SAVAŞ KARADEMİR

MADEN MÜHENDİSİ
PAZARLAMA VE SATIŞ
SORUMLUSU
 SERBEST YÜZEY
• PATLATILAN KAYACIN İLERİYE DOĞRU ÖTELENMESİ İÇİN
ÖNÜNDE SERBEST BİR YÜZEY OLMALIDIR.

• İLERİ DOĞRU ÖTELEME, İÇ ÖĞÜTME,GEVŞEK VE KOLAY

KAZINABİLİR YIĞIN OLUŞMASI İÇİN YETERLİ SERBEST YÜZEY
BULUNMALIDIR.

• CEVHER BOYUTU VE SEYRELMEMESİ GEREKEN

DURUMLARDA HAREKETİ VEYA ÖTELENMEYİ AZALTMAK İÇİN
AYNANIN ÖNÜ BOŞALTILMADAN DA ATIM YAPILABİLİR.

• ARKA ÇATLAK, İSTENMEYEN BLOK,YETERLİ MALZEME

YIĞILMAMASI,DÜZENSİZ ARKA KESME,TOPUK KALMASI GİBİ
NEDENLER YETERSİZ SERBEST YÜZEY OLMASINDAN DOLAYI
KARŞILAŞILAN PROBLEMLERDİR.
 DELİK ÇAPI
• PATLATILACAK OLAN KAYA YAPILARINDA PATLAYICI MADDE
ŞARJI YAPMAK İÇİN KULLANILAN YÖNTEM DELİK DELME
METODUDUR.

• DELİK ÇAPI PATLATMA VERİMİNİ, PATLAYICI MADDE VERİMİNİ

VE PATLATMA MAALİYETİNİ ETKİLEYEN PARAMETRELERDEN
BİRİDİR.

• PATLAYICININ KAYA İÇERİSİNDEKİ DAĞILIMI PATLATMA

PERFORMANSINI ETKİLER.BU SEBEBTEN;

• KÜÇÜK DELİK ÇAPI VE DAR DELİK GEOMETRİSİ BÜYÜK DELİK

ÇAPI VE DAR DELİK GEOMETRİSİNE RANLA DAHA İYİ VERİM
DAHA HOMOJEN VE KÜÇÜK PARÇA BOYUT SAĞLAR.

• DELİK ÇAPI ARTTIKÇA PATLAYICI MİKTARI ARTAR.

•DELİK ÇAPI ARTTIKÇA PARÇA BOYUTU ARTAR.

•DELİK ÇAPI ARTTIKÇA GERİ ÇATLAMA ARTAR.

•DELİK ÇAPI ARTTIKÇA KAYA ÖTELENMESİ ARTAR.

•DELİK ÇAPI ARTTIKÇA SARSINTI DEĞERİ ARTAR.

•SERT VE MASİF KAYAÇLARDA DELİK ÇAPININ DAHA KÜÇÜK

OLMASI UYGUNDUR.

•BÜYÜK ÇAPLI DELİK KULLANILDIĞINDA TOPLAM İŞLETME

MAALİYETİ DÜŞER.

•DELİK ÇAPI ARTTIKÇA ÜRETİM ARTAR.

•DELİK ÇAPI ATTIKÇA DAHA AZ DELİK DELİNİR.

•DELİK ÇAPI ARTIKÇA İŞLETME OLARAK DAHA FAZLA GÜÇ

HARCANIR.

•DELİK ÇAPI AZALDIKÇA YÜK MESAFESİ AZALIR

DOLAYISIYLA SIKILAMA BOYU AZALIR

•DELİK ÇAPI AZALDIKÇA BLOK ÇIKMA OLASILIĞIDA AZALIR.

 BASAMAK YÜKSEKLİĞİ
BASAMAK YÜKSEKLİĞİ İŞLETMENİN ÇALIŞMA YAPTIĞI,
PROJELENDİRİLMİŞ OLAN AYNA YÜKSEKLİĞİDİR.
BASAMAK YÜKSEKLİĞİ KONTROL EDİLEBİLİR BİR PARAMETRE
OLSA DA ÇOĞU ZAMAN MEVCUT DÜZENE ENTEGRE OLURUZ.

BASAMAK YÜKSEKLİĞİ TESBİT EDİLİRKEN;

-ÇALIŞAN MAKİNALARIN ÖZELLİKLERİ GÖZ ÖNÜNE ALINIR
-DELİK MAKİNASININ ÖZELLİKLERİ DEĞERLENDİRİLİR
-PATLATMA SONRASI OLUŞACAK MALZEMENİN KULLANIM ALANINA
• BASAMAK YÜKSEKLİĞİ BELİRLENİRKEN DELİCİ MAKİNALARIN
OPTİMUM VERİMLE ÇALIŞABİLECEĞİ DERİNLİK İLE BELİRLENİR.

• KAYA ÖZELLİKLERİ,ŞEV DUYARLILIĞININ

GEREKLİLİĞİ,YÜKLEYİCİ VE KAZICI ALETLERİN TÜRÜ VE
BOYUTU, ERİŞİM YÜKSEKLİĞİ,DELİCİ MAKİNALARIN VERİMLİ
ÇALIŞABİLECEĞİ DERİNLİK, MALİYET DENETİMİ.

• YÜKSEK BASAMAĞIN AVANTAJLARI;

1. TOPLAM DELİNEN DELİK MİKTARINI(TON BAŞINA) YEMLEYİCİ

VE KAPSÜL TÜKETİMİNİ, İŞGÜCÜNÜ VE İŞLME SAYISINI
AZALTIR.
2. OPTİMUM DELİK ÇAPI BÜYÜR,ÇAPIN BÜYÜMESİ TOPLAM DELİK
MALİYETİNİ AZALTIR.
3. DAHA GÜÇLÜ VE TONAJLI EKİPMAN ÇALIŞMA OLANAĞI
SAĞLAR, İŞLETME EKONOMİSİNİ OLUMLU ETKİLER.
• YÜKSEK BASAMAKLA ÇALIŞMANIN DEZAVANTAJLARI

1. ŞEV DUYARLILIĞI ZAYIFLAR.(KAYMA, DÖKÜLME)

2. SULU DELİKLERDE GÖÇME YAPARAK DELİĞİN

KAYBOLMASINA OLANAK SAĞLAR

3. DELİK ARALIKLARI VE YÜK ARALIĞI ARTAR.

4. GÜÇ FAKTÖRÜNÜN FAZLA OLMASINI SAĞLAR

YEMLEME, PATLAYICI ŞARJ DAĞILIMI,
DELİK DÜZENİ

SAVAŞ KARADEMİR
MADEN MÜHENDİSİ
 YEMLEME
Delik içerisindeki yemlemeye duyarlı patlayıcı
maddeyi ateşleyen ve içerisine kapsül
yerleştirilmiş patlayıcı maddeye yemleme denilir.
Yemleme delik tabanına olduğa kadar delik
ortası ve üst kısmına da yerleştirilir.
• Yemlemenin tabana yerleştirilmesinin
avantajları;
1- İyi parçalanmış, ötelenmiş ve daha serbest bir
yığın
2- Daha düzgün bir ayna ve taban
3- Daha az gürültü ve hava şoku
 Yemlemenin yerleştirilmesi

KOLON
SIKILAMA ŞARJI

YEMLEYİCİ
ARA
SIKILAMA
SIKILAMA

ANA ŞARJ

ANA ŞARJ DİP

ŞARJ

YEMLEYİCİ YEMLEYİCİ
 Yemleyici olarak kullanılacak
patlayıcıların seçiminde dikkat
edilmesi gereken hususlar:

• Yemleyicinin infilak basıncı

• Yemleyicinin çapı ve boyu
• Delik çapı
• Ana patlayıcı türü (örn:Anfo) ve ortam
katılığı (kaya özellikleri)
 PATLAYICI MADDE (ŞARJ)
DAĞILIMI
• Patlayıcı maddenin delinen deliklere
yerleştirilmek suretiyle kaya içerisine
dağıtılması son derece önemli bir konudur.
 Patlayıcı Maddenin Kaya İçerisine İyi
dağıtılmaması sonucu oluşabilecek
olumsuzluklar:
• Kaya Fırlaması
• Hava Şoku
• Yetersiz Parçalanma
• Aşırı Parçalanma
• Taban (Tırnak) Problemi
• Yer Sarsıntısı (Çevresel Problemler)
Patlayıcının delik içerisindeki
dağılımının etkileri
 Patlayıcıları Daha iyi dağıtmak için;

• Delikler aynaya paralel delinmeli

• Delik aralıkları ve boyları standart olmalı
• Taban kısmında daha güçlü patlayıcılar
kullanılabilir.
• Gerektiğinde ara sıkılama yapılmalı
 DELİK DÜZENİ
• Delik düzeninin
belirlenmesinde dikkate
alınması gereken
faktörler:
1- Delik Çapı,
2- Kaya Özellikleri
3- Patlayıcı Özellikleri
4- Basamak Yüksekliği
5- Hedeflenen Sonuç (tane
boyutu, öteleme v.b.)
 Başlıca uygulanan delik düzenleri:
• Kare Düzeni
• Dikdörtgen
• Şeş-Beş düzeni
• İsveç Düzeni
• Tamamlama delikleri

(En yaygın uygulanan metod şeş-beş düzenidir)

 Yük ve Delikler arası mesafe
• Delikler arası mesafe fazla olursa,
1- Blok oluşumu artar
2- Kaya fırlama riski artar.
• Yük mesafesinin fazla olması durumunda,
1- Malzeme yeterince parçalanmaz
2- Malzeme yeterince ötelenmez
3- Geri çatlak oluşur
4- Sarsıntı problemi oluşur.
5- Maliyet artışı oluşur