunu ieren tarafsz almadr. Bu aratrmann verileri iki trdr : Birincil ve kincil veriler.

Pazar Aratrmasnn bize verecekleri...

Tketicilerin rn ve hizmet dzeyinden beklentileri Tketici gelir dzeyi, ya ve cinsiyete bal satn alma davranlar Yatrm tutar ve rn birim maliyeti Rakip va arac kurulular hakknda bilgi

Proje Yatrm Dncesi

Yatrm konusundaki alternatifler gzden geirilerek bunlardan en ekonomik olanla iletmecilik faaliyetlerine balanr. letme asndan yatrm, ileride gelir salamak amacyla yaplan her trl yatrm harcamasdr.

Kurulu Aamalar
Proje Fikri Fizibilite almalar 1. Ekonomik Etd 2. Teknik Etd 3. Finansal Etd 4. Hukuki Etd

Fizibilite = Yaplabilirlik
Ekonomik Etd
1. Pazar aratrmas ve talep tahmini 2. letme byklnn ve kapasitesinin belirlenmesi 3. letmenin kurulu yerinin seimi

Fizibilite = Yaplabilirlik
Teknik Etd
letmenin kurulaca arazinin seimi retimde kullanlacak teknolojinin seimi Kullanlacak makinelerin etd ve seimi Hammadde ve yardmc malzemelerin etd ve seimi 5. Kullanlacak enerji trnn seimi 1. 2. 3. 4.

Fizibilite = Yaplabilirlik
Finansal Etd
1. Yatrm tutarnn hesaplanmas 2. letmenin gelir ve gider tahminlerinin yaplmas 3. Finansal kaynaklarn hesaplanmas 4. letmenin karllk durumuyla ilgili analizler

Fizibilite = Yaplabilirlik
Hukuki Etd
1. letmenin hukuki yapsnn seimi 2. Kurulu ve retim iin gerekli izinlerin alnmas iin gereken yasal koullarn belirlenmesi

letmenin Kurulu Aamalar

letme kurma dncesi
(proje fikrinin douu)

n etdler (Fizibilite Etdleri:Yaplabilirlik Analizleri)

Ekonomik Teknik Finansal Hukuki

n proje Deerlendirme ve yatrm karar Kesin proje Projenin uygulanmas letme

KURULU YER SEM

Kurulu Yeri : Bir arazi parasndan ziyade, iletmenin yaamn srdrd blgedir. Belirlenmesinde, birok faktr nem tamaktadr. Konumluk Yer : zellikle hizmet veya ticaret sektrndeki iletmeler iin ifade edilmektedir. Bir alveri merkezinin kat, trafie gre i yerinin durumu gibi ller n plana kmaktadr.

Kurulu Yeri Seim Basamaklar

1. Tesisin kurulaca blge seimi 2. Blgenin belirli bir yerinin seimi 3. Belirlenen yer ierisinde tesisin kurulaca arazi parasnn seimi

Kurulu Yeri Faktrlerinin Snflandrlmas

ktisadi Faktrler Hammade, i gc kaynaklarna, pazara yaknlk
Doal Faktrler klim, arazinin durumu Sosyal Faktrler nsan kaynaklarnn ihtiyalarn karlayacak sosyal imkanlar, toplum gvenlii ve sal ile ilgili durum Psikolojik, Fizyolojik ve Politik Faktrler letme sahiplerinin psikolojik, fizyolojik ihtiyalar devlet tevikleri

Kurulu Yeri Faktrleri

Pazar
Mal ve hizmete talebin youn olduu, tketicilerin youn olduu yreler tercih edilir veya datm kanal oluturularak bu blgelere en etkin biimde ulalmaya allr r: Turizm, hizmet, banka iletmeleri; toptan ve perakende sat yapan ticaret iletmeleri, yap malzemeleri satan iletmeler, abuk bozulan mallar retip satan iletmeler, byk kapasiteli iletmelere mal ve hizmet sunan iletmeler pazarlar ynnde kurulu yeri seerler

Kurulu Yeri Faktrleri (Devam)

gc letmenin istedii zelliklere sahip igcnn olduu blgeler kurulu yeri olarak tercih edilebilir

r: gcnn eitim, bilgi beceri, tecrbe dzeyi ile blgedeki cret dzeyi, sendiakalama dzeyi nemli olabilir

Kurulu Yeri Faktrleri (Devam)

Hammadde Hammaddenin en ucuz, en yakn, en gvenilir ve devaml bulunduu yer kurulu yeri olarak tercih edilebilir
r: plik fabrikasnn pamuk ekilen bir yere, termik santralin kmr yataklarna yakn bir yere yaplmas uygundur

Kurulu Yeri Faktrleri (Devam)

Tama
Tama maliyetleri baz sektrlerde faaliyet gsteren iletmeler iin nemlidir r: Ar sanayi, Demir sanayi, naat sektr letmeler birim mesafede tama maliyetini en aza indiren, en gvenilir, abuk yntemi tercih etmelidir letmelerin yararlanabilecekleri tama sistemleri: Karayolu, havayolu, demiryolu, suyollar, petrol boru hatlar, kay-kablo-rayl eitli konveyrler, insanla tama, eki hayvanlar, enerji kablolar Tama sistemleri deerlendirilirken maliyetleri, tama ve teslimat sreleri, rn zellikleri dikkate alnmaldr

Kurulu Yeri Faktrleri (Devam)

Enerji ve Su

letmeler faaliyet gsterdikleri sektr, rn zellikleri ynnde enerji ve su kaynaklarna yakn yerleri kurulu yeri olarak seebilirler
r: Gda, kimya, dokuma, demir-elik iletmeleri iin su enerjisi nemlidir

Kurulu Yeri Faktrleri (Devam)

Devletin Tevik ve Snrlamalar
Devletin merkezi organlar (Sanayi ve Ticaret Bakanl, DPT) ve mahalli idarelerin yneticileri snai ve ticari faaliyetleri desteklemek, blgeyi ve toplum yararn korumak amacyla belirli blgelerde yatrm yapan iletmelere ek olanaklar sunabilirler r: Ucuz ve parasz arsa temini, vergi muafiyeti ve indirimi, altyap olanaklar

Kurulu Yeri Faktrleri (Devam)

Sermaye Faizi letmeler, kurulu ve faaliyetlerini srdrmeleri iin nemli miktarda sermayeye ihtiya duyarlar Yksek faiz retim maliyetlerini artrr

Gelimi lkelerde uygulanan faiz miktar dktr

Az gelimi ve ekonomik artlar istikrarl olmayan gelimekte olan lkelerde, sermaye faizine yksek risk primi eklenmesi faiz orann artrr zellikle kresel faaliyetlerde bulunmak isteyen iletmeler iin kurulu yeri seiminde sermaye

Kurulu Yeri Faktrleri (Devam)

Arsa Bedeli ve Kurulu Giderleri Kurulu yerinin byk bir ehrin iinde veya kk bir kasabada kurulmas, arsa bedeli ve kurulu giderleri bakmndan farkl sonu verir
Askeri Tehlike letmeler askeri tehlikeden korunmak iin snrlara yakn yerleri kurulu yeri olarak sememeyi tercih edebilir Askeri tehlikeden korunmak iin sanayi kurulularn bir araya kurmak yerine, ayr ayr yerlere kurmak tercih edilmektedir

Kurulu Yeri Faktrleri (Devam)

klim
letmeler, alanlarnn salklarn ve verimliklerini, rnlerinin zelliklerini etkiledii iin iklim koullarn kurulu yerini seerken dikkate alrlar

Olumsuz iklim koullar, iletmelerin maliyetlerini artrabilir

Kurulu Yeri Faktrleri (Devam)

Dier Faktrler
letme d tasarruflar: r: letmenin eitli sanayi dallarnn bulunduu yerlerde kurulmas: Kolay igc temini, finansal kurumlarn bulunurluu, tesisler ile makinelerin bakm olanaklarn sunabilir

Sosyal ve kltrel artlar: r: letmelerin kurulu yerlerinde, insan kaynaklarnn sosyo-kltrel ihtiyalarn karlayabilecek; okul, tiyatro vb. kurum ve kurulularn bulunmas, kalifiye insan kaynaklar teminini

En Uygun Kurulu Yeri Seiminde Kullanlan Yntemler

letmenin en uygun kurulu yeri seimi, llebilir maliyet unsurlar ile uzun vadeli ve grnmeyen maliyet unsurlarnn toplamn minimum klan zm eklinin bulunmasdr
r: Hammadde, enerji, arazi, inaat maliyeti, ulatrma vb. Unsurlar nceden belirlenebilir

Sosyal evrenin etkisi, kalifiye eleman kaynaklarnn gelecekteki durumu, blgenin gelimesi, vergi kolaylklar vb. maliyet faktrlerinin nceden belirlenmesi zordur

En Uygun Kurulu Yeri Seiminde Kullanlan Yntemler

Karlatrmal Yntemler
Faktr Karlatrma veya Puanlama Yntemi Maliyetleri Karlatrma Yntemi Karllklar Karlatrma Yntemi

Ulatrma Modeli Dorusal Programlama Modeli Karma Tam Sayl Programlama Modeli

Faktr Karlatrma veya Puanlama Yntemi

Kurulu yeri seiminde etkili olan faktrlere 1den 10a kadar deien faktr arlk puanlar verilir.
Bu puanlar ilgili sanayi dalnn ve retilen maln zelliine gre sz konusu faktrlerin grece arln gstermektedir. Bu faktrlere her alternatif kurulu yerinde irketin amacna olumlu etkileri bakmndan kurulu yeri puan takdir edilir.

Faktr arlk puan ile kurulu yeri puannn arpm kurulu yerinin faktr puann verecektir.
Kurulu yeri faktr puan en yksek olan blge ve alan tercih edilecektir.

A K. Yer Seiminde Hesaba Katlacak Faktrler Faktr Arl Puan

Yeri Faktr Puan

B K. Puan

Yeri Faktr Puan

C K. Puan

Yeri Faktr Puan

1. Pazara yaknlk
2. Temel girdilere ve yardmc maddelere yaknlk 3. Tama ve ulatrma imkanlar 4. Enerji, yakt imkanlar 5. gc temini imkanlar 6. st dzey ynetici ve teknik eleman temini 7. Sosyal ve kltrel evre 8. Devletin uygulad zendirme nlemleri 9. Finansman ve bankaclk hizmetleri 10. Yan sanayiye yaknlk 11. Atklarn artlmas 12. Arsa ve inaat maliyeti 13. klim koullar ve yer sarsntlar 14. Gvenlik ve savunmaya uygunluk 15. teki faktrler Toplam

3
6 4 2 5 8 6 4 3 5 3 1 1 2 1

5
6 7 4 6 9 7 6 5 6 4 3 2 3 1

15
36 28 8 30 72 42 24 15 30 12 3 2 6 1 324

6
7 7 7 6 7 7 6 5 6 4 3 3 3 3

18
42 28 14 30 56 42 24 15 30 12 3 3 6 3 326

4
6 5 6 7 7 6 7 6 7 5 4 4 3 2

12
36 20 12 35 56 36 28 18 35 15 4 4 6 2 323

Maliyetlerin Karlatrlmas Yntemi

Maliyetler yatrm maliyeti ve iletme maliyeti olarak iki kategoride snflandrlmaktadr. Yatrm maliyeti, proje maliyeti, arsa ve inaat maliyeti, montaj maliyetinden olumaktadr. letme maliyeti, temel girdi ve yardmc malzeme maliyeti, iilik ve personelle ilgili sosyal ve kltrel maliyetler, enerji, yakt ve su maliyeti, tama, ulatrma maliyeti, atklarn artlmas ve atlmas maliyeti, pazarlama ve depolama maliyeti, faiz maliyeti, vergi maliyeti, gvenlikle ilgili maliyetler ve teki maliyetlerden olumaktadr. Tm maliyetler her alternatif kurulu yerinde, zendirmelerden salanan tasarruflar karldktan sonra net olarak hesaplanacaktr.

Maliyetler (milyar TL) I. Yatrm maliyeti a) Proje maliyeti b) Arsa ve inaat maliyeti c) Montaj maliyeti

A Kurulu Yeri 540 140 320 80

B Kurulu Yeri 485 135 280 70

C Kurulu Yeri 510 160 275 75

II. letme maliyeti

a) Temel girdi ve yardmc malzeme maliyeti b) ilik ve personelle ilgili sosyal ve kltrel maliyetler c) Enerji, yakt ve su maliyeti d) Tama, ulatrma maliyeti

5850
2850 1600 520

5650
2700 1600 510

5900
3000 1550 480

e) Atklarn artlmas ve atlmas maliyeti

f) Pazarlama, depolama maliyeti g) Faiz maliyeti h) Vergiler k) Gvenlikle ilgili maliyetler l) teki maliyetler Toplam maliyetler

120
130 150 175 70 235 6290

100
100 110 185 65 280 6135

125
120 100 175 75 275 6410

Karllklar Karlatrma Yntemi

Kurulu yerinin seiminde maliyetlerin yannda, aday kurulu yerlerinin tahmin edilen karllklar dikkate alnr

letmenin Kurulu Analizi ve Planlama almalar

Yaplabilirlik Projesi: Kesin bir yatrm karar almadan nce giriimcinin, yapmay dnd retim ve kapital yatrm ile ilgili olarak ekonomik, teknolojik, finansal sorunlar ve kurulu yeri sorunlar bakmndan ayrntl ve kesin aratrmalara girimeksizin yeterli bilgileri sistemli ve analizlere elverili olarak etmesi

Yaplabilirlik Projesinin Hazrlanma Amalar

Yatrm kararna esas oluturacak pazara ilikin bilgi salamak
letmenin hangi byklkte, nerede kurulaca seenekleri arasnda tercih yapmak Yatrmn finansal boyutlarn ve d kaynak ihtiyacn belirlemek, sermaye tedarik seeneklerini dnmek Bireysel yatrm kararlarnn Devlet Planlama rgtleri veya finans kurumlarnca uygun grlmesine ihtiya varsa, onlarn projeyi deerlendirmelerini salamak

Yatrm Projesi Hazrlanmasnn Aamalar

Yatrm fikrinin ortaya kmas ve olgunlamas Ekonomik, teknik, finansal aratrmalar, n proje yaplabilirlik projesi Deerlendirme ve yatrm karar Kesin proje Projenin gereklemesi letmenin kuruluu ve retimi