Jeotermal Enerji

Musa DOAN 08153049 Danman Yrd. Do. Dr. Zbeyde HATPOLU BACI

KAPSAM

Jeotermal enerjinin oluumu Jeotermal enerjiyi oluturan parametreler Jeotermal kuaklar Jeotermal enerjinin aranmas iin yaplan almalar Jeotermal enerjinin kullanm alanlar Jeotermal enerji potansiyeli Jeotermal enerjinin evreye etkisi

Jeotermal enerji
Yerkabuunun eitli derinliklerinde birikmi snn oluturduu, krk ve atlaklar vastasyla, yeryzne kan ve scakl 20Cnin zerinde olan, evresindeki normal yer alt ve yerst sularna gre daha fazla erimi madde, tuz ve gaz ieren scak su veya buhar olarak tanmlanmaktadr.

Jeotermal enerji oluum modeli

Jeotermal enerji yzeyde grnm ekilleri

Jeotermal enerjiyi oluturan ana parametreler

Is kayna Isy tayan akkan Rezervuar rt kaya

 Is kayna
Magma veya rettii volkanik aktiviteler, Kabuk ierisine manto sokulumlar, Radyoaktif maddelerin bozunmas, Jeotermal gradyan

Isy Tayan Akkan

Meteorik kkenli yamur sular atlakl zonlardan szlerek derinlerdeki s anomalisi etkisi ile snm kayalardaki sy yzeye, s derinliklere tar. Jeotermal akkan tipik olarak NaCl ,KCl, CaCl2 az miktarda bor ierir. Ayrca karbondioksit ve hidrojenslfr gibi gazlar da bulunur.

Rezarvuar
Krk, atlak ve boluklu litolojik birimler rezervuar olutururlar.

rt Kaya
Derindeki rezervuarda bulunan akkan ve snn yeryzne boalmn nleyen, geirimsiz litolojik birimlerdir.

Dnyada corafi olarak sadece yaklak %5lik bir alanda jeotermal kaynak vardr. Jeotermal uzmanlar bu kua Ate Halkas olarak adlandrmaktadrlar. Jeotermal enerji oluumunu salayan gen tektonizma ve magmatik faaliyete bal olarak oluan bu halka olduka zengin jeotermal enerji potansiyeli yaratmaktadr. Trkiye, bu ate halkas zerinde yer almaktadr.

Dnyada jeotermal enerjinin gsterdii jeotermal kuaklar

And Volkanik Kua Alp Himalaya Kua Dou Afrika Rift Sistemi Karayip Adalar Orta Amerika Volkanik Kua

dalm

And Volkanik Kua ok sayda aktif volkanizmann bulunmas nedeniyle yksek scaklkl jeotermal sistemlerin olduu kuaktr. Gney Amerikann bat kysnda bulunan bu kuakta Venezella, Kolombiya, Ekvator, Peru, Bolivya, ili ve Arjantin bulunmaktadr. Alp Himalaya Kua Bu kuak Hindistan plakas ile Avrasya plakasnn arpmas sonucu olumutur. Alp Himalaya kuanda yer alan lkeler; talya,Yunanistan, Macaristan, Trkiye, ran, Pakistan, Hindistan, Tibet ve indir.

Dou Afrika Rift Sistemi

Tektonik ve volkanik ynden aktif olan bu sistem zerinde Tanzanya, Uganda, Kenya, Etopya gibi lkeler bulunur.

Karayip Adalar
Burada aktif volkanlarn jeotermal alanlar vardr. bulunmas nedeniyle nemli

Orta Amerika Volkanik Kua

Bu kuak zerinde Guatemala, El Salvador, Kosta Rika ve Panama bulunur. Belirtilen bu byk kuaklar dnda Japonya, Filipinler Endonezya, Yeni Zelanda, rlanda, Meksika gibi olduka zengin jeotermal kaynaklar olan lkeler vardr

Jeotermal enerji arama almalarnn amalar

Jeotermal potansiyeli ortaya karmak Jeotermal sahann tipini belirlemek retim zonlarnn yerlerini renmek Jeotermal saha ierisinde retim kuyularndan kan suyun s ieriini belirlemek Gelecekte yaplacak gzlem sonularndaki deiimleri belirlemeye ynelik temel verileri derlemek evresel hassas parametrelerin ilk lm sonularn elde etmek Saha geliimi srasnda herhangi bir probleme sebep olabilecek karakteristik bilgileri elde etmek

Jeotermal enerji arama almalarnn kapsam

Jeolojik almalar ile; Formasyonlarn litolojik, stratigrafik , petrografik ve jeolojik yaplar Jeofizik almalar ile ; Yeralt yapsal jeolojisi Fotojeolojik almalar ile; Jeolojik, tektonik ve litolojik zellikler Jeokimyasal almalar ile; Su kimyas ve su-kaya ilikileri Sondaj almalar ile ; Yeralt jeolojisi, hidrotermal alterasyon zonlar, hazne ve rt kayalarn zellikleri formasyonlarn litolojik-stratigrafik ve hidrolik zellikleri belirlemede yardmc olur.

Jeotermal enerjinin kullanm

Jeotermal enerji scaklk ieriine gre gruba ayrlr;
Dk Entalpili Sahalar (20-70oC scaklk),
Orta Entalpili Sahalar ( 70 150oC scaklk), Yksek Entalpili Sahalar (150oCden yksek)

Trkiyede bilinen jeotermal alanlarn %95i stmaya ve kaplca kullanmna dieri de elektrik retimine uygundur. Trkiyenin jeotermal kaynaklarnn genellikle dk ve orta entalpilidir (Yldrm, 2005).

Jeotermal enerjinin kullanm alanlar

150oC altndaki scaklklarda jeotermal enerji direkt olarak sera, blgesel stmada, sulu tarm ve endstriyel prosesler gibi alanlarda kullanlmaktadr (Yiit, 1994). 150oC stnde elektrik retiminde kullanlmaktadr.

Elektrik retimi
Scakl 150C zerinde olan jeotermal kaynaklar, yksek basnl bir buhar haline geldiinden buhar makinelerini ileterek elektrik enerjisi retecek gce ular.

Trkiye de jeotermal elektrik retim alanlar

Denizli-Kzldere (200-242C) Aydn-Germencik (232C) Manisa Kavakldere (213C) Manisa-Salihli-Gbekli (182C) anakkale-Tuzla (173C) Aydn-Salavatl (171C) Ktahya-Simav (162C) zmir-Seferihisar (153C) Manisa-Salihli-Caferbeyli (150C)

Dnyada jeotermal elektrik retimi

Istmada kullanm
Binalar ve kentleri merkezi sistemle stmada, suyun stlmasnda 40C zerindeki scaklkta bulunan jeotermal akkandan yararlanlmaktadr (Yiit, 1994).

Trkiye de konut stmaclnda kullanm (MTA, 2011)

Seraclkta Kullanm
Dnyann eitli lkelerinde seralarn jeotermal enerji ile stlmas suretiyle sebze, meyve ve iek yetitiricilii yaplmaktadr (Demirel, 1998).

Trkiye de jeotermal enerjinin seraclkta kullanm (MTA, 2011)

Termal tesis stmada kullanm

lkemizde debileri 2-500 lt/sn arasnda deien 1300 dolaynda termal kaynak bulunmaktadr.

zmir balova tesisleri

Trkiyedeki mevcut jeotermal enerji uygulamalarnn yzde dalm

Trkiye jeotermal enerji potansiyeli

Trkiye jeotermal sistemlerin oluumunu salayan unsurlarn yaygn olmas sonucu jeotermal enerji potansiyeli asndan dnyadaki zengin lkeler arasnda bulunmaktadr. Jeotermal potansiyeli bakmndan Avrupann 1nci, Dnyann 7nci, lkesi konumundadr. Potansiyel oluturan alanlar Bat Anadoluda younlamtr.

Trkiyede jeotermal enerjinin blgelere gre dalm(MTA, 2007)

 Trkiyede 1500 dolaynda scak ve mineralli su kayna ve kuyu mevcuttur. Elektrik retimi iin 2010 ylnda toplam kurulu g 100 MWt tr(Serpen vd. 2010)

Scakl 40Cnin zerinde olan jeotermal sahalarn says ise 170dir

Trkiye jeotermal kaynaklar dalm ve uygulama haritas (MTA, 2007)

Trkiye s aks haritas (MTA, 2007)

Jeotermal enerjinin evreye etkisi

Enerji kayna olarak kullanlan fosil yaktlar yaklma olayndan sonra bir miktar kat ve gaz eklinde artklar brakmaktadrlar. Sahalara gre deiiklik gstermekle beraber en nemli kirleticilerden biri olan CO2 k en az jeotermal enerjiden olmaktadr. Jeotermal enerji hem dk karbondioksit emisyon oran ile hava kirlilii yaratmamas ve hem de yenilenebilir olmas nedeniyle nemli bir alternatif enerji kaynadr.

Sera etkisi yaratan karbondioksit emisyonu

Kmrde 850 -1300 g/KWh, Doalgazda 500-1250 g/KWh, Petrolde 700 900 g/KWh Gne enerjisinde 20 -250 g/KWh, Rzgar enerjisinde 20-50 g/KWh Jeotermal enerjide 20 -35 g/KWhdr (Jeotermal Enerji Stratejileri ve Hedefleri yayn, 1998)

Modern jeotermal santraller, eitli gazlar buharn iinden alp, kullanlm jeotermal akkan ile birlikte yeraltna geri verilerek kirletici unsurlarn atmosfere ulamasn nlemektedir. Bylece evre kirlilii nlenir.

zlanda Reykjavikte jeotermal enerji ncesi ve sonras

Neden jeotermal enerji

Tkenmez enerji kaynaklarndandr. Tkenilirlikleri kesin olan kmr, petrol, doalgaz, bitml eyl, nkleer enerji kaynaklarna gre ok daha uzun mrldr Jeotermal enerji dier enerjilere kolaylkla dnr. Jeotermal enerji dier enerjilerden daha ucuzdur. Fosil ve nkleer kaynakl enerji retimlerine oranla yok denecek kadar az lde evre sorunlarna neden olmaktadr. Tesislerinin bakm, korunmas kolay ve ucuzdur.

 Genellikle ksa dnemli meteorolojik olaylardan etkilenmez. Jeotermal sondajlar genellikle petrol ve gaz sondajlarna oranla daha sdr. Jeotermal enerji iin gerekli yatrm ve masraflar, dier enerji kaynaklarna oranla daha ucuzdur. Jeotermal akkan, tedavi amal kullanldnda ierdii minerallerle birok hastaln tedavisinde kullanlr.

DNLEDNZ N TEEKKRLER