AKIKANLAR MEKAN

Yrd. Do. Dr. AL YILDIRIM

Transport Processes and Separation Process Principles
(Includes Unit Operations) (4th Edition) by Christie John
Geankoplis, published by Pearson Education,Inc

Unit Operations of Chemical Engineering (7th edition)(McGraw
Hill Chemical Engineering Series) by Warren McCabe, Julian Smith,
and Peter Harriott

Akkanlar Mekanii;kavramlar, Problemler, Uygulamalar. Smer
peker, erife .Helvac-Literatr yaynclk.

Akkanlar Mekanii. Prof.Dr.Rahmi Keskin, Prof.Dr.Metin Gner.
Ankara niv. Ziraat fak. Yaynlar-Ankara.

Akkanlar Mekanii. Prof.Dr.Yksel Sarkaya, Do.Dr.Merref
nal. Gazi kitabevi-Ankara


Tarihsel
Akkanlar mekaniinin yzleri
Archimedes
(C. 287-212 BC)
Newton
(1642-1727)
Leibniz
(1646-1716)
Euler
(1707-1783)
Navier
(1785-1836)
Stokes
(1819-1903)
Reynolds
(1842-1912)
Prandtl
(1875-1953)
Bernoulli
(1667-1748)
Taylor
(1886-1975)
zel rnekler
Hava ve klim
Tama aralar: Otomobiller, trenler,
gemiler, uaklar gibi.
evre
Fizyoloji ve Tp
Spor ve yar aralar
Gda ietmeleri ve bir ok dier rnekler!
Hava ve iklim
Tornadolar (hortum)
Hurricanes Global iklim
Thunderstorm (yldrm,imek)
Aralar
Uaklar
Denizaltlar
Hzl trenler
gemiler
evre
Hava kirlilii Nehir akntlar
Fizyoloji ve Tp
Kan pompas
Ventricular assist device
Spor ve yarlar
Su sporlar
Otomobil yarlar
Su yarlar Bisiklet yarlar
Srf
Spor ve yarlar
Boru sistemleri
Tnel Kurutucu
Dolgulu Kule
(distilasyon, absorpsiyon)
PLAKALI FILTRE
Gvde Borulu Is Deitiriciler
AKIKANLAR
Akkan
srtnme
viskozite
Basn
Kinetik
enerji
Statik akkan
basnc
Paskal
Prensibi
(durgun)
Bernoulli
eitlii
Hidrolik
bask
Yzey
gerilim
Memran
tanm
Suda yzme
(kaldrma kuvveti)
Kargaal
akmlar
Laplace
kanunu
Duvar
gerilimi
i enerji
Arimed
prensibi
Dier
rnekler
Hidrolik
frenleme
Klcal
hareket
Newton
olmayan
akkanlar
Kan ak
rnekleri
Poiseuille
kanunu
Osmoz
Yaylm
(difzyon)
Potansiyel
enerji
Bir gda hattndaki Temel Gda ilemlerinde genellikle Bunlar
ierir:
1. Akkanlarn akmas (akkanlar mekanii) Bir akkan bir
noktadan baka bir noktaya bir pompa, yerekimi,
sedimentasyon vb.
2. Is transferi Is vermesi veya almas (stma; soutma;
dondurma).
3. Ktle transferi (kurutma, damtma, buharlama,
cristalizasyon, membran ilemler).

4. Enerji gerektiren dier ilemler, mekanik ayrma ilemler
(filtrasyon, santrifjleme, doal ktrme, eleme); boyut
kltme (dilimleme, kesme, ezme, dorama, tme) veya
boyut arttrma (jelleme, toplanma); kartrma (katlarn
znmesi, emlsiyonlar veya kpkler, kuru gdalarn
kartrlmas (un, eker, kakao tozu vb.).
Bir maddeyi oluturan molekl veya tanecikler
teleme hareketi yapabiliyorlarsa, bu tr
maddelere AKIKAN ad verilir. Akkan, kayma
gerilmesi altnda srekli ekil deitiren
maddedir.
Mekanik kuvvetlerin etkisi altnda cisimlerin
denge veya hareket koullarn inceleyen bilim
daldr.
Mekanik:
-katlar mekanii
-ekli bozulabilen maddeler mekanii
-Akkanlar mekanii
Akkanlar mekanii:
Akkanlar mekanii, Durgun ve hareket halindeki gazlar
ve svlarn davranlarn inceleyen, uygulamal bilim
daldr.
Akkann bulunduu her yerde vardr.
Akkan, kuvvet (kayma gerilmesi) uygulandnda
srekli deformasyona urayan maddedir.

Akkanlar mekanii temel konu altnda incelenebilir:
(a) Akkanlar statii (Hidrostatik): Duran yani hareketsiz
akkanlarn mekaniini inceler
(b) Akkanlar kinematii: Hareket halindeki akkanlarda
hz ve akm izgilerinin geometrisini inceler
(c) Akkanlar dinamii (Hidrodinamik): Hareket halindeki
akkanlarn hzlar, ivmeleri ve akkana gelen kuvvetler
arasndaki ilikiyi inceleyen bilim daldr.

STATK DNAMK
Akkanlar yaam iin nemlidir
nsan bedeninin %65 sudur
Yeryznn 2/3si sudur
Yeryznden 17 km mesafedeki Atmosferde su
buhar
Tarih Akkanlar mekanii ile ekillenmitir
Jeomorfoloji
Insan gleri ve uygarlklar
Modern bilimsel ve matematiksel teoriler ve metotlar
Sava teknikleri
Hayatmzn her yerinde etkilidir

Katlarla akkanlar arasndaki farkllklar

En temel farkllk katlarn sert ve kolayca deforme
olmamas

Gerek kat zerine uygulanan kuvvetin yaratt
kayma gerilmesinin etkisiyle biim deitirir.

Gerilmenin belli bir deerine kadar cisim esnektir ve
kuvvetin etkisi kalknca eski biimine geri dner.

Gerilme belli bir deeri anca esneklik kalmaz ve kat
eski durumuna dnme zelliini kaybeder ve akmaya
balar.

Akkanlar ise deeri ne olursa olsun kayma gerilmesi
yaratan kuvvetin etkisinde kalr, biim deitirir ve
akmaya balar.
KATI SIVI GAZ
Akkanlar(Sv ve gazlar) arasndaki farklar

Svlar bulunduklar kabn eklini alrlar. Molekller
arasndaki ekim kuvvetleri svlar bir arada tutar.

Ancak belli bir ekil almasn salayamaz.

Svlarda molekller aras balayc kuvvet nedeniyle
atmosfer ile serbest yzey olutururlar. Damla haline
gelebilirler.

Gazlar bulunduklar kab doldurur fakat belirli bir hacim
ve ekil oluturmazlar.

Gazlarda molekller daima hareket halinde ve
arparak birbirlerinden uzaklama eilimindedirler.
Kokunun yaylmas gibi.
Gazlar damla haline gelemezler.
Gazlarn zerindeki basn kalknca srekli genleirler ve bu
nedenle hibir zaman serbest yzey veya atmosferik yzey
oluturmazlar.

Ancak bir sv veya kat ile ortak yzey olutururlar. Damla
haline gelemezler.

Svlar sktrlamayan ya da ok az sktrlabilen
akkanlardr. (= m/v=younluk=sabit)

Svlar ok byk basnlar altnda hacimlerinde ok kk
deime meydana gelir.

Gazlar ise kolay sktrlabilirler. zerine uygulanan basncn
durumuna gre kolayca skp genleebilirler
Gazlarda younluk () basnla deiir.

Akkanlar(Sv ve gazlar) arasndaki farklar
BRMLER ve BOYUTLAR
Birim sistemleri:
-SI (uluslar aras birim sistemi, temel birim sistemi) (m-kg.s)
-FPS (Ingiliz birim sistemi) (ft-lb
m
-s)(teknik)
-CGS (cm.g.s)
-MKS (m.kg.s)
-Teknik l sistemi

Boyutlar:
MLT ve FLT olmak zere
iki boyut sistemi vardr.
MLT sisteminde temel
boyut ktle (M)
FLT sisteminde ise temel
boyut kuvvet (F)
alnmstr. Uzunluk ve
zaman ayndr.
BRMLER ve BOYUTLAR
Boyut fiziki bir deikeni miktar olarak ifade eder, birim ise boyut
miktarna bir say vermenin ifadesidir.
rnein; uzaklk, genilik, sapma ve ykseklik gibi deikenler
uzunluk olarak ifade edilen bir boyuttur.
Dier taraftan cm, m ve inch ise uzunluu ifade etmede kullanlan
nmerik birimlerdir. Baz birimler aras pratik dnmler Tablo
1.1de verilmitir.
Akkanlar mekaniinde tm boyutlar ktle, uzunluk ve zamandan
tretilmitir.
Eer Ktle (M), uzunluk (L) ve zaman (T) olarak eilirse bu sisteme
MLT denilir (Tablo 1.2).
Ktle yerine kuvveti esas alan boyut sistemine FLT denilmektedir.
Bu iki sistem arasndaki tek fark birinde ktle esas alnrken
dierinde kuvvet esas alnmaktadr.
Teknik l sistemi olarak isimlendirilen kilopond (kilogram kuvvet),
metre ve saniye birim sistemi de yaygn bir ekilde olmamakla
birlikte kullanlmaktadr.
Birim sistemlerini snflandracak olursak; ktleyi esas alan CGS
(cm, g, s) ve SI (m, k, s) uluslararas sistem ile kuvveti esas alan
teknik l sistemi (m, kp, s) eklinde snflandrlabilir.

CGS sisteminde kuvvet birimi g cm s
-2
veya ksaca dyne eklinde
ifade edilmektedir.
SI sisteminde; kuvvet birimi kg m s
-2
eklindedir.
Buna da ksaca Newton denir.
Teknik l sistemi ise; (kuvvet) birimi kp dr. Newton un ikinci
hareket yasasna gre kuvvet, F = m a dr. 1 N, 1 kg lk ktleye 1
m/s
2
lik ivme kazandran kuvettir.
Birok Avrupa lkesinde yaygn olarak kullanlan dier bir kuvvet
birimi kilogram-kuvvet (kg
f
) dir.
1kp = 9.81 kg m s-
2
(Newton) ve 1 kg = 1/9.81 kp m
-1
s
2
alndnda,
birimler arasnda dnm salanm olur.
Buna gre saf suyun; zgl ktlesi =1000 kg/m
3
(SI Sistemi) veya
= 1000/9.81=102 kp m
-4
s
2
(teknik l sistemi),
zgl arl = 9810 N/m
3
(kg m
-2
s
-2
) (SI sisteminde) veya =
1000 kp/m
3
(teknik l sistemi) eklindedir.

BRMLER ve BOYUTLAR
Gaz sabiti (R)
Uzunluk
Hacim ve younluk
Ktle
Yerekimi ivmesi
Hacim
Kuvvet
Basn
Basn
Isl iletkenlik
Is, enerji ve i
Is iletim katsays
Viskozite
Yaynrlk katsays (difzivite)
Is aks
Ktle aks, molar ak
Is kapasitesi ve entalpi
Ktle iletim katsays


Akskanlarn zellikleri
Younluk (zgl Ktle)
Birim hacimdeki maddenin ktlesine younluk denir.
sembol ile gsterilir.
=
V
m
3
kgm
-3

Eer younluk sabit ise akkan sktrlamayan akkandr
(svlar).
Baz gazlarda olduu gibi younluk deiiyorsa,
akm veya akkan sktrlabilen akkandr.

su
= 1000 kgm
-3

hava
=1.2kgm
-3
kg
m
ZGL AIRLIK
Relatif zgl Ktle (zgl younluk) ve zgl Arlk (SG,
b
)
zgl Hacim ()
Soru:
Soru: Bal younluu 0.87 olan bir svnn younluunu,
zgl hacmini ve zgl arln bulunuz?
zm:
(su)=1000 kg/m
3


=SG. = 0.87x1000 kg/m
3 =
870 kg/m
3


= x g= 870 kg/m
3
x9.81 m/s
2
=8534 N/m
3

zgl hacim ( )= = 1.149x10
-3
m
3
/kg
w
b
SG

= ) (

1
=
3
/ 870
1
m kg
Soru: zgl younluu 0.8684 olan yan younluunu,
kg/m
3,
g/cm
3,
lb/ft
3
birimlerinde hesaplaynz ve edeer
o
API bulunuz (
su
=1000 kg/m
3
)
SG= /
su
=0.8684x1000 kg/m
3

=868.4 kg/m
3

868.4 kg/m
3
x1000 g/1kgx1m
3
/1000dm
3
x 1dm
3
/1000cm
3
=0.8684 g/cm
3
(0.8684 g/cm
3
)x(62.43 lb/ft
3
/1 g/cm
3
)= 54.2 lb
m
/ft
3


o
IPA=(141.5/SG)-131.5= (141.5/0.8684)-131.5=31.4 31.4
54.2 lb
m
/ft
3

0.8684 g/cm
3
Soru: Younluu 1820 kg/m
3
olan arlka %100
deriik slfirik asittin baumesini hesaplaynz?
zm: (1820 kg/m
3
) >1000 kg/m
3
(SU) olduu iin

144.3 (SG-1)
o
Baume=
SG

SG= /
su
= 1820/1000

144.3 (SG-1) (144.3)[(1820/1000)-1]
o
Baume= = = 65
SG ) (1820/1000)
Soru: Younluu 1360 kg/m
3
olan meyve
suyunun brix deeri nedir?
zm:
SG=/
su
=1360/1000=1.36

400(SG-1) 400(1.36-1)
Brix= = = 106 brix
SG 1.36
Sktrlabilirlik katsays (GAZ)
Bir akkann hacmi P ve T ile nasl deiir?
Akkanlar T ya da P ile genleirler.
Akkanlar T ya da P ile skrlar.
P ve Tdeki deiimleri hacimdeki deiimle ilikilendiren akkan
zelliklerine ihtiya vardr:
Sktrlabilirlik katsays


Hacimsel genleme katsays


P ve Tnin ortak etkileri aadaki gibi yazlabilir:

T
T
P P
v
v
k

| | c c
| |
= =
| |
c c
\ .
\ .
1 1
P P
v
v T T

c c | | | |
= =
| |
c c
\ . \ .
P T
v v
dv dT dP
T P
c c
| | | |
= +
| |
c c
\ . \ .
Gazlarn Younluu ve Skabilirlik
deal gazlarda:
PV=nRT ve (younluk)=nM/V=PM/RT olur
Burada: R: gaz sabiti(8.314 J/mol.K, (kJ/kmol K)
M:molekl arl (g/mol, kg/mol)
P :(gaz basnc, atm), T:scaklk (
o
K)
n: mol says (g mol, kg mol)
= zgl arlk=.g

Sktrlabilen akkanlarda (gaz) basn

deiimi
dz
RT
g
p
dp
=
dz g dp =
} }
=
2
1
2
1
z
z
p
p
dz g dp
deiken (ideal gazlarda):
RT
p
=
} }
=
2
1
2
1
z
z
p
p
dz
RT
g
p
dp
}
=
2
1
1
2
ln
z
z
T
dz
R
g
p
p
T=T(z) scaklk yer deitirmenin bir fonksiyonu
Sktrlabilen akkanlarda (gaz) basn
deiimi
uniform scaklk iin: T=T
o

( )
(

=
o
RT
z z g
p p
1 2
1 2
exp
Dorusal (linear) scaklk deiimi iin:
T=T
o
+|z
z
1
=0 (deniz sevisinde)
T=T
o

p
1
=p
o

R
g
o
o
T
z
p p
|
|
|
|
.
|

\
|
=
2
2
1
Sktrlabilen akkanlarda (gaz) basn deiimi
Gerek gazlarda se:
RT b V
V
a
P = + ) )( (
2 c
c
P
T R
a
64
27
2 2
=
c
c
P
RT
b
8
=
ZRT
PM
Veya =
Dzeltme faktr, gazn scaklk ve basncna gre
gznne alnan sktrma faktr.
deal gazlar iin Z=1, farkl enerjiye sahip gerek gazlar iin
Z<1
Ve



| | ) ( ) ( 1 (
o o o
P P T T + = | o
P
o
T) / (
1
c c =

o
T
o
P) / (
1
c c + =

|
Tm maddelerin younluu scaklkla azalr ve basnla artar.
Burada:
T
o
:referans scaklk (K),

o
: T
o
scaklktaki gazn younluu
:ssal genleme katsays (=1/T, ideal gazlarda)
: sabit scaklkta sktrma katsays

deal gazlar iin =1/P dir (Sabit scaklk)

Bulk modl(elastik modl): E veya K ile gsterilir.

E
v
(K)=1/ = -V(P/ V)
T
=
P
T V
V
) / (
1
c c + = o
T
P V
V
) / (
1
c c = |
1
/
) (
V dV
dp
K E
v
=
Sktrlabilen akkanlarda (gaz) basn deiimi ve Elastik Modl (Ev, K)
Gaz akkanlarda eer skma ya da genleme scaklkla (izotermal koul) meydana
gelirse;

ve olur.

Eer skma ve genleme srtnmesiz ortamda gerekleiyor ve evreyle s alverii
olmuyorsa (zoentropik koul);

ve

k:sabit basntaki zgl snn(C
p
) sabit hacimdeki

zgl sya (C
v
) orandr (adiyabatik
s), k=C
p
/ C
v
olur.
T
o
=T+(V
2
/(2C
p
), T
o
=durma veya toplam scaklk ve (V
2
/(2C
p
) terimi dinamik scaklk
terimidir.

deal koullarda:

R (gaz sabiti)=C
p
- C
v
ve C
p
=(Rk/(k-1)), C
v
=(R/(k-1)) olur.
(P-P
o
)
Svlarda elastik modl (E
v
)= - V
o
(dP/dV)= -V
o

(V-V
o
)
T R P . . =
Sktrlabilen akkanlarda (gaz) basn deiimi ve
Elastik Modl (E
v
, K)
sabit
P
=

sabit
P
k
=

( )
) ( ) ( ) (
1
2
1
2
1
1
2
P
p
T
T
k
k
k
= =

Ses hz ve Mach says

Akkanlardaki dzensizliklerin yaylma ya da
sinyal iletim hzna ses hz denir.
Ses hz basntaki ve younluk (zgl ktle)
deki deiimle ifade edilmektedir.
C(ses hz) = = olur.

C(ses hz):m/s, dP:basntaki deiim(Pa)
d:younluktaki deiim, :younluk
E
v
: elastik modl (Pa)
d
dP

V
E
zoentropik koullarda gaz akkanlar iin ses
hz (C):
C=(kP/)= k.R.T
zotermal koullarda ise:
C= P/ ile hesaplanr.
Normal hzn ses hzna oranna Mach says
denir ve Bu eitlikle bulunur:
Ma=(V/C)=V.(/E
v
)
Ma=1 (sonik ak), Ma<1 (sesalt ak) ve Ma>1
(sesst ak), Ma>>1 isehipersonik,
Ma1(transonik ak)
Ses hz ve Mach says
Soru: ekilde gsterilen lle gibi en-kesit alan deien bir kanalda CO
2
3
kg/slik bir ktlesel debiyle srekli olarak akmaktadr. CO
2
kanala 1400 kPa
basnta ve 200
o
C scaklkta dk hzla girmekte ve lle ierisinde 200 kPa
basnca kadar genilemektedir.Lle, ak yaklak olarak zentropik olacak
ekilde tasarlanmtr. Kanal boyunca 1200, 767 ve 200 kPalk bir basn
dne karlk gelen younluk, hz, ak alan ve mach saysn bulunuz?
(C
p
=0.846 kJ/kg.K, k=1.289, R=0.1889 kJ/kg.K, CO
2
oda scaklnda ideal
gaz)
zm:
C
p
=0.846 kJ/kg.K, k=1.289, R=0.1889 kJ/kg.K)
T
o
=T
1
=200
o
C =473 K, P
o
=P
1
=1400 kPa(N/m
2
)
P
1
=1200 kPa, P
2
=767 kPa, P
3
=200 kPa
basnlar iin , V, A ve Ma bulunacaktr.



( )
) ( ) ( ) (
1
2
1
2
1
1
2
P
p
T
T
k
k
k
= =

1400 1200 767 200

P (kPa)
Durma blgesi:
1400 kPa m=3kg/s
200
o
C CO
2

K
kPa
kPa
K
P
P
T T
k
k
o
o
457 )
1400
1200
( 473 ) (
289 . 1
1 289 . 1 1
1
= = =

3
2 2
2 2
/ 9 . 13
)
1
/ . 1000
)( 457 )( . / 1889 . 0 (
)
1
/ .
)(
1
/ 1000
( 1200
m kg
kJ
s m kg
K K kg kJ
N
s m kg
kPa
m N
kPa
RT
P
= = =
bulunur
T
o
=T+(V
2
/(2C
p
) eitliinden V(hz) ekersek



deal gaz bantsndan




A=(m/V)=(3 kg/s/(13.9 kg/m
3
)(164.5 m/s)=13.1x10
-4
m
2
olur



Ma=V/C= (164.5m/s)/(333.6m/s)=0.493
s m
kg kJ
s m
K K kg kJ T T C V
o p
/ 5 . 164 )
/ 1
/ 1000
)( 473 )( . / 286 . 0 ( 2 ) ( 2
2 2
= = =
s m
kg kJ
s m
K K kg kJ kRT C / 6 . 333 )
/ 1
/ 1000
)( 457 )( . / 1889 . 0 )( 289 . 1 (
2 2
= = =
Soru: Bir nceki soruda 767 ve 200 kPa
basnlar iin younluk, hz, ak alan ve
Mach saylarn da siz bulun?
Gazlarn zgl younluu
zgl younluu (SG
g
), gazn younluu (
g
)nn 1 atm
basnta 15.5
o
C veya standart koul olarak kabul edilen
0
o
C scaklktaki havann younluu (
h
)

ya oran olarak
tanmlanr ve birimsizdir.
Gazlarn zgl younluu=
h
g
g
SG

=
Soru: CO
2
gazn ideal gaz kabul ederek 0
o
Cde ve 1
atm basnta younluunu (MKS) ve ngiliz birim
sisteminde bulunuz. (R=8314 Nm/(kgmol K))

zm:
CO
2
nin molekl arl=44 kg/kmol

h
(havann standart artlardaki younluu)=1.285 kg/m
3

MKS sisteminde:
T=273 K, P=1 atm= 1.013x10
-5
N/m
2

= nM/V= P.M/RT= (1.013x10
-5
N/m
2
)(44 kg/kmol)
(8314 Nm/(kgmol K)(273 K)
=1.96 kg/m
3

zgl younluk (SG
CO2
)= 1.96/1.285=1.519

ngiliz birim sisteminde:
P=(1 atm)(14.7 psia)/(1 atm)=14.7 lb
m
/in
2

R=10.73 psia.(ft
3
/lb
m
.
o
R)
M=44 lb
m
/lbmol

h
(havann)=0.085 lb
m
/ft
3


= (14.7 psia)(44lb
m
/lbmol) =0.1225 lb
m
/ft
3

(10.73psia.(ft
3
/lb
m
.
o
R))(460
o
R)
SG
g
= 0.1225 lb
m
/ft
3
= 1.519
0.085 lb
m
/ft
3
Soru: ekilde gsterilen yaycya 200 m/slik hzla hava
girmektedir. (hava ideal gaz, R
hava
=0.287 kj/kg.K, ve k=1.4)
a)Ses hzn bulunuz. b)hava scakl 30
o
C iken yayc
giriindeki Mach saysn bulunuz.

zm
=


Mach says(Ma)= olduu iin

yayc giriindeki ak sesaltdr.
s m
kg kJ
s m
K K kg kJ / 349
/ 1
/ 1000
) 303 )( . / 287 . 0 )( 4 . 1 (
2 2
=
Yayc
Hava
V=200 m/s
T=30
o
C
kRT C =
1 573 . 0
/ 349
/ 200
< = =
s m
s m
C
V
Garmlarn Younluu
Karabilen sv ve gaz karmlarn younluu
mol veya hacim kesirlerine gre arlk
ortalamalarna eittir.


bileenin mol kesri
Birbiriyle Karmayan sv ve gaz karmlar in


d: dalm faz, S: srekli faz

=
i
i i kar
_
=
i
_
S S d d kar
x x . . + =
SORU: %30 etanol, %70 metandan oluan gaz karmnn 6 bar basn
ve 20
o
C scaklkta younluunu bulunuz?(R=0.082 atm.m
3
/kmol.K)





= PM
w
/(ZRT),

=7.8 kg/m
3


=4.02 kg/m
3

karm
=(0.30)(7.8) + (0.70)(4.02)=5.15 kg/m
3

M
w
P
c
(bar) T
c
(K) P
r
=P/P
c
T
r
=T/T
c
Z
etan 30 48.7 305.3 0.12 0.96 0.95
metan 16 45.9 190.6 0.13 1.54 0.985
) 293 )( / . 082 . 0 )( 013 . 1 )( 95 . 0 (
) / 30 )( . 6 (
3
K kmol m atm bar
kmol kg atm bar
et
=
) 293 )( / . 082 . 0 )( 013 . 1 )( 985 . 0 (
) / 16 )( . 6 (
3
tan
K kmol m atm bar
kmol kg atm bar
ol me
=
Soru: Krem yapmak iin 50
o
C scaklkta 250 ml sv ya,
750 ml su iinde datlarak emlsiyon haline getirilir. Sv
yan younluu 847 kg/m
3
tr. Karmn 50
o
C deki
younluunu hesaplaynz?
zm: Burada su srekli faz ve ya dalm fazdr.

x
d
= (250/(250+750)=0.25

x
s
= (750/(250+750)=0.75

Suyun 50
o
C deki younluu(
s
=988 kg/m
3
)

d
=847 kg/m
3

karm
= (0.25)(847)+(0.75)(988)=953 kg/m
3



Soru: Hacmi 0.65 m
3
olan elik bir kap su (:1000 kg/m
3
) ile tamamen
doldurulmu ekilde kapaldr. Balangta P
1
= 1 atm, V
1
=0.65 m
3

tr.Basn pompa yardmyla 500 bara ykseltilmitir. Bu basn
altnda kabn hacminin %1 arttn ve suyun sktrma modlnn E
v
=
21000 Bar olduu dnlrse pompa tarafndan kabn ierisine
pompalanan ek su ktlesini bulunuz?
zm:dP/E
v
=-dV/V, P
1
=1 bar (mutlak)= 0 bar
(Etkin basn)
V
1
=0.65 m
3
, E
v
= 21000 Bar
V/V=P/E
v
=(500/21000) V
1
/V=- P/E
v

V
1
=-V(P/E
v
)=-0.65 .500/(21000)=-0.0155 m
3

V
2
=0.65x%1=0.0065 m
3

V= V
1
+ V
2
=0.0155 m
3
+0.0065 m
3
=0.022 m
3

P/E
v
= /= 500/21000=(
2
-
1
)/
1

2
= (500/21000)x
1
+
1
= (500/21000)x 1000+1000
=1023.8 kg/m
3

Ktle (m)=
2
x V= (1023.8 kg/m
3
)x(0.022 m
3
)
=22.5 kg ek suyun ktlesi
SU
Pompa

Basn ve Akkan Statii


mutlak
P
mutlak
=0
vakum
P
mutlak

vakum
mutlak
P
vakum
P
atmosfer

P
atmosfer

P
mutlak
P
atmosfer

P
etkin (relatif)
Mutlak ve Rolatif(etkin) Basn
Mutlak ve Rolatif(etkin) Basn
P
etkin(rlatif)
=P
mutlak
-P
atm
, P
mutlak
=P
atm
+P
etkin



Statik ve Hidrostatik Basn dalm ve
Pascal Kanunu
Bir Noktadaki Basn
Pascal kanunu
Tanecik dengede olduundan her yndeki kuvvetlerin bilekesi sfrdr.
X ekseni dorultusundaki kuvvetleri topladmzda
P
x
basncdan dolay ortaya kan kuvvet, Fx
x
:


P
s
basnc nedeniyle ortaya kan kuvvet Fx
s
:



P
y
basnc nedeniyle ortaya kan kuvvet Fx
y
:


Hareket olmadndan denge koulu:



P
x
=P
s
olur


y z P ABFE A P F
x x x
x
o o = = ) (
z y P
s
y
z s P Sin ABCD A P F
s s s x
s
o o
o
o
o o u = = = ) (
) (sin
s
y
o
o
u =
0 =
y
x
P
0 = + +
y s x
x x x
F F F
0 0 ) ( = + + z y P z y P
s x
o o o o
Benzer ekilde y ekseni iin kuvvetlerin toplam:
Py basnc nedeniyle ortaya kan kuvvet,

P
s
basnc nedeniyle ortaya kan kuvvet, Fy
s
:

P
x
basnc nedeniyle ortaya kan kuvvet,

Taneciin arl nedeniyle ortaya kan kuvvet, Arlk kuvveti=-zgl
arlk x tanecik hacmi

Hareket olmadndan denge koulu:


Tanecik elementi yani x,y, z ok kk olduundan
terimi ihmal edilebilir

Bu nedenle:
P
y
=P
s
ve P
x
=P
y
=P
s
olur. Bunu P
x
=P
y
=P
z
eklinde de yazabiliriz. Buna
PASCAL kanunu denir, yani bir noktadaki basn tm ynlerde ayndr.
z x P EFCD A P F
Y y y
y
o o = = ) (
z x P
s
x
z s P ABCD A P F
s s s y
s
o o
o
o
o o u = = = cos ) (
) (cos
s
x
o
o
u =
0 =
yx
F
z y x g F o o o
2
1
a
=
0 = + + +
a y y y
F F F F
x s y
0 )
2
1
( 0 ) ( = + + + z y x g z x P z x P
s y
o o o o o o o
0 ) = z y x o o o




Akkann iinde ayn seviyedeki (yatay dzlemde)
basn kabn eklinden bamsz eittir.

SORU: Ayn sevide sv olan tplerden
hangisine etki eden basn fazladr?
Birleik Kaplar

Basncn llmesi
Barometre
Barometreler ak hava basncn lmede kullanlr.
C atm
atm
P gh P
P gh

+ =
=
Bu yzden barometre basncna
atmosfer basnc da denir.
C noktasndaki civa buharnn
basnc ok kktr ve sfr
alnabilir.
Dolaysyla akkan stununun
arl alttan etkiyen atmosferik
basn kuvveti ile
dengelenmelidir.
Atmosfer basnc ykseklere
kldka der.
Manometreler
(U-Manometresi)
U manometresi (stten balama)
( ) h g p p
m
=
2 1
( ) h a g p p
X
+ =
1
gh ga p p
m
X
=
2
'
'
X
X
p p =

m


U manometresi (Alttan balama)
Farkl iki svl
U-
manometresi
Bir kolu bytlm U - Manometresi
( ) h g p p
m
=
2 1
Doru okumalar iin
kullanlr

m


Eik manometreler
Kk basnlar lmek iin kullanlr
o sin ) (
1 b a b a
gR P P =
Piyezometre borusu

Piyezometre Borusu
Diferansiyel manometreler

Soru: ekildeki tankta younluu 917 kg/m
3
olan ya
bulunmaktadr. Tankn ykseklii 3.66 m ve sten 1 atmlik
mutlak basnc olan atmosfere aktr. Tank 3.05 m derinliine
kadar yala doldurulmu ve tankn altndan 0.61 m yksekliine
kadar da su bulunmaktadr.
a) P
1
ve P
2
basnlar Pa olarak bulunuz.
b)Ayrca tankn altndaki etkin basnc bulunuz.
a) P
1
=h
1

ya
g + P
o
, P
o
=101325 Pa
P
1
= (3.05 m)(917 kg/m
3
)(9.81 m/s
2
) + 101325
=128762 Pa
P
2
= h
2

su
g + P
1
=(0.61 m)(1000 kg/m
3
)(9.81 m/s
2
)+ 128762 Pa
= 134746 Pa eder
b) P
2- etkin
= P
2-mutlak
- P
atm
P
2- etkin
= 134746 Pa -101325 Pa
=33421 Pa olur
Ya


SU
h
1
=3.05 m
h
2
=0.61 m
P
o
=1 atm
(mutlak)
P
1

P
2






SORU: ekildeki tanktaki gazn basncn belirlemek iin bir U-
tp manometre kullanlmaktadr. Manometre svs sudur
(
su
=1000 kg/m
3
). Manometredeki basn fark 40 cm su
stunudur. Atmosferik basn 685 mm Hg dir ve scaklk 20
o
C
dir. Tanktaki gazn younluu 1.15 kg/m
3
tr. Tanktaki gazn
basncn atm ve Pa birimlerinde hesaplaynz, P
gaz
=?

P
gaz
=?

40 cm
h
P
atm
= 585 Hg
zm: g=9.81 m/s
2
,
h=40 cm=0.4 m

su
=1000 kg/m
3

gaz
=1.15 kg/m
3

P
atm
=685 mm Hg
P
gaz
=?
P
gaz
dan balayarak:




Pa
atm
Pa x
atm
mmHg
atm
mmHg P
atm
22 . 91324
1
10 01325 . 1
9013 . 0
760
1
685
5
= = =
0 = +
atm su gaz gaz
P gh gh P ) (
gaz su atm gaz
gh P P + =
) )( / )( / 15 . 1 1000 ( 4 . 0 / 81 . 9 22 . 91324
2 3 2
Pa m N m kg m s m Pa P
gaz
+ =
atm
Pa
atm
Pa P
gaz
94 . 0
101325
1
71 . 95243 = =

Soru: Sekildeki hidrolik kaldrc zerindeki 500 kglk bir
yk ince bir boruya ya (
ya
=780 kg/m
3
)

dklerek
ykseltilecektir. Ykn ykselmeye balayaca h
yksekliini bulunuz?
zm:
m=500 kg, g=9.81 m/s
2
,
ya
=780,
kg/m
3

W(Yk)=m.g= .V.g= .A.h.g

A
m
g A
mg
h gh
A
mg
= = =
2
2 2
131 . 1
4
) 2 . 1 )( 14 . 3 (
4
m
m D
A = = =
t
) / 780 )( 131 . 1 (
) 500 (
3 2
m kg m
kg
A
m
h = =

cm m h 7 . 56 567 . 0 = =
SORU:
SORU: