You are on page 1of 26

VIOLNCIA ESCOLAR

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

VIOLNCIA ESCOLAR
Conceitos VIOLNCIA:

OMS (1999)- o uso intencional, efectivo ou sob a forma de ameaa, de fora fsica ou poder, contra si-prprio, contra outra pessoa, grupo ou comunidade, do qual resulte ou possa resultar com grande probabilidade, dano fsico ou emocional, morte, perturbao do desenvolvimento ou privao".

OLWEUS (1999)- "o comportamento agressivo em que o autor ou perpetrador utiliza o seu prprio corpo ou um objecto (incluindo uma arma) para provocar danos (relativamente graves) ou desconforto noutra pessoa".
ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR 2

VIOLNCIA ESCOLAR
VIOLNCIA ESCOLAR est contida na VIOLNCIA/ DELINQUNCIA JUVENIL

Violncia JUVENIL

Violncia ggg ESCOLAR

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

VIOLNCIA ESCOLAR
CHARLOT(2002) define 3 contextos de VIOLNCIA ESCOLAR:

NA escola

- aquela que se produz dentro do espao escolar(recinto escolar!), sem estar ligada natureza e s actividades da instituio escolar

DA escola - violncia institucional que os prprios jovens suportam


atravs da maneira como a instituio e seus agentes os tratam(OBJECTOS vs SUJEITOS)

CONTRA a escola ligada natureza e s actividades da


instituio escolar e seu agentes

- atitude selectiva e agressiva de determinados jovens e famlias em direco escola e respectiva organizao e funcionamento - violncia para com instituio(vandalismo)
ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

VIOLNCIA ESCOLAR
DINMICA da VIOLNCIA ESCOLAR segundo ROCHEX (2003) :

Violncia DA escola

Violncia NA escola

Violncia CONTRA a escola

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

VIOLNCIA ESCOLAR
Gnese:

RELAO ALUNO ESCOLA(desmotivao/ desinteresse)


QUALIDADE RELAES SEIO FAMLIA DOS ALUNOS/ RELAES FAMLIA- ESCOLA
- "a famlia constitui o primeiro lugar de toda e qualquer educao e assegura, por isso, a ligao entre o afectivo e o cognitivo, assim como a transmisso dos valores e normas " UNESCO/Comisso Internacional sobre Educao para o sculo XXI(1996) - ausncia de modelos famlia/ PAIS/ ENCARREGADOS DE EDUCAO

INFLUNCIA DOS MEIOS DE COMUNICAO SOCIAL(cultura da VIOLNCIA)

VALORES TICOS DA SOCIEDADE(quais???)


VIOLNCIA/ ARMAS - desenhos animados, jogos de computador, filmes - acesso a armas

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

VIOLNCIA ESCOLAR
Manifestaes:
INDISCIPLINA/ INCIVILIDADES - perturbaes na sala de aula - conflitos professor - aluno MALTRATO ENTRE PARES - violncia/ agresso fsica - violncia psicolgica - violncia sexual - racismo/ xenofobia - bullying - PRAXE! VANDALISMO/ DANOS MATERIAIS
ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

VIOLNCIA ESCOLAR
Public School Teachers Rate The Top Disciplinary Problems 1940 1990

Talking out of turn Chewing gum Making noise Running in the hall Dress code violations

Drug/ Alcohol abuse Pregnancy Rape Robbery / Assault Suicide

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

BULLYING
Segundo OLWEUS
um

abuso de poder e uma vitimizao repetida e prolongada no tempo (ataque fsico e psicolgico), de algum sobre outrem mais frgil e vulnervel, sem capacidade para resistir
ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR 9

BULLYING
TIPOS de BULLYING:

Directo fsico, verbal e psicolgico Indirecto ciberbullying - excluso / marginalizao / discriminao


ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR 10

BULLYING
Caractersticas TIPO dos BULLIES:
atitudes positivas face violncia maior propenso depresso dificuldade no relacionamento interpessoal sentimento de infelicidade na escola envolvimento em comportamentos de risco disfuno familiar
ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR 11

BULLYING
Caractersticas TIPO das VTIMAS:
timidez meio familiar superprotector pertencer a grupo etnico - racial diferente da maioria possuir diferena bvia muito gordo/ magro, coxear, gaguejar, usar culos necessidades educativas especiais ou deficincia

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

12

BULLYING
Efeitos CURTO prazo:
baixa auto-estima ansiedade, medo insnia, pesadelos rejeio da escola insegurana dificuldade relacionamento interpessoal diminuio rendimento escolar cefaleias epigastralgias mudanas repentinas de humor falta de apetite
ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR 13

BULLYING
Efeitos MDIO/ LONGO prazo: problemas de desenvolvimento sade mental

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

14

VIOLNCIA ESCOLAR
APS anlise dos dados anteriores constata-se que VIOLNCIA ESCOLAR uma

QUESTO SOCIAL
+

PROBLEMA DE SADE PBLICA


ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR 15

PAPEL DO ENFERMEIRO
ENFERMEIRO agente promotor de Sade

PROACTIVO
ENFERMEIRO no agente isolado inserido numa EQUIPE MULTIDISCIPLINAR
ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR 16

PAPEL DO ENFERMEIRO
NVEIS de actuao:
PRIMRIA medidas que visem prevenir/ diminuir incidncia
problema - actuar sobre as causas - promoo/ educao para a sade do

SECUNDRIA diminuir prevalncia do problema


- identificado o problema, delinear medidas objectivas para resolv-lo - apoio s vtimas

TERCIRIA

- reabilitao do delinquente

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

17

PAPEL DO ENFERMEIRO
NVEIS de actuao:
Sade Individual(crianas/ jovens/ adolescentes) Sade Familiar Sade Escolar Sade Comunitria/ Sade Pblica Polticas de Sade(Nacionais/ Internacionais) Ordem dos Enfermeiros!

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

18

PAPEL DO ENFERMEIRO
(algumas) medidas Nacionais:
constituio do Observatrio da Segurana na Escola (2005) aps constatao das carncias e deficincias ao nvel da recolha de elementos de informao e cooperao institucional

Programa Escola Segura(2006) visando garantir a segurana, prevenindo e reduzindo a violncia, comportamentos de risco e incivilidades, bem como melhorar o sentimento de segurana no meio escolar e envolvente, com a participao da comunidade

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

19

PAPEL DO ENFERMEIRO
constituio de um grupo de trabalho dedicado ao tema da Violncia nas Escolas(2007), o qual realizou um levantamento de dados referentes violncia em meio escolar reflectindo acerca das abordagens e solues possveis para esta problemtica

projecto local PROJECTO ESCOLA PROMOTORA SADE Escola Bsica 2,3/S de Valena ano lectivo 2008/09 - criao gabinete do aluno apoio de enfermagem - actuao indisciplina/ m gesto emocional - comportamentos de risco - dificuldades relao interpessoal - problemas familiares

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

20

PAPEL DO ENFERMEIRO
algumas propostas aps estudo VIOLNCIA NAS ESCOLAS(2007):

Instalao de videovigilncia nos espaos de recreio das escolas Reforo da autoridade do professor e da escola Alterao da formao de professores, garantindo competncia na gesto de conflitos em sala de aula Obrigatoriedade do ensino pr-escolar Aprofundamento da interveno individualizada e diferenciada ao nvel de cada criana e da sua famlia Maior responsabilizao dos encarregados de educao Criao de Escolas de Pais Valorizao da escola junto da opinio pblica Articulao estreita entre as escolas, o Ministrio da Sade e os Servios de Psicologia e Orientao, viabilizando consultas de psicologia clnica Promoo de parcerias no mbito das comunidades locais e aposta no trabalho em rede Maior dilogo com as vrias estruturas e mais apoio
ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

21

PAPEL DO ENFERMEIRO
medidas GLOBAIS/ recomendaes

OMS WORLD REPORT ON VIOLENCE and HEALTH :


AUMENTAR capacidade de recolha de dados acerca da VIOLNCIA
- INVESTIGAR a VIOLNCIA causas, consequncias e preveno

PROMOVER PREVENO PRIMRIA da VIOLNCIA PROMOVER EQUIDADE SOCIAL

MELHORAR tratamento e suporte para as vtimas


DESENVOLVER PLANOS DE ACO NACIONAIS
ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR 22

PAPEL DO ENFERMEIRO
ORGANISATION/ HEALTH BEAHVIOR in SCHOOL AGED CHILDREN
(2007):
medidas especficas a implantar no terreno emanadas pela WORLD HEALTH

Educao para a Sade


abuso de substncias/ toxicodependncia( lcool, tabaco, drogas) - educao sexual/ DST/ preveno VIH - contracepo/ preveno gravidez na adolescncia/ planeamento familiar - nutrio/ distrbios alimentares(alimentao saudvel/ preveno obesidade) - actividade fsica(desporto escolar/ preveno de sedentarismo) - preveno violncia/ promoo do bem-estar e sade mental/ competncias sociais
- inteligncia emocional/ resoluo de conflitos? - actividades extra curriculares? - educao cvica(direitos e deveres/tolerncia/ respeito)?

- formao de pessoal docente e no docente

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

23

PAPEL DO ENFERMEIRO
OUTRAS reas de interveno:
referenciar casos suspeitos (Centro de Sade, Hospital, prpria Escola) - aconteceu reporta-se! NO ABAFAR!!! identificao precoce de focos primrios de doena mental por parte do pessoal docente/ no docente

mediadores de educao/ referncias


criao gabinetes do aluno

formao em suporte bsico de vida!!!

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

24

VIOLNCIA ESCOLAR
3 IDEIAS para CONCLUIR
outrora OCASIONAL, HOJE fenmeno RECORRENTE, CCLICO e em ASCENSO

situaes devem ser REPORTADAS s autoridades competentes NO PODEM/ DEVEM ser minimizadas/ minoradas/camufladas
j no a violncia que choca mas a sua BANALIZAO

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

25

VIOLNCIA ESCOLAR
HOJE! AMANH?...

ENFERMAGEM NATUREZA e TENDNCIAS VIOLNCIA ESCOLAR

26

You might also like