PETROL JEOLOJİSİ

KONU 9
PETROL JEOLOJİSİNDE
KULLANILAN HARİTA ve KESİTLER
Petrol jeolojisinde kullanılan haritaların hemen hemen
tamamı yeraltı haritalarıdır ve kuyu verileri, jeofizik
veriler gibi az sayıdaki verilerle üretilirler. Bu nedenle
bu haritalarda yorum, veriye oranla daha ağırlıktadır.
Haritadaki yorumların gerçeğe yaklaşma oranı haritayı
yapanın bilgi ve tecrübesi ile doğru orantılıdır.
Yeraltı haritaları genellikle münhanili haritalardır ve
yapımı büyük ölçüde yoruma dayalıdır. Bir bölge
münhanilenirken münhanilenen yüzeyin özellikleri
bilinirse harita daha sıhhatli olacaktır.
AYNI VERİ İLE ANCAK FARKLI YORUMLARLA
ÇİZİLMİŞ MÜNHANİLİ HARİTALAR
YERALTI HARİTA ve KESİTLERİ

Yeraltı haritaları belli yüzeylerin ya da kaya birimlerinin

şeklini veya bazı karakteristik özelliklerini göstermek için
yapılırlar. Başlıca tipleri şunlardır:
•Yapı haritaları
•Enine kesitler
•İzopak haritaları
•Fasiyes haritaları
•Paleojeoloji, diskordans altı ve üstü haritaları
•Dahili özellik haritaları
•Hidrodinamik haritalar
YAPI HARİTALARI
•Jeolojik bir düzlemin deniz seviyesine göre konumunu
(yüksekliğini ya da derinliğini) gösteren haritalardır.
•Haritası yapılan jeolojik düzlem bir formasyon sınırı, bir
diskordans yüzeyi, bir fay bazen de bir zaman düzlemi
olabilir.
•Eğer zaman düzlemi haritalanacaksa elde çok iyi bir
zaman kontrolunun (karakteristik fosiller gibi) bulunması
gerekir.
•Bazı yapı haritaları, bölgesel eğimin kaldırılması ile
hazırlanırlar. Önce temel ya da haritalanacak yüzeyin
altında üniform bir seviye seçilerek bunun eğimi, haritası
yapılacak düzeyin eğiminden çıkartılır. Böylece
haritalanan yüzeyin birincil özellikleri anlaşılır.
YAPI HARİTASI ÖRNEĞİ
ENİNE KESİTLER

Petrol jeologları genelde 3 tür jeoloji enine kesiti kullanırlar:

1- Korelasyon enine kesitleri: Kuyular arasında stratigrafik
korelasyon yapmaya yarayan kesitlerdir.
2- Yapısal enine kesitler: Kaya birimlerinin kesit hatları
boyunca deniz seviyesine göre konumunu belirtmeye
yarayan klasik jeoloji enine kesitleridir.
3- Panel diyagramlar: Çok sayıda enine kesitin bir coğrafi
harita üzerine monte edilerek birbirne bağlanması ile çizilen
ve bir bölgenin özelliklerini 3 boyutta göstermeye yarayan
bir enine kesit türüdür.
KORELASYON KESİTİ
YAPISAL ENİNE KESİT
PANEL DİYAGRAM
İZOPAK HARİTALARI
•Eşkalınlık haritaları adı ile de bilinen izopak haritaları iki
referans düzlemi arasındaki gerçek kalınlığı gösterirler.
•Haritalanan birim bir formasyon, belli bir zaman diliminde
çökelen birim(ler), iki diskordans arasında yeralan
birim(ler), ya da ekonomik bir birim olabilir.
•İzopak haritaları genellikle haritalanan birimin üst
yüzeyinin düz bir düzlem olduğu varsayımı ile
yorumlanırlar. Bundan dolayı kalınlık değişimleri birimin
tabanındaki topoğrafyayı yansıtırlar.
•Bu yorumdaki yanılmaları önlemek için izopak haritaları
yapı ve fasiyes haritaları ile birlikte kullanılırlar.
İZOPAK HARİTASI ÖRNEĞİ
FASİYES HARİTALARI
•Fasiyes, yaşıt bir çökel topluluğun üç boyuttaki
karakteristiklerini anlatmak için kullanılan bir deyimdir.
Fasiyes kavramı litoloji, tabakalanma, ayırtman birincil
yapılar, fosiller gibi çeşitli karakteristikleri içerir.
•Bir kaya birimi için yapılacak lito ve biyofasiyes
haritaları ile o kaya biriminin belli bir zaman dilimindeki
değişimleri, çökeldiği ortamın fiziksel ve kimyasal
koşulları gibi petrol jeolojisi açısından son derece önemli
veriler elde edilebilir. Petrol jeolojisinde daha çok
litofasiyes haritaları kullanılır.
LİTOFASİYES HARİTALARI
Yaşıt çökeller içerisinde yeralan farklı litolojik toplulukları
göstermede kullanılan bir fasiyes haritasıdır. İki tipi vardır:
1-İzolit haritaları: Tek bir litolojinin (örneğin kumtaşı) net
kalınlığını gösteren haritalardır. Bir diğer türü ise litolojik
yüzde haritasıdır.
2- Oran haritaları: Seçilen bir bileşenin kalınlığının diğer
litolojilere oranını gösteren haritalardır. Genellikle üçgen
diyagramlar kullanılarak hazırlanırlar.
İZOLİT HARİTASI ÖRNEĞİ
ORAN HARİTASI ÖRNEĞİ
FASİYES ÜÇGENLERİ
PALEOJEOLOJİ HARİTALARI

•Paleojeoloji haritası bir bölgenin geçmişte belli bir

zamandaki jeolojisini gösteren bir haritadır.
•Örneğin bir bölgenin Üst Kretase jeoloji haritası o
bölgenin o dönemdeki yüzey topoğrafyasını, jeolojisini,
kayaların dağılımını, yapısını vb gösterecektir.
•Bu tanımdan da görüleceği gibi bir paleojeoloji haritası
eldeki veriler ışığında ancak hayali olarak çizilebilir. Bu
nedenle de gözleme değil, büyük ölçüde yoruma dayalı
bir haritadır.
PALEOJEOLOJİ HARİTASI ÖRNEĞİ
 DİSKORDANS ALTI ve ÜSTÜ
HARİTALARI
•Subcrop haritaları adı ile de bilinen bu haritalar
diskordans düzlemlerinin altındaki jeolojiyi gösteren bir
tür paleojeoloji haritalarıdır.
•Diskordans altı kapanlar petrol jeolojisinde önemli bir yer
tuttuğu için bu tür kapanların araştırılmasında diskordans
altı haritalarının önemi büyüktür.
•Diskordans üstü haritaları kurtbakımı haritaları olarak da
bilinir. Bunlar diskordans yüzeyini örten birimlerin
dağılımını gösteririler.
•Diskordans üstü ve altı haritaları birimlerin sıfır
çizgilerinin erozyonla mı yoksa çökelme ile mi ilişkili
olduğunu anlamakta kullanılırlar. Böylece kama biçimli
kapanların araştırılmasına yardımcı olurlar.
DAHİLİ ÖZELLİK HARİTALARI

Bu haritalar seçilen bir stratigrafi biriminin porozite, tane

boyu, matriks oranı gibi tanımlanabilir iç özelliklerinin
dağılımını göstermekte kullanılırlar.Başlıcaları şunlardır:
•Eşporozite haritaları :Rezervuar kayanın porozite dağılımını
gösteren haritalardır.
•Eşhacim haritaları: Porozite ve izopak haritalarının birleştirilmesi
yolu ile yapılan ve rezervuarın sıvı potansiyelini gösteren
haritalardır.
•Eşkonsantrasyon veya eştuzluluk haritaları: Formasyon suyunun
mineral muhtevasını gösteren haritalardır
•Eşpotansiyel haritaları: Kuyuların belli bir zamandaki verimlerini
gösteren haritalardır.
•Eşbasınç haritaları: Kuyularda yapılan basınç ölçümlerinin
formasyon içerisindeki dağılımını gösteren haritalardır.
HİDRODİNAMİK HARİTALAR

Yeraltısularının hareketi petrolün göçmesinde ve

birikmesinde en önemli faktördür. Hidrodinamik haritalar
sıvı hareketinin yönünü göstermek amacıyla yapılan
haritalardır.