Nemlilik

Atmosfer ierisindeki su buharna nem denir. Nemlilik yer yznde canl hayatnn gelimesinde ve devamnda ok nemli bir unsurdur. Hava ve iklim artlar bakmndan da ok nemlidir. Her eyden nce yalarn kayna havadaki su buhardr.

Havadaki subuhar, buharlama ve terlemeyle kazanlr. Buharlama yeryzndeki su alanlarnn (gl, deniz, okyanus, akarsu) zerinde oluur. Terleme ise bitkilerde olur. Karalar zerine den ya sularnn bir ksm canllar tarafndan kullanlr. Bir ksm yer altna szar. Bir ksm da buharlaarak tekrar atmosfere geri dner. Dier bir blm de, akarsular yardmyla deniz ve okyanuslara ular. Demek ki, Dnya zerindeki sular, atmosfer ile denizler ve karalar arasnda srekli olarak dolar. Buna su dolam (su dngs) denir.
.

Higrometre
Nemlilii len alete de higrometre denir. g/cm3 olarak ifade edilir. 0 Cde 1 m3 havann iinde en ok 4,85 gram nem bulunur.

Mutlak nem:
1 m3 hava iinde bulunan nemin gr olarak arlna denir. Su buharnn yani nemin miktar hacim itibariyle hibir zaman havann % 4n amaz.

Mutlak nemde etkili faktrler:

Buharlama yzeyi: Buharlama yzeylerinden (okyanus , deniz , akarsu , gl , bitki rts gibi) uzaklatka mutlak nem azalr. rnek; deniz kysndan kara ilerine, ormanlk alandan ormansz alana gidildike mutlak nem azalr. Scaklk: Scaklk arttka buharlama artacandan dolay genellikle mutlak nem de artar. rnek; ekvatordan kutuplara doru mutlak nem azalr. Ayrca alak alandan yksek alanlara, yazdan ka, gndzden geceye geildiinde mutlak nem azalr.
.

Scaklk arttka her zaman mutlak nem artmayabilir. Ama scak denizlere yaklatka mutlak nem her zaman artar. Mutlak nem Ekvator evresindeki denizler zerinde ok fazla iken , dnenceler evresindeki l alanlarnda ok azdr.

Havadaki nem oran scakla bal olarak belli bir miktarn stne kamaz. 0 Cde 1 m3 havann iinde en ok 4,85 gram nem bulunur. Scaklk 10 C olursa nem 7,5 gram olur.

Maksimum nem (Doyma miktar) :

Belirli bir scaklk ve basn altnda 1 m havann tayabilecei en fazla nem miktarna denir. Scaklk arttka havann hacmi geniler ve alabilecei nem miktar artar. Hava souduunda ise hacmi daralr ve alabilecei nem azalr. rnek;

Bal Nem (Nispi Nem):

Belirli bir scaklktaki hava ktlesinin iinde bulunan nem miktarnn , o scaklkta alabilecei en fazla nem miktarna orandr. Ksaca,mutlak nemin doymu neme orandr.

Bal Nem(nisbi nem)= Mutlak nem / Doymu Nem Bal nem havada bulunan nemin yzde cinsinden deeridir. Bal nem havann nem an veya neme doyma orann verir. Bir yerde ya olabilmesi iin bal nemin %100 amas gerekir. rnek: Mutlak Nem: 5,25 g, Doymu Nem: 10,5, Bal Nem katr ve ya oluur mu? (Cevap: 0,50)
.

Bal nem ve scaklk likisi

Scaklk arttka bal nem azalr. Sebebi snan havann hacmi geniler. Alabilecei nem artar. Scaklk azaldka , havann hacmi daralr. Alabilecei nem azalr. Bylece havann nem a azalr. Yani bal nem artar. Bal nem azaldka buharlama artar. Bal nem arttka buharlama azalr. NOT: Bal nem Ekvator evresindeki denizler zerinde ok yksek iken ,l blgelerinde ok dktr.
.

YOUNLAMA
Hava iindeki su buharnn soumas sonucu kat veya sv hale dnmesi olayna younlama denir.

Youma Noktasna ki Yoldan Eriilir:

Havadaki nem miktarnn artmas Scakln azalmas (tabiatta en fazla grlen youma biimidir).

Younlamann meydana gelmesi:

Younlamann meydana gelmesi havann nem bakmndan doyma noktasn amasna baldr. Havadaki bal nemin yzde 100'e ulat noktaya doyma noktas denir. Doyma noktas ald takdirde hava subuharnn fazlasn tayamaz. Fazla olan subuhar sv ya da kat hale dnr. rnein, 1m3 havann 25C scaklkta tayabilecei nem 19,5 gramdr. 15C de ise 10,5 gram kadar nem tar. Buna gre, 25C de doymu havann scakl 15C ye derse doyma noktas alm olur. Arta kalan 19,5 -10,5 = 9 gr nem younlar.
.

Bir hava ktlesi

Souk bir hava ktlesi ile karlarsa, Souk bir blgeden geerse, Ykselmeye urarsa, scakl azalr ve havann nem tama kapasitesi azalacandan younlama meydana gelir.

Eer hava ktlesi;

Scak bir hava ktlesiyle karlarsa, Scak bir blgeden geerse, Alalmaya urarsa, scakl artar ve havann nem tama kapasitesi artacandan younlama sona erer. NOT:Havann yerden soumasyla sis, ykselerek soumasyla da bulutlar oluur. NOT2:Havann alalarak snmas yksek basn alanlarnda ve Fhn rzgarlarnda grlr.
.

Ykselen hava ktlesi; 1- Kuru 2- Yamur 3- Dolu 4- Kar eklinde oluabilir.

Nefometre
Havann ykselerek soumas sonucu bulutlar oluur. Belirli bir anda gkyznn bulutlarla kapl ksmnn tm gkyzne olan oranna bulutluluk denir. Bulutluluk oran eitli aynalardan oluan ve Nefo* metre ad verilen bir aletle llr. Buna gre, gkyznn oran 10 kabul edilerek; 0-2 oran Ak havay 2-8 oran Bulutlu havay 8 - 10 oran Kapal havay ifade eder.

Scaklk azaldka bulut younluu artar. Ancak bu durum her zaman geerli deildir. rnek: Kutuplarda ve troposferin st katlarnda nem az olduundan bulut younluu buralarda azdr.

SS
Havann alttan soumas sonucu oluan younlama biimine sis denir. Baka bir deyile sis bulutun yere inmi eklidir. Scaklk azaldka sis younluu artar.

Bulut eitleri:

Serbest atmosferde, buz kristalleri, ve su damlacklar gibi gzle grlr paracklarn bir araya gelmesiyle oluan bulut, hava parselinin atmosfer ierisinde ykselmesi ile ierisinde bulunan su buharnn younlamas sonucunda oluur. Sisin buharlamas eklinde oluumu da sz konusudur. Younlama ekirdekleri ad verilen toz ve duman paracklar sayesinde su buhar younlaabilir. Bulutun oluumunda ykselme, souma ve younlama gerekli olan temel zelliktir.

Bulutlar

Yksek Bulutlar - Cirrocumulus

Kum taneleri veya kk dalgacklar halinde, olduka kk kmeciklerden meydana gelmi ince, beyaz ve glgesiz bulut rtsdr. Bulutlar toplu halde olduklar gibi, ayr ayr paracklar halinde de grlebilirler. Cirrocumulusler, Cirrus veya Cirrostratus bulutlarnn ekil deitirmesinden veya paralar halindeki Altocumuluslerin klmesinden meydana gelirler. Bu bulutlar tamamen buz kristallerinden ibaret olup, bazen ar soumu su damlacklar da grlr.
.

Yksek Bulutlar Cirrostratus

Cirrostratuslar gkyzn tamamen veya ksmen kaplar ve genellikle Hale olayn meydana getirirler. Bunlar effaf, saa benzer, beyazms lifler halinde dzgn grnml bulutlardr. Cirrostratuslar kk buz kristallerinden oluurlar. Bu bulutlar fazla kaln olmadklarndan effaf grnrler. Gne ve ay n geirirler.
.

Orta Bulutlar - Altocumulus

Altocumulus bulutlar, genellikle glgeli, beyaz renge sahiptir. Bu bulutlar ksmen lif halinde yaylm olduu gibi ayr ayr durumda olan ince tabakalar, yuvarlak ktlelerden ve tomurcuklardan meydana gelir. Dzgn ekildeki paracklarn gkyznn ancak yarsn kaplayacak kadar genilie sahip olduu grlr.
.

Orta Bulutlar - Altostratus

Gkyznn byk bir ksmn veya tamamn kapatan, izgili, lif veya dzgn grnteki grimsi veya mavimsi renkteki bulut tabakasdr. Baz ksmlar ok ince olduundan, Gne; sanki buzlu cam arkasndaym gibi bir grnm alr.

Orta Bulutlar - Nimbostratus

Genellikle koyu gri renkteki bulut tabakasdr. Bunlar ou zaman yere kadar ulaan ve devamllk gsteren yamur ve karn dt bulutlardr. ok kaln olduklarndan, gne ve ayn grlmesi mmkn deildir. Nimbostratus bulutunun altnda, paralar halinde alak bulutlar meydana gelebilir.

Alak Bulutlar - Stratus

Genellikle gri renkte, dzgn grnme sahip bulutlardr. Stratuslerden isenti, buz prizmalar ve kar grenleri ya meydana gelir. Gne bu bulutlardan grld zaman, bulutun snrlar kolayca tehis edilebilir. ok dk scaklklar dnda Stratus, hale olayn meydana getirmez. Bu bulutlar bazen dzensiz sralar halinde de meydana gelebilir. Stratuslerin karakteristik ya isenti olup, rzgarn sakin veya hafif olduu dnemlerde gr kstlayacak ekilde yere yakn seviyelerde grlebilmektedirler.
.

Alak Bulutlar - Stratocumulus

Stratocumulusler gri veya beyazmtrak renkte, yada her iki renge birden sahip olan bulutlardr. Bu bulutlar toplu halde veya ayr ayr olabilen mozaik grnmnde yuvarlak ktleler ve tomarlardan meydana gelirler. Stratocumulusu meydana getiren elemanlar, genellikle sralar halinde ve tepeleri dz ekildedir.
.

Alak Bulutlar - Cumulus

st ksmlar karnabahar grnmnde olan; kme, kubbe veya kuleler halinde dikine olarak gelien, genel olarak youn durumda bulunan bamsz bulutlardr. Cumuluslerin gnele aydnlanan ksmlar ou zaman parlak beyaz grnme sahiptir. Bu bulutlarn tepe ve yan ksmlar tomurcuu andran kmeler halinde olmasna karlk, tabanlar daha koyu ve hemen hemen dzdr. Cumulusler baz zamanlarda dzensiz ekillerde de bulunabilirler. Cumulus bulutlar genel olarak su damlalarndan meydana gelmitir. Bulut iindeki scakln sfrn altna dt yerlerde, ar soumu su damlalar ve buz kristalleri de bulunur. Dikine gelimeye sahip Cumuluslerde yamur ve saanak eklinde yalar meydana gelir.
.

Alak Bulutlar - Cumulonimbus

Da ve kuleler biiminde, byk bir dikine uzana sahip, youn ve koyu bir buluttur. st ksmlar genellikle dz, lifli veya izgili bir grnme sahiptir. Cumulonimbus bulutlarnn st ksmlar rs veya sorgu eklinde yaylr. Bu bulutlarn altnda dzensiz biimde alak bulutlar oluabilir. Bunlar Cumulonimbuslerle bir arada veya ayr olarak bulunabilirler. Gkyznn byk bir blmn kapladklarnda, tabanlar Nimbostratus bulutunu andrr. Bu durumda bulutun yapm olduu ya ekline baklmaldr. Saanak yalarla birlikte imek, gk grlts veya dolu varsa bulut; Cumulonimbus bulutudur. Bu bulutlar tek bulut halinde olduklar gibi, birok Cumulonimbus bulutunun meydana getirmi olduu byk bir bulut silsilesi halinde de olabilirler. Byle bir Cumulonimbus grubu iindeki her Cumulonimbus bulutuna Oraj meydana getirmesi sebebiyle Oraj Hcresi ad verilir. .

Bulutlar enlem derecelerine gre deiiklik gsterir.

BULUTLAR Kutup Blgelerinde Orta Enlemlerinde Tropik Blgelerinde

Yksek Bulutlar Orta Bulutlar

3000-8000 Metre

5000-13 000 Metre

8000-18 000 Metre

2000-4000 Metre

2000-7000 Metre 2000-8000 Metre

Alak Bulutlar

0 -2000 Metre

0 -2000 Metre

0 -2000 Metre

Kn imek Neden akmaz?

imek oluumu iin konvektif faaliyeti gerektirecek yer ve yksek seviye scaklklarnn uygun olmas gerekir. Genellikle kmlonembus bulutunu olturacak artlarn olumas gerekir. Buna en uygun mevsim bahar aylar ve zaman zaman yaz mevsidir. Kn da hatta kar yaarkende imek ve gkgrlts olur ancak bu nadirdir. imein oluumunu gerekletirecek konvektif faaliyet, genellikle yer ve yerden 5 km yukardaki hava scaklklar arasnda 40 derece fark olmas gerekir. rnegin yer 20 derece yukar seviye -20 derece olunca bu artlar gerekleir. Tabii ki yerdeki ve yere yakn seviyelerdeki nem ve rzgar akda nemlidir. Bu artlar bizim bulunduumuz enlemlerde genellikle bahar aylarnda gerekleir.
.