ORTAÖĞRETİM KİMYA

12.SINIF 3.ÜNİTE: ORGANİK

BİLEŞİKLER

1
 1.BÖLÜM:
HİDROKARBONLAR

2
AROMATİK BİLEŞİKLER

3
AROMATİK BİLEŞİKLER
(Arenler)

4
 AROMATİK BİLEŞİKLER
• Aroma sözcüğü Latince’de hoş koku
demektir. Aromatik terimi buradan
gelmektedir. Aslında aromatik bileşiklerin
hepsi hoş kokulu değildir. Aromatik
bileşiklerin temel çıkış maddesi benzendir
(C6H6).
• Aromatik bileşik denince; benzen ve
türevleri anlaşılır. Halkalı bileşiklerdir;
ancak her halkalı yapıdaki organik madde
aromatik değildir. Aromatik maddelerin
özellikleri şöyle sıralanabilir:
5
• Benzen halkasında 6 tane karbon atomu
birbirlerine halka şeklinde bağlanmışlardır,
dolayısıyla aromatik bileşikler en az 6
karbonludur. Karbonlar arasında bir
atlayarak çift bağ vardır. Her karbon
atomuna bir hidrojen bağlanmıştır.
Esasında karbonlar arasındaki her bir bağ
hem tekli hem de çiftli bağdır. Bu yapıya
rezonans yapı denir.
• Benzen, yer değiştirme reaksiyonları verir.

6
• Benzen halkasına birden fazla aynı grup
bağlandığında adlandırma numaralamayla
da yapılabilir.
• Benzen halkasına bağlı olan atom ya da
grupların öncelik sırası vardır. Benzen
halkasına birbirinden farklı gruplar
bağlandığında; önceliği olan atom ya da
grubun bağlı olduğu karbon atomuna 1
numara verilir.

7
 BENZEN BİLEŞİĞİNDE
REZONANS
• Rezonans, birleşim demektir.
• Benzenin yapısında bulunan karbon
atomları arasında 3 tane tekli, 3 tane ikili
bağ vardır. Ancak sinyallerde buna dair
farklı bir sinyal alınmamıştır. Şu bağ
teklidir, şu bağ ikilidir diye bir sinyal
yakalanmadığından “Benzen üçünün de
birleşimidir.” diye düşünülmektedir.

8
• Deneysel olarak bağ uzunlukları tespit
edilebilmektedir. C–C ve C=C uzunlukları
bellidir ve farklı uzunluktadırlar. Benzende
ise sinyallerde görülen bağ uzunlukları
eşittir. 3 adet tekli, 3 adet ikili bağların
hepsi özdeştir. Bundan dolayı benzen açık
formülünün iki farklı gösterimi vardır.
«Benzen bu ikisinin birleşimidir.» diye
düşünülmektedir.
• Rezonans, maddelerin karakteristik
özelliğidir.
9
10
11
12
13
Diğer Önemli Aromatik Bileşikler

14
15
16
17
18
AROMATİK BİLEŞİKLER

AYT
ÇIKMIŞ SORULAR

19
E 2021-AYT 12.SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

20
C 2017-LYS2 (12.SINIF KİMYA
3.ÜNİTE 1.BÖLÜM)

21
B 2013-LYS2 (12.SINIF KİMYA
3.ÜNİTE 1.BÖLÜM)

22
D 2010-LYS2 (12.SINIF KİMYA
3.ÜNİTE 1.BÖLÜM)

23
HİDROKARBONLARLA İLGİLİ
PROBLEMLER

AYT
ÇIKMIŞ SORULAR

24
 OKUMA PARÇASI
KEKULE (1829–1896)’NİN RÜYASI
VE BENZEN HALKASININ KEŞFİ
• Kekule’nin rüyasındaki gibi sadık rüyalarla
ortaya çıkan bilimsel buluş ve keşifler,
hem ruhun hem de kaderin varlığına delil
teşkil eder. Birçok keşif ve buluşun
temelinde sadık rüyada verilen mesajlar
vardır. Friedrich August Kekule, Alman
kimyacıdır. Şöyle bir rüya gördüğünü
anlatıyor:
25
• “Sandalyemi ateşe doğru çevirip
uyuklamaya başladım. Atomlar gözümün
önünde zıplayıp duruyordu. Küçük atomlar
mütevazı bir tavırla arka plana
çekilmişlerdi. Küçük atomlardan başka
daha büyük şekiller de görüyordum. Yılana
benzer hareketlerle eğilip bükülen uzun
zincirler vardı. Birden yılanlardan biri kendi
kuyruğunu ağzına aldı ve bu halka, alay
edercesine gözlerimin önünde döndü.
Yıldırım hızıyla uyandım.”

26
• Kekule’nin rüyası, Bilim ve Teknik
Dergisi’nin Ağustos 1972 sayısının 8.
sayfasında “Rüya Görerek Başarıya
Ulaşın” yazısında yayımlanmıştır.

27
 OKUMA PARÇASI
KEKULE’NİN RÜYASINDA
BENZEN HALKASINI
KEŞFETMESİ BİR ANDA
ULAŞILAN BİR BAŞARIDIR
• İlmî çalışmalarda başarıya ulaşmada iki
yol vardır:
• Birincisi; düşünmek, ezberlemek, fikri
çalıştırmaktır. Bu; zamanla olanıdır.
28
• İkincisi; sezgi adını verdiğimiz bir anda
ulaşılan başarıdır. Bu da iki kısımdır: Birisi
kesbî ilhamla olanı, diğeri o branşta
çalışmadan ilhamla olanıdır.
• Kesbî ilhamla olanı; çalışmakla, tecrübeyle
ama çalışmanın sonucunda değil de farklı
bir zamanda elde edilenidir. Rüyada
Kekule’nin benzen halkasını keşfetmesi,
Bohr’un atom modelini bulması buna
örnektir.
29
• Bir anda ulaşılan başarının ikincisi, o
branşta çalışmadan gelen ilhamdır.
Herkes potansiyel olarak buna açık var
edilmiştir. Bu yolda; peygamberler,
doğruluktan şaşmayan akıl sahipleri ve
temiz duygu, temiz düşünce taşıyan kalp
sahipleri vardır. Bu başarı; mevhibeiilahiye
olarak verilir.

30