SU-ELEKTROLT DENGES

Prof Dr. Arif ALTINTA

Su: En nemli Besin

Su canllar iin vazgeilmez en nemli besin Oksijensiz ve ksz yaayan canllar varken susuz yaayan bir canl yoktur Vcut toplam su miktar her canl iin sabittir; ve
Ya ( genlerde %75 ; yetikinde %70) Cinsiyet ( diilerde %65) Vcut ya oran ( yallarda %60)

ile deiir

 Her canl iin sabit olan toplam su

miktarndaki dalgalanma canlnn organizasyon derecesi ile ters orantldr. lkel organizmalarda dalgalanma yksek; gelimi organizmalarda ise dktr.

Suyun biyolojik nemi

Kantitatif nemi

Kalitatif nemi
Fonksiyonel nemi

Suyun kantitatif nemi

nsanda vcut arlnn % 70i su:
%50 Hcre ii su (70 kg iin 35 L) %20 Hcre d su ( 14 L) %15 Hcreleraras su = 10,5 L (st emenlerde %35 olup kayplar olduka nemli) %5 Kan plazmas = 3,5 L

Evcil hayvanlarda vcut arlnn ~ % 60 su:

At (500 kg) 300 L 200 L hcre ii su 75 L hcreleraras su 25 L plazma su yaklak 1/3 sindirim suyu ( 9 L) 7,5 L mide svs

Koyun (50 kg) 28 L

Medz (deniz anas)

vcudun %98i su

Suyun kalitatif nemi

Su kronolojik ilk ayrcalkl maddedir Su byk fonksiyonlarn tmne itirak eder Su iyi bir zcdr, Tm besinselleri ve atklar tar
Etillerin sindirim sistemi nemli besinleri su destei olmakszn tayabilir.... fakat tam yada ksmen kuru olan besinlerin tanmas suya gereksinim duyar (Kedide susuz tam olarak gereklemez !!!!)

Suyun fonksiyonel nemi

En byk termoreglasyon etkeni
Spesifik s art ile hipertermiyi zorlayan kalori fazlasn absorbe edebilir Yksek buharlama ss ile (37Cde : 575 cal) Terleme ile ilgili Yada perspirasyon ve termik polipne ile ilgili

Dier fonksiyonlar
Eklem lubrifikasyonu Optik ortam kulak Omurilik svs...

Vcut suyu sabit elektrolit katmyla bir zeltiye benzediinden vucut suyu ve elektrolit dzeni beraberce bir grev nitesi olutururlar. Bu iki sektrden birinde meydana gelecek bir deiiklik genellikle dierine de yansr.
Organizmann sv sektrlerinin elektrolit ierii

Elektrolit dalm
Hcre d svlarn
balca katyonu Na+ balca anyonu HCO3- ve ClNaCl ve NaHCO3 eklinde

Hcre ii svlarn
balca katyonu K+ ve Mg++ balca anyonu proteinat- ve H2PO4- ; HPO4-

Su ve Su alm
Organizmann su gereksinimi nedir ? Su gereksinimi nasl karlanr ?

Hangi kayplar telafi edilebilir ?

Su gereksinimi
Su alm ve su atm ok sayda faktrden etkilenir (ya, beslenme, fizyolojik durum, vcut arl, iklim ve aktivite....), Bu nedenle gnlk su gereksinimini kesin olarak belirlemek olduke gtr. Bu konuda bildirilen verilerin tm yaklak deerler olarak dikkate alnmaldr. Ilman iklimde;
Yetikin 1 ml/kcal ocuk 1,5 ml/kcal Ateli hastalklar, ishal, kusma gereksinimi arttrr
2ml/kcal

Su kaynaklar

Eksojen su :
ilen ve besinlerle alnan sudur
Besinsel su
Kuru : % 6-10 Yar nemli : % 24-60 Nemli : % 68-84 (< % 14) (% 15-59) (> % 60)

me suyu

Su kaynaklar

Endojen su (metabolik su): Organizmada retilen su

rnek : glikoz molekl arlk yada 108 / 180 C6H12O6 + 6 O2 180 + 192 veya ksaca 0,6 ml / g 6 CO2 + 6 H2O 264 + 108

rnek : stearik asit

CH3-(CH2)16 -COOH + 26 O2
molekl arlk yada 284 + 832

18 CO2 + 18 H2O
792 + 324

324 / 284 = 1,14 ml / g

Metabolik su besinlerin tabiatna gre retilir

Okside substrat Niasta (4,15 kcal/g) Protein (4,4 kcal/g) Lipidler (9,4 kcal/g) retilen metabolik su (g) : 100 g substrat 100 kcal rn 55,6 39,6 107,1 13,3 9,2 11,3 174,3 110 141

yada bir kpek besisi iin % 42 Niasta 23,3 % 25 Protein 9,9 % 15 Lipid 16,1 49,3

425,3 kcal

11-12 g / 100kcal yada ihtiyacn % 10u

Organizmann su kayplar

nemsiz su kayplar
(= kanlmaz ve olaan)

~ 50 ml/kg/gn
(csseli kpeklerde ~40ml/kg/gn, cssesiz kpeklerde ~60 ml/kg/gn)

nemli su kayplar = vcut a (kg)x dehidrasyon(%) x10

(= regle edilebilir)

zel bir durumla ilgili kayplar

(fizyolojik ve salkl)

nemsiz su kayplar

Buharlama ile kayp

Deri kayplar : ok az (tuzlu su)
perspirasyon (hava tutuklanmas termik kondktiviteyi zayflatr) terleme

Solunum kayplar (saf su)

sk nefes alma (+++ kpek >>> + kedi)

Tkrk kayplar
ok yeme (+/0 kpek << +++ kedi)

nemli su kayplar
drar kayplar
(zel fakat kontrol edilebilir)
Filtre olan hacim (>4xH2O topl)

AA

EA

Nefron

Kedi : 15 - 20 ml/kg/gn

Kpek : 24 - 40 ml/kg/gn

Kaynak :

Vena Geri emilim

T O P TCP L A Y I nen kol C kan kol I T P mOsm/l DRAR

bbrek filtrasyonu

Henle Kulpu

nemli Su kayplar

drar kayplar : deiim faktrleri

drar konsantre etme yetenei : Kedi >>> Kpek dansite : Kedi 1,035 - 1,060 Kpek 1,015 - 1,045 kpekte 500 - 1200 mOsmol/l Absorbe olan su miktar znm maddeler : Mineraller : K, Na (1g NaCl 30 ml su gerektirir) Azot : 1g re 100 ml su gerektirir

ozmolarite : kedide 1000 mOsm/lnin zerinde

nemli Su kayplar

Dk kayplar : zorunlu fakat az grlr

Kaynak
Fekal nem : normal yaam iin % 60 - 80 Normal yada patolojik sindirim salglar

Deiim faktrleri :
Oluan tuz miktar beslenme dzeyi Gdann nem dzeyi : ayrcalk deildir Fiberlerin tabiat ve oran (sindirilemeyen kalnt ve fermentasyon rnleri)

zel bir durumla ilgili kayplar

Laktasyon
100 ml st iin Su (g) Kuru madde (g) Enerji (kcal) Kpek 77,2 22,8 120 Kedi 81,5 18,5 142

zel bir durumla ilgili kayplar

shal
fonksiyonel : motor bozukluu ile geirgenlik bozukluu ile
ozmotik : sindirim yetersizlii ile besinsel ar ykleme ile besinsel gei bozukluu ile

nfeksiyz ya da yangsel

Su dengesi (alnan su/atlan su) (Klinik Biyokimya, 2000)

5 ml/kg/gn

10-15 ml/kg/gn

Deri ~20-40 ml/kg/gn

Atlan Toplam su: ~ 50 ml/kg/gn

Su Dengesi (yetikin insan)

Su kayp yollar Deri Akcier Barsak Bbrek Toplam 500 400 100 500 1500 Su kazan yollar Metabolik su Diyet suyu 400 1100

Toplam

1500

Su-elektrolit dengede etkili gler

1.

2.

Hcre zar geirgenlii Hcre zarlar suyu ve ok sayda erimi besinsellere (glikoz, amino asit vb) byk geirgenlie sahiptir Kapiller geirgenlik ve izotoni Herhangi bir sektrdeki elektrolit miktarnda deiiklikler ozmotik basncn deimesine ve bu da sektrleraras su hareketine neden olur Normalde : ISSozm. basn > ESSozm. basn

Su-Elektrolit dengenin reglasyonu

Effektif dolam hacmi ADH (vazopressin) Renin-Angiotensin-Aldosteron sistemi
Ekstraseller Hacimde art +

* Hipovolemi * Efferent arteriol basncn d

* Macula densada tubuler idrarn Na deerinin art

+ ANJOTENSN +

RENN +

Afferent arteriol + vazokonstriksiyon +

proksimal tubuldan Na geri emilimi Naun distal tubuldan geri emilimi

ALDOSTERON Salglanmas

Na tutulumu

Su-Elektrolit Dengesi
AA 100 Filtre olan hacim (> 4 x H2O topl) 100 100 10 20-30 30 K+ 100 5 15 Su 10 T O P L A Y I C I T P 3-100 0,5-5 Aktif Na+ tanm (Cl-, HCO32- izler) Pasif NaCl Transport Na+un K+,H+,NH4+ile deiimi K+ geri emilimi

33

AE

50 20

% 99,5 geri emilir

0,5 40

DRAR

Pasif re tanm

Su filtrasyonu ve rezorpsiyonu
AA 100

Su
5 33 15 T O P L A Y I C I T P

filtre olmu hacim

EA 20

(> 4 x H2O topl) yakl. 120 ml/dak

Aktif Rezorpsiyon (ADH)

% 99,5 geri emilir

> 119 ml/dak

DRAR

% 0,5 < 1 ml/dak

Sodyum filtrasyonu ve rezorpsiyonu

AA

Filtre olmu hacim (> 4 x H2O topl)

EA

100

10 30

T O P L A Y I C I T P
0,5-5

Aktif Na+ Tanm

(Cl-, HCO32- ve SU Pasif olarak izler)

Pasif NaCl Tanm

DRAR

Potasyum filtrasyonu ve rezorpsiyonu

AA 100

Filtre olmu hacim (> 4 x H2O topl)

20-30 AE K+

10

T O P L A Y I C I
T P
3-500

Na+un
ile deiimi
K+,H+,NH4+

K+ geriemilimi

DRAR

re filtrasyonu ve rezorpsiyonu
AA 100

Filtre olmu hacim (> 4 x H2O topl)

EA 50

100

T O P L A Y I C I T P
40

renin pasif tanm

DRAR

Su- Elektrolit denge bozukluklar

DEHDRATASYON
Vcut arlnn % 5-7 kadar sv kayb u belirtilerin ortaya kmasna neden olur:

HPERHDRATASYON
sv sermayesinde topyekn art olup su ile birlikte Na da tutulur. Balca belirtiler:

Deri krkl Gz ukurlarnda gme Nabz art Susama Mukozalarda kuruluk Hipertermi Arlk kayb Yorgunluk

Bulant Kusma eceklerden tiksinme (Su zehirlenmesi)

% 12-15 ise OK ile sonlanr.

Su- Elektrolit denge bozukluu

Su kayb su almndan fazla Su ve elektrolit eksiklii

Dehidratasyon

Dehidratasyonlar
zotonik
Su ve tuz kayb birlikte, Na+ ve ozmolalite..... N Hemokonsantrasyon Deri krkl, yorgunluk gz evresinde halka, susama hissi yok, nabz zayf ve hzl, ska bbrek yetmezlii Su kayb = Tuz kayb izonatremik dehidrasyon zotonik tuz ve glikoz zeltisi nerilir
(%0.9 NaCl+%5 Dekstroz)

Hipertonik
ESS su kayb >Na+kayb Na+ ve ozmolalite..... Y Hemokonsantrasyon Hcrelerden su k iddetli susuzluk, dil ve mukoza kuruluu, ate, genel durum bozukluu ve sinirsel belirtiler Su kayb > Tuz kayb
Hipernatremik dehidrasyon

Hipotonik
ESS su kayb < Na+kayb Na+ ve ozmolalite..... D (Su zehirlenmesi) Hcrelere su girer ve ier Bulant ve kusma, susuzluk hissi kayb, sudan tiksinme, nemli dil, itahszlk ve konvlziyon Tuz kayb > Su kayb Hiponatremik dehidrasyon Hipertonik tuz ve glikoz zeltisi nerilir
(%4,5 NaCl+%30 Dekstroz)

Hipotonik tuz ve glikoz zeltisi nerilir

(%0.4 NaCl+%5Dekstroz)

Serum Na hzl drlmez

Beyin hcrelerinde dem!!!

Hipertonik Dehidratasyon
ESS 310 mEq ISS 310 mEq Hipotonik kayplar ISS 310 mEq ESS 350 mEq ISS 350 mEq

ESS 600 mEq

zotonik Dehidratasyon
ESS 310 mEq ISS 310 mEq zotonik kayplar

ESS 310 mEq

ISS 310 mEq

Hipotonik Dehidratasyon
ESS 310 mEq ISS 310 mEq Hipertonik kayplar ESS 200 mEq ISS 310 mEq ESS 280 mEq ISS 280 mEq

1. Normal

2. Dehidratasyona bal deiiklik

3. Kompenzasyon

Su kaybnn derecesi ve klinik belirtiler

Hafif %3-5
Genel grnm Nabz Kan basnc drar Susama, Huzursuz, Gda almnda d Dolgun Normal Oligri

Orta %6-9
Susama, nkoordinasyon, Solunum gl Hemokonsantrasyon Hzl Normal-dk Oligri

Ar >%10
Terli, Komatz Sinirsel bozukluklar Zayf Alnamaz Anri

Hiperhidratasyonlar
zotonik
Na+ ve ozmolalite..... N Su ve Na+ retansiyonu GFR de d Arlk kazanc, dem, pleuro-peritoneal transdatlar

Hipertonik
Su>Na+ retansiyonu Na+ ve ozmolalite.......D Bulant, kusma

Hipotonik
Na+Cl - ve ozmolalite...Y Hcre ii dehidrasyon yannda hcre d bir hiperhidrasyon geliir, ancak her iki sektrdede hiperozmolarite hakim iddetli susuzluk hissi

Nedenleri
Oligo-anurili bir hastaya sv destei (teraptik hata) ADH salnmnda art (diabetes insipidusa zt) Kann sulandrma sistemi harekete geer

Nedenleri
Hipoproteinemi Beslenme bozukluu Siroz
Renin-angiotensinALDOSTERON sistemi harekete geer

Nedenleri
Hipertonik NaCl injeksiyonu NaClden dk rasyon ve bolca su alm nerilir

Hipertonik Hiperhidratasyon
Hiperrtonik NaCl zeltisi

ESS ISS 420 mEq 310 mEq

ESS 342 mEq

ISS 342 mEq

zotonik Hiperhidratasyon
(Serum fizyolojik)

ESS ISS 310 mEq 310 mEq

su

Hipotonik Hiperhidratasyon
ESS ISS 236 mEq 310 mEq

ESS 287 mEq

ISS 287 mEq

1. Normal

2. Dehidratasyona bal deiiklik

Klinik inceleme
Sv kaybnn derecesi nedir?
Ozmolar denge bozulmu mu?

Asit baz dengesi bozulmu mu?

Potasyum metabolizmas nasl? Bbrek fonksiyonlar nasl?

Klinik laboratuar inceleme

Anamnez ve Klinik gzlemler
Genel durum Mukozalarn rengi Nabz Kalp ritmi Solunum frekans drar debisi

Hematolojik ve Biyokimyasal incelemeler

Hematokrit (PCV) Plazma T. protein Kan re (veya BUN) Kan glikoz yonogram ve ozmolalite (pH, Na,K,Cl,HCO3) drar analizleri

Anyon a
Normal deer = 10-25 mEq/L = {[Na+] + [K+]} - {[Cl-] + [HCO3-]} Artlar Diyabet Ketozis ok Laktik asidoz remi Hiperfosfatemi Dler Hiperkalsemi Hipoalbminemi

Sv kayplarnn karlanmas
Ama: Hcre d svlarn hacim ve kompozisyonunu sabit tutmaktr Sv kayplar iki ekilde karlanabilir: 1. Kolloidler ile (dekstran, plasmion, kan rnleri) (=> ar hipovolemik okta kullanlr) 2. Kristaloidler ile
Hipertonik zotonik Hipotonik
(%30 dekstroz; %4,5 NaCl=kana su ekenler) (%0,9 NaCl; %5 dekstroz; Ringerin laktat zeltisi)

(% 0,4 NaCl vb az iyon ok su ierenler)

NOT: Asidoz genellikle sv tedavisi ile dzelir. pH <7.2 veya serum bikarbonat <8 mmol/L ise damar ii bikarbonat verilmelidir.

Kan plazmasndaki kayplar iin;

% W = (TPH - TPS) x 100 / TPH
veya

% W = (TPH - TPS)/ TPH x 100

Hcre d sv kayb (L) = (% W x CA x 0,4)/100 => 0,4 burada dzeltme faktrdr (CA=canl
arl hcre d sv hacmine evirmek iin).

Damar ii sv tedavisi ne zaman uygulanr ?

ok veya ar dehidratasyon hallerinde Yenidoanlarda ve st emenlerde

Kontrol altna alnamayan kusmalarda

Oral sv tedavisine ramen kilo kaybnda

Teekkrler