Aratrma Teknikleri ve Seminer

r. Gr. Blent TURAN

Genel ereve
Aratrma

Teknikleri ve Semineri; Aratrma yntemlerindeki farkl anlaylar, yaygn olarak kullanlan aratrma tekniklerini, aratrma basamaklarn, veri toplama ve analizini, yorumunu, rapor yazma esaslarn, kaynaka ve dipnot gsterme tekniklerini kapsamaktadr.

Temel Ama
Aratrma srecini (sorun belirleme, veri toplama, veri analizi ve sonular yorumlama) incelemek, belli bal bilimsel aratrma yntemlerini (deneysel yntem, betimleme yntemi, tarihi yntem vb.) gzden geirmek ve belirli bir konu hakknda aratrma yapabilmek iin gereken literatr bulma, veri toplama, verileri deerlendirme ve rapor yazma tekniklerini anlatmaktr.

Aratrma

yaplacak konuda, amac ortaya tam koyabilmek, almann nemini vurgulamak,

Bilimsel

aratrma teknikleri dorultusunda, seilen konu zerinde aratrma yaparak, deiik kaynaklardan veri toplamak ve elde edilen verileri doru olarak analiz edebilmek.

Setii

konuyla ilgili kaynak taramas yapabilmek 1. Konuyla ilgili kaynak eser ve kiileri belirleyip yazma 2. Kaynak taramas iin uygun bir pln hazrlama 3. Ktphane almalarnda katalog kullanma 4. Yararland kaynak ve kiilerden elde ettii bilgileri not ve filere yazma 5. Basn yayn organlarn takip ederek konuya ilikin bilgileri toplama 6- Internetten aratrma yapma

Aratrma

konusuna uygun ama, nem, varsaym, snrllk ve tanmlar yazabilmek 1. Aratrma konusuna uygun olarak aratrmann amacn yazma 2. Aratrma konusuna gre aratrmann nemini yazma 3. Aratrmann dayand temelleri yazma 4. Aratrma konusunun snrllklarn yazma 5. Aratrma konusuna uygun tanmlar yazma

Aratrma

verileri zerinde temel ilemler ve zmlemeler yapabilmek

istatistiksel

1. Elde ettii verileri amacna uygun olarak snflayp yazma 2.Snflandrd veriler zerinde gerekli olan istatistiksel ilemleri yapma 3. Verileri tablo halinde gsterme 4. Sonular kontrol etme

Bulgularn

yorumlanmas ile ilgili zellikleri aklayabilmek

1. Bulgularn nasl yorumlanacan yazma 2. Yorumlamada dikkat edilmesi gereken zellikleri yazma 3. Bulgularn yorumlanmasn rnek vererek aklama
Aratrmada

elde ettii bulgular yorumlayabilmek

1. statistiksel tekniklerle elde ettii bulgular yazma 2. Bulgular dorultusunda yorumunu yazma 3. Yapt yorumun doruluunu tabloya gre kontrol ederek yazma

Aratrma

sonucuna gre neriler gelitirebilmek 1.Aratrma sonularna dayal olarak gerekletirilebilecek neriler yazma 2. Bu nerileri nemine gre sralayp yazma
Yapt

aratrmayla ilgili zet yazabilmek 1. Aratrmann tm aamalarn zetleyerek yazma 2. Yazd zeti, aratrmann ilgili blmne yerletirme

Bir aratrma iki evreden oluur.

1.Aratrma

Teknikleri (Aratrmann Amac ve nemi, Veri Toplama Teknikleri)

2.Aratrma

Teknikleri (Rapor Yazma

Teknikleri)

Bilgi Nedir?

Bilme, renme sreci ve ileminin konusu ya da nes

Bilgi ile ilgili baka tanmlamalar:

Halihazrda bildiimiz ey Halihazrda bildiimizi sandmz ey

Bilgi edinme yollar

Aratrma, Bilim Alternatifler otorite gelenekler saduyu medya aralar kiisel deneyimler

Bilgi edinme yollar

Otorite

kaynaktan alnan bilgileri doru kabul ettiinizde bilgi kayn karar vermede otoriteyi kullanmann

avantajlar:

dezavantajlar:

abuk
basit ucuz

otorite ?
doruluk ? yanl ynlendirme ?

Bilgi edinme yollar

Gelenekler
gelenekler mesleki glkler, kararlar iin yararl mdr?

nyarglar ierir, zamanla geerliklerini yitirebilir

Bilgi edinme yollar

Saduyu

herkesin inand ve anlaml (mantkl) gelen bir eye inanm gnlk yaamda yararl ama genelde elikili fikirler hatalar yanl bilgiler nyarglar ierir

Bilgi edinme yollar

Medya Aralar
toplum ve dnyadan bilgi alma olaylar ve kiileri tanma

Maniple edilebilir / gvenmek zor

Bilgi edinme yollar

Kiisel Deneyimler
grmek inanmaktr
yaadklarmz, deneyimlerimiz

yanl sonular
gereinden fazla genelletirme seici gzlem

gzlemi erken sonlandrma

hale etkisi (Bir zellikten genel yarg karma)

Bilim

Evrenin veya olaylarn bir blmn konu olarak see Gzlem ve gzleme dayal akl yrtme yoluyla dny

Bilimsel Bilgi
Bilimsel bilgi , bilimsel metotlarla elde edilen
bilgi trdr.Bilimsel yntemler akl deney ve

gzlemlere dayanmaktadr. Bir bilginin bilimsel

olabilmesi iin yntemsel olmas gerekir.

Bilimsel

bilgi

objektif,

sistemli,

tutarl

ve

eletiriye ak bilgidir.

Bilimsel bilgiyi by, fal, edebiyat ya da sanat

gibi bilgi trlerinden ayran temel zellik bilimsel

bilginin konusunun ampirik (grgl) ve nesnel gereklik olmasdr. Grgllk bilginin konusunu oluturan olay ya da nesnelerin gzlemlenebilir olmas anlamna gelir.

Bilimsel Yntem
-Bilimsel

bilgi retme yolu kulland

-Bilimin sre yn bilim topluluunun fikirler kurallar teknikler yaklamlara karlk gelen bir terim
(Neuman, 1997)

Aratrma
Bilimsel

yntemi kullanarak bilimsel bilgi elde

etmek
Bilimsel

yntem uygulamas

Aratrmann amalar
Olaylarn

tanmlanmas,snflanmas Olaylar arasndaki ilikileri bulmak Olaylar anlamak ve aklamak Olaylarn nceden tahmin edilmesi Olaylarn kontrol likilerin iindeki sebepleri incelemek

Aratrmann zellikleri
Aratrma

problem zmeyi amalar Problemlere gvenilir zmler bulmaldr Gzlenebilir, llebilir verilere dayal olmaldr Yaplan gzlem ve tanmlar doru olmaldr Yaplan aratrmada kiisel yanllk yok edilmelidir. Aratrmalar kayt altna alnmaldr.

yi bir aratrma konusunun zellikleri

1.Aratrlabilir

olmak (Somut): Konu hakknda veri toplanabilmeli ve toplanan veriler analiz edilebilmelidir. yerinde uyuturucu
kullanm ya da iletmelerin stratejileri, finansal durumlar, st ynetimin kararlar, zel hayat ve aile ii ilikiler vb gibi konularda aratrlabilirlik sknts olduundan iyi bir konu deildir.

2.Uygulama

veya kuramsal anlamllk: Ya piyasadaki iletmelerin sorunlarna zm olacak ya da bir teorideki boluu doldurmaya yarayacak olmaldr. 3.zgnlk: Yeni bir ey ortaya koyan almalardr. 4.Kiisel yetenek ve imkanlara uygundur. 5.Deerlendirme heyetinin beklentileriyle uyum: Eer aratrma niversite gibi bir eitimin paras ise deerlendiricilerin ya da jrinin beklentilerini karlamaldr.

Bilimsel aratrmada verilen bir aratrma konusunu;

Bilimsel

aratrma yntemlerine uygun olarak yrtebilmek, sonucuna uygun zm nerileri gelitirebilmek, konusuna ait zm nerilerini analiz edebilmek,

Aratrma Aratrma Bilimsel

kurallara uygun olarak rapor edebilmek,

Aratrma

konusuna uygun ama, nem, varsaym, snrllk ve tanmlar yazabilmek,

Aratrma

amacna uygun veri toplama aracn uygulayabilmek,

Aratrma

verileri zerinde temel istatistiksel ilemler ve zmlemeler yapabilmek,

Bilimsel aratrmada verilen bir aratrma konusunu;

Bulgularn

yorumlanmas ile ilgili zellikleri aklayabilmek, Aratrmada elde edilen bulgular yorumlayabilmek, Aratrma sonucuna gre neriler gelitirebilmek, Yaplan aratrmayla ilgili zet yazabilmek, Aratrma raporunun yazmnda dikkat edilmesi gereken kurallar aklayabilmek, Kurallarna uygun olarak raporlatrabilmek, gerekmektedir.

Aratrmacy gdleyen motifler

Merak Problem Eldeki

veriler Teknik olanaklar: ekipman, malzeme Ekonomik kaynak Gncel yaklamlar

Aratrmada Veri Toplama

1.Belgesel 2.Gzlem 3.Grme 4.Yazma 5.Internet

tarama (ktphane)

grme

nceden belirlenmi, ciddi bir ama iin yaplan, soru so

 Sk yaplandrlm
herkese nceden belirlenen ayn sorular

Gevek yaplandrlm
baz ak ulu sorular vardr baz konularda derinleilir

Yaplandrlmam
sorular serbest, istenilen konuda derinleilir, yantlar ynlendiricidir

Olumlu Esneklik Yant oran Szel olmayan davran

Olumsuz Maliyet Zaman Olas yanllk

Ortam zerindeki kontrol

Sorularn sras Anlk tepki Tamlk Derinlemesine bilgi

Kaytl ve yazl bilgileri kullanamama

Zaman ayrma gl Gizliliin kayb Bireylere ulamada glk

Veri kaynann onaylanmas Soru standardnn olmay

Gzlem

Herhangi bir ortam ya da kurumda oluan davran ayr

ayrntl kapsaml zamana yaylmr

Gzlem trleri

2 boyutu var

gzlem ortam
doal yapay

aratrmacnn yapsal kararlar

Yaplandrlm yaplandrlmam

gzlem trleri

Ortamn kendisiyle ilgili yap

Ortama ilikin yap

Doal ortam (Alan almas)

Yapay ortam (Laboratuvar almas)

yaplandrlmam

Tr 1: Tamamen yaplandrlmam alan almas (aratrmacnn katld)

Tr 3: Yaplandrlmam labaratuvar almas (aratrmacnn darda kald)

yaplandrlm

Tr 2: Yaplandrlm alan almas (aratrmacnn darda kald)

Tr 4: Tamamen : yaplandrlm labaratuvar gzlemi (aratrmacnn darda kald)

Gzlemle veri toplama teknikleri

yazl tasvirler video kaytlar fotoraf ve malzemeler yazl kaynaklar

Gl yanlar
szel olmayan davran oal evre uzun sreli analiz

Zayf ynleri
kontroln olmamas saysallatrma gl rneklem kkl alana giri gl gizliliin ortadan kalkmas

dokman inceleme

aratrlmas hedeflenen olgu ya da olgular hakknda bilg Dier dokmanlar film video fotoraf

Olumlu
kolay ulalamayacak zneler tepkisellik olmamas uzun sreli analiz rneklem bykl bireysellik ve zgnlk grece dk maliyet nitelik

Olumsuz
olas yanllk seilmilik eksiklik ulalabilirlik rneklem yanll snrl szel olmayan davran standart format yokluu kodlama zorluu

Balca iki aratrma metodolojisi (Yntem bilimi) vardr

Niceliksel

aratrma

Kantitatif (quantitative research)

Niteliksel

aratrma

Kalitatif (qualitative research)

Nitel

aratrma Niin? Nasl? Ne ekilde sorularna yant arar.

Nicel

aratrma Ne kadar? Ne miktarda? Ne kadar sk, Ne kadar yaygn? sorularna yant arar.

Bilimsel Aratrmada Temel Kavramlar

Hipotez Deiken Tmdengelim

ve Tmevarm

Hipotez (Denence)
Deikenler arasndaki ilikileri belirten, test edilebilir nermelerdir (ifadelerdir).
Sfr

Hipotezi (H0): ki deiken arasnda nemli bir iliki bulunmadn ya da gruplar arasnda nemli bir farkn bulunmadn belirten hipotezdir. (Birbirinden nemli derecede farkl deildir) H0:Adidas ve Nike marka ayakkablarn ortalama dayanma sreleri birbirine eittir.

Hipotez: ki deiken arasnda nemli bir iliki bulunduunu ya da gruplar arasnda nemli bir fark olduunu belirten hipotezlerdir.
Alternatif Adidas marka ayakkablarn ortalama dayanma sresi NIKE marka ayakkablara gre daha yksektir Eerli

Hipotez:

Eer alanlar salkl ise daha az hasta olurlar Yn

belirten hipotez:

te karlalan stres yksek olursa alanlarn i tatmini daha dk olur Kadnlar erkeklere gre daha kolay motive olurlar Yn

belirtmeyen hipotez:

alanlarn ya dzeyleri il i tatmin dzeyleri arasnda nemli bir iliki vardr Amerikal ve Asyal alanlar arasnda i etik deerleri bakmnda bir farkllk vardr

yi bir hipotezin zellikleri

Kuramsal

bir temele dayanmaldr Bilinenlerle ciddi elikisinin olmamas gerekir Deikenler arasndaki ilikiyi tanmlamaldr Test edilebilir olmaldr

Deiken
Herhangi bir olgu ya da eye ait, birden ok deer alabilen bir zellik veya kavram demektir.

Deikenler
Bamsz deiken Aratrma problemini ve kii zellikleri etkileyen, deimez evre Baml deiken Bamsz deikenin etkisinin aratrld, ona gre deien zellikler Ara deiken Gzlenebilir deikenlerin gerisinde kalan deikenler

Tmdengelim - Tmevarm
Tekil olaylardan yola karak bir genellemeye ulama yaklamna TMEVARIM yaklam denir.
. Doru

kabul edilen bir genellemeden (teoriden) yola karak tekil olaylarn alaca eklin kararlatrld yaklam TMEVARIM yaklamdr.

Aratrma Srecinin Aamalar

Gln

seilmesi, Problemin tanmlanmas Probleme ilikin olas zmlerin ortaya konulmas (denenceler) Verilerin toplanmas Kaynak Taramas Verilerin zmlenmesi Sonu,yarg ve raporlatrma

ARATIRMA SREC

ARATIRMA TEKNKLER: RAPOR YAZMA TEKNKLER

I- Aratrma raporunun yazlmasnda temel kurallar

1-Bilimsel kurallar 2-erik ile ilgili kurallar a-Alntlarn kullanlmas b-Dipnotlarn yazlmas -Kaynak belirtme amal dipnot -Ek bilgi verme amal dipnot

II-Aratrma raporunun yazlmas

1-n blm
a-Balk b-nsz c-iindekiler d-Listeler

sayfas

2-Ana blm/Metin
zet a-Giri

-Problem -Ama -nem -Snrllklar -Tanmlar b-Kaynak aratrmas c-Materyal ve yntem -Evren ve rneklem -Aratrma modeli -Veriler ve toplanmas -Verilerin ilenmesi d-Aratrma sonular e-Tartma f-Sonu g-neriler

3-Arka blm
a-Ekler b-Kaynaklar

listesi

ARATIRMALARDA KAYNAK GSTERME TEKNKLER

Alnt

Yaplrken Dikkat Edilecek Hususlar Kaynak Gstermenin Zorunlu Olduu/Olmad Durumlar Metin erisinde Kaynak Gsterme Kaynaka Listesini Sralama veya Gruplama Kaynaka Gsterme Yntemleri

GR
Niin

kaynak gsterilmeli?

Bakalarnn emeine sayg Atfta bulunacak dier aratrmaclar yanl ynlendirmeme Yasal zorunluluklar

ALINTI YAPILIRKEN DKKAT EDLECEK HUSUSLAR

Dorudan Alntlar Kelimesi kelimesine aynen yaplan alntlardr ve ift trnak ( ...... ) iareti ierisine metin yazlr. rnek: Yldrm (1966, 21)a gre, hipotez aratrmacya bir nevi k tutma nitelii tayorsa deerli saylmaldr. Alntlar Alnt yaplan metin eer birebir kaynakla ayn deilse, yazar kendi cmleleriyle ifade ediyorsa, alnt yaplan ksm trnak iine alnmaz ya da sktrlm paragraf gibi zel biimler kullanlmaz; ancak kaynak gstermek zorunludur.

Dolayl

KAYNAK GSTERMENN ZORUNLU OLDUU DURUMLAR

Bakasnn eserinden bir aktarma yaplm ise, Bakasnn bulduu yntem, sonu veya amatan faydalanlm ise, Bakasnn eserinden rakam, katsay, ekil, grafik, resim vb. alnarak kullanlm ise, Az veya ok bakasnn eserinden esinlenilmi ise, Yukardakilerin dnda bakasnn eserinden dorudan ve dolayl olarak faydalanlm ise yararlanlan kaynaklarn bildirilmesi zorunludur.

KAYNAK GSTERMEY GEREKTRMEYEN DURUMLAR

Genel

kurallar, prensipler veya uygulamalar konusunda kaynak gstermeye gerek yoktur.

rnein, yardmseverlik bir erdemdir ifadesinde kaynak gstermeye gerek yoktur.
Herkesin

bildii, ak ve seik olarak fark edilen bilgiler iin kaynak gstermeye gerek yoktur.
rnein, Almanya Avrupa Birliinin en gl ekonomisine sahip lkelerinden biridir ifadesinde kaynak gstermeye gerek yoktur.

KAYNAK NEREDE GSTERLR?

DPNOTU eklinde ayn sayfann sonunda Cmle ierisinde veya cmle sonunda Kitap veya makalenin sonunda Blm sonlarnda Kaynaka Listesi Kitap veya makalenin sonunda Kaynaka Listesi Bu alternatiflerden bir veya bir ka yaznn yaynlanaca derginin veya kitabn yayn politikalarna; veya devlerde ise retmenin tercihleri dorultusunda yaplr.

METN ERSNDE KAYNAK GSTERME EKLLER

Dipnotu

Yntemi Soyad, Tarih ve Sayfa Yntemi Soyad ve Tarih Yntemi Numaralama Yntemi

Dipnotu Halinde Kaynak Gsterme Yntemi

Dipnotu halinde kaynak gsterirken, ilgili ksma veya cmle sonuna parantez ierisinde bir rakam yazlr ve aada sayfann en altna izgi ile ayrlm blgeye metinde verilen numarann ayns eklenerek yazarn soyad, ad, kitap/makale bal, yaync, yayn yeri, yayn tarihi ve sayfa numaras gibi tm bilgiler verilir1.
rnek: [1] Arkan, Rauf, (2005), Aratrma Teknikleri ve Rapor Hazrlama, Asil Yayn Datm, 5. Bask, Ankara.

Soyad, Tarih ve Sayfa Yntemi rnek: Hipotez aratrmacya bir nevi k tutma nitelii tayorsa deerli saylmaldr (Yldrm,1966,21). Soyad ve Tarih Yntemi rnek: Hipotez aratrmacya bir nevi k tutma nitelii tayorsa deerli saylmaldr (Yldrm,1966). Numaralama Yntemi rnek: Anket sorularnn dzenlenmesinde soru says kadar soru sras da nemlidir (34)

KAYNAKA LSTESN SIRALAMA VEYA GRUPLAMA

1. 2.

Yazarn Soyadna Gre Sralama Kaynak Trlerine Gre Sralama (Kitaplar, Dergiler, Tezler vb. eklinde)

KAYNAKA LSTES
Nerede

yer alr?

Yaznn metin ksmndan hemen sonra Ekler ksmndan hemen nce yer alr.
Kaynan

trne gre bir gsterim ekli vardr. Ancak baz yaync kurulular Kaynaka Listesinde ayr bir gsterim ekli isteyebilir.

Hazrladnz

almalarda bilgiyi nereden aldnz mutlaka yaznz.

Bu

ekilde davranmanz, devinizin deerini azaltmayacak, tam tersine devinizi daha da deerli klacaktr.

Bu sununun hazrlanmasnda yararlanlan kaynaklar;

Prof.

Dr. Remzi ALTUNIIK ve ark. Sosyal Bilimlerde Aratrma Teknikleri Do.Dr. Kazm DEVELOLU, Ders Notlar Yard. Do. Dr. Aye Hilal BATI, Ders Sunular Yrd. Do. Dr. Serkan HAZAR, Ders Sunular, Dr. Nejla CAN GLER, Ders Sunular