Professional Documents
Culture Documents
Haydar BOYALI
Güneş enerjisi, güneşin çekirdeğinde meydana gelen füzyon süreci
ile açığa çıkan ışıma enerjisidir.
Güneş ile yeryüzü arasında ısı iletimi ışınım yolu ile olur.
Güneş enerjisi yeryüzüne, 10-5 µm den 104 µm ye kadar değişen
dalga boylarında, elektromanyetik dalgalar şeklinde ulaşır.
Güneş ışığının 10-1 µm ile 100 µm arasında kalan dalga boyları ısıl
ışınımı oluşturur.
Yeryüzüne ulaşan güneş enerjisinin yıllık ortalama değeri 1367
W/m² dir.
Yeryüzüne ulaşan ışınım miktarı insanlığın enerji gereksiniminin
20.000 katı kadardır.
Dünyamızda hayatın devam etmesini sağlayan enerjinin tümü
güneş kaynaklıdır.
Güneşin yapısında,
Hidrojen: 34%
Helyum: 64%
Oksijen: 1%
Oranında bulunmaktadır.
Dünyamızda hayatın devam etmesini sağlayan enerjinin tümü güneş kaynaklıdır. Örneğin rüzgar enerjisi, hidrolik santraller,
fosil yakıtlar ve diğer tüm enerji kaynakları güneşin dünyamızı değişik şekillerde etkilemesinin bir sonucudur.
Güneşin yapısında,
Hidrojen: 34%
Helyum: 64%
Oksijen: 1%
Oranında bulunmaktadır.
Dünyamız ile güneş arasındaki ısı alışverişi ışınım yolu ile gerçekleşmektedir. Güneş ile dünya arasında madde yoğunluğunun
yok denilecek kadar az oluşu ışınımın etkili olmasına sebep olur. Güneş enerjisinin ısıya dönüştürülmesi bu mekanizmalrın
doğru kullanılması ile mümkün olur.
ÇAPI : 1.390.000.000 m (Bir milyon üç yüz doksan bin km.) ÇAPI : 12.700.000 m
= 1.39 X 10 m
9
= 12.700 km
Mesafe : 149.500.000 km
(Yüz kırk dokuz milyon beş yüz
bin km)
RÜ
Yer yüzüne bir alıcı (Örneğin güneş
L EK TÖ
kollektörü) koyduğumuzda ancak O L
ŞK
güneş enerjisinin belirli bir miktarını NE
GÜ
alacaktır.
Güneş fotosentez süreci ile besin, elyaf ve yakıt gereksinimlerimizi
sağlar. Bunun dışında ileride anlatacağımız ısıl dönüşüm sistemleri ile
ısı ve elektrik ihtiyacına da karşılık verebilir. Güneş ışınımı atmosferden
geçerken hem şiddetinde azalma olur. Atmosferde bir kısım ışın önce
gazlar tarafında yutulur daha sonra tekrar saçılırlar.
200
180
160
140
AYLIK TOPLAM
120
DİFFUZ GÜNEŞ IŞINIMI
100
80 DİREKT GÜNEŞ IŞINIMI
60
40
20
0
AYLAR
Diffüz ışınların toplam ışına oranı bahar ve kış aylarında daha yüksektir. Yaz
aylarında bu oran giderek düşer.
Yaz dönümü sırasında kuzey kutbu güneşe doğru 23,5 ° eğimlidir. Kış dönümü sırasında bu durumun aksi bir etki
meydana gelir. Yani kuzey kutbu güneşten 23,5 ° bir eğimle uzaklaşır.
Yazın kuzey yarı küre güneşe daha dik hale gelir. Bu durum da günler uzar. Bu nedenle yazın Kuzey Kutup
dairesinde günlük güneş enerjisi değerleri daha yüksektir.
GÜN UZUNLUĞU BİRİMİ (h/gün) :
gün doğumundan gün batımına kadar güneş ışınlarının (Direkt, diffüz ve çevreden
yansıyan) geldiği süre, (Düzlemsel kollektörleri ilgilendirir)
Gün boyunca güneşten yalnız direkt ışınların geldiği süre olup odaklayıcı kollektörleri
ilgilendirir.
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünde (DMİ) mevcut bulunan 1966-1982 yıllarında
ölçülen güneşlenme süresi ve ışınım şiddeti verilerinden yararlanarak EİE tarafından yapılan
çalışmaya göre Türkiye'nin ortalama yıllık toplam güneşlenme süresi 2640 saat (günlük
toplam 7,2 saat), ortalama toplam ışınım şiddeti 1311 kWh/m²-yıl (günlük toplam 3,6
kWh/m²) olduğu tespit edilmiştir. Aylara göre Türkiye güneş enerji potansiyeli ve güneşlenme
süresi değerleri ise Tablo-1'de verilmiştir.
GÜNEŞ ENERJİSİ POTANSİYELİ
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünde (DMİ) mevcut bulunan 1966-1982 yıllarında ölçülen
güneşlenme süresi ve ışınım şiddeti verilerinden yararlanarak EİE tarafından yapılan çalışmaya göre
Türkiye'nin ortalama yıllık toplam güneşlenme süresi 2640 saat (günlük toplam 7,2 saat), ortalama
toplam ışınım şiddeti 1311 kWh/m²-yıl (günlük toplam 3,6 kWh/m²) olduğu tespit edilmiştir. Aylara
göre Türkiye güneş enerji potansiyeli ve güneşlenme süresi değerleri ise Tablo'da verilmiştir.
Tablo-2 türkiye'nin yıllık toplam güneş enerjisi potansiyelinin bölgelere göre dağılımı
kaynak: EİE genel müdürlüğü
Bölge Toplam güneş enerjisi GÜNEŞLENME SÜRESİ (saat/yıl)
(Kwh/m2-yıl)
G.Doğu anadolu 1460 2993
Akdeniz 1390 2956
Doğu anadolu 1365 2664
İç anadolu 1314 2628
Ege 1304 2738
Marmara 1168 2409
Karadeniz 1120 1971
Ancak, bu değerlerin, Türkiye’nin gerçek potansiyelinden daha az olduğu, daha sonra yapılan çalışmalar
ile anlaşılmıştır. 1992 yılından bu yana EİE ve DMİ, güneş enerjisi değerlerinin daha sağlıklı olarak
ölçülmesi amacıyla enerji amaçlı güneş enerjisi ölçümleri almaktadırlar. Devam etmekte olan ölçüm
çalışmalarının sonucunda, Türkiye güneş enerjisi potansiyelinin eski değerlerden %20-25 daha fazla
çıkması beklenmektedir.
Ancak, bu değerlerin, Türkiye’nin gerçek potansiyelinden daha az olduğu, daha sonra yapılan
çalışmalar ile anlaşılmıştır. 1992 yılından bu yana EİE ve DMİ, güneş enerjisi değerlerinin daha
sağlıklı olarak ölçülmesi amacıyla enerji amaçlı güneş enerjisi ölçümleri almaktadırlar. Devam
etmekte olan ölçüm çalışmalarının sonucunda, Türkiye güneş enerjisi potansiyelinin eski
değerlerden %20-25 daha fazla çıkması beklenmektedir.
EİE verilerine göre, Türkiye’de güneş enerjisinin en yaygın kullanımı sıcak su ısıtma sistemleridir.Halen
ülkemizde kurulu olan güneş kollektörü miktarı 2007 yılı için 12 milyon m2 civarındadır. Çoğu Akdeniz ve Ege
Bölgelerinde kullanılmakta olan bu sistemlerden yılda yaklaşık 420 bin TEP ısı enerjisi üretilmektedir. Yıllık
üretim hacmi 750 bin m² olup bu üretimin bir miktarı da ihraç edilmektedir. Bu haliyle ülkemiz dünyada kayda
değer bir güneş kollektörü üreticisi ve kullanıcısı durumundadır.
3 ELEKTRİK ÜRETİMİ
4 ENDÜSTRİYEL PROSELER
• AKTİF SİSTEMLER
• PASİF SİSTEMLER
• HİBRİT SİSTEMLER
Güneye bakan camlar büyük olmalıdır. Mümkünse
kuzey cephede cam olmamalıdır.
Pasif mimari uygulanması halinde ayrıca binanın;
ısıtma enerjisinin %90’ının güneş enerjisi ve iç ısı
kazançları ile sağlanacak şekilde yalıtımı yapılır,
Yazın güneş enerjisinin içeri girmesini önleyecek
gölgelikler yapılmalıdır.
GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ISITMADA OLUŞABİLECEK DURUMLAR
http://canmetenergy.nrcan.gc.ca/eng/renewables/solar_thermal/publications.html
2 G.E İLE SOĞUTMA
• AKTİF SİSTEMLER
• PASİF SİSTEMLER
• HİBRİT SİSTEMLER
TMMOB MAK. MÜH. ODASI GÜNEŞ ENERJİSİ SİSTEMLERİ SEMPOZYUMU VE SERGİSİ - 2003
http://www.airah.org.au/downloads/
Sıvı absorbsiyonlu soğutma çevrimi genel
olarak buhar sıkıştırmalı soğutma çevrimine
benzer. Ancak buhar sıkıştırması için kullanılan
kompresör yerine termik kompresör adı
verilen bir sistem kullanılmaktadır.
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Güneş Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi – 2003 (BÜYÜKALACA-YILMAZ)
SCHUCO ABSORBSİYONLU SOĞUTMA
ÜNİTESİ
•Evaparatörde (Buharlaştırıcı) düşük basınçtaki soğutucu akışkan buharlaşarak çevreden ısı alır.
•(Absorver (soğurucu) içerisinde oluşan buhar soğrularak açığa çıkan ısı dışarı atılır. Bu sayede
daha fazla soğutucu akışkan su içerisinde absorve edilir.
•Isıtıcıda soğutucu akışkana ısı transferiyle bu akışkan buharlaştırılır.
•Yoğuşturucuda (kondansör) soğutucu akışkandaki ısı alınarak yoğuşturulur.
SCHUCO GÜNEŞ ENERJİSİ İLE SOĞUTMA PRENSİP ŞEMASI
Bu sistemde iklimlendirme havası direkt şartlandırılır. Dış hava neminin düşük olduğu
yerlerde etkili olarak kullanılabilir.
3 ELEKTRİK ÜRETİMİ
• FOTOVOLTAİKLER
(GÜNEŞ PİLLERİ)
• GÜNEŞ KULELERİ
Bir solar hücre 6 katmandan oluşur.
1. Anti reflektör kaplama
2. Ön kontak katmanı
3. n tip katman
4. N-p ayırıcı katman Ortalama olarak 0,4 kWh/gün.m²
5. p tip katman enerji Üretimi yapılabilir
6. Arka kontak katmanı
n tip katmanda elektron fazlası, p tip katmanda elektron eksikliği vardır. Güneş ışınları PV modülü
üzerine düştüğünde ışınlardaki fotonların enerjisi n tip katmanda yutulur. n tip katmanda bulunan
elektronlar yutulan enerji nedeni ile hareketlenerek serbest duruma geçerler ve p tip katmana doğru
akarak p tip katmandaki boşlukları doldurmaya çalışırlar. Bu durum bir elektrik akımı oluşturur.
http://www.cel-f-solar.com/howpv.php
Tri-Si ingotlar.
SİLİKON ELDE ETME İŞLEMİ
Enerji kaynağı 5 milyar yıl dan daha fazla tükenmeyecek. Enerji kaynağı görece olarak düşük yoğunluklu
Zararlı emisyon yok. Küresel iklim değişikliğine sebep Yüksek ilk yatırım maliyeti.
olmuyor.
İşletme giderleri düşük. Depolama işlemi zordur ve güvenliği azdır.
Hareketli parça yoktur. Yaygın bir şekilde kullanılması ve kurulması için bir sistem
geliştirilememiştir.
Uzun ömür >20 yıl Ekonomik bir enerji depolama sisteminden yoksundur.
Çabuk kurulur.
http://thefraserdomain.typepad.com/energy/images/molten_salt_system.jpg
Akdeniz bölgesinin uydu tarafından derlenmiş verilerle oluşturulmuş direkt ışınım atlası.
Bu atlasta görüleceği gibi Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi yoğunlaştırıcı kollektörlerle
elektrik enerjisi üretmek için verimli bölgelerdir.
http://www.sandia.gov/news/resources/releases/2006/i Kramer Junction - US
mages/solar-tower.jpg
Stirling Motoru.
Elde edilen bu
mekanik hareket
elektrik enerjisine
dönüştürülerek
sisteme aktarılır.
Avusturalya’da yapılması planlanan 200 MW elektrik üretimi yapacak solar baca
• ENDÜSTRİYEL SU ISITMA
• DİSTİLASYON
• ENDÜSTRİYEL KURUTMA
ENDÜSTRİ SEKTÖRÜ PROSES ISI DERECESİ (°C)
YİYECEK VE İÇECEK SEKTÖRÜ Kurutma 30-90
Yıkama 40-80
Pasterizasyon 80-110
Kaynatma 95-105
Sterilizasyon 140-150
Isı sağaltımı 40-60
TEKSTİL ENDÜSTRİSİ Yıkama 40-80
Beyazlatma 60-100
Boyama 100-160
KİMYA ENDÜSTRİSİ Kaynatma 95-105
Distilizasyon 110-300
Çeşitli kimyasal işlemler 120-180
TÜM SEKTÖRLER Kazan besi suyu ön ısıtma 30-100
Üretim ortamlarının üretilmesi 30-80