T.C GAZ NVERSTES NAAT MHENDSL GEOTEKNK ANABLMDALI ZEMN YAPISI VE STABLZASYONU DERS YRD.DO.DR.

YKSEL YILMAZ

TA KOLON
HSEYN KARATA 10080091 Ankara-2010

Zemin yiletirme Yntemleri

Fiziksel Takviye Ta Kolon
Zemin ivisi Mini Kazk Jet Grouting Zemin Ankrajlar Geosentetikler Fiber Takviye Titreimli Beton Kolon Betonarme Kazklar Donatl Zemin

Kimyasal Takviye
imento Katkl Kire Katkl Uucu Kl Drenaj Istma/Dondurma Dier Katklar

Zemin Glendirilmesi
Derin Dinamik Kompaksiyon Yzeysel Sktrma Elektro-Osmoz nykleme Patlatma

Ta Kolon
1

Ta kolon nedir?
Vibro-yerdeitirme teknii uygulanarak zeminin tama gcn arttran bir zemin iyiletirme yntemidir.(Vibro-Replacement ) Ta kolonlar, eitli boyutlarda agregadan oluan zemin iyiletirme yaplardr. Ta kolonu oluturan agrega gradyasyonu dizayn kriterlerine gre belirlenir.

Ta kolon tarihe

lk olarak 1830larda Fransada doal zeminlerin glendirilmesinde kullanlmtr. Avrupa genelinde 1950 sonlarndan itibaren geni bir kullanm alanna sahip olmutur. Amerika da ise 1972 den sonra snrl olarak kullanlmaya balanmtr.

Son yllarda yurtdnda ok uygulanmasna ramen lkemizde henz sk kullanlan bir metot deildir.

Ta kolon
Ta kolonlar ile styap proje yklerine, saha ve zemin koullarna bal olarak zeminin tama kapasitesi artrlmakta, Oturma (konsolidasyon) sresi ksaltlmakta oturma miktar azaltlmakta, Deprem durumunda svlaan veya mukavemeti kaybeden zeminler salamlatrlmaktadr.

Ta kolon-zeminin fiziksel yaps

Ta kolon zeminin skln arttrmakta

Dey dren grevi yapmakta, Bina yklerini daha derindeki salam tabakalara iletmektedir.

Hangi Tr Zeminlerde Ta Kolon

Yumuak ve orta kat kil zeminlerde, Kohezyonu az, fakat ince taneli(killi-siltli) zeminlerde, Problemli zemin tabakas kalnlnn genellikle 10.0 mden az olduu ve drenajsz kayma gerilmesinin 7 kN/m2 koullarda tercih edilmektedir.

Ta kolon

4-5 Metreden daha s drinlikteki zayf zeminlerde komple yer deitirme ta kolondan daha ekonomik olabilmektedir. Ta kolon uygulamas ile oturma problemleri genellikle %50-%60 orannda azaltlabilmekte, Tama kapasitesi ise ok daha yksek seviyelere karlabilmektedir. Ta kolonlarnn genellikle ularnn salam bir taban zeminine oturtulmas tavsiye edilmektedir.

Ta kolon

Ta malzeme, zemin ierisine dik olarak, 0,601.20 m apnda ve 20 metreye kadar derinliklere eitli yntemlerle yerletirilir ve sktrlr. Genel olarak 10-75 mm aras krma ta malzeme yaygn olarak kullanlmasna karn, doal kaba akl agrega veya kum-akl karmlar da kullanlmaktadr. Yumuak killerde boru akma ve doldurarak ekme yntemi uygulanmaktadr. Dier zeminlerde ise, genel olarak foraj yntemi uygulanmakta olup, kolonlarn ucunun sert zemine girmesi istenmektedir(ekil.1)

Ta kolon

ekil.1 Takolon imalat ilemi

Ta kolon

Foraj bakmndan ta kolonlar: Vibroflotasyon (su veya hava) ile kolonlarn oluturulmas (ekil 7) Klasik foraj ile problemli zeminin dar atlarak yerine akl yerletirilmesi ve sktrlmas(ekil1) Boru akma veya itme ile zeminin sktrlmas ve kolonlarn oluturulmas gibi imalat yntemler kullanlmaktadr. (ekil 3-4-5)

Ta kolon
styap proje ykleri ve zemin koullarna bal olarak 60-120 cm apnda ta kolonlar gen veya kare yerleim plannda projelendirilmektedir. (ekil2). malatlarda kullanlan talarn temiz ve ince oran %5-10 arasnda olan malzemeler ile yaplmas gerekmektedir. Uygulamada sahada bulunabilecek malzemeye gre tasarmlar yaplmaldr.

Ta kolon yerleim plan

Matrix blge

ekil.2 Takolon Yerleim Plan (gen ve Kare Yerleim Plan)

Boru aklarak ta kolon imalat aamalar-1

ekil 3- Ta Kolon malat 1. Aama - Borunun aklmas

ekil 4 - Ta Kolon malat 2. Aama akl Doldurulmas

Boru aklarak ta kolon imalat aamalar-1

ekil 5 - Ta Kolon malat 3. AamaBorunun Vibrasyonla Geri ekilmesi

ekil 6- Ta Kolon Ykleme Deneyi

Vibroflotasyon yntemiyle ta kolon imalat

ekil 7-Bir Ta Kolon naa Operasyonu

Ta kolon uygulama alanlar-1

Toprak dolgularn ve toprak bentlerin temelllerinin glendirilmesi, Yumuak kil ve gevek siltli zeminlerin zerine oturan kpr ayaklarnn ve istinat yaplarnn temellerininde, Svlama potansiyeli olan kumlarn svlama potansiyelinin drlmesi, Konsolidasyon oturmalarnn hzlandrlmas,

Ta kolon uygulama alanlar-2

ok yumuak veya gevek siltli zeminlere oturan yaplarn glendirilmesi eitli depo yaplarnn temellerinin glendirilmesinde (petrol tanklar ve su depolar gibi) Sanayi binalarnn temel takviyesi, evlerin stabilizasyonu gibi amalarla kullanlmaktadr.

Ta kolon imalat teknikleri

Zayf zeminlerin ta kolon yada kum kolonlar ile glendirilmesi; farkl kaz uslleri, farkl zemin yer deitirme ve farkl kompaksiyon usulleri ieren ok eitli tekniklerden ibarettir.

Yapm yntemi olarak: Wet,Top Feed (Replacement&Displacement) Metodu Dry, Bottom Feed (Displacement) Metodu Darbeli Agrega Stunu Sktrlm Kum Kazklar

Vibro-replacement wet top feed (vibroflotasyon)

Bu yntem 1960 larn banda Almanyada gelitirldi. Bu yntem su veya hava jeti ile zayf zeminin dar atlmas ve bu zayf zeminin granle malzeme ile (ta-kum-akl) yer deitirilmesinden ibarettir. Bu yntem gevek, sk ve ok sk killer, kumlu-killi zeminler ve turbalk zeminler gibi bir ok zemin trnde uygulanabilmektedir. Ayrca su tablasnn altndaki zeminlerde tercih edilmektedir. Bir yandan vibratrle zemin alrken ayn anda su veya hava jeti yardmyla zayf zemin dar atlmaktadr. Ayrca su jeti ok zayf zeminlerin gmesini ve yer alt su seviyesi altndaki kumlarn akmasn engellemektedir. Daha sonra ta-akl malzeme ile yukardan beslenmektedir.

Vibro-replacement wet top feed

1.Penetration 2. Compaction 3. Completion

ekil 8-Vibrasyon ve su/hava jeti ile zeminin Penetresi

ekil 9-Vibratr 50 cm kadar yukar ekilmesi ve granle malzemenin yerlemesi

ekil 10-Tesviye edilir ve sktrlr.

Vibro-displacement-dry

Vibro-replacemnet ynteminden en nemli fark su jeti kullanlmamasdr. Dier bir fark ise Vibro-replacemnet metodunun aksine alttan beslenerek ta kolon oluturulur. Su veya hava jeti kullanlmad iin su tablasnn altndaki kumlu zeminlerde akmadan dolay uygulanamaz. Ayrca nispeten daha sk kil ve kum zeminlerde kullanlr. Vibrasyonla alan ukurun durayl olmas gerekiyor.

Vibro-displacement-dry

ekil 11- Vibro-Displacement Yapm Aamalar

ekil 12-Alttan beslemeli vibratr

Darbeli agrega stunu

Zemin iyiletirme yntemleri iinde nispeten yeni bir yntem olarak kabul edilen darbeli agrega stunu uygulamalar 1980li yllarda gelitirilmitir.

Ofis binalar, park-garaj yaplar, hastane, okul, sv depolama tanklar, depo, atlye, Ticari ve endstriyel yaplarn zemin iyiletirilmesinde, Zemin demeleri ve kaplamal sahalar iin zemin iyiletirilmesinde, Dolgu ve evlerdeki zeminlerin kesme mukavemetinin arttrlmas amal zemin Glendirme ilerinde , Heyelan risklerinin azaltlmas Karayolu uygulamalarnda, sanat yaplar, temel zeminlerinin glendirilmesinde, Zemin svlamasn engelleme amal zemin glendirilmesi ilerinde kullanlmaktadr.

Darbeli agrega stunu

A-Foraj, B-Ta veya Agrega yerletirilmesi, C-Darbeli Titreim, D-Darbeli tokaman geriekilmesi ekil 13- Darbeli Agrega Kolonu Yapm Aamalar

Darbeli agrega kolonu

ekil 14 (a,b,c)- Darbeli Agrega Kolonu Uygulamas

Sktrlm kum kazklar

Sktrlm kum kazklar ve bunlarn modifiye edilmi baz teknikleri younlukla Japonyada ve daha az olmakla beraber nispeten tayvanda kullanlmaktadr. Uygulama olark; elik muhafaza borusunun belirlenen kota kadar srlmesi, boru kademeli olarak yukar ekilirken kum doldurulmas ve vibrasyonlu tokmak ile kumun sktrlmas suretiyle ina edilmektedir. Kum kazklar yksek su muhtevasna sahip yumuak kil zeminlerde uygulanmaktadr.

Fizibilite artlar-1

Ta kolonlarn fizibil olarak kullanlaca en nemli alanlar/uygulamalar: Toprak setler/bentler, byk depo temelleri, byk dolgular (karayolu dolgular gibi), ve farkl oturma kapasitesine sahip zeminlerdir. Ta kolonlara niform yk alacak ekilde projelendirilmeli ve her bir kolona gelen yk 20 ile 50 ton arasnda olmaldr. En etkili iyiletirme, skma kapasitesi olan silt zeminler ile yzeye yakn ve tama kapasitesi 1.5-5 ton/m2 arasnda olan kil zeminlerde salanmaktadr.

Fizibilite artlar-2

En ekonomik uygulamas 6 ile 10 metrelik derinlikteki uygulamalar iin elde edilmektedir. Hassas zeminler ile organik, turba ve bataklk zemin ieren alanlardaki uygulamalarda ok dikkatli olunmal. Bu zeminlerdeki yksek oturma kapasitesinden dolay yeterince yatay destek salanamad iin ta kolonlarda yksek miktarda dey deformasyonlar grlmesi kuvvetle muhtemeldir. Yksek deformasyonlar ise gme mekanizmasna tetiklemektedir. Organik zemin katmannn kalnl kolon apnn 1-2 kat kadar olams durumunda Vibroreplacement yntemi kullanlmamaldr.

Fizibilite artlar-3

Avrupada genellikle 4 ile 10 mt derinliklerde ta kolon uygulamalar yaplmaktadr. Zayf zeminin komple yer deitirilmesi ise 6 metreden daha dk derinlikler iin ekonomik ve pratik olmaktadr. 10 metreden daha byk derinliklerdeki ta kolon uygulamalar geleneksel derin temel uygulamalaryla karlatrldnda genellikle ekonomik olmamaktadr. Buna ilaveten, ok derin ta kolon uygulamalar baz ina problemlerini de beraberinde getirmektedir. Bunlar ; kaz ukurunun stabilitesinin salanamamas, ve agrega karmnn segregasyona uramas sonucu dk younluklu bir imalatn gereklemesi gibi problemler olabilir. Buna ramen Amerika ve Avrupada baz ykleniciler zel baz projelerde 21mt. Kadar ta kolon uygulamas yapmlardr.

Uygulama rnekleri-1

ekil 15 -Toprak Dolgu/Set Temelinde Darbeli Agreaga Kolonu Uygulamas

Uygulama rnekleri-2

ekil 16 -Yol Menfezi Temelinde Darbeli Agreaga Kolonu Uygulamas

Uygulama rnekleri-3

ekil 17 -Kpr Kenar Ayanda Darbeli Agrega Kolon Glendirilmesi

Uygulama rnekleri-4

ekil 18 -Sakaryada Yaplan Bir Uygulama

ekil 19 -Bina Temelinin Ta Kolon le Glendirilmesi

Uygulama rnekleri-5

ekil 20 Tekil Temel Altna Ta Kolon Uygulamas

ekil 21-erit smeller altna krma ta kolonlarn dzenlenmesi

Uygulama rnekleri-5

ekil 22 -Darbeli Agrega Kolonu Uygulamas

Ta kolon nedeniyle SPT art

ekil 23 -Kolon uygulamas sonras kum zeminin SPT direnlerindeki art

ekil 24-Kum ve Ta ile Stabilize Edilmi ve Stabilizasyonsuz Dolgu Alt zeminin Oturma Grafii

Ta kolon nedeniyle oturmalarda meydana gelen iyileme

Ta kolonlarda gme mekanizmalar

ekil 25 -niform Ykl Kolonlarda Gme Mekanizmas

Ta kolon yk transfer yntemi

ekil 26 Yk Transfer Mekanizmas:a) Rijit b)Ta Kolon

Ta kolon Takviye oran-oturma grafii

ekil 27-Kolon Takviye Oran-Oturma Azalmas Oran

Ta kolon tama kapasitesi-1

ekil 28-Ta Kolon Tama Gc

Ta kolon tama kapasitesi-2

ekil 29-Ta Kolon Nihai Tama Kapasitesi (Greenwood,1984)

eitli zemin tiplerinde ta kolon ile beklenen iyiletirme

ZEMN

SIKILIK

TAIMA KAPASTES

Kum

Mkemmel

ok yi

Siltli Kum

ok yi

ok yi

Plastik Olmayan Silt

ok yi

Mkemmel

Kil

Dk

Mkemmel

Dolgu

yi

yi

RNEK
Soru: Yumuak bir kil zeminde Su=25kPa, ta kolon ap=1.0 m, Merkezden merkeze ta kolon aral 2.0 m, ta kolonsuz oturma kapasitesi 30 cm ve fc=35 ise ta kolon ile iyiletirilmi zeminde oturma miktar ve kil zemin tama kapasitesi ne kadardr? zm: Ac=D2/4=0.7854, ekil29 dan

A=2x2=4m2 , A/Ac=4/0.785=5.1

sc/cu=12 ise sc=300kPa (kolon),

q= 300/(4-0.785)=93kPa (kil) ekil 27 den A/Ac=5 ve fc=35 iin n=2 ise St=30/2=15 cm

Kaynaklar:
-U.S Department Of Transportation, Design And Construction Of stonce Columns Vol.I 1983

-Byoung-Il Kim and Seung-Hyun Lee, KSCE Journal of Civil Engineering May 2005 -Bryan A. McCabe, Geotechnical Society of Ireland, NUI Galway, 15th March 2007 -Adil ZDEMR, Sondaj Dnyas, Say:3 -Mustafa Serdar NALAKAN,Trkiye Mhendislik Haberleri Say 430 - 2004/2 -John M. Pitt, Center for Transportation Research and Education, Iowa State University Department of Civil and Construction Engineering Final Report 2003 -Ahmet SALAMER, 11. Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii kongresi KT, Trabzon -Ahmet SALAMER, 5. Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii kongresi ODT, Ankara -Vibroflotation & Geotechnical (Nig.) Ltd, Vibroflotation Method of Ground Improvement