c
 c   c 





c
 c
c 



 
TURBOŞARJ
Turboşarj, motorun gücünü arttırmak amacı ile
yapılmış bir hava körüğüdür. Motorlarda boşa giden
eksoz gazlarının enerjisiyle çalışmaktadır.

Eksoz gazının basınç, ısı ve hız şeklinde boşa giden

bu enerjisinden faydalanılmış olup tabii emişli
motorları aşırı doldurma fikri 1930·lu yıllarda yarış
arabalarında kullanılmaya başlamış ve günümüz
motorlarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Eksoz gazları ile tahrik edilen bir hava körüğü olup
silindirlere aşırı hava doldurmaktadır.

Motorlarda güç silindirlere alınan hava ve

püskürtülen yakıtın miktarına bağlı olduğundan,
silindirlere aşırı doldurma yapmak motor gücünü
yaklaşık % 30-40 arttırır ve aynı zamanda motorun;

 Yüksek rakımda güç kaybını önler

 Yüksek motor torku
 Sessiz çalışma
 Daha iyi yanma
 Daha az hava kirliliği
Turboşarj, motor eksoz manifoldu üzerine
yerleştirilmiş olup hareketini, eksoz gazının
enerjisinden alarak çalışır.
Eksoz manifoldundan çıkan eksoz gazları turboşarjın
türbin çarkını çevirir.
çevirir. Türbinde aynı mile bağlı
bulunan kompresör çarkını çevirir ve bir vantilatör
gibi görev yapan kompresör motorun silindirlerine
daha fazla hava basar.
basar.
Basılan bu fazla hava daha çok miktardaki yakıtın
verimli bir şekilde yanmasını sağlamakta ve böylece
tabii emişli motora nazaran daha fazla güç elde
edilmektedir. Türbinin devri motor devri ve yükü ile
kontrol edilir.
Atmosfer basıncı deniz seviyesinde normal sıcaklıkta
1.033 kg/cm2 dir. Ancak atmosfer basıncı deniz
seviyesinden yukarılara çıkıldıkça azalır (10.000 m·de
0.35 kg/cm2).

Türbin devri, deniz seviyesinden itibaren her 300

metrelik rakım (irtifa) artışı için 1400 d/d artar.
Günümüzde kullanılan turboşarj devirleri yaklaşık
50.000 ile 130.000 d/d arasındadır.
 TURBOŞARJIN YAPISI VE PARÇALARI

Turboşarj, türbin, yatak kutusu ve kompresör olmak

üzere üç kısımdan meydana gelir. Yatak kutusunun
bir yanında kompresör, diğer tarafında türbin vardır.
Türbin ve kompresör çarkı aynı mile bağlıdır. Yatak
kutusunda bulunan yataklar burçlu olup motor yağı
ile yağlanırlar.
Türbin : Eksoz gazı ile karşılaşan ve eksoz manifoldu
üzerine bağlanan bölüm olup muhafazası pik
dökümdür. Türbin kanatları volfram dan yapılmıştır.
Türbin mili, türbin çarkı ile yekpare olup, hassas
işlenerek balanslanmıştır.
ompresör : ompresör çarkı, alüminyum· dan
ompresör:
yapılmış olup türbin miline somun ile bağlıdır
bağlıdır.. Hassas
işlenerek balanslanmış olup muhafazası alüminyum
dan yapılmıştır.
yapılmıştır.
Yatak kutusu : Türbin milinin yataklanmasını sağlar
ve türbin muhafazası ile kompresör muhafazasını
birbirine bağlar. ullanılan yataklar metal olup
yüzücü tiptir. Radyal ve aksiyal hareketlerle çalışırlar.
Ayrıca metal sızdırmazlık segmanlarıda kullanılır.
Yatakların yağlanması basınçlı motor yağı ile olup
yağ dönüşü karteredir.
Motor çalışmaya başlar başlamaz, eksoz
manifoldundaki eksoz gazları turboşarj içindeki
türbine sevk edilir.

Türbin kanatları arasından geçerek eksoz

sisteminden dışarı çıkan eksoz gazlarında bulunan
enerji türbini döndürmeye başlar. ompresör
kanatları türbin ile aynı mil üzerinde bağlı olduğu
için kompresörün kanatları da dönmeye başlar.
ompresör kanatları havayı merkezden alıp çevreden
verdiği için emme manifoldunda bir basınç
yükselmesi meydana gelir. Hava ² yakıt karışımına
daha fazla yakıt ilave edilince eksoz gazlarına daha
fazla enerji verilmiş olur. Eksoz gazlarındaki artan
enerji sebebi ile türbinin dönüş hızı artar ve
kompresör kanatlarının dönüş hızı da artmış olur.
ompresör dönüş hızının artması ise motora daha
fazla hava verilmesini sağlar.
Motorun yükü arttığı zamanda eksoz gazları yine
daha fazla enerji kazanmış olacağı için türbin ve
kompresör kanatlarının da hızı artar.

Motor yükü azalınca veya motor devri düştüğü zaman

eksoz gazlarının enerjisi azalacağı için kompresör
kanatları motora daha az hava gönderir.
Değişken zamanlı turbo (VTG) teknolojisi
Değişken zamanlı turbolarda yüksek basınçlı eksoz
gazları, yönlendirici kanatlar (flap) sayesinde
motorun devir gücüne bağlantılı olarak turbin
pervanelerine yönlendirilmektedir. Diğer bir deyişle
flaplar sayesinde turbin içindeki basınç azaltılıp
çoğaltılmaktadır. Örneğin düşük motor devirlerinde
flaplar kapanmakta ve yüksek basınçta eksoz gazları
turbin pervanesinin merkezine yönlendirilmektedir.
Böylelikle alçak devirlerde turbo basıncı artmakta ve
yüksek tork elde edilmektedir. Motor devri arttıkça
flaplar açılmakta ve bu sefer eksoz gazlarının turbin
pervanesinin merkezinde dışarıya doğru üflemesini
sağlamaktadır. Böylelikle turbonun basıncı değişken
zamanlı flaplar sayesinde artıyor ve turbodan
istenilen performans fazlasıyla alınarak yanında
yüksek yakıt ekonomisi sağlanmaktadır.
Değişken zamanlı turbolarda (VTG) teknoloji çok
yüksek olup zamanlama ayarı şu an için vakum
kontrollü algılayıcılar sayesinde yapılmaktadır.
Ancak ileride zaman ayarlayıcıların tamamen
elektronik kontrollü olması için çalışılmaktadır.
Günümüzde ilk olarak binek arabalarında kullanılan
VTG teknolojisi yeni yeni ağır dizellerde başarılı
olarak kullanılmakta ve çok iyi neticeler
vermektedir.
ACTUATÖR / WESTEGATE
Turboşarjın Soğutulması
Manifold Basıncının Ölçülmesi