ALIAN MOTVASYONU

Motivasyonun Tanm
Motivasyon kavram, hareket etmek, tevik etmek, harekete gemek anlamlarna gelen Latince movere kelimesinden tretilmitir. Kiilerin belirli bir amac gerekletirmek zere kendi arzu ve istekleri ile davranmalar ve aba gstermeleri eklinde tanmlamak da mmkndr.

Grld zere, motivasyon konusu esas itibaryla,

Kiilerin bekleyi ve ihtiyalar Amalar Davranlar Kendilerine performanslar hakknda bilgi vermesi (feedback) Konular ile ilgilidir.

Birey asndan motivasyon, bireyin kiisel gereksinmelerinin doyurulmasndan, bireyin kendini gerekletirmesine kadar birok evreleri kapsar. rgtsel adan motivasyon ise, rgt yelerinin almaya balamalarn, almalarn srdrmelerini ve grevlerini istekle yerine getirmelerini salayan glerin veya mekanizmalarn tm anlamn tar

Motivasyonun zellikleri gren asndan son derece nemli bir yere sahip olan motivasyonun zellikleri ise u ekilde sralanabilir. Motivasyon; kiisel ihtiyalar, istekler ve drtlerden kaynaklanr ve kiiye bir davranta bulunma istei verir. Motivasyon kavramnn temelini oluturan ihtiya ve istekler, insann iinde bulunduu toplum kltr ile bireyin duygusal ve ruhsal yapsnn etkisi altnda ekillenir. Kiinin eitim durumu ve yetenekleri, kiisel alma kapasitesinin tam kullanm ve ynetici bakmndan bu iki etkenin harekete geirilmesi motivasyonu etkiler.

Motivasyon bir amaca veya dle yneliktir. Amalar davran kontrol etmez, sadece etkiler ve kiiyi ihtiyacn tatmin etmek iin uyarr. Bir ihtiya tatmin edildiinde dieri ortaya kar. Tatmin edilmi bir ihtiya artk motivasyon arac deildir.

Ayn gdler farkl davran rneklerine sebep olabilir.

Motivasyon lkeleri
Yneticiler, astlarn ihtiyalarn tatmin ederek motivasyonlarn salarken birtakm ilkelere uymak zorundadrlar. Aksi takdirde bu giriim baarsz olur ve istenen sonular elde edilemez. Yneticilerin igren motivasyonunda uymas gereken ilkeler u ekilde sralanabilir: Bireylere gereken deeri verip, onlar cesaretlendirmek ve tevik etmek,

Baarl olanlara ykselme ve ilerleme ans tanmak,

greni srekli eitmek,

grene bakalar yannda kk drc eletirilerde bulunmamak ve onlara eit davranmak, grenin sorunlar ile ilgilenmek, grene rnek olmak ve onlarn baar ve baarszlklar konusunda bilgi vermek ve zmler bulmaya almak.

Motivasyonun Trleri
Gdlerin oluumu, bireylerin eitli ekillerde ortaya kan ihtiyalarndan oluur. Gdler, bireylerin davranlarn; oluum biimi, yn ve iddeti gibi eitli ekillerde ve zamanda etkiler. motivler Fizyolojik motivler Sosyal motivler Psikolojik motivler

Motivasyon Aralar
nsanlar zel yaamnda ve i yaamnda motive eden birok etken vardr.Her kiinin kendine ait bir psikolojik yaps vardr. Bu durum gz nne alndnda kilileri motive edecek aralarda birbirinden farkllk gstermektedir. Motivasyon aralar kullanlrken bireysel farkllklar muhakkak gz nnde bulundurulmaldr. Psikologlar alan insanlar alt ana psikolojik gruba ayrrlar:
Emniyet

arayan alan, Mkemmmelik isteyen alan, Kendisine nem verilmesini isteyen alan, Sorumluluk seven alan, Prestij arayan alan, Herkes tarafndan kabul edilmesini isteyen alan.

Birey bu gruplardan bir kan ayn anda isteyebilir, ancak bu zelliklerden biri daha baskndadr. Bireyleri motive eden maddi ve manevi motivasyon aralar unlardr: cret, prim ve dller, Sosyal kolaylklar (ay kahve aras,ulam, le yemei vb.), Taktir, vg ve yapc eletiri, Terfi ve kariyer gelitirme olanaklar, Sosyal stat salamak, alma ve alma koullarn iyletirmek, gvenlii, alma dzeni salamak (sert ve kat yneticilerin basks alann i yapmasn salar ancak motive etmez), Moral vermek, Prestij salamak, Yetki vermek, nsiyatif ve sorumluluk vermek, nem ve deer vermek, Eitmek ve yetitirmek.

Motivasyon Teorileri
Endstri devriminin getirdii nemli yeniliklerden biri olan iblm, onun doal uzants uzmanlama ve dier etkenler, igrenlerde, zaman iinde ie ve iletmeye kar isteksizlie neden olmutur. Ortaya eitli sorular kmtr. zellikle yantn aranan soru udur: letmelerde alan igrenlerin bir blm ilerini byk bir ilgi ve arzuyla yaparken, ayn koullarda ve benzer yeteneklere sahip dier bir blm igrenlerin isteksiz ve dk verimle almalarnn nedenleri nelerdir? letmelerde motivasyonun zn oluturan bu sorunun cevab aratrlrken, motivasyonla ilgili eitli grler ortaya atlmtr.

Btn bu aratrmaclarn temel amac, insan davranlarnn nedenlerini kavrayabilmek ve aklayabilmektir. Olduka ok sayda olan motivasyon kuramlarndan bazlar zaman iinde nemini yitirerek unutulmu, bazlar ise gelierek gnmze kadar gelmitir. Motivasyon kelimesi ciddi anlamda ilk Elton Mayo ve arkadalarnn 1924-1930 yllar arasnda ABDde Westren Elektrik irketinin Hawtrone iletmesinde yaptklar aratrmalar ve deneyler sonucu duyulmaya balanmtr. Mayo ve arkadalarnn yaptklar aratrma ve deneyler tam 6 yl srmtr. Bu deney ve aratrmalarn sonucunda; ynetimde insan boyutunu ele almlar ve alanlarn motivasyonu, dllendirmesi, i tatmini vs. unsurlarn verimlilii artran esas faktrler olduunu gzlemlemilerdir.

Motivasyon Kuramlarn belli ballar unlardr:

1.erik (Kapsam) Teorileri a) Maslowun htiyalar Hiyerarisi Teorisi b) Herzbergin ift Faktr Teorisi c) Mc Clellandn Baarma htiyac Teorisi d) Clayton Alderferin ERG Kuram 2. Sre Teorileri a) Davran artlandrmas Yaklam b) Vroomun Beklentiler Teorisi c) Lawler Porter Modeli d) Eitlik Teorisi e) Ama Teorisi

1. erik (Kapsam) Teorileri

A)Maslowun htiyalar Hiyerarisi Teorisi
nsan ihtiyalarn ilk defa bilimsel bir adan ele alp inceleyen ve motivasyon konusundaki gelimelere k tutan dnr Abraham Maslowdur. Maslowun htiyalar Hiyerarii almas 1943 ylnda yaymlanm bir almada ortaya atlmtr. Bu yaklamn iki ana varsaym vardr. Bunlardan birincisi kiinin gsterdii her davrann, kiinin sahip olduu belli amalar gidermeye ynelik olduudur. Kii ihtiyalarn gidermek iin belli ynlerde davranr. Dolaysyla ihtiyalar davran belirleyen nemli bir faktrdr. Yaklamn ikinci varsaym ihtiyalarn srasyla ilgilidir. Bu varsayma gre kii belirli bir sralama gsteren ihtiyalara sahiptir. Alt kademedeki ihtiyalar giderilmeden, st kademelerdeki ihtiyalar kiiyi davrana sevk etmez.

Maslowun htiyalar Hiyerarisi

B)Herzbergin ift Faktr Teorisi Bu teori Herzbergin 200 muhasebeci ve mhendis zerinde yapm olduu bir aratrmann sonucundan domutur. Bunun sonucunda iki gruba ayrmtr. Birinci Grup Motive Edici Faktrlerdir. Bu Grup iin kendisini, sorumluluk, ilerleme imkan, stat ve baarma gibi faktrleri kapsamaktadr. Bu faktrlerin varl kiiye baar hissi verdii iin, kiiyi motive edecektir. kinci Grup Hijyen Faktrleri ad altnda toplanmtr. cret, alma koullar, i gvenlii gibi faktrleri kapsamaktadr. Hijyen faktrleri bulunmas gereken asgari faktrlerdir. Bunlar yoksa personeli motive etmek mmkn deildir. Ancak varlklar sadece motivasyon iin gerekli ortam yaratr.

C) Mc Clellandn Baarma htiyac Teorisi

Bu teoriye gre kii grup ihtiyacn etkisi altnda davran gsterir.

liki kurma ihtiyac: Bakalar ile iliki kurma, gruba girme ve sosyal ilikileri ifade eder. Bu ihtiyac kuvvetli olan kii, kiileraras iliki kurma ve gelitirmeye nem verecektir. G kazanma ihtiyac: G ve otorite kaynaklarn geniletme, bakalarn etki altnda tutma ve gcn koruma davranlar gsterecektir.

Baar gsterme ihtiyac: Kii, ulalmas g ve alma gerektiren, anlaml amalar seecek, bunlar gelitirmek iin gerekli yetenek ve bilgi elde edecek ve bunlar kullanacak davran gsterecektir. Bu teoriye gre; Eer personelin sahip olduu ihtiyalar belirlenebilirse personel seim ve yerletirme sistemleri geliir. Kii motivasyon iin gerekli ortam bulacandan sahip olduu bilgi ve yetenei tam olarak ie koyacaktr.

D) Clayton Alderferin ERG Kuram Alderferin ERG Kuram ; Maslowun ihtiyalar tasnifini basitletirerek gelitirmi olduu motivasyon yaklamdr. Burada ihtiya sralamas daha basittir. lke yine ayndr. Alt dzeydeki ihtiyalar tatmin edilmeli, daha sonra st dzey ihtiyalar tatmin edilmelidir.

1. Varolma (Existence) 2. liki kurma aidiyet (Relatedness) 3. Gelime (Growth)

2. Sre Teorileri
Sre teorileri ad altnda toplanan motivasyon teorilerinin arlk noktas, kiilerin hangi amalar tarafndan nasl motive edildikleri ile ilgilidir. Sre teorilerine gre ihtiyalar kiiyi davrana sevk eden faktrlerden sadece birisidir. Bu isel faktre ek olarak pek ok dsal faktr de kii davran ve motivasyonu zerinde rol oynamaktadr.
A)Davran artlandrmas Yaklam artlandrma iki eittir. Klasik artlandrmada, davranlar belirli uyarlar tarafndan harekete geirilmelidir. rnein; Pavlovun deneylerinde olduu gibidir.

Sonusal artlandrmada, davranlarn, karlat sonular tarafndan artlandrld varsaymdr. rnein; ie ge gelen bir personelin(davran: ie ge gelme), ge gelme davranlarn tekrarlamamas, byk lde karlaaca sonu (amirinin ikaz, ho grlmesi) tarafndan etkilenecektir. Eer kii davranlar; kii tarafndan memnun edici olarak nitelendirilen sonularla karlarsa, muhtemelen kii ayn davran tekrar gsterecektir.

B)Vroomun Beklentiler Teorisi Victor Vrooma gre bir kiinin belli bir i iin gayret sarf etmesi iki faktre baldr. 1. Valens (kiinin dl arzulama derecesi) 2. Bekleyi (dllendirilme olasl) Motivasyon = Valens X Bekleyi rnein; baars bir alma sonucu elde edilecek kk bir maddi gelir, kiiyi daha yksek refah dzeyine ulatrmayabilir ama motivasyon dourur.

C) Lawler Porter Modeli

Bu modelin ilk blm Vroom modeli ile ayndr. Yani kiinin motive olma derecesi valens ve bekleyi tarafndan etkilenmektedir. Ancak Lawler ve Portera gre kiinin yksek bir gayret gstermesi otomatik olarak yksek bir performans ile sonulanmaz. Araya iki yeni deiken girer. Bunlardan birisi kiinin gerekli bilgi ve yetenee sahip olmasdr. kincisi ise kendisi iin ald rolle ilgilidir.
D) Eitlik Teorisi Bu teorinin ana fikri; personelin i ilikilerinde, eit bir ekilde muamele grme arzusunda olduklar ve bu arzunun motivasyonu etkiledii hususudur. Esas itibaryla J.S. Adams tarafndan gelitirilen bu teoriye gre, kiinin i baars ve tatmin olma derecesi alt ortamlarla ilgili olarak alglad eitlik (veya eitsizliklere) baldr. Adamsa gre, kii kendisinin sarfettii gayret ve karlnda elde ettii sonucu, ayn i ortamnda bakalarnn sarfettii gayret ve elde ettikleri sonu ile karlatrr.

E) Ama Teorisi Edwin Locke tarafndan gelitirilen bu motivasyona gre, kiilerin belirledii amalar, onlarn motivasyon derecelerini de belirleyecektir. Eriilmesi zor ve yksek ama belirleyen bir kii, elde edilmesi gayet kolay olan amalar belirleyen bir kiiye oranla daha yksek performas gsterecek ve daha fazla motive olacaktr.

Motivasyon Teorilerilerinin Balca Katklar

htiyalar Hiyerarisi: Kiiler belirli bir sralama gsteren ihtiyalara sahiptir ve onlar tatmin edecek ekilde davranr. ift Faktr Teorisi: htiyalar temel motivasyon faktrdr. Ancak baz faktrler motive etmez fakat motivasyonun varl iin gereklidir. Baarma htiyac Teorisi: Bir kiinin performans byk lde sahip olduu baar gsterme ihtiyac ile aklamabilir. ERG Teorisi: Kiiler kademe kademe ihtiyalarn tatmin etmek zere alrlar.

artlandrma Teorisi: Belirli dl ve ceza uygulamas ile arzu edilen davranlar kuvvetlendirilir, arzu edilmeyen davranlar zayflatlabilir.
Bekleyi Teorisi: Kiiler i ile ilgili dllere belirli bir deer bier. Ayrca sarf edecekleri gayret ile i baarma ve dl elde etme arasndaki ilikiler konusunda belirli bekleyilere sahiptir. Eitlik Teorisi: Kiiler kendi sarfettikleri gayret ve elde ettikleri sonular bakalar ile karlatrrlar. Ama Teorisi: Sahip olunan amalarn ulaabilirlilik derecesi ile kiilerin gsterecekleri performans ve motivasyon arasnda iliki vardr.

Motivasyon abasnn Karlat Engeller

Yetenekleri

ve i heyecan snrl olan kisileri harekete geirmek, byk bir kayay yerinden oynatmak kadar zordur. adaletsiz yapld taktirde, motivasyon sisteminde ksa devre oluur. cret skalasnn adaletsiz ve dengesiz olmas da ayn sonucu verir. Bu kadar alma ok bile dncesi yaygnsa, motivasyon ilemez.

dllendirme,

Sirkette

Orta

ve alt kademe yneticinin Adama cretini veriyoruz. alsmas iin bir de yalvarmamz m gerekiyor diye dsnmesi, st yneticinin ada motivasyon uygulamalarn bloke eder.
kriz dnemlerinde ve ayn gemideyiz.. diye nutuklarla baslayan motivasyon, inandrc olamaz.

Yalnz

Yneticilere Motivasyon nerileri

Bireysel farkllklar grebilmek nsanlara uygun iler vermek Amalar kullanmak

Amalarn eriilebilir olarak anlaldn salamak

dlleri bireyselletirmek Performansa dller ayrmak

Sistemin eitliini kontrol etmek

Paray gz ard etmemek

ada

motivasyonda tek tek fidanlarla urasmaya gerek yoktur. Asl grev, fidanlarn en iyi sekilde serpilebilecegi bereketli topra olusturmak olmaldr.
alanlarn

kendilerini motive edecekleri koullar yaratmak da yneticinin grevidir.

Eleman

alirken, mevcut motivasyon sistemine en iyi cevap verecek kiiler semelidir. nk onlar sizi motive edecek, siz de onlar.
Motivasyondaki

temel ama kiilerin kendilerini amalar

olmaldr.

yerinde

standart olarak vasat deil en iyi olmay hedef olarak koymaldr.

Baar

durumunda adil bir dllendirme sistemi kurulmal, maddi ve manevi dl arasndaki denge iyi belirlenmelidir.
Motivasyonun

arlk noktas, grenmek ile yeni bilgi ve beceriler elde etmek olmaldr.
irkette,

edilgenlii deil, inisiyatifi, negatiflik yerine pozitif dsnceyi n plana karmak gereklidir.
Tm

motivasyon abalar insana sayg mmknse bir de sevgi temeline oturtulmaldr.

KAYNAKA
1. Tamer Koel,letme Yneticilii,2010 2. Glten ncir, alanlarn Motivasyonuna Genel Bir Bak , MPM Yayn,1985 3. Erol Eren, rgtsel Davran ve Ynetim Psikolojisi, 2010 4. Zafer Krk, Atatrk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Motivasyon Unsuru Olarak Kariyer Gelitirme ve Bir Uygulama Hakknda, Yksek Lisans Tezi, 2007 5. Deniz Yaar Konur, Yldz Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, yerlerinde Motivasyon Teorileri ve Uygulamalarna likin Bir Aratrma, Yksek Lisans Tezi, 2006 6. James R. Linder, Understanding Employee Motivation, The Ohio State University 7.Nurullah Gen,Ynetim ve Organizasyon ,2007 8.M.erif imek,Ynetim ve Organizasyon,1998