SOSYOLOJNN KURUCULARI

Sosyolojinin kurucusu iinde

K.Marx veya T. Parsonsn da olduu

sylenebilir.

E.Durkheim :
Toplumsal olgular ve yntem konusundaki katklaryla kuruculuu tartmaszdr.

K.Marx Sosyolojinin ncleri iinde daha nce anlatlmtr. Meruluk (legitimacy),g ve T.Parsons a ise,kuruculuu ok otorite konusundaki tartmal olduu iin ayrca incelenmeyecektir. Ancak Yapsal katklaryla kuruculuu hak Fonksiyonalizm/levselciliin etmektedir. babasdr.

M.Weber

EMLE DURKHEM
(1858-1917)
Modern akademik bir bilim olarak sosyoloji Durkheimin almalaryla balamtr.
Durkheim, sosyolojinin isim babas A.Comteun grlerinin nemli bir ksmn onaylamaz.

nk bu grler, sosyal bilimleri doa bilimlerine indirgeme (reductionism) olarak eletirilir.

E.Durkheim
Ancak Sosyolojinin Yntem ve lkelerini yeniden tanmlarken A. Comte gibi ; Doa bilimleriyle devamllk iinde Nesnel, Rasyonel ve olaylar arasnda nedensellik ilikisi (causality) arayan Pozitivist bir sosyal bilim anlay oluturur.

Temel Eserler ve Kavramlar

Sosyolojik Yntemin Kurallar(1895)
Sosyolojinin bamsz bir bilim olarak kurulmasnda temel olan ilkeleri belirler: r. Toplumsal olaylar ancak dier toplumsal olaylarla aklanrlar. Bizim dmzda ve bize bask yaparlar gibi.

ntihar (1897)
Yntem kurallarn uygulad eserdir. ntihar tipleri ve nedenlerini aratrr. tip intihar snflar: Bencil /Egoist Elcil Anomik

ntihar tipleri
BENCL ntihar :psikolojik bunalm sonucudur. ELCL ntihar: Sosyo-kltrel nedenlerle yaplan fedakarlk /kahramanlk ANOMK intihar :Toplumda dayanma azalmasna bal olarak ortaya kar. Anomi bireyin kural tanmaz hale gelmesidir..

Nedensellik (Causality) rnei

BLM*
(Division of Labour) Toplumda iblmnn nedeni nfus artdr. Yntem ilkesi gerei,iblmnn nedeni olarak baka bir sosyal olguya iaret eder. * (Doktora tezidir,1893)

DAYANIMA
(Solidarity) blmnn sonucu ise, dayanmadr.
ki trl dayanma snflar:

1. Mekanik dayanma 2. Organik dayanma

Neden ve lev likisi

Durkheima gre, Olaylar aralarnda neden-sonu ilikileri kurarak aklanabilirler. Ayrca onlarn ilevsel olup olmadklar da gsterilebilir. rnein,iblm nfus artnn bir sonucudur. blmnn ilevi ise toplumda dayanma salamaktr. blm ve uzmanlama sonucu insanlar dierlerine muhta durumuna gelmitir. Giyecek,barnma,eitim,ulam ihtiyalarmz bakalar tarafndan karlandndan,onlarla dayanma iine girmek zorunda kalrz.

Pozitivist ve organizmac
Doa ve toplum benzerliinden hareketle - Karlatrmalar yapm -statistik ve -Etnografik verilerden yararlanmtr.

Dncenin, dilin, bilginin toplumdan kaynaklandn ileri srmtr.

Bunlar onun determinist,organizmac ve pozitivist olduunun iaretleri olarak kabul edilmitir. Bilginin kayna konusunda grler ileri srmesi nedeniyle de Bilgi Sosyolojisi de yapmtr.

Temel Eserler (devam)

Dinsel Yaamn lksel Biimleri
(The Elementary Forms of Religious Life) 1912

Bu eserinde dinin en basit toplumlardan (horde ve klan ) balayarak ilevini aratrmtr. Kutsal (sacred)ve dnyevi (profane) olarak olaylarn nasl snflandna iaret etmitir. levselci olarak bu nedenle anld sylenebilir.

Temel dnce
Fert yok cemiyet var
(nce toplum sonra birey gelir)

Ortak

bilin /Maeri uur

(collective conciousness) Bir toplumun bireylerinin tad ortak inan ve duygular btndr.

Ortak Bilin (devam)

Ancak ortak bilin, bireysel bilinlerin basit bir toplam veya sonucu ortaya kmaz. Uzun tarihsel ortak yaam sonucunda oraya kan inanlar deerler bizi dier gruplardan ayracak bir bilince ulanca ortaya toplum kar.

Bu insanlar tarafndan oluturulan gereklik daha sonra bize bask yapar ve bizi kurallarna uymaya zorlar.
rnein dil, yaz, para gibi toplumsal olgular da byledir.. Dilini bilmeden anlaamaz, para vermeden mal alamazsnz. Bu artk bizim dmzda ve bize bask yapan gereklik, nesnel olarak incelenebilir.

sonu
Sonu olarak Emile Durkheim,

Pozitivist Organizmac Islahat/reformcu Determinist levselci ndirgemeci bir sosyolojinin kurucusudur.

Daha sonra zellikle ABDde etkili olmutur. nl Amerikal sosyolog T. Parsons daha sonra Sosyal Sistem Kuramn gelitirerek yapsal ilevselcilii ABDde hakim paradigma haline getirmitir.

TRKYEDE ETKLER
Genel olarak Fransz Pozitivizmi ve zel olarak Durkheim Sosyolojisi Trkiyede ok etkili olmutur. Onun basit bir aktarcs olmakszn Ziya Gkalp Trkiyeye sosyolojiyi getirmi ve 1914de Cumhuriyet kurulmadan nce ilk sosyoloji derslerini vermitir. Daha sonra onun araclyla Atatrk ilkeleri zerinde de Fransz Pozitivizmi ve Durkheim Sosyolojisi etkili olmutur denilebilir. Trkiyede sosyoloji Ziya Gkalp araclyla nce Osmanlnn nasl kurtarlaca daha sonra da yeni kurulan ve her eyden nce kltr deimesini hedefleyen Cumhuriyet nklaplarnn gerekletirilmesinde yol gsterici olmutur. Modern sanayi toplumlarnn sorunlarnn zm iin ortaya kan bir bilim olan sosyolojiden, Batdan farkl olarak Trkiyede mevcut kamusal sorunlarn zmnde fayda umulmutur.

Eletiri
Her zaman mevcut dzen iinde reform taraftar olmas; Sorunlarn ekonomik ynn ihmal etmesi (Marxa kar olmas gerekleri grmesini engellemitir) zgn olmamas (Asabiye/ortak bilin kavramlarnda bni Halduna benzer grlere sahip olmas

Max Weber
(1864-1920)
Max Weber Alman iktisat dnrdr. O da Durkheim gibi Marxa kar bir konumda saf tutmutur.

Onun Almanyada Bismark dneminde gl bir ulusal devlet kurulana kadar toplumda yaanan alkantlar zerinde yapt gzlemler ve tarihsel almalar kltre ve tarihe nem vermesine yol amtr. Toplumdaki atmay reddetmemi ancak ekonomi yerine din gibi kltrel farkllklara balamtr.

Temel Eserleri
Kapitalizmin Ruhu ve Sosyal ve Ekonomik Protestan Ahlak Organizasyon Kuram
(The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism) (The Theory of Social and Economic Organization)

Sosyoloji Yazlar (From Max Weber : Essays in Sociology,1918)

Dier almalar

Temel Kavramlar
deal tip

Yorumlayc anlama
(Verstehen)

G (Maht/ Power) ve Otorite (Authority)

Eylem

 Weberin Yntem anlay ideal tip kurmaya dayanr. deal tip,olmas gereken anlamnda deildir. Hazr reete deildir. Zihinsel olarak aratrmacnn kavram gelitirmesi anlamndadr (hipotetiktir). Aratrmacnn gerek ile kurduu bu hipotetik tip arasnda karlatrma yapmasna Dolaysyla olaylar ampirik olarak aklamasna yardmc olur.

RNEKLER
Max Weber

Otorite tipleri Brokrasi tipleri Eylem tiplerini

deal tipik olarak ve tarihe bavurarak snflamtr.

G VE OTORTE
Webere gre g , direnmelere ramen kiinin istediklerini yaptrabilmesidir. Ayrca bunun kayna o kadar nemli deildir.
Fakat g ve meruluk ilikisi nemlidir. Meruluk, emir ve itaatin gnll olarak kabul edilmesi demektir. Meruluun kaynaklar yasalar veya gelenekler olabilir. rnein byklerin(gelenek ) ve amirin (yasalar uyarnca) dedii yaplr.

Meru gce ise, otorite denir.

G meru olmazsa kaba kuvvete dnr.

Otorite tipleri
Webere gre tip otorite vardr: 1. Geleneksel otorite 2. Yasal/ussal otorite 3. Karizmatik otorite (Olaanst zelliklerin kiiye yklenmesi olup, gerekte kiinin bu zelliklere sahip olmamas nemli deildir. r.Hitler, Lenin.

Brokrasi
M.Webere gre, istikbal brokrasinindir.

Bu gr ok defa dorulanmtr. Sadece kamu ynetimi deil, tm zel kesim organizasyonlarnda brokrasi halen geerlidir. Ancak bu krtasiyecilik (redtape) anlamnda brokrasi deildir.

ki tr brokrasi snflar:

1. Geleneksel brokrasi 2. Yasal/ussal brokrasi

Bu snflamay deimeyi aklamada kullanmtr.

Eylem Kuram(Action Theory)

M. Weber bir Eylem Kuramcsdr.
Durkheimin aksine toplum yerine bireyi ve onun eylemlerini nemser.

Drt tip eylem snflar:

1. Amaca ynelik ussal eylem 2.Deere ynelik ussal eylem 3.Duygusal eylem 4. Geleneksel eylem

Eylemlere rnekler
rnekler Amaca ynelik ussal eylem : Salkl olmak iin spor yapmak, ykselmek iin almak Deere ynelik ussal eylem : Dinin gerekleri iin almak, ibadet yapmak; Duygusal eylem : Alamak, nefret etmek. Geleneksel eylem : Byklere sayg, selamlama, yol/yer verme.

Nedensel aklama rnei

?
Weberin Metodoloji konusundaki grlerini Protestan Ahlak ve Kapitalizmin Ruhu adl nl eserinde bulmak mmkndr. O tarihte yapt incelemeler sonucunda gemi alarda Avrupann baz yerlerinde kapitalizme geildii halde dnyann dier yerlerinde bunun neden gerekleemediini sorgular. Bu dnyada ok alp, hi tketmeden biriktirmek ve dnya zevklerinden vazgemek olarak ileci yaam biiminin (asketizm) Protestanlkta yaygn olduu ve dolaysyla kapitalizmin bu lkelerde ortaya kt sonucuna varr.

Yorumlayc Sosyoloji
Weber aklama kadar anlamaya da nem verir.
rnein bir trafik kazas olduunu anlam olabiliriz. Ancak kazann sebebini de bilmek isteriz. Ya da aldmz ilacn iyi geldiini anlasak da neden iyi geldiini aklanmas ihtiyac duyarz.

Yorumlama nemli

Weber, ite kapitalizmin Avrupada geliimini bu ekilde aklamaya alr.

SONU
Toplumsal Davranln sosyal eylem kanadndandr. Birey ve onun eylemine nem verir. Nominalisttir (Ampirizm ve Rasyonalizmi birletirir).

Olgular yorumlayc anlama ve aklamaya birlikte alr. .

Sonu (devam)
Tarihsel/kltrel ve ideal tipik almalar yapar.
Snflar yerine statleri nemser. Snf,stat,parti ve kastlar almtr. Sosyal Eylem kadar Sosyal Tabakalama kuramcsdr.

Din,Hukuk,brokrasi,siyaset,mzik sosyolojisi yapmtr.

Sonu (devam)

Determinizm ve nedensellii nemser.

Ancak kesin yasalardan ok olaslklar zerinde durur. rnein tarihte Maraton Savan Yunanllar kazanmasyd ne olurdu diye sorgular. Eer Persler kazansayd Helen Uygarl tm dnyada egemen olamazd diye akl yrtr.Bu yzden olaslkl yasallktan yana olduunu sylemek yanl olmaz.

Eletiri
K. Marx a kart olarak, ekonomik olaylarn din faktryle aklamasn yapmas ok eletirilmitir. (Kapitalizm ve Protestan Ahlak) tip otoriteye karlk iki tip brokrasi snflamas tutarsz bulunmutur. Snflar yerine stat gruplarn koymas da ok eletirilmitir.