DNYANIN EKL VE HAREKETLER-1

HAZIRLAYAN : BAHR HALS

Dnyann ekli ve Sonular Gnlk Hareket ve Sonular Yllk Hareket Tanmlar Eksen Eiklii ve Yllk Hareketin Sonular Eksen Eiklii le lgili htimaller Motive

Dnya,kutuplardan bask Ekvatordan ikin bir kre eklindedir.Bu ekle,Geoit denir

Dnyann eklinin Sonular

1- Kutuplar,yerin merkezine daha yakn olduundan, Ekvatora gre yer ekimi daha fazladr.( Yarap farkll )

Yerekimi fazla

Yerekimi az

2- Ekvator evresi, kutuplar evresinden daha uzundur.

Kutuplar : 40.009 km

Ekvator : 40.076 km

3- Ekvatordan kutuplara doru gidildike, gne nlarnn yer yzne dme as klr.

4- Dnyann bir yars karanlk iken, dier yars aydnlk olur.

5- Paralellerin boylar ve aplar,kutuplara doru klr.Meridyenlerin ise,Ekvatordan kutuplara doru aralarndaki mesafe azalr ve kutuplarda birleirler. Paraleller Meridyenler

6-Haritalar izilirken bozulmalar meydana gelir. Grnland-1 Grnland-2

Kuzey Amerika-1 Kuzey Amerika-2

Antarktika-1

Antarktika-2

7-Kutup yldz, Kuzey kutup noktasna her zaman 90.lik ayla gelir. Bu nedenle, kuzey yarmkredeki bir yerde kutup yldznn grlme as o yerin enlemini verir. Kutup yldz

Bu enlemde 60 60 K derece ile grlr Bu enlemde 30 30 K derece ile grlr Ekvatordan daha gneydeki noktalarda grlmez

GNLK HAREKET ( DNYANIN KEND EKSEN ETRAFINDAK HAREKET )

Dnyann, kendi ekseni etrafnda batdan douya dnerek, 24 saatte tamamlad hareketine denir. Gnlerin, 24 saat olmas dnyann kendi etrafndaki dn hz ile ilgilidir. Dn hz deiirse gn uzunluu da deiir.

Bat

Dou

GNLK HAREKETN SONULARI 1- Dnyann, kendi etrafnda en hzl dnd yer Ekvatordur. Kutuplara doru hz azalr. Buna, izgisel hz denir. izgisel hzn her enlemde farkl olmasnn sebebi,dnyann eklidir. Dnyann, birde Asal hz vardr fakat bu her enlemde ayndr.

2- Gece-gndz oluur ve ardalanr. 3- Ynler ortaya kmtr.

4- Yerel saat farkllklar oluur. 1 DOU 2 DOU 3 DOU 4 DOU 5 DOU 6 DOU

4d

4d

4d

4d

4d

12.00

12.04

12.08

12.12

12.16

12.20

5- Srekli rzgarlarn ( Alize, Bat, Kutup ), ynlerinde sapmalar olur. Bu sapmalar KYK de saa, GYK de sola dorudur. Ayn ekilde, okyanus akntlarnda da sapmalar olur. Sapma yn, rzgarlardaki gibidir.
KYK GYK

6-Dinamik basn alanlar oluur.(30 enlemlerinde DYB, 60 enlemlerinde DAB)

60 K DAB

30 K DYB

30 G DYB

60 G DAB

7- Gn ierisinde gne nlarnn geli as deiir. Bunun sonucunda : a) Gn ierisinde scaklklar deiir ve gnlk scaklk farklar oluur.

Scaklk

leden 1-2 saat sonra

Sabah

le

Akam

b) Glge boylar gn ierisinde deiir. le

Akam

Sabah

c) zellikle llerde mekanik zlme ( fiziksel paralanma ) meydana gelir.

1 2

d) Gnlk basn merkezleri oluur ve meltem rzgarlar meydana gelir.

Deniz meltemi Kara meltemi

Da meltemi

Vadi meltemi

YILLIK HAREKET ( DNYANIN GNE ETRAFINDAK HAREKET ) Dnyann, gne etrafnda, elips bir yrngede 365 gn 6 saatte tamamlad hareketine denir.

Yrngenin Elips eklinde Olmasnn Sonular

1- Dnya, gnee bazen yaklar, bazen de uzaklar. En yaknken tarih 3 Ocak, en uzakken tarih 4 Temmuzdur. Yaklap uzaklamann mevsimler ve scaklk zerinde etkisi yoktur. Esas olan, gne nlarnn geli asdr.

2- Mevsim sreleri eit olmaz.

Mevsim Sreleri KYK lkbahar - 92 Yaz - 94 Sonbahar- 89 K - 90 GYK lkbahar Yaz Sonbahar K - 89 - 90 - 92 - 94

3- ubat ay 2 gn ksa srer, KYKde Eyll ekinoksu 2 gn gecikmeyle 23 Eyllde gerekleir. 4- Kutuplardaki 6 aylk gece-gndz sreleri eit olmaz.
Aylar ve Gn Uzunluklar Ocak : 31 Temmuz : 31 ubat : 28 Austos : 31 Mart : 31 Eyll : 30 Nisan : 30 Ekim : 31 Mays : 31 Kasm : 30 Haziran : 30 Aralk : 31 Kuzey Kutup Noktas ( 90 K ) Gndz: 186 gn Gece : 179 gn Gney Kutup Noktas ( 90 G ) Gndz: 179 gn Gece : 186 gn 4 nemli Tarih 1- 21 Mart 2- 21 Haziran 3- 21 Aralk 4- 23 Eyll

Tanmlar: Ekvator Dzlemi : Ekvatordan getii varsaylan dzleme denir. Ekliptik ( Yrnge ) Dzlem : Yrngeden getii varsaylan dzleme denir.

Ekvator Dzlemi

Yer Ekseni : Bir kutuptan dierine uzanan ve Ekvator dzlemini dik olarak kesen izgidir. Eksen Eiklii : Yrnge dzlemi ile Ekvator dzlemi arasndaki 23 27 lk aya denir. Yer Ekseni

Eksen Eiklii

1- Mevsimler oluur. NOT : 4 mevsim, sadece orta kuakta yaanr.

Eksen Eiklii ve Yllk Hareketin Sonular

lkbahar

Yaz

Sonbahar

2- Dnenceler ve kutup daireleri oluur.

3- Aydnlanma izgisi, yl boyunca yer deitirir. 1 2

4- Gnein dou-bat saatleri ve yeri yl boyunca deiir. 21M 23 E 21 H

21 A

5- Gece-gndz sresi, yl boyunca deiir.

6- Bir noktaya gne nlarnn geli as, yl boyunca deiir. Bu nedenle, scaklk ve glge boylar yl boyunca deiir.

7- Ayn anda, farkl yarmkrelerde farkl mevsimler yaanr.

Yaz

8- Matematik iklim kuaklar oluur.

9- Kutuplarda, gece ve gndzler 6 ay srer.

Kutuplarda gnein batmamas

123456-

Eksen Eiklii Olmasayd ( Ekvatorla Yrnge Dzleminin akmas ) Mevsimler olumazd. Gne nlar, yl boyunca sadece Ekvatora dik gelirdi. Srekli gece-gndz eitlii yaanrd. Dnya zerinde lman bir iklim yaanrd. Aydnlanma izgisi her zaman kutup noktalarndan geerdi. Gne her iki kutup noktasnda da her zaman ayn anda grlrd.

1234-

Eksen eiklii azalsayd ( Mesela, 10 olsayd ) Dnenceler 10, kutup daireleri ise 80 enlemlerinden geerdi. Orta kuak geniler, tropikal kuak ve kutup kua ise daralrd. Gece-gndz sreleri arasndaki fark azalrd. Orta kuakta, yazlar daha serin klar ise daha lk olurdu. K K D

Y D O D

G K D

1234-

Eksen eiklii artsayd ( Mesela, 35 olsayd ) Dnenceler 35, kutup daireleri ise 55 enlemlerinden geer. Orta kuak daralr, tropikal kuak ve kutup kua ise geniler. Gece-gndz sreleri arasndaki fark artard. Orta kuakta yazlar daha scak, klar daha souk olurdu. K K D Y D

O D G K D