ERGONOMİYE

GİRİŞ
Uzm Dr. Ayşe Kırılmaz
Latincede;
“Ergon= Çalışma, Nomikos = Yasa”
Ergonomi= Çalışma yasası (Kuralları)
• Ergonomi konusundaki çalışmalar ekonomik
kökenlidir.
• Salt olarak verimliliğin artırılması amaçlanmıştır.
İnsanın verimini artırmak; makine temposuna ayak
uydurmasını sağlamak, daha fazla üretim,
daha çok kâr...
• Konunun genel amacı
– Katılımcıların, ergonomi ve iş fizyolojisi
konusunda temel kavramları bilmelerini ve
işyerinde ergonomik düzenlemeler ve
çalışma ortamı tasarımları hakkında bilgi
sahibi olmalarını sağlamaktır.
• Öğrenme Hedefleri
– Ergonomiyi ve temel kavramlarını tanımlar.
– Ergonomik risklerin etkilerini belirler.
– Ergonomik risklerin önlenmesinde yapılacak
çalışmaları açıklar.
• Konunun alt başlıkları
– Çalışma yaşamı ve ergonomi fizyolojisi ve
biyomekanik Antropometri ve çalışma
ortamı tasarımı
– Bilgi teknolojisine dayalı ergonomik
düzenlemeler
– Güvenlik tekniğine dayalı ergonomik
düzenlemeler
– Ofis ergonomisi
– İlgili mevzuat
 ERGONOMİ
• Ergonomi insan performansını, sağlığını,
güvenliğini ve iş doyumunu geliştirmeyi
amaçlamaktadır.

• Bu sadece araç gereç ve donanımın uygun

biçimde yapılması, çalışma ortamının
düzenlenmesiyle değil işin sosyal yönünün
değerlendirilmesiyle birlikte sağlanır.
• İşin sosyal yönü kişilerin işleriyle ilgili duyguları,
onların beklentileri ve işe dönük güdüleri, diğer
çalışanların onun performansı üzerindeki etkileriyle
bağlantılıdır.

• Ergonomi, alanın temel sorunu olarak kişinin sosyal

ve psikolojik gereksinimlerini göz önüne
almamaktadır.
Ergonomi; "çalışılan ve yaşanan
çevrenin insan özelliklerine
uygun olarak tasarımlanması
çalışması" disiplini
veya
"insan ile çalışma yeri çevresi
arasındaki ilişkinin bilimsel
incelenmesi" olarak
ERGONOMİNİN AMACI:
Temel ilke: Uyumluluk

mobilyalar,
el araçları, insan ölçüleri,
ekipmanlar, yetenekleri
işin gereklilikleri kısıtlılıkları
işyeri çevresi beklentileri
........ .........

Çevreye müdahele et İnsanı gözlemle

• Ergonomi biliminin amaçları:
• İnsanlar tarafından kullanılan araç
gereç ve düzeneklerin kullanım
etkinliğinin artırılması
• Günlük hayatta karşılaşılan insan
kullanımına ve etkileşimine açık olan
her şeyin insana uygun tasarımıyla:
• İnsan performansının artması
• İnsan güvenliğinin sağlanması
• İnsan sağlığının korunması ve
iyileştirilmesi
• İnsan mutluluğunun ve doyumunun
sağlanması amaçlanır.
Ergonomi biliminin amaçları göz önüne
alındığında ergonominin;
1.Sadece denetim listeleri ve rehberlerin
uygulanmasından ibaret olmadığı,
2.Sadece tek bir bakış açısı ya da yaklaşımın
söz gelimi sadece mühendislik bakış açısıyla
tasarım yapma anlamına
gelmediği,bilinmelidir.
• Bu amaç(lar)a ulaşmak için ergonomi
bilimi birçok bilimle iç içe çalışmak
zorundadır.

• Multidisipliner bir bilimdir.

ERGONOMİYİ OLUŞTURAN BAŞLICA BİLİMLER
• Antropometri
• Fizyoloji ve
• Biyomekaniktir.
Diğer katkıda bulunan bilimler:
• Fizyoloji, biyoloji
• Fizik
• Psikoloji
• Enformasyon bilimleri
• Adli tıp
• İstatistik
• İşletme yöntemleri
• Tasarım
• Yönetim
• İş psikolojisi
• Sosyoloji
• Mühendislik sistemleri
OSHA: Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği
Ajansı tanımlaması

Çalışanların yetenekleri ile

iş ve çalışma koşulları arasındaki

uyumu sağlayan bilim

Ergonominin sınıflandırılması

1-Fiziksel ergonomi

2-Organizasyonel ve yönetimsel ergonomi

3-Bilişsel ergonomi
 1. Fiziksel Ergonomi
Fiziksel çevrenin tasarımı;
Gürültü
Aydınlatma
Titreşim
Isıtma ve havalandırma
Kimyasal zararlılar
Sağlık ve Güvenlik tasarımı;
Yaralanma riskleri ve kontrol
El ile taşıma
Koruyucu araç gereç
Performans modelleme
Vücut konumunun incelenmesi
Uzanma mesafesi
Mühendislik antropometrisi
2. Organizasyonel/yönetimsel ergonomi
Çalışanların katılımı
Teknoloji yönetimi ve organizasyonel değişim
İş programlama
Performans modelleme
Toplam kalite yönetimi
Sosyo-teknik organizasyon tasarımı
Proje yönetimi
Yönetim değişimi
Bilgisayar destekli yönetim
Bakımda insan öğesi
Yönerge ve standartlar
Katılımcı ergonomi
 3. Bilişsel Ergonomi

• Algısal-Bilişsel Ergonomi:
• Asıl çalışma alanı gösterge dizaynıdır.
• Hata olasılığını en aza indirmek hedeflenir.
• Kumanda, kontrol düğmeleri, uyarı zilleri,
sinyaller, joystickler, direksiyon ve araç-uçak
göstergeleri
 Ergonominin Temel amacı;

Çalışma ortamında insan öğesinin

Güvenliğini sağlamak,

Verimliliğini artırmak ve

İş koşullarını iyileştirmektir.

 Neleri dikkate alır?

İnsanların
Anatomik
Antropometrik özelliklerini
Fizyolojik
Kapasite ve
Toleranslarını
Tüm faktörlerin etkisi ile oluşabilecek;
Organik stresleri
Psiko-Sosyal stresleri
 Ergonomi bunlarla ilgilenir

İş – İnsan uyumu

Ortam – İnsan uyumu

Donanım – İnsan uyumu

Sistem – İnsan uyumu

İnsan – İnsan uyumu

İşyeri – Çevre
Ergonomi bilimi insan çevresindeki streslerle ilgilenir.
Bu stres çoğunlukla işyerlerindedir.
Antropometri

İnsan vücut ölçülerinin istatistiksel

karakteristikleri ile ilgilenir.

Antropometrik veriler elbise mobilya, makine, el aletleri

ve tezgah dizaynı için çok önemli bilgiler sağlar.
Ergonominin bileşenleri

Antropometri

Fizyoloji

Psikoloji

Mühendislik

Enformasyon

Organizasyon

İSG
 Antropometri

İnsanın vücut ölçüleri ile üretim araçları ve çalışma

ortamının uyum içinde olmasını sağlamayı amaçlar

Antropometrik ölçülerin kullanıldığı temel

tasarımlar

Çalışma yeri yüksekliği

Vücut duruşu

Görme açısı

Çalışma alanı genişliği

Antropometri
Antropometri
Antropometri
Antropometri
Antropometri
Antropometri
Antropometri bunlarla ilgilenir
 ANROPOMETRİK
VERİLERDEN
YARARLANILMAZ İSE:
KAS İSKELET SİSTEMİ
İNJÜRİLERİ,
YORGUNLUK ....
SORUNLARI ORTAYA
ÇIKAR.
 YORGUNLUK VE DİNLENME
Yorgunluk, bir çok durumun tanımlanması için
kullanılmaktadır:
1. Dikkatte azalma
2. Algılamanın yavaşlaması ve azalması
3. Güdülenmede azalma
4. Fiziksel ve mental performans hızında azalma
5. Aynı çıktının sağlanabilmesi için daha büyük oranda
enerji harcanması
6. Küntlük, yorgunluk ve irritabilite duygusu.
Günlük yaşamda yorgunluk değişik kaynakların birikimine
bağlı olarak meydana gelmektedir.
ÇALIŞIRKEN ARA
VERME
Wyatt ve Fraser (1928) elle sigara sarma işinde
çalışanlarda yaptıkları bir araştırmada bu durumu
değerlendirdiler. Önce sigara sarılmakta sonra sigaraların
ucu makasla kesilmektedir. Beş farklı durum test edildi:
1. Sigara sarma sonra kesme, isteğe göre.
2. Bir saat sarma bir saat kesme
3. 1, 5 saat sarma, 1, 5 saat kesme
4. 3 saat sarma ve 3 saat kesme
5. Bütün gün kesmeksizin sigara sarma.
En yüksek verimin 2 ve 3 uygulamasında olduğu 4 ve 5
uygulamalarında verimin düştüğü gözlenmiştir.
 Ergonomik çalışmaların
2 boyutu vardır

1. İnsan ve çevre etkileşiminin

bilimsel olarak incelenmesi
• Elde edilen sonuçların tasarım ve
uygulamalar için kullanılması
 Ergonomik tasarımlarda
göz önüne alınacak hususlar;

Sistemler;

Antropometrik ölçülere
Anatomik – Fizyolojik özelliklere
Yeteneklere – Becerilere
Kendisini geliştirmeye
Yanlışı telafi etmeye

uygun olmalıdır
 Ergonomik tasarımlarda
göz önüne alınacak hususlar;

İnsanın meslek hastalığı ve iş kazası riski en az olmalı

Zorlanma düzeyi mesai boyunca sürdürülebilir olmalı
Tehlike sinyallerinin özel bir ayırdedilebilirliği olmalı
 Sinyaller; Kolay algılanabilir, anlaşılabilir ve yorumlanabilir olmalı
Birbirleri ile ilgili kumanda elemanları birbirlerine yakın olmalı
Sistem içindeki nesneleri tutma ve taşımak kolay olmalı
Tehlike anında hızla yer değiştirmek olanaklı olmalı
Çevre koşulları ergonomik sınırlar içinde olmalı
Yapılan iş tekdüze olmamalı
Sosyal ve kişisel gereksinimleri karşılamalı
 Tasarımlarda %90 lık dilim dikkate
alınır

%90

%5 %5

İnsanların yapabilecekleri :Yetenek ve becerileri

İnsanların yapamayacakları :Yapabileceklerinin sınırları
İnsanların yapmak istedikleri :Yapmak için motive oldukları
 ERGONOMİK AÇIDAN İNSAN

Üretim sistemleri tasarımlarında ve işletiminde

ergonomik faktörler dikkate alınmazsa;

Verim azalır

Kayıp zamanlar artar

Devamsızlıklar ve işten ayrılmalar artar

İşle ilgili hatalar artar

İş kalitesi düşer

Çalışanların fiziksel ve psikolojik sorunları artar

İş kazaları – Meslek Hastalıkları artar

 Önce vücudumuzu tanıyalım

 
Hücreler  Dokular  Organlar  Sistemler

Dokunma –duyu sistemi:Deri (örtü sistemi)

İskelet- kas sistemi (hareket sistemi)
Solunum sistemi
Kalp dolaşım sistemi
Sindirim sistemi
Boşaltım sistemi
Sinir sistemi
İç salgı sistemi (endokrin)
Üreme sistemi
Vücudumuzu tanıyalım
Vücudumuzu tanıyalım
 Önce vücudumuzu tanıyalım

Bu sistemler bir bütün içinde çalışırlar ama

İskelet sistemi
Kalp dolaşım sistemi
Solunum sistemi
Sinir sistemi çalışma sırasında ön plana çıkar.

İnsan vücudu dinamik bir yapıya sahiptir.

Yaş ve çevre koşulları ile değişim içindedir.
Zamanla kas gücü azalır,
Görme yeteneği azalır,
İşitme yeteneği azalır.
Vücudumuzu tanıyalım
Vücudumuzu tanıyalım
Vücudumuzu tanıyalım
 Temel kavramlar

• Nötral pozisyon (İyi)

– Yer çekimi olmasaydı,
vücudumuzun alacağı pozisyon
– Tekrarlayıcı baskıların en az
olacağı vücut pozisyonu
• Statik pozisyon (Kötü)
– Kan akımı zorlandığında adale
güçsüzlüğü ortaya çıkartan
pozisyon
 Nötral duruşlar

Boyun düz

Omuzar gevşek

Dirsekler yanda

Bilekler nötral

Sırtta S eğrisi
 ERGONOMİK AÇIDAN İNSAN

Çalışan insan;
Bedensel
Zihinsel enerji harcar.
(Aslında Zihinsel+Bedensel)

İş kazaları daha çok;

Bedensel ağırlıklı çalışmalarda
ortaya çıkmaktadır.
 Önce vücudumuzu tanıyalım

Çalışma sırasında insanda meydana gelen değişiklikler

Solunum sisteminde;
O2 tüketimi 0,5 lit./dak  5 lit./dak.ya kadar çıkabilir

Kalp dolaşım sistemi:

O2 gereksinimi artar
Kalp atım hızı artar
Tansiyon yükselir
Dinlenme sırasında kanın %15-20 si kaslara giderken
Çalışma sırasında %75-80 i kaslara gider
Beyine giden kan azalır
Böbreklere giden kan azalır
 Adale rahatsızlığı nasıl olur?

Statik Kas Kasılması


Adale Gerginliği

Kan akımı Zayıflar

Adale Beslenmesi Azalır

Atık (laktik asit) seviyesi artar

Adale Ağrısı/ Güçsüzlük

Yaralanma / Yetersizlik

Occupational Health & Safety Unit

 Harcadığımız enerji

İnsan gün boyu yaşarken ve çalışırken enerji harcar

(yaşı, boyu, kilosu ve cinsiyetine göre değişkendir.)
Yaşama payı enerjisi (YPE)
Erkek için: KiloX24 = 1680 Kcal/gün (70 kg için)
saat başı 1Kcal enerji harcar varsayılırsa
Kadın için : KiloX24=1400 Kcal/gün (60 kg için)
Serbest zaman payı enerjisi (SZPE)
Uyanık kalınan 16 saat için 0.6 Kcal/saat üzerinden
70 kgX16X0.6=672 Kcal
İş payı enerjisi (İPE)
Toplam harcanan enerji= YPE+SZPE+İPE
Yaş
Boy
Kilo
Cinsiyet
İşin niteliği
 Enerji tüketimine
etki eden faktörler

Çalışma yöntemi
Çalışma pozisyonu
Çalışma temposu
Alet tasarımları
 Performansı etkileyen faktörler

Cinsiyet

Yaş

Antropometrik özellikler

Yetenekler

İşe alışma hareketleri

Çevresel faktörler

Algılama

Güdülenim (motivasyon)
 Dinlenme süreleri hesabı

KCal/Dak
Dinlenme süresi yüzdesi= 1 X0,1
4

Örnek:

Dakikada 7 Kcal gerektiren iş yapan biri için

DSY=[(7/4) -1]X0.1 =0.75

8 saat çalışan biri; 8X60=480 dak. çalışır.

480 X%0.75=36 dak dinlenme süresi ortaya çıkar.

 Gözlerimiz

%80-90 ORANINDA GÖZ İLE ALGILARIZ

VÜCUDUMUZUN EN ÇOK ZORLANAN BÖLÜMÜ GÖZDÜR
 Organizmanın en çok zorlanan bölümünün
göz olduğu sanılmaktadır.

Gözün;
Uyum
Düzenleme (akomodasyon)
Tespit (görüntüleme)
Olmak üzere 3 temel fonksiyonu vardır.

Bu fonksiyonların zorlanmadan yerine getirilebilmesi

için çalışma ortamının uygun şekilde
aydınlatılması gerekmektedir.
 Gözlerimiz

Görmeyi etkileyen etkenler

Kişisel etkenler
Görme açısı
Bakma süresi
Görme keskinliği

Çevresel etkenler
Cisim ile zemin arasındaki kontrast
Zemin ışıklılığı
Zeminin yapısı ve rengi
Bakılan cismin karmaşıklığı ve gölge
Ortamdaki renkler
 Gözlerimiz

Gözün en iyi görebileceği bakış açısı:

Yatay eksenden 300-400 aşağısıdır.

Bakılan objedeki hareketlilik;

Gözün yorulmasına neden olur.

 İyi görebilmek için;

Kontrast:
Cisim ile zemin arasındaki kontrast,
cisim ve zeminin sahip olduğu
yansıtma katsayıları dikkate alınarak belirlenir.

KC=Cismin yansıtma katsayısı

KZ =Zeminin yansıtma katsayısı

KC KZ
bağıntısı ile bulunur.
KZ
Kontrast >1 ise görme iyi olur.
 Aydınlatma

Uygun aydınlatma nasıl olmalıdır?

☼Aydınlatma türünün seçimi
Doğal aydınlatma
Yapay aydınlatma

☼Aydınlatma araç ve türünün seçimi

☼Aydınlatma araç ve lamba sayısının seçimi

☼Aydınlatma araçlarının düzeninin saptanması

şeklinde planlama yapılmalıdır.
 Aydınlatma

Doğal aydınlatma =Güneş ışığı ile yapılır

Yapay aydınlatma=Işık kaynakları kullanılarak yapılır

Genel aydınlatma
Genel aydınlatma ile destekli yöresel aydınlatma
Yöresel aydınlatma
 Aydınlatma

Aydınlatma araçlarında düzen saptama:

Doğrudan doğruya
Objeyi veya
İş alanını aydınlatmalı,
Yansıma ve
Parlamalardan kaçınmalıdır.

*Aydınlatma araçları arasında olması gereken uzaklık:

Aydınlatılan yüzey yüksekliğinin 1,5 katını geçmemelidir.
(ör.yükseklik 2 m ise armatürler (lambalar) arası mesafe
3 m olmalıdır. Gerektiğinde bu mesafe azaltılabilir.
 Aydınlatma

Aydınlatma araçlarında düzen saptama:

Sağ elini kullananlar için ışık arkadan ve soldan gelmelidir.

Buradaki amaç:

Yansımaları

Gölgeleri ve

Parlamaları engellemektir.
 Aydınlatma

AYDINLATMA KURALLARI
Aydınlatma araçlarından çıkan ışık ışınları direkt veya yansıyarak
göze gelmemelidir.
Yapay aydınlatma doğal aydınlatmaya yakın olmalıdır.
Çalışma alanında keskin gölgeler oluşmamalıdır.
Aydınlatmada titreşim (pırıldama) olmamalıdır.
 Aydınlatma

AYDINLATMA KURALLARI
Obje ile obje fonu arasında
maksimum kontrast olmalıdır.

ÖNCE SONRA
Aydınlatma
Aydınlatma
Doğrular ve Yanlışlar
 Ergonomide ilk iş
tehlikeleri belirlemektir.

Direk gelen ışık Yansıyan ışık

 Ergonomide ilk iş
tehlikeleri belirlemektir.
 Ergonomik Bozukluklara
bağlı rahatsızlıklar

 Birikici travmaya bağlı bozukluklar

 Tekrarlayıcı hareketlere balı bozukluklar

 İş ile ilgili Kas – İskelet hastalıkları

 Tekrarlayıcı hareket rahatsızlıkları

Günlük aktivitelerde veya çalışma sırasında uygun olmayan ve

sürekli tekrarlanan adale hareketleri sonucu ortaya çıkan

rahatsızlıklardır

Tekrarlayıcı hareket rahatsızlıkları nedenleri:

 Aşırı güç harcama
 Yanlış duruş pozisyonu
 Adale güçsüzlüğü
 Sinir / dokulara bası
 Durup dinlenmeksizin yapılan hareketler
 Bükülme, burulma vb türden uygunsuz pozisyonlarda çalışma

SKaynak: (National Institute of Neurological Disorders and Stroke )

 İşe bağlı
Kas – İskelet rahatsızlıkları

 Çevre ve çalışma koşulları Kas – İskelet rahatsızlıklarını

belirgin olarak artırır

 Kas – İskelet rahatsızlıkları nedeniyle,

çalışma koşullarının daha da kötüleştiğini hissederiz
 Risk faktörleri

Kas – İskelet rahatsızlıklarının

ortaya çıkma olasılığını artıran veya
var olan rahatsızlıkların azmasına
neden olan bileşenlerdir
 Risk faktörleri

 Tekrarlama
 Kuvvet harcama
 Güçlü efor harcama
 Kötü duruş
 Statik duruş
 Temas basısı
 Çevresel faktörler
 Psikososyal durum
 Sigara içimi
 Tıbbi faktörler
 Alışkanlıklar
 Spor
 Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARINDA RİSK FAKTÖRLERİ

Tekrarlayan hareket : Parmaklar & bilekler Klavye/tuş kullanımı
Statik çalışma
Zorlayıcı hareket
Contact stresses
Zorlayıcı postur
kullanımı
: Beden, boyun, omuz Mouse, monitor, telefon
: Ağır yük kaldırma
: El bileği ve önkol Çalışma yüzeyi ve klavye
kenarı ile temas
: Boyun fleksiyonu, Monitor gereğinden aşağıda
Boyun ekstensiyonu Bifokal gözlük-lens
Boyun deviasyonu Telefon
Önkol rotasyonu, Mouse, klavyeye erişim
Bilek deviasyonu Mouse, klavyeye erişim

Ara vermeden sürekli (uzamış) çalışma

Zamanında iş yetiştirme kaygısı
Daha çok kazanma arzusu
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
 Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

 
 
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

Ergonomik iyileştirme

ÖNCE SONRA
 Tekrarlama

 Klavye ile; parmak hareketleri

 Fare ile; El – Bilek hareketleri
 Ekran karşısında baş hareketleri
 Gözle odaklama
 Kuvvet harcama

 Kaldırma

 Taşıma

 İtme

 Çekme

 Güçsüz beden
 Güçlü efor harcama

 Tutma

 Kavrama

 Tuşlama

 Fare

 Yazma
 Zorlayıcı – Kötü duruş

 Güçsüz beden

 Bükük beden

 Sarkık duruş

 Boyun – Ense bükük

 Bükük bilek

 Yukarı uzanma
 Statik duruş

 Uzun süre ayakta durmak

 Uzun süre oturmak

 Desteksiz sırt

 Desteksiz kollar

 Boynu döndürmek - bükmek

 Bir noktaya sabit bakmak

 Temas Basısı

 Serbest durumda iken,

 Önkol
 El – Bilek
 Sert veya keskin yüzeylere temas eder ve sinirlerde,
adalelerde ve damarlarda hasar olabilir
 Çevresel etkenler

 Oturuş

 Çalışma yüzeyi

 Depolama

 Aydınlatma

 Hava kalitesi

 Gürültü

 Kişisel
 Psikososyal etkenler

 Diğer çalışanlarla ilişkiler

 İş tatmini

 Çalışma kültürü

 Zaman baskısı

 Elektronik izleme

 Performans ölçümü
 Sigara içimi

 Damarlarda kasılma

 Oksijen azalması

 Öksürük (mekanik zorlanma)

 Tıbbi faktörler

 Önceki rahatsızlıklar

 Hastalık

 Doğmalık veya kalıtsal

Alışkanlıklar ve spor
Bütün parçaların uygunluğu

 Oturma şekli ve düzeni

 Çalışma yüzeyi

 Klavye – Fare

 Ekran

 Telefon

 İlave aksesuvarlar

 Çalışma – İstirahat süreleri

 Elle malzeme taşıma

 Ergonomik oturma

Oturarak çalışmada ergonomik kurallar

Tüm alanlara rahatlıkla ulaşabilmeli ve bu sırada;

 Vücut eğilip bükülmemeli

İyi oturma pozisyonu;

Önündeki ve yanındaki çalışma alanına karşı dik olmalı

Çalışma masası ve sandalye iyi dizayn edilmeli;

Çalışma düzeyi ve dirsek aynı hizada olmalıdır

Sırt dik ve omuzlar rahat olmalıdır

Ayarlanabilir destekler kullanılmalıdır

Dirsekler
Eller
Kollar
 Kabul edilebilir pozisyon

Dik oturma
Uyluk aşağıya
Uzanmak
Dikilmek
Daima bu pozisyonlarda hareket
 Ergonomik oturma

 Kalçalar dizden yukarı seviyede

 Ayaklardan destek

 Bel hizasından destek

 Bel dik veya hafifçe eğik

 Kollar gevşek ve destekli

Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
 Çalışma alanımız

 İşe uygun olarak düzenlenmeli

 Yükseklikler ayarlanabilir olmalı
 Okuma – Yazma yüzeyi dirsekten 5 Cm. yüksekte olmalı
 Klavye – Fare direk hizasında olmalı
Doğrular ve Yanlışlar
 Ekran

 Gözlerden 50 – 60 Cm. uzakta

 Göz seviyesinde veya hafif aşağıda
 Doğrudan karşımızda
 Parlak ışık veya yansımalardan kaçının
 Klavye – Fare

 Dirsekle aynı hizada veya hafifçe yüksek

 Doğal bilek duruşu
 Gevşek omuz
 Hafif dokunma
 Donanım alternatifleri

 İki parçalı klavye

 Değişik klavye tasarımı

 İzleme topu

 Dokunmatik

 Kıvrık fare

 Daima tutarak
Doğrular ve Yanlışlar
 Telefon

 Baş ve omuz arasına sıkıştırarak konuşmayın

 Ahizeyi aktif olmayan elinizde tutun
 Gerekirse, kulaklık veya el seti kullanın
 Baş yüksekliği

Baş yüksekliği:
En uzun boyluya göre ayarlanmalı / hazırlanmalı
Ekran ve kontroller göz seviyesinin altında olmalıdır
Çünkü aşağıya doğru daha rahat bakılır
Doğrular ve Yanlışlar
Baş yüksekliği
 Ergonomik tasarımlar

Omuz yüksekliği:
Kontrol panelleri insanın beli ile omuz arasında olmalıdır
Sık kullanılan cisimler ve malzemeler;
Omuz seviyesinin üstünde olmamalıdır!
Doğrular ve Yanlışlar
 Ergonomik tasarımlar

Kol uzanma mesafesi:

Malzemeler en kısa kolun yetişebileceği uzaklıkta olmalı ve
malzemelere uzanırken eğilme veya bükülme yapılmamalıdır
Uzun boylular malzemelere ulaşırken aşağıya doğru eğilmemelidir
Malzemeler vücudun ön kısmına yakın olmalıdır
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
 Ergonomik tasarımlar

Dirsek yüksekliği:
Çalışma yüzeyi yüksekliği yapılan işin niteliğine göre ayarlanarak
masanın altında veya üstünde olmalıdır.
 Ergonomik tasarımlar

El yüksekliği:
Kaldırılan malzemelerin el ve omuz yüksekliği arasında olduğuna
dikkat edilmelidir.
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
 Ergonomik tasarımlar

El büyüklüğü:
Kullanılan araç gereçler ele tam olarak oturmalıdır
Büyük eller için büyük
Küçük eller için küçük malzemeler seçilmelidir
Büyük eller için yeterli hareket alanı sağlanmalıdır
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
 Doğrular ve Yanlışlar

DOĞRU YANLIŞ
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
 Ergonomik tasarımlar

Ayak uzunluğu:
Sandalye yüksekliği ve çalışma yüzeyi yüksekliği (masa veya
tezgah) bacak uzunluğuna göre ayarlanmalıdır.
Özellikle uzun ayaklılar için rahat hareket edebileceği ve
uzanacağı yeterli alan bırakılmalıdır.
Ayarlanabilir ayak koyma (istirahat) sayesinde ayaklar
sarkmaktan kurtulacak ve vücut pozisyonu kolay değişebilecektir.
 Ergonomik tasarımlar

Ayakta çalışma
Olanaklı ise uzun süreli ayakta çalışma önlenmelidir
Uzun süre ayakta çalışma sırt ağrısına, ayaklarda
şişmelere, kan dolaşım sistemlerinde problemlere ve
kas yorgunluklarına neden olur.

Yüz işe dönük olmalı,

Vücut işe yakın olmalı,
Eğer bir tarafa dönülecek ise bel ve omuz
bükülerek
değil, ayaklar üzerinde dönülerek sağlanmalı.
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
Doğrular ve Yanlışlar
 Taşıma – Kaldırma – İstifleme

Taşıma mesafesini en aza indirilmeli

Çalışma alanını yeniden düzenleyin
Üretim ve depolama alanını yeniden planlayın

Taşınması gerekli yük sayısı azaltılmalı

Yük taşıma için daha fazla kişi görevlendirin
Mekanik yardım kullanın
Depo ve çalışma alanını yeniden gözden geçirin

Taşıma sırasında vücudun dönmesini engellenmeli

Yük daima vücudun önünde bulunmalıdır
Tüm vücutla birlikte dönmek için yeterli alan olmalıdır
Vücut ekseni üzerinde değil ayak hareketi ile dönülmelidir
 6 Nokta Kuralı

1 2 3 4 5 6

1-Yükü tanımak 5-Yükü vücudumuza yakın tutarak

2-Asimetrik yaklaşmak ayaklar ile dönmek
3-Dizlerin üzerinde yaylanarak eğilmek 6-Yükü yerine koymak
4-Yükü çapraz olarak kavramak ve
Dizler üzerinde kalklmak
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
 Taşıma – Kaldırma – İstifleme

DOĞRU KAVRAMA-DOĞRU KALDIRMA

Taşıma – Kaldırma – İstifleme
Taşıma – Kaldırma – İstifleme
 Taşıma – Kaldırma – İstifleme

OKSİJEN HARCAMA KAPASİTELERİ

 EKONOMİK SINIF SENDROMU (DVT)

DVT için Riskli Gruplar:

• Alkol kullananlar
• 40 yaş üstü
• Hamileler
• Daha önce varis şikayeti olanlar
• Yakın zamanda karın veya bacak ameliyatı geçirenler
• Doğum kontrol hapı kullananlar
• Sigara içenler
• Şişmanlar ve susuz kalan kişiler

DVT Belirtileri
•Bacaklarda hassasiyet ve kızarıklık
•Ağrı ve ateş
•Pıhtı bacaktan kopup akciğerlere giderse, göğüs ağrı ve solunum sıkışması
 EKONOMİK SINIF SENDROMU (DVT)

DVT Korunma
•Yolculukta bol su içilmeli
•Üç saatten uzun yolculuklarda koridorda yürüyerek ya da egzersiz
yapılmalı
•Sigara ve alkol kullanılmamalıdır.
Ergonomik ofis tasarımı en yüksek konfor ve performans için gereklidir.
 Uygun bir donanım yerleşiminde:

-Araçlar kolayca fark edilebilmelidir.

-Araçların sistemdeki rollerine göre

algılanabilmeleri gerekir.

-Donanım kolay kullanılmalıdır.

-Donanım amaca uygun olmalıdır.

Araç, gereç ve donanım
yerleşiminde; -Özellikle kriz dönemlerinde hatalar ve
kullanım sıklığı, yanılmalar önlenmelidir.
işlevsellik ve
kullanım sırası ilkeleri
çok önemlidir.
Çalışma alanı (yüzeyi) tasarımı
Bir çalışma ortamı çalışanın dengeli vücut pozisyonunun devamını sağlamalıdır.
Ayakta dururken veya otururken omurga aynı pozisyonda olmalıdır.
Çalışana rahat hareket olanağı veren çalışma ortamı olmalı

İş Tasarımı:
Dengeli pozisyonda çalışmanın değişik şekillerini sunan bir iş düzenlemesi gereklidir
Çalışanı zorlayan pozisyonlar öncelikle tasarlanmalı
Zorlayıcı pozisyonlar olmamalı
Çalışma yüzeyinde bütün gerekli materyaller olmalı
Kolay erişilebilir uzaklıkta kullanım sırasına göre olmalı
Otururken ağır yük kaldırma ve taşıma uygulamaları yapılmamalı
Bakış açısı başın ev omurganın dik durmasını sağlayacak şekilde olmalı

Işıklandırma sistemi;
iyi bir genel aydınlatma sağlamalı,
Gerekli olan yerlerde masa aydınlatması sağlamalı
Yansıma, parlama ve kamaşmayı önlemeli

El araç -gereç ve ekipmanları; omuza baskı yapabilecek, kontak strese neden olabilecek
Ağır el araçlarından kaçınmalı,
Uygunsa kol desteği gereklidir
Ayak desteği olmalı
Diz arkasına bası engellenmeli
 OFİS ERGONOMİSİ
KENDİ KENDİNİ DEĞERLENDİRME ÇEKLİST
Bu çeklistin amacı sizin bilgisayar kullanımınızla ilgili olarak oluşabilecek risklei saptamak ve
ne gibi iyileştirmeler yapılacağına yol göstermektir.

BÖLÜM A: Nasıl bir bilgisayar kullanıcısısınız?

Bilgisayarda ne tür işler yapıyorsunuz?

E-mail gönderme alma Sürekli yazı Grafik Word işlemci
İnternet ve surf Program Veri girişi

Bilgisayarla günde ne kadar çalışıyorsunuz? 3 saatten az 3-5 saat 5 saatten fazla

Bu işte ne zamandan beri çalışıyorsunuz? …….. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Eğer 5 yılda az ise önceki işinizi tarif ediniz. : ……………….

BÖLÜM B: Vücut

Aşağıdaki vücut bölgelerinden herhangi birinde rahatsızlığınız var mı?

Boyun arkası Omuz Sırt Dirsek
Ön kol Bilek Parmak Gözler
Uyluk Diz Bacak Ayak ve bileği
 OFİS ERGONOMİSİ
KENDİ KENDİNİ DEĞERLENDİRME ÇEKLİST
BÖLÜM C: ÇEKLİST

Bacak ve Sırt: Evet Hayır

Yeterli ayak boşluğunuz var mı ?
Evet Hayır
Sandalyeniz ayarlanabilir özellikte mi?
Ayaklarınız yere veya desteğe düz bir şekilde temas ediyor mu? Evet Hayır
Vücut uyluk açısı 90 dereceden fazla mı? Evet Hayır
Bel desteği var mı ve uygun kaviste mi? Evet Hayır
Sandalyenizle diz arkası arasında 3-10 cm. boşluk var mı? Evet Hayır

Baş ve boyun:
Monitörünüz uygun yüksekliğe ayarlanmış mı? (göz seviyesinde veya hafifçe aşağıda olmalı)Evet Hayır
Monitör tam karşınızda ve bir kol boyu uzaklıkta mı?
Dokuman tutacağı kullanıyorsanız bilgisayarın tam yanında mı yoksa monitörün önünde mi?Evet Hayır
Evet Hayır
 OFİS ERGONOMİSİ
KENDİ KENDİNİ DEĞERLENDİRME ÇEKLİST
Kol bilek ve el:
Klavye ve mouse bilekten hafif aşağıya ayarlanmış mı? Evet Hayır
Mouse ve klavye kullanırken bileklerde zorlanma hissediyor musunuz? Evet Hayır
Bilek destekliği kullanabilirsiniz? Evet Hayır
Mouse klavye seviyesinde mi? Evet Hayır
Omuzlarınız çalışırken gevşek mi? Evet Hayır

Gözler:
Evet Hayır
Monitörün konumu göz kamaştırıcı veya ışığı yansıtan bir yerde mi?
Kullanılan fontlar net okumaya uygun mu? Evet Hayır
Ortamda yeterli aydınlatma var mı? Evet Hayır

Diğer konular:
Sık kullandığınız araç gereç malzemeler kolay erişilebilir uzaklıkta mı? Evet Hayır
Gün boyunca yapabileceğiniz alternatif işleriniz var mı? Evet Hayır
Gün içinde küçük molalarla germe egzersizleri yapıyor musunuz? Evet Hayır
Ortam sıcaklık ve gürültü düzeyi uygun mu? Evet Hayır
Çalışma masası-birimi birden fazla kişi tarafından kullanılıyorsa kişiye göre Evet Hayır
ayarlanabilir mi?

Diğer öneri ve görüşler: .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARINDA RİSK FAKTÖRLERİ
Tekrarlayan hareket : Parmaklar & bilekler Klavye/tuş kullanımı
Statik çalışma : Beden, boyun, omuz Mouse, monitor, telefon
Zorlayıcı hareket : Ağır yük kaldırma
Kontakt stres : El bileği ve önkol Çalışma yüzeyi ile temas
Zorlayıcı postür : Boyun fleksiyonu, Monitor gereğinden aşağıda
Boyun ekstensiyonu Bifokal gözlük-lens
kullanımı
Boyun deviasyonu Telefon
Önkol rotasyonu, Mouse, klavyeye erişim
Bilek deviasyonu Mouse, klavyeye erişim
Ara vermeden sürekli (uzamış) çalışma
Zamanında iş yetiştirme kaygısı
Daha çok kazanma arzusu
Riskli çalışma koşulları:
Uygun olmayan ışıklandırma
Soğuk ortam (20-24-26 oC), Nem (%30-60)
Titreşim, Gürültü, Basınç, Elektromanyetik alan vb. fiziksel
olumsuzluklar
Kişisel özellikler:
İnsan ölçüleri
Yaş
Eğitim
Cinsiyet
Hamilelik
Solaklık
Psikolojik durum
Alkol kullanma
Sigara kullanma
 RİSKLİ OTURMA POZİSYONLARI

Sandalyede çok yüksekte oturmak (bel ve boyun injürisi),

Başın öne eğilmesi, (Boyun injüri)
Bel desteği olmadan oturmak (Bel ağrısı)
Kollar yıkarda çalışmak (omuz travması)
Bilek eğik pozisyonda çalışmak (bilek, omuz ağrısı)
Önkol desteği olmadan çalışmak (bel-omuz ağrısı)
Küçük sandalye
•Bacaklara giden kan akımını engeller, venöz göllenmeye yol açar
•Oturma yerinde normalden fazla baskı yapar ve konforu bozar
•İç organlara baskıya neden olur

Yüksek masa
•Bel desteğinin kullanılmasını engeller ve bel ağrısı ve injüriye neden olur
•Omugada oluşan gerilim nedeniyle sırtta gerilme ve injüriye neden olabilir
•Başı öne doğru zorladığı için boyun zedelenmelerine yol açabilir.
•Omuzu zorlar ve ağrıya neden olabilir.
•Genel vücut yorgunluğuna neden olabilir.
 Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.
Always keep the head aligned with the spine.
Always
Keep keep
upper armsthebetween
head aligned with20°
vertical and theforward.
spine.
Keepelbows
Keep upperatarms between
an angle vertical
between and
90° and 20° forward.
120°.
Keepforearms
Keep elbows at an angle
between between
horizontal 90°up.
and 20° and 120°.
Support the forearms.
Keep forearms between horizontal and 20° up.
Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.

İdeal oturma pozisyonu:

Support the forearms.

•Kalça, diz ve bilek açıları •Beden açısı 30 ° den •Üst kol yere 20 ° aşı yapmalı
90 ° daha fazla olmalı fazla olmamalı •Dirsek açısı 90° ila 120° olmalı
•Önkol yere 20 °- paralel durmalı
•Ön kol desteği olmalı

•Baş omurganın devamıdır.

•Bilek önkolun devamıdır.
 Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.
Always keep the head aligned with the spine.
Always
Keep keep
upper armsthebetween
head aligned with20°
vertical and theforward.
spine.
Keepelbows
Keep upperatarms between
an angle vertical
between and
90° and 20° forward.
120°.
Keepforearms
Keep elbows at an angle
between between
horizontal 90°up.
and 20° and 120°.
Support the forearms.
Keep forearms between horizontal and 20° up.
Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.

İdeal bakma açısı :

Support the forearms.

Çalışma yüzeyinde bakış açısı 10° ile 30° değişmelidir.

 BİLGİSAYARLA ÇALIŞMA ŞARTLARI

♥ Bilgisayarla çalışmada
bakış yönü
belge – ekran – masa
arasında sürekli değiştiğinde
oturma yeri olarak eksenden
dönebilen, yüksekliği
ayarlanabilir, kolçaklı ve
devrilmeye karşı güvenli 5
tekerlekli sandalyeler
kullanılmalıdır.

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı \ Yönetim Bilgi Sistemi Şube Md.

♥ Çalışma esnasında ayaklar ve bacaklar için
yeterli hareket alanı bulunmalı
ve çalışma yüzeyi yansıtma katsayısı % 30 – 50
olmalıdır.
♥ Çalışma masası sabit ise alt kenarının yerden
yüksekliği 68 cm, ayarlanabilir ise 64-74 cm
arasında olmalıdır.
♥ Klavye ortasının yerden yüksekliği 71-74 cm
olmalıdır.
♥ Sandalye ve arkalık yüksekliği otururken
kolayca ayarlanabilir olmalıdır.
♥ Oturma yüksekliği kolların mümkün olduğu
kadar az gergin
ve yatay olması sağlanmalıdır.
♥ Baldırın iç yüzeyine gelen basıncı azaltmak için
de ayakların
zemine veya ayak altlığına yeterince oturmasına
dikkat edilmelidir.
Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı \ Yönetim Bilgi Sistemi Şube Md.
♥ Dik oturma, omurgaya yaklaşık % 25 daha az yük
binmesini sağlar ve bir çok sırt problemini önler. Bu
sebeple personele doğru oturma pozisyonun önemi
aşılanmalıdır.

♥ Bilgisayar ekranının görüntü kalitesi, göz sağlığı

açısından çok önemlidir.
Ekrandaki yazı karakterlerinin büyüklüğü 2.6 mm’
nin altına düşmemeli, ekran tozlu kalmamalı ve
görüntüde titreşim olmamalıdır

♥ Ekrana bakış uzaklığı 50 – 70 cm. arasında

olmalıdır. Işık yansımasını minimuma indirebilmek
amacıyla ekranlar mümkünse pencerelere 90 derece
dik olacak şekilde yerleştirilmelidir.

♥ Ekranlarda siyah fon kullanmak, personelde koyu

bir tünele giriş etkisi yapabilir ve aydınlık ortamda göz
kamaşma etkisini de arttırır.

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı \ Yönetim Bilgi Sistemi Şube Md.

♥ Ekranın üst kenarı göz hizasında veya az aşağısında olmalı,
personel çalışırken başının eğmek veya geriye atmak
Bu durum boyun bölgesine uzun süreli statik yük getireceği
için rahatsızlıklara yol açılabilir.
♥Ekran –göz uzaklığı 45-60 cm olmalıdır.
♥Bazı araştırmacılar kırmızı ve koyu mavi ekranlardan sakınılmasını
salık veriyor. Kırmızı rengin hipermetropiye,koyu mavinin miyopiye yol
açtığı ileri sürülmektedir.

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı \ Yönetim Bilgi Sistemi Şube Md.

♥ Uzun süreli klavye kullanımında, kolların masa yüzeyinden aşağıda
kalması ve buna bağlı olarak
bileklerin sürekli masa kenarına dayalı tutulması,
bilek bölgesindeki sinirlere zarar verebilmektedir.
Kollar yazı yazarken, yere paralel tutulmalı ve
bilekler bükülmemelidir.

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı \ Yönetim Bilgi Sistemi Şube Md.

♥ Klavyenin yüzeyi parlamamalı, rengi
nötr olmalıdır. Nümerik tuşların telefon
düzeninde yerleştirilmiş olması,zihinsel
işlemlerin etkinliği için önemlidir.
♥ Uzun süreli mouse, kullanımı avuç içi,
parmak ve bilek sinirleri
zedeleyebilmektedir. Bu yüzden mouse
kullanımı minimuma indirilmeli, işlemler
mümkün olduğunca klavye ile
yapılmalıdır.
♥ Özellikle veri girişi gibi materyale
sürekli bakmayı gerektiren işlerde, baş
hareketini minimuma indirmek amacıyla
ekrana monte edilen doküman tutma
aparatlarını kullanılması,performansı
olumlu yönde etkiler.

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı \ Yönetim Bilgi Sistemi Şube Md.

 ♥ Sağlıklı bilgisayar çalışması için ofisteki gürültü
maximum 55 – 65 desibel, ortam ısısı 21 – 23 o C, nem
oranı % 45 – 55 olmalıdır.

♥ Bilgisayar çalışmasında ışık üst – yanlardan 45 o açıyla

gelmelidir, karşıdan gelen ışık gözleri rahatsız eder.

♥ 1 saatlik çalışma sonunda 5 – 10 dakikalık, 2 saatlik

çalışma sonunda 15 – 20 dakikalık dinlenme verilmeli, bu
süre ekrandan uzakta, mümkünse dinamik hareket içeren
bir şekilde değerlendirilmelidir.

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı \ Yönetim Bilgi Sistemi Şube Md.

 ♥ Lekeli veya tozlu gözlük camları görüşü engellediği gibi
yansımaya da yol açacağı için kullanılmalıdır.

♥ Çok göze çarpıcı veya şiddetli karşıt renk giysiler

ekrana rahatsız edici şekillerde yansıyabileceği için tercih
edilmemelidir.

♥ İş planlaması yapılırken çok uzun süreyle, kesintisiz

olarak veri girişi, vb. bilgisayar çalışması yapan
personelin monotonluk ve diyalog eksikliği sebebiyle
psikolojik rahatsızlıklar yaşayabileceği, göz önünde
bulundurulmalıdır

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı \ Yönetim Bilgi Sistemi Şube Md.

Ergonomi konusunun yer aldığı Mevzuat:
• 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu
• 4857 Sayılı İş Yasası

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği

2. Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik
3. Titreşimli aletle çalışma Yönetmeliği
4. Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
5. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği
6. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ile
İlgili Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik