Su Kaynaklar

Murat GLBETEKN Mehmet Emin Resulzade Anadolu Lisesi

 Su btn canllar iin vazgeilmez unsurlar arasnda yer alr. insan vcudunun % 65'i, bitkilerin arlnn ise % 60 ile % 85'i aras sudan olumaktadr.

 Su canllar zerinde olduu kadar cansz evre zerinde de etkilidir.

 Dnyamzdaki su kaynaklar hangileridir?

 1-Okyanuslar

 2-Denizler

 3-Gller

 4-Akarsular

 5-Yeralt Sular

 Dnyadaki sular srekli bir dng iindedir.

 Buharlaarak havaya katlan sular younlaarak yalarla yer yzne iner.

 Bir ksm deniz veya gllere karr.

 Bir ksm akarsulara kararak yzeysel aka geer.

 Bir ksm ise yeraltna szar.

 Btn bu sular tekrar buharlar tekrar yere iner. Buna Su Dngs denir

 Dnya'daki su hareket eder, biim deitirir, bitkiler ve hayvanlar tarafndan kullanlr.

Su dngs, dnyadaki su kaynaklarnn artmaz veya eksilmezliini ifade eden bir terimdir.

Fakat gerekte asla yok olmaz ve buna su dngs (hidroloji dngs) denir.

Su dngsn oluturan basamaklar

Younlama 2. Ya 3. Topraa gei ve yeralt sularnn oluumu, 4. Yzeysel aknt ve yzey sular ile yeralt sularnn oluumu, 5. Buharlama

1.

 Dnyadaki Sularn Tuzluluk Oran

 Grld gibi yeryzndeki sularn ok byk bir ksm tuzludur. nsanlarn kullanabilecekleri tatl sularn oran son derece dktr. Peki dnyadaki tatl sular nerelerde bulunur?

 Grld gibi tatl sularn yaklak 2/3 buzullar ve buz dalarnda depolanmtr.

 Bu kaynaklarn byk ksm kutuplarda

 geri kalanlar ise dalarn yksek kesimlerinde bulunur.

 Kresel snma sebebiyle ortaya kan tatl sular deniz ve okyanuslara karmaktadr.

Kresel snmann buzullar zerindeki etkileri:

klimbilimciler 21. yzyln sonuna kadar kk buzullarn kaybolacan sylyor. 21. yzyln sonunda Alplerde hi buzul kalmayacak. And Dalar ve Himalayalardaki buzullar erimekte. inin kuzeybatsndaki buzul alanlar %21 orannda azalmtr. Klimanjaronun zerindeki yaklak 12.000 yandaki buzullar 2015 ylnda tamamen ortadan kalkacak.

En byk etki Kuzey Kutbunda yaand buradaki buzullarn 5,5 milyon km2 iken bu alanlarn yaklak %20 si gnmzde erimitir.

 Peki tatl sularn sadece % 0,3 n oluturan yzey sular nerelerde bulunur?

Yani su dalmn yle zetleyebiliriz:

1-Okyanuslar

Dnyamzn nemli bir ksm sularla kapldr. Sular karalara oranla ok daha byk bir yer kaplar. Bu sebeple insanlarn yerleme, tarm gibi bir ok faaliyetini etkiler, snrlandrrlar.

 Deniz ve okyanus sular, tuzlu olduundan ime ve sulama suyu olarak kullanma uygun deildir. Bu sular, enlemin etkisine bal olarak farkl kimyasal ve fiziksel zelliklere sahiptir. Ekvator'dan kutuplara doru gidildike deniz suyu scakl azalr, buna bal olarak tuzluluk orannda azalma grlr.

 Deniz ve okyanus sular, tuzlu olmasna ramen milyonlarca farkl hayvan ve bitki tr iin doal yaam alandr.

 Bunun dnda, okyanuslardaki su buharnn nemli bir ksmn oluturarak yalara neden olmaktadr. Ya oluumuna etkileri bakmndan okyanus sular, karada yaayan canllar iin de nemli bir yaam kayna durumundadr.

Dnyamzda hangi okyanuslar vardr?

 1-Byk Okyanus

 2-Hint Okyanusu

 3-Atlas Okyanusu

Denizler

Deniz seviyesi 0 m. kabul edilir ama: Okyanus ve deniz yzeyleri dz gibi grnseler de akntrzgar-gelgit-basn-farkl yerekimi gibi etkenlerle 200 m. yi bulan tepe ve vadilerle kapldr.

Denizlerin Seviyesi

Deniz seviyesi zaman iinde de deimitir.En iddetli buzul ann yaand 35.000 yl nce denizler bugnknden 90 m. daha alakt.ngiltere kta Avrupasna,Avustralya Yeni Gineye kara ile balyd. Deniz tabanndan 1500 m. ye kadar ykselmi volkanlar da evrelerindeki suyu ekerek birka metrelik bombeler oluturuyor ve bunlar uydu ile izlenebiliyor.

Karalar zerindeki buzullarn erimesi ile denize ulaan sular deniz seviyesini ykseltir. 20. yzylda ortalama 20 cm. ykseli grld.

21.yzylda ykselmenin 80 cm. yi bulaca tahmini yaplyor. Deniz seviyesinin ykselmesi yere gre de farkllk gsterir.Arjantin kylarnda, Fransa kylarna gre iki kat daha fazla ykseliyor. Dikeyde 1 cm. lik ykselme yatayda denizin 100 cm. ilerlemesini ifade eder.

Deniz seviyelerindeki deimeye rnek gsterilen talya-Napoli-Pozzuolideki Jupiter Tapna-Serapis Mabedi.na edildikten sonra ykselen deniz sularnn altnda kalr.Deniz yumuakalarnn izlerini stunlarn st ksmlarnda grmek mmkndr

Deniz Suyunun Scakl

Gneten dnyamza ulaan enerjinin % 75 i denizlerde tutulur. Bu enerji ok kaln su tabakasnda tutulduu iin yksek scaklklar gereklemez. Scaklk -1.9 C ile +30 C arasndadr. Scaklk; enleme,mevsime,gnn saatlerine gre deikenlik gsterir. Scaklk tabakalar; 0-200 m. arasnda deikendir. 200-1300 m. arasnda az deikendir 1300 m. den derinde +4 dan daha dktr.

Deniz Suyunda Tuz

Deniz suyunun tuzu karalardan tanr. Tuzluluk oran ekvatordan kutuplara azalr. Tuz oran Kzldenizde en yksektir. (% 4) Kutup denizlerinde en az deerdedir. (% 0.1) Deniz Tuzlar:klor, sodyum, manezyum, potasyum, kalsiyum, bikarbonatve slfatlardan oluur. Deniz suyunda erimi gazlar:azot, oksijen, argon ve karbondioksittir. Karasal tatl sular az olan lkelerde deniz suyu, termik ve ters ozmoz yntemleri ile tatl suya dntrlp ime suyu salanyor. Deniz suyundan tuz retimi de yaplmaktadr.

Denizin Rengi

Su effaf bir svdr. Cisimler yansttklar dalga boyu renginde grnrler. Ksa dalga boyuna sahip mavi renk daha ok dalp yanstld iin denizler mavi grnr. Mikroskobik deniz canllarnn olaanst oald zamanlarda deniz rengi de deiir. Denizlerin atebceine yakamoz (Noctiluca Milliaris) denir.Karanlk gecelerde kendilerine dokunulunca biyolminesans ma yaparlar.Sandal ve balk srleri geerkenveya sandal krei suya dokununca temasla k saarlar.Ik karmalar savunma mekanizmasdr.

Derinlik arttka mavinin tonu koyular.

Karasu Kavram
Bir vatannn paras saylan deniz alan. nceleri bir top atm mesafe olarak kydan itibaren 3 mil idi. Daha sonralar 6 mil olarak uygulandn gryoruz. (deniz mili 1852 m.) zinsiz girilemez ve ihlal edilemez deniz alandr. Trkiye ile Yunanistan arasnda Ege ile ilgili baka bir anlamazlk konusu.Ege adalarnn karasularn 6 mil olduunu ilen ederek Ege Denizine sahiplenmeyi dnmektedir.

6 millik karasularnn uygulanmas halinde Trkiye ve Yunanistan. Ege Denizinin byk bir ksm Yunanistann. Trkiyenin itiraz bu noktadadr.nk denizalt zenginliklerine sahip olma yannda Trkiyenin deniz ve hava ulam da byk lde kstlanm oluyor.

Okyanuslara bal olan daha kk su ktlelerine deniz denmektedir.Denizler, okyanuslarla olan balantlarna gre e ayrlr. 1-Kenar Deniz:Anakaralarn kenarnda olup okyanustan ada dizileri ile ayrlmlardr. (Karayip,Dou in,Gney in,Japon Denizleri gibi) 2-Ara Deniz:Anakaralarla evrili ve boazlarla okyanuslara bal Denizlerdir. (Akdeniz,Kzldeniz gibi) 3- Deniz:Karalarn iine iyice sokulmu olup dar boazlarla darya alrlar. (Marmara,Karadeniz,Azak Denizi gibi)

Kenar Denizler:Karayip Denizi,Dou in Denizi, Japon Denizi

Akdeniz,(Meditarranean Sea) Afrika, Asya ve Avrupa anakaralar arasnda yer alr.Cebelitark boaz ile Atlas Okyanusuna baldr.

Kzldeniz, Afrika ve Asya anakaralar arasnda yer alan ara denizdir. Bablmendep Boaz ile Hint Okyanusuna baldr.

Ara Denizler: Akdeniz ve Kzldeniz

Basra-Hrmz Boaz ile, Azak-Ker Boaz ile, Karadeniz-stanbul Boaz ile, Marmara Denizi-anakkale Boaz ile, Baltk Denizi-Kattegat ve Skagerrak boazlar ile dar alr. Denizler:Basra Krfezi,Azak Denizi,Karadeniz,Marmara Denizi,Baltk Denizi

Kresel Su Tketimi:

 Teekkrler..