RZGARLAR

Ataner TOKAT Corafya retmeni

Rzgar Nedir ?
Yksek basntan alak basnca doru olan hava hareketidir. Birbirine yakn iki merkezde scaklk fark olumas durumunda grlecek ilk olay rzgarn esmeye balamasdr.

Rzgarn hz:

Rzgarn hz saniyede (m/sn) veya saatte (km/saat) alnan yol olarak llr. Rzgarn hzn anemometre adn tayan arala lme olana bulunmad zaman iddetini 0-12 arasnda basamaklandrlm olan Beaufort leine gre kestirme olana vardr: Dumann yer yzeyine dik olarak ykselmesi durumunda rzgarn gc 0a eit olur, 4 durumunda toz bulutlar uuur, 10da aalar kklerinden sklr, 12de ise hz saatte 110 kmyi bulan bir tayfun sz konusudur.

ANEMOMETRE

Rzgarn Hznda Etkili Olan Faktrler:

1)Basn merkezleri arasndaki yatay uzaklk:

zobarlarn sk getii yerde yatay uzaklk azdr. Bu sebeple srtnme ile hz kayb da azdr. Bundan dolay izobarlarn sk getii yerde rzgarn hz fazla iken , izobarlarn seyrek getii yerde hz azdr.

2)Yer ekilleri:

Yer ekilleri rzgara yn verirken , ayn zamanda hzn da etkilerler. Deniz yzeylerinde srtnme az olduu iin rzgarn hz azalr. Kara yzeyleri ise srtnmeden dolay rzgarn hzn azaltr.

3)Dnyann ekseni evresindeki hareketi:

Dnyann dn hznn artt alanlarda rzgarn hz daha azdr. Dnten kaynaklanan savrulma sebebiyle.

4)Basn fark:

Basn fark arttka rzgarn hz ve iddeti de artar. *Rzgarn hzn len alete anemometre denir. Rzgarn hz arttka; * ss der ve souk rzgar halini alr. *Getii yerlerin scakln drr. *Buharlamay arttrr. Havann nem a byr. *Erozyonu arttrr.

Rzgarn esme ynn etkileyen faktrler:

1)Basn merkezlerinin konumu:

Rzgarlar her zaman yksek basntan alak basnca doru eserler.

2)Yer ekilleri:

Sradalar, boazlar, derin ve uzun vadiler rzgarlarn gerek ynlerini deitirirler. Rzgarlar genellikle boazlara, vadilere uygun eserler. Herhangi bir yerde rzgarn yl iinde en fazla estii yne hakim rzgar yn denir. Hakim rzgar yn ile yer ekillerinin uzan dorultusu arasnda bir paralellik vardr.

3)Dnyann ekseni evresindeki hareketi:

Bu hareketten dolay rzgarlar K.Y.K. de saa, G.Y.K. de sola doru saparak eserler.

RZGAR ETLER:

a)Alize Rzgarlar:

30 enlemlerindeki Dinamik Y.B. alanlarndan Ekvatoral A.B alanna doru olan hava hareketidirler. *Dou ynl olduklar iin Tropikal Kuak karalarnn dousuna srekli olarak ya brakrlar. *Ekvatorda ykselerek stten 30 enlemlerine doru esen rzgarlara Ters Alizeler denir. Bu rzgarlar dnenceler civarnda alalarak llerin olumasna neden olurlar.

b)Bat Rzgarlar:

30 enlemlerindeki Dinamik Y.B. alanlarndan 60 enlemlerindeki Dinamik A.B. alanlarna doru esen rzgarlardr. *Bat ynl olduklarndan Ilman Kuak karalarnn batsna srekli bol ya brakrlar.

c)Kutup Rzgarlar:

Kutuplardaki Termik Y.B alanlarndan 60 enlemlerindeki Dinamik A.B merkezlerine doru esen rzgarlardr. *60 enlemlerinde Bat Rzgarlar ile karlaarak cephe oluumuna neden olurlar.

NOT:
Alize ve Bat rzgarlarnn balangtaki scaklk ve nem zellikleri birbirine benzer. *Srekli rzgarlar btn yl birbirine ters ynde eserler ve okyanus akntlarna neden olurlar.

2. MEVSMLK RZGARLAR(Muson ):

Grld yerler: Hint yarmadas Gneydou Asya, Meksika ve Gine Krfezi kylardr. *Birbirine komu kta ve okyanuslarn mevsimlik s farkndan doarlar. *Kn karadan denize doru eserler. Bu sebeple souk ve kuru olarak eserler. *Yaz mevsiminde denizden karaya doru estiklerinden beraberinde bol miktarda nem getirdiklerinden, ya brakrlar. *Etkili olduu adalar srekli olarak ya alrlar. *Yn deitirdikleri Ocak ve Temmuz aylarnda dev dalgalar olur.

3. YEREL RZGARLAR

a)Meltemler:

Gnlk snma farkndan doarlar. Etki alanlar dardr. Kara-deniz meltemleri: Kara ve denizlerin gnlk snma fark sonucu oluurlar. Gndzdeniz meltemi, gece kara meltemi oluur. NOT: Deniz meltemi ksa mesafelerden scak karaya doru estii iin ya brakmaz. Sadece havay serinletir. Da ve vadi meltemi: Da ve vadilerin farkl snmas sonucu oluurlar. Bunda gne nlarn alma as ve nem oranlarnn farkl olmas etkilidir. *Dalarda nem oran az olduundan vadi ve ovalara gre daha erken snr, daha erken sour. Gndz vadi meltemi, gece ise da meltemi olur. NOT: Muson rzgarlar ile meltem rzgarlar arasndaki benzerlik devirli olmalardr.

b)Scak Yerel Rzgarlar:

1)Fhn Rzgarlar:

Bir da yamacn aarak dier yamatan aa doru esen rzgarn scakl artar. evrede nem a oluur. Bitkilere kurutucu etki yapan bu tip rzgarlara Fhn rzgarlar denir. Bu rzgarlarn olumasnda yer ekilleri etkilidir. Rzgarlar geldikleri yerin scakln gittii yere tarlar. Fhn rzgarlar bu genellemeye uymaz. Trkiyede Kuzey Anadolu dalar ile Toroslarda etkilidir.

2)Sirokko:

Byk Sahradan talyann gneyine doru esen scak ve kuru rzgardr. Akdenizden geerken nem aldndan talyann gney kylarna ya brakr.

3)Hamsin:

Msrdan Akdenizin dousuna doru esen scak ve kuru rzgardr.

c)Souk yerel rzgarlar:

1)Mistral:

Kn ve ilkbaharda Fransadan Akdenize doru esen souk rzgardr.

2)Bora:

Dalmaya kylarnn gerisindeki dalardan Akdenize doru esen souk rzgardr.

3)Krivetz:

Romanyadan Karadenize doru esen souk rzgardr.

4)Etezyen:

Ege Kylarna doru kuzeyden esen souk rzgardr.

d)Tropikal Siklonlar:

Tropikal kuakta ani basn dmesi ile oluan ok iddetli rzgarlardr. Bu rzgarlara Hurricane, Tornado, Kasrga,Hortum gibi isimler verilir.

sim

Olutuu blge

HURRICANE

Kuzey Atlantik Okyanusu, Kuzeydou Pasifikte zaman izgisinin dousunda, Gney Pasifikte 160 E boylamnn dousunda.

TAYFUN

Kuzeybat Pasifik Okyanusun da zaman izgisinin batsnda

DDETL TROPKAL SKLON

Gneydou Hint Okyanusunda 90 E boylamnn dousunda, Gneybat Pasifik Okyanusu 160 E boylamnn batsnda

DDETL SKLON FIRTINA TROPKAL SKLON

Kuzey Hint Okyanusunda

Gneybat Hint Okyanusunda

Tropikal Siklon :
Tropikal siklon, tropikal ve sub-tropikal sularda, konveksiyon (r. thunderstom, oraj aktivitesi gibi) ve belirli siklonik yzey rzgar sirklasyonlar neticesinde gelien, cephesel olmayan, sinoptik lekli alak basn sistemlerinin genel addr. Hurricane ve tayfun terimleri ise kuvvetli bir tropikal siklonun blgesel zel isimleridir.

TRKYE'DE ETKL OLAN RZGARLAR

Trkiye Bat rzgarlar kuandadr.Ancak yerekillerinden dolay bu rzgarlarn etkisi grlmez. Yurdumuz daha ok yerel rzgarlarn etkisindedir.

::: SON :::