Ahlak zerine Dnme

Prof.Dr. Hakan POYRAZ

BR YK

Su, ate ve ahlak dostluk kurmular Dolarlarken birbirlerini merak etmeye balamlar. Suya sormular, "Kaybolursan seni nasl bulacaz? Yant, "Nerede bir rlt duyarsanz ben oradaym." Atee, "Seni yitirirsek ne yapalm?" Ate, "Bir duman grdnz yerde ben varm." Sra ahlaka gelince, yant u olmu: "Beni kaybederseniz, bir daha kesinlikle bulamazsnz!

Nedir Bu Ahlak?

Ahlak, huy anlamna gelen hulk kelimesinin oulu. Huy karakter, miza, alkanlk demek. Arapadan tretildii fiilin kk harfleri, ahlak yaratma eylemi ile ilikilendirmektedir: H-l-k, yaratmak, biimlemek, oranlamak demektir (Kamus Terc., II:892). Fizik yaratl iin halk, manevi yaratl (karakter) iin hulk tabiri kullanlmaktadr. Hulk, tpk Latincedeki karl olan mores ve Grekedeki ethos gibi, karakter, alkanlk, huy, miza ve yaratl anlamlarna gelmektedir.

Ahlak, szlkte: Bir toplum iinde kiilerin benimsedikleri, uymak zorunda bulunduklar davran biimleri ve kurallar olarak tarif edilmektedir. Genelde sosyal bir varlk olan insann iinde yaad sosyal organizasyonun kaidelerine uygun davranmas, ahlakllk olarak vasflandrlabilir. Ahlak ise bu davran kurallarnn toplamdr. Etik, bu manada ahlak zerine bir bilin durumudur. Bunu iin etik szc daha ok ahlak zerine dnme veya ahlak felsefesi balamnda kullanlmaktadr.

ahlak-etik ve moral
Etimolojik olarak ayn anlama gelseler de ahlakn olgusal ve tarihsel olarak yaanan bir ey olmasna karlk, etik, bu olgunun kendisine ynelik aratrmadr. Ahlak yaanandr, etik dnlen.

Etik

Etik: Ahlak Felsefesi (ahlak yarglarnn yaps zerine dnce ve ahlak hayatn mahiyeti ve tasviri) dir. Etik, ahlk kavramlar, yarglar ve davran standartlarn, felsefenin bir bran olarak aklar ve zmler.

Din, Bilim, Felsefe ve Ahlak

Ahlaka ilikin problemlerin, bilimsel gelimelerle zlebileceini iddia eden; zellikle toplumu konu edinen Sosyoloji, Antropoloji, Etnoloji, Psikoloji, Sosyal Psikoloji gibi bilimlerin bu konuda bulgular salayabileceini iddia eden bilimci yaklam ahlk hakknda sz sahibi olmak ister. Din, znde ahlk sistemidir. Bir de felsef dnmenin yaps gerei, filozoflar ve sistemler asndan sorulara farkl cevap trlerinin mevcudiyeti sz konusudur.

Dinin ahlaka yaklam normatif (kural koyucu)tir. Bilim, deskriptif(betimleyici)tir. Felsefe hem normatif, hem de analitik (zmleyici)tir.

Etik

Etik ahlak kategorilerimizin bir eletirisi, Ahlak sorular hakknda konuur ve dnrken kullandmz kavramlarn analizidir. Daha ok, nasl yaamamz gerektii konusunda bir dnce temeli verir. Etik, ahlk problemleri, ahlk yarglar ve ahlkllk hakknda felsef bir dncedir. Toplumun bir ferdi olarak insan, ahlak hayat bizzat yaar ve kendi eylemlerinde onu cisimletirir. Fakat o, bununla kalmayp taycs ve hayata geirdii deerlerin anlam zerine dnmeye balad zaman, etik kavramnn snrlar iinde bir i yapm olur (Cevizci, 2002:19).

Normatif Etik, Meta Etik, Uygulamal Etik

Metaetik Ahlak dilinin mantksal

incelemesi

Normative Ethics Kurallar,

teoriler

Applied (Uygulamal) Etik eitli Alanlarda Ahlak Felsefesinin Uygulamas

Ahlak zerine Dnme

Ahlkn zgrl kstlar m? Ahlk kurallar insan zgrlnn nndeki engel midir? zgrlk ile ahlk arasnda kopmaz bir iliki bulunduu ve ahlkn hr iradeyi gerektirdii, ahlk hakkndaki felsef mtalalarda etkin bir sylem olarak gze arpmaktadr. Buna gre btn ahlk fenomenlerin temelinde ahlk ilikilerin kurucu gesi, bireyin zgr iradesidir ve ahlk eylem, bireyin zgr kararna baldr. Eylemde bulanan kii isterse baka trl de eyleyebilir (Delius, 1990:317).

Yemek Tarifleri Kitab

yi bir yemek tarifleri kitab tad tuzu yerinde bir yemek hazrlamak iin gereken tm durum ve koullar belirt(e)mez Yaam da yle Sonlu sayda bir takm kural bir araya getirip ite ahlakn kesin temel talar bunlar demek bir yerde imkansz.

Niin Ahlakl Olmalyz?

Filozoflar 2500 yldan beri bu soruyu yantlamaya alyorlar

Etik bir yaam Bencil bir yaam lkini seersek dnyaya bir katk yapabiliriz (ho bir seda) Ayrca i zenginlii, mutluluk salayan, daha anlaml bir yaam srm oluruz.

Glauconun sorusu
Sihirli yzk (takan grnmez klyor) Bana ahlakl olmak iin nedenler syle? nk artk yakalanp ceza grmek gibi bir sorunum yok. Sihirli yze sahipsek bile niin doru olan yapmakta devam etmek zorundayz?

Socratesin yant, Marxn gzlemi

(Socrates) O vakit insan doasn oluturan eler arasnda uyum olur, mutlu oluruz.

(Marx) Toplumun doasn deitirmedike Glaucona doyurucu yant vermek zordur. nk insan doas sabit deil, toplumsal olarak koullanyor.

Ortak mlkiyet zerine yeni bir toplum ina et. Serbest pazar ekonomisine alternatif ret. Lenin, Stalin, Mao, Castro ve dierleri. Bir ok kiiye gre kt sonular veren deneylerdi bunlar. Belki de bireyci bak tarz rakipsiz.
12-16 nolu slaytlar,Varol Akmann Gndelik Yaantmzda Ahlak biliminin Yeriadl pps sunumundan alnmtr: http://www.cs.bilkent.edu.tr/~akman/talks/ethics/Ahlaktalk.ppt

Toplum, huyu huyuna, suyu suyuna benzeyenleri kendine uygun grmekte, kurallar yoluyla fertlerini kendine uydurmakta; bu uygunluun tesisi yoluyla, toplumsal bir olgu olarak ahlak oluturmaktadr. Zira iinde yaadmz toplum, neyin uygun neyin aykr olduunu bize retir (Gngr,1998:95)

Yaratl amacmz yani kendimizi ahlakla gerekletiririz. Bu gerekletirmenin zemini de, toplumdur. Karakterimiz, iinde bulunduumuz toplum tarafndan ekillendirilir, kazandrlm bu karakter elerini iselletirerek kiiliimizi olutururuz. Ahlaksal kimliimiz toplumsal varoluumuzdur, ahlaksal kiiliimiz bu kimlik iindeki bireysel varoluumuz

Bireysellik ve toplumsallk ve d Ahlakn bu iki cephesinden birincisi deer yaratc ahsiyeti oluturacak ilkeyi aktif hale getirecektir. Dierinde ise yaratlm deerlere, dzenlemelere tbi olu sz konusu olacaktr.

- Ahlak/D Ahlak:
deolojik balanmlarndan kopuk, tek bir kiinin ahlak olamayaca gibi -nk ahlak ikinci bir kiiyi gerektirir- kiisiz ahlak da, bo bir ereve olacaktr. te ahlak adna eletirilen ahlak da, erevesi krlan ve deer retemeyen bu d ahlaktr. Ahlakn ahlakl olmas iin, d ahlak eletirilen ve erevesi krlan bir ahlak deil, i ahlaka ereve reten onun kavramsal zeminini oluturan bir ahlak olmaldr.

D ahlak i ahlaka ereve retir; i ahlak, d ahlaka hayat verir. D ahlak i ahlak tohumlar, i ahlak d ahlak dourur. D ahlak i ahlak, i ahlak d ahlak var eder. Bu dikotomik iliki, merkezden evreye, evreden merkeze gider. Biri, dieri olmadan varolamaz. ahlak, kiilemi bireyin ahlakdr, bireyi kuatan toplumsal ahlak da, d ahlak

D ahlak i ahlaklarn ortak noktasdr. Ortak ahlak mirastr ve gelenek olarak yaar. D ile i ba, hak duygusuyla vicdana balanr. Vicdan vcd kknden; kendi insanlmz bulduumuz kaynak; v-c-d ayn zamanda vcd/varlk kelimesinin de kk Vicdan bizi iimizdeki hakka aran, iimizdeki varlmz, hakikatimizi buldurtan ses Ortak vicdan, kamu vicdandr

Hangi ahlaka (ie mi/da m?) nem vermeliyiz, hangi ahlak daha deerlidir? Hangisine deer veriyorsak brn yaatmalyz. nk yaattmz douracaktr: D ahlak i ahlak, i ahlak d ahlak