•t m m o b•e l e k t r i k m ü h en d i s l e r i o d a s ı•i z m i r ş u b e s i•

AG TESİSLERİNDE SEÇİCİLİK
(SELEKTİVİTE)
06.10.2005

Elk. Y. Müh. Taner İRİZ

•t m m o b•e l e k t r i k m ü h en d i s l e r i o d a s ı•i z m i r ş u b e s i•

GİRİŞ
 Elektrik tesislerinde, arızalı yerin sağlam
kısımlardan, olabildiğince çabuk ayrılması
gerekmektedir. Aksi takdirde arıza sırasında
oluşacak kısa devre akımları, tesis öğelerini ısıl ve
dinamik yönden zorlar. Arızalı yerin seçilerek devre
dışı bırakılmasına seçici (selektif) koruma
denmektedir. Bu sırada tesisin diğer bölümlerinde
normal işletme devam etmelidir. Gelişmiş ülkelerde
selektif koruma, elektrik projelerinin önemli bir
bölümünü oluştururken, ülkemizde bu konu
genellikle göz ardı edilmektedir.

06.10.2005 AG Tesislerinde Seçicilik 2

•t m m o b•e l e k t r i k m ü h en d i s l e r i o d a s ı•i z m i r ş u b e s i•

SİGORTALARDA SEÇİCİLİK:
 Buşonlu (D tipi) ya da bıçaklı (NH tipi) sigortalarda
seçicilik kolayca gerçeklenir. Art arda gelen iki
sigortanın nominal akımları arasında In1>1,6×In2
koşulu varsa, bu iki sigorta arasında selektivitenin
sağlandığı söylenebilir.

Şekil 1

06.10.2005 AG Tesislerinde Seçicilik 3

•t m m o b•e l e k t r i k m ü h en d i s l e r i o d a s ı•i z m i r ş u b e s i•

MİNYATÜR KESİCİLERDE (MCB) SEÇİCİLİK:

 Minyatür devre kesicileri (*)
ise şekil 2 deki
karakteristikleri gereği ve
tek kutuplu hata akımları
kesicinin açma akımından
fazla olduğu için selektif
çalışamazlar.
 1 no'lu MCB'nin, C tipi
seçilmesinin ya da 2 no'lu
MCB'ye göre anma
akımının yüksek olmasının Şekil 2
selektiviteye hiçbir katkısı
yoktur.
* Ülkemizde MCB'ye minyatür devre kesici yerine anahtarlı otomatik sigorta denmektedir.
06.10.2005 AG Tesislerinde Seçicilik 4
•t m m o b•e l e k t r i k m ü h en d i s l e r i o d a s ı•i z m i r ş u b e s i•

KOMPAKT ŞALTERLERDE (MCBB) SEÇİCİLİK

 MCCB'lerde seçicilik için akım zaman eğrilerinin
çakışmaması ve ∆t >70 ms olması önerilir.

Şekil 3

06.10.2005 AG Tesislerinde Seçicilik 5

•t m m o b•e l e k t r i k m ü h en d i s l e r i o d a s ı•i z m i r ş u b e s i•

ÖRNEK
 Şekil 4'te ülkemizdeki çok katlı binalarda bulunan
herhangi bir daireye ilişkin kolon şeması
görülmektedir. Her üç kademede de MCB
olduğundan seçicilik söz konusu değildir. Şekil 5'te
gelişmiş ülkelerdeki bir uygulama yer almaktadır.

Şekil 4: Tipik Türkiye uygulaması

06.10.2005 AG Tesislerinde Seçicilik 6

•t m m o b•e l e k t r i k m ü h en d i s l e r i o d a s ı•i z m i r ş u b e s i•

ÖRNEK
 Şekil 5'te Kademe I'de S tipi 300 mA eşik değerli RCD ve E tipi selektif
kesici kullanılmaktadır. Kademe II'de B tipi MCB kaldırılmıştır. Kademe
III'te herhangi bir değişiklik yoktur. Böylece Kademe III'teki MCB'lerle
Kademe I'deki E tipi kesici ve Kademe II'deki 30 mA RCD ile Kademe
I'deki 300 mA S tipi RCD arasında selektivite(**) sağlanmıştır. İstenirse
Kademe II'deki RCD de kaldırılabilir. Bu durumda her birŞekil 5
linyeye ya da
linye grubuna ayrı ayrı RCD konmalıdır.

** MCB'lerde olduğu gibi RCD'ler arasında da selektivite yoktur. Kademe I'deki RCD'nin 300 mA ve Kademe II'deki RCD'nin 30
mA olması tam seçicilik için yeterli değildir. Ancak seçiciliğin sağlanması için, S tipi RCD'ler ile genel tip RCD'ler seri bağlı olarak
kullanılabilir. S tipi RCD'lerde 1 s'yi aşmayan çalışma sürelerine izin verilebilir. Böylece S tipi RCD'ler, genel tip RCD'lere daha
erken çalışabilmeleri için fırsat tanırlar.

06.10.2005 AG Tesislerinde Seçicilik 7

•t m m o b•e l e k t r i k m ü h en d i s l e r i o d a s ı•i z m i r ş u b e s i•

ÖRNEK
 Şekil 6'da E tipi bir selektif
kesicinin akım zaman eğrisi
görülmektedir.
 Sigorta, minyatür kesici ve
kompakt şalterlerin karışık
kullanılması durumunda ise
hem kısa devre hesabı,
hem de koruma
elemanlarının akım zaman
eğrileri incelenerek seçicilik
analizi yapılmalıdır. Bu
analizi yapacak bilgisayar
programları mevcuttur.

06.10.2005 AG Tesislerinde Seçicilik 8

•t m m o b•e l e k t r i k m ü h en d i s l e r i o d a s ı•i z m i r ş u b e s i•

YARARLANILAN KAYNAKLAR
 1. Elektrik Tesislerinde
Topraklama Yönetmeliği
Uygulama Kitabı, 2002
Prof. Dr.İsmail Kaşıkçı,
ISBN: 975 97704 0 1 5
 2. IEC Standartları Işığında
Uygulamada Elektrik
Tesisatçılığı kitabı, Prof. Dr.
İsmail Kaşıkçı (basım
aşamasında)

06.10.2005 AG Tesislerinde Seçicilik 9