Professional Documents
Culture Documents
KONU 7
PETROL ARAMA YÖNTEMLERİ
•Petrol aramak son derece zor, zahmetli ve masraflı bir iştir.
Yatırımların karşılanmama riski çok yüksektir. Petrol arama
çok disiplinli bir çalışmayı gerektirir. Ancak arama ve saha
geliştirme aşamasında en fazla görev jeolog ve jeofizikçilere
düşmektedir. Bugün petrol şirketlerinde en çok tercih edilen
kişiler yarı jeofizikçi-yarı jeolog olan kişilerdir.
•Jeolojik çalışmalar jeoloji harita alımı, stratigrafi
kesitlerinin ölçülmesi, yapısal ve tektonik araştırmalar,
fasiyes araştırmaları, porozite ve permeabilite tayini, organik
jeokimya, yeraltı haritalarının yapılması gibi saha ve
laboratuar araştırmalarını içerir.
•Magnetik, gravite ve sismik gibi jeofizik araştırmalar ise
arama, sondaj ve saha geliştirme esnasında kullanılırlar.
PETROL ARAMADA JEOFİZİK YÖNTEMLER
Petrol aramacılığında kullanılan çok sayıda jeofizik
yöntem olmakla birlikte bunlardan üç tanesi son derece
önemlidir:
1-MAGNETİK
2-GRAVİTE
3-SİSMİK
PETROL ARAMADA JEOFİZİK YÖNTEMLER
MAGNETİK METOD
•Kayalar içerisindeki mineraller yerin mıknatıslanma
kuvvetine bağlı olarak manyetik özellikler kazanırlar.
•Manyetik metodun amacı kayaların mıknatıslanma
özelliklerindeki farklılıklara dayanarak farklı kayaların
belirlenmesidir.
•Petrol aramalarında magnetik araştırmalarla belirli bir
sahadaki magnetik alanın şiddeti ölçülür.
•Bir bölgede magnetik alan şiddetindeki farklılıklar yerin
magnetik alanındaki değişimler ile o bölgede bulunan
kayaların hacim ve magnetik süseptibilite (geçirgenlik)
lerinin bir sonucudur.
•Bölgedeki yer magnetik alanı belli ise oradaki kayaların
magnetik şiddeti doğrudan ölçülebilir.
•Magnetik araştırmalar karadan, gemiden veya uçakla
yapılabilir. Magnetik alan şiddeti magnetometre ile
ölçülür.
•Magnetik araştırmalar petrol aramalarının ilk
aşamalarında gerçekleştirilir.
•Havza temelinin topoğrafyasını belirlemede
•Fayları belirlemede
•Magmatik veya metamorfik kayaların çökel
kayalardan ayrılmasında
•Volkanik kayaları, dayk ve enjeksiyonları, lav
akıntılarını belirlemede kullanılır.
MAGNETİK METOD
Dünyamız büyük bir mıknatıstır ve kendine özgü bir
magnetik alanı vardır. Bir mıknatısın kutupları arasındaki
kuvvet
A . M1 . M2
F=
r2
Formülü ile ifade edilir. Burada
F = İki kutup arasındaki kuvvet (Magnetik alan şiddeti)
A = Sabit
M1 ve M2 = Kutup şiddetleri
r = Kutuplar arasındaki mesafedir.
•Magnetik alan şiddeti birimi Gamma veya Oersted’dir.
1 Gamma = 10-5 Oersted’dir.
• 1 Oersted birim magnetik kutuba bir din’lik kuvvet tatbik
eden alan şiddetidir.
•Dünyanın magnetik alanı zaman içerisinde değişiklikler
gösterir. Bu değişimler anlık, günlük veya yüzlerce yıllık
olabilir. Güneşten kaynaklanan manyetik fırtınalar sonucu
gelişen günlük değişimler önemlidir ve magnetik
prospeksiyonlarda bu değişimler düzeltilerek etkileri
giderilmelidir.
•Bu düzeltmeler sonucunda o bölgedeki magnetik
fırtınalardan doğan anomaliler giderilerek jeolojik nedeni
olan anomaliler bulunmaya çalışılır.
•Ölçülen magnetik alan şiddeti bileşeni değerlerine göre
gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra bu değerler bir harita
üzerine konarak münhanili bir harita yapılır. Magnetik
alanın yatay ve çoğunlukla da düşey bileşeni ölçülür.
•Petrol aramaları ile ilgili magnetik çalışmalarda elde edilen
anomaliler genellikle arama yapılan havzanın temel
kayalarını oluşturan ferromagnezyen mineraller açısından
zengin magmatik veya metamorfik kayalardan ileri gelir.
Çünkü çökel kayaların magnetik süseptibiliteleri ve
süseptibilite farkları genellikle küçüktür. Bu nedenle çökel
kayalar magnetik anomali haritalarında bariz bir anomali
vermezler.
Kuzey Anadolu’nun manyetik haritası
PETROL ARAMADA JEOFİZİK YÖNTEMLER
GRAVİTE METODU
•Dünyamız tam ve homojen bir küre olsaydı yeryüzündeki
her kütleye eşit bir çekim uygulanacaktı. Ancak dünyanın
şekli ve yapısındaki farklılıklar nedeniyle farklı bölgelerde
farklı ivme değerleri ölçülmektedir. Gravite metodunun
amacı bu farklı ivme değerlerinin belirlenmesi ve buna
neden olan unsurların belirlenmesidir.
•İvme değerlerindeki farklılığın başlıca nedenleri şunlardır:
•Dünyanın dönmesi
•Bulunulan enlem
•Yükseklik
•Topoğrafya
•Jeolojik özellikler
•Gravite metodunda gravimetreler yardımı ile araştırılan
bölgede yerçekimi ivmesindeki değişimler ölçülür. İvme
birimi gal (Galieo) dır. 1 miligal 1/1000 gal’dir.
•Gravimetre ölçümleri iki nokta arasında deniz
seviyesine göre iki nokta arasındaki fark elde edilecek
şekilde yapılır. Daha sonra diğer faktörlerin bu değişime
etkileri ortadan kaldırılarak gravite anomalisine neden
olan jeolojik faktörler yorumlanmaya çalışılır.
•Eğer bir kaya kütlesinin yoğunluğu çevreye nazaran
büyükse pozitif, küçükse negatif anomalilere neden olur.
•Gravite haritaları çökel havzalarının genel mimarisini
anlamada kullanılırlar. Düşük yoğunluklu çökellerle
dolu olan çökel havzaları negatif anomalilerle belirgindir.
Yüksek yoğunluklu temel kayalarının oluşturduğu
yükselimler, sırtlar vb. ise pozitif anomalilerle
belirgindir.
•Gravite metodu ile bilhassa çevreye nazaran düşük
yoğunluklu tuz domları ve yüksek yoğunluklu resifler iyi
belirlenebilir.
Farklı jeolojik
ortamların
gravite ve
manyetik
kesitlerdeki
görünümü
Kuzey Anadolu’nun gravite haritası
PETROL ARAMADA JEOFİZİK YÖNTEMLER
SİSMİK METOD
•Sismik metod doğal ya da suni olarak yaratılan
titreşimlerin (deprem dalgası) kayalar içerisinden geçerken
uğradıkları değişimlerin incelenmesi esasına dayanır.
•Deprem dalgaları esas itibariyle ikiye ayrılır:
1- Cisim Dalgaları
•P dalgaları
•S dalgaları
2-Yüzey Dalgaları
•Rayleigh dalgaları
•Love dalgaları
CİSİM DALGALARI : P DALGALARI
•Hızları en fazla olan ve kayıt merkezine ilk gelen
dalgalardır.
•Titreşim hareketleri yayılma doğrultusundadır. Bu nedenle
boyuna dalgalar olarak da bilinirler.
•İçinden geçtikleri cisimlerin zerrelerini birbirine yaklaştırır
ve uzaklaştırılar. Bu nedenle kompresyon veya dilatasyon
dalgaları adı ile de anılırlar.
•Sıvı ve gaz gibi rijid olmayan maddeler içerisinden de
geçerler.
•Sismik araştırmalar genellikle P dalgaları yardımı ile yapılır
CİSİM DALGALARI : S DALGALARI
UZAKTAN ALGILAMA
Petrol aramada bilhassa başlangıç aşamasında kullanılan ve
son derece ucuz ve verimli bir yöntem olan uzaktan algılama
birkaç metre yüksekten üst atmosfer yüksekliğine kadar
yapılabilir. Petrol aramacılığında görsel, radar ve
multispektral yöntemler kullanılmaktadır.
UZAKTAN ALGILAMA : GÖRSEL YÖNTEM