ARALIN 3.

1: Filipino Modyul

GRAMATIKA/RETORIKA:
PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Mga layunin:
1.Nakikilala ang pagkakaiba ng gamit ng mga
sangkap sa maayos na pagpapahayag ng
saloobin, pagbibigay kahulugan, layunin at
intensyon
2. Napapahalagahan ang paraan ng pagbigkas
ng mga salita ayon sa wastong diin, haba, tono
at antala
3. Nakapagbibigay paliwanag sa mga naging
sagot sa bawat gawain bilang pagsasanay
Panimula:
Sa alinmang wika, mahalaga ang mga
tunog. Makabuluhan ang mga tunog
sapagkat napag-iiba-iba nito ang kahulugan
ng salita. Bukod sa pagkilatis sa tunog, may
iba pang paraan upang makilala ang
kahulugan ng salita o pahayag gayundin ang
layunin, intensyon, at saloobin ng
nagsasalita.
Basahin nang wasto ang mga salita at
pahayag batay sa bantas na ginamit.
A. 1. Totoo? Maganda siya? 3. Mahal ka niya?
Totoo! Maganda siya. Mahal ka niya.

2. Magagaling? Sila?
Magagaling sila.
B.1. May bisita tayo bukas? 2. Ikaw ang may-sala sa nangyari?
May bisita tayo bukas. Ikaw ang may-sala sa nangyari.
Sagutin:
1. Ano ang pagkakatulad ng mga pahayag sa A1 at A2?
Ng mga pahayag sa B1 at B2?
2.Paano naman nagkakaiba ang mga pahayag sa A1
at a2? Ng mga pahayag sa B1 at B2?
3.Ipaliwanag ang kahulugan, layunin, sitwasyon, o
saloobing nais ibigay ng bawat pahayag.
Pagpapayamang Pangkomunikatibo
Sa pagsulat, makikilala ang kahulugan ng salita o pahayag sa
tulong ng mga bantas tulad ng tuldok, tandang pananong, o tandang
padamdam.
Sa pasalitang pakikipagkomunikasyon, matutukoy ang
kahulugan, layunin, o intensyon ng pahayag ng nagsasalita sa
pamamagitan ng ponemang suprasegmental o ng mga tono, haba,
diin, at antala sa pagbigkas at pagsasalita. Higit nitong napapalinaw
o nadaragdagan ang kahulugan ng mga ponemang segmental na
bumubuo sa mga salita. Tulad ng pag-awit, may tono rin sa
pagsasalita: mababa, katamtaman, at mataas.
 halimbawa:
3_
1. 2 ga 2. 3
ta la
1 2
la ta 1
ga

3_
3. 2 pon 4. 3
ka ha
1 2
ha ka 1
pon
Mga gabay na tanong:
Bago ang talakayan, aalamin na muna natin ang ibig sabihin
ng Ponemang Suprasegmental at ano ang pinagbubuhatan ng
salitang ito upang lubos na maunawaan natin ang aralin.
1. Ano ang ponema?
2. Ano ang kahulugan ng suprasegmental?
3. Ano naman ang ibig sabihin ng segmental?
Alam mo ba na….
Ang Ponolohiya ay tumutukoy sa pag-aaral sa mahahalagang
tunog na nagbibigay kahulugan sa pagsambit ng salita na
nagpapabago sa kahulugan ng mga salitang halos
magkakatulad ang kaligirang baybay.
Sa Ponolohiya o palatunugan, lahat ng pamamaraan ay
ginagamit sa pagsusuri at pag-aanalisa ng mga tunog sa
maagham na paraan.
Ang ponema ay tumutukoy sa anumang yunit ng mga tunog o pagbigkas na
taglay ang kahulugan samantalang graphemes naman ang tawag sa
pagsulat ng salita ayon sa tuntunin ng asimilasyon.
Ponema ang tawag sa yunit ng tunog o pinakamaliit na bahagi ng wika na
may kahulugang tunog. Makahulugang yunit ng tunog na nagpapabago sa
kahulugan ng isang salita. Ito ay kaiba sa morpema na kung saan ay
tumutukoy sa pinagsama-samang tunog upang makabuo ng salita. Ang
morpema ay tinatawag na pinakamaliit na yunit ng salita.
Ang salitang “Ponema” ay mula sa salitang Griyego na
“Phoneme” na nangangahulugang makatuturang tunog at ng
“Phone”na nangangahulugang salitang tinig (boses) na
naaasimila sa wikang Filipino bilang Ponema.
Ang segmental ay tinatawag na makahulugang tunog
samantalang ang suprasegmental ay tinatawag na pantulong
sa ponemang segmental na ang tinutukoy na ginagamit bilang
pantulong ay ang tono (Pitch), haba (Length), diin (Stress), at
antala (Juncture)

4/9/2019
Halimbawa:

Sa pagluluto natin ng Sinigang Baboy, alin kaya dito ang

maihahalintulad sa tunog o ponema?Alin ang pinakaprinsipal na
sangkap o ang segmental at alin naman ang pantulong sa
segmental o ang suprasegmental?
•Ang ponema rito ay ang sinigang, ang pinakaprinsipal na
sangkap ay ang baboy o ang segmental at ang pantulong sa
segmental o ang suprasegmental ay ang lahat ng mga
rekados na nagpapasarap sa nilutong sinigang na baboy.

4/9/2019
•Ibig sabihin, ang tunog ay hindi magiging maayos ang
pagkakalahad ng kahulugan, layunin at intensyon kung wala
ang mga pantulong sa pagbubuo nito na ginagampanan ng
apat na suprasegmental: tono (Pitch), haba (Length), diin
(Stress), at antala (Juncture)

4/9/2019
 Ponemang suprasegmental
-- Ito
ay makahulugang tunog. Sa paggamit ng suprasegmental,
malinaw na naipahahayag ang damdamin, saloobin, at kaisipang
nais ipahayag ng nagsasalita. Sa pakikipagtalastasan,
matutukoy natin ang kahulugan, layunin o intension ng pahayag
o ng nagsasalita sa pamamagitan ng diin, tono o intonasyon, at
antala o hinto sa pagbibigkas at pagsasalita.
 1.Diin- Ang lakas, bigat, o bahagyang pagtaas ng tinig sa
pagbigkas ng isang pantig sa salita. Ang diin ay isang
ponema sapagkat sa mga salitang may iisang tunog o
baybay, ang pagbabago ng diin ay nakapagpapabago ng
kahulugan nito.
• -Maaaring gamitin sa pagkilala ng pantig na may diin ang
malaking titik.
• Mga halimbawa:
• a.) /BU:hay /=kapalaran ng tao /bu:HAY/ = humihinga pa lamang
• b.)/ LA:mang/ =natatangi /la:MANG/= nakahihigit; nangunguna

4/9/2019
 2. Tono/Intonasyon – Ang pagtaas at pagbaba ng tinig na maaaring
makapagpasigla, makapagpahayag ng iba’t ibang damdamin, makapgbigay-
kahulugan, at makapagpahina ng usapan upang higit na maging mabisa ang
ating pakikipag-usap sa kapwa.
Nagpapalinaw ito ng mensahe o intensyong nais ipabatid sa kausap tulad
ng pag-awit. Sa pagsasalita ay may mababa, katamtaman, at mataas na tono.
Maaaring gamitin ang bilang 1 sa mababa, bilang 2 sa katamtaman , at bilang 3
sa mataas.
Mga Halimbawa:
a.) kahapon = 213, pag-aalinlangan
Kahapon = 231, pagpapatibay, pagpapahayag
b.) Talaga = 213, pag-aalinlangan
Talaga = 231, pagpapatibay, pagpapahayag
3. Antala/ Hinto- Bahagyang pagtigil sa pagsasalita upang higit na
maging malinaw ang mensaheng ibig ipahatid sa kausap. Maaaring
gumamit ng simbolong kuwit ( , ), dalawang guhit na pahilis (//), o
gitling ( - ).
Mga Halimbawa:
a. Hindi/ ako si Joshua.
(Pagbigkas ito na ang hinto ay pagkatapos ng HINDI. Nagbibigay
ito ng kahulugan na ang nagsasalita ay nagsasabing siya si Joshua
na maaaring siya’y napagkamalan lamang na si Arvyl.)
•b. Hindi ako, si Joshua.
• (Pagbigkas ito na ang hinto ay nasa AKO.
Pagpapahiwatig ito na ang kausap ay maaaring
napagbintangan ng isang bagay na hindi ginawa. Kaya
sinasabi niyang hindi siya ang gumawa kundi si Joshua.)
•c. Hindi ako si Joshua.
• (Pagbigkas ito na nasa hulihan ang hinto.
Nagpapahayag ito na ang nagsasalita ay nagsasabing hindi
siya si Joshua.)

4/9/2019
Karagdagang Kaalaman:

= nangangahulugang hilaw pa ang tuno o hindi pa alam kung ano ang kahulugan ng salita

= nangangahulugang luto na ang tunog, may taglay na itong kahulugan

? = tinatawag itong glottal stop o nangangahulugang sa pagbigkas ng salita ay waring may

pumipigil sa hanging galing sa bunganga sa paglabas
halimbawa: /SU:ka?/ =vinegar
/BA:ga?/ = lungs
/ BA:ta?/ = child
h = glottal fricative ay nangangahulugang sa pagbigkas ay malayang lalabas ang hangin mula sa
bunganga
halimbawa: /SU:kah/ = vomit
/BA:gah/ = for instance, or for example (for explaining something)
/ BA:tah/ = robe, damit na sinusuot upang di malamigan
 : = banayad na pagbigkas na siyang ginagamit sa pagtukoy sa haba sa
pagbigkas ng salita
. = ang kagyat na pagbigkas ng salita
Halimbawa: / bu:hay/ = magiging mahaba ang pagbigkas sa bu kapag
ang tinutukoy na kahulugan ng salita ay life
/ bu.hay/ = ay mabilis ang pagbigkas sa salitang bu at ito ay
nangangahulugang humihinga pa.
/ pu:no?/ = tree
/ pu.no?/ = full
/ ta:nan/ = umalis nang walang paalam
/ ta.nan/ = nangangahulugang lahat sa Cebuano na
tanggap na sa Filipino
Gawain : Sagutin ang sumusunod na mga halimbawa ng salitang
may iba-ibang diin.Ibigay ang isinasaad na kahulugan nito.
1. /BU:kas/= __________ / bu:KAS/ = ___________
2./LI:gaw/= __________ / li:GAW/ = ___________
3./GA:lah/= _________ / ga:LAH /= ___________
4./PU:la?/= __________ / pu:LAH/ = ___________
5./BU:koh/= __________/ bu:KOH/ = ___________
Mga kahulugan ng salita ayon sa diin.
1. /BU:kas/= tomorrow / bu:KAS/ = open
2./LI:gaw/= _to court / li:GAW/ = _wild
3./GA:lah/=long sleeve shirt / ga:LAH /= palaboy
4./PU:la?/= to criticize / pu:LAH/ = _red color__
5./BU:koh/= _coconut / bu:KOH/ = being discovered
Pagsasanay 1: Bigkasin Mo
Bigkasin at isulat ang kahulugan ng mga pares ng salita na pareho ang
baybay subalit magkaiba ang bigkas.
1. / SA:ka/ - ________________/ sa:KA/ - ______________
2. / BU:hay/-_______________ / bu:HAY/- ______________
3. /ki:tah/ - ________________/ ki:TA?/- ______________
4. /ta:lah/-_________________/ta:la?/ - ______________
5. /ba:lah/-________________ /ba.la?/ ______________
Pagsasanay 2: tono
Tukuyin ang wastong tono ng bawat pahayag sa layunin nito.Maaaring gamitin ang
bilang 1 sa mababa, bilang 2 sa katamtaman, at bilang 3 sa mataas. Isulat sa
sagutang papel.
1. Kanina = ____, pag-aalinlangan
kanina = ____, pagpapatibay, pagpapahayag
2. mayaman = ____, pagtatanong
mayaman = ____, pagpapahayag
3. magaling = ____, pagpupuri
magaling = ____, pag-aalinlangan
4. kumusta = ____, pagtatanong na masaya
kumusta = ____, pag-aalala
5. Ayaw mo = ____, paghamon
Ayaw mo = ____, pagtatanong
Pagsasanay 3: Diin
Gamitin sa pangungusap ang sumusunod na salita. Ipakita ang pagbabago
ng kahulugan batay sa diin.
Halimbawa : /SA:ka/ - bukid , /saKA/ at saka (also)
1. /BA:ba/ - ____________________ /ba:BA/ - _________________
2. /BA:ta?/ - ____________________ / ba:TAH/ - _________________
3. /BA:gah/ - ____________________ /ba:GA?/ - _________________
4. /LA:bi// - _____________________ / la:BI/ - _________________
5. /BA:sah/- ____________________ / ba:SA?/ - _________________
Mga Kasagutan sa pagsasanay 3:

1./BA:ta?/ = ____child_ / ba:Tah/ = robe_

2./BA:gah/= ningas ng apoy/ba.GA?/ = lungs
3./LA:bi?/ = ___lips____ / la:BI? / = corpse
4./BA:sah/= ___to read__/ ba:SA?/ = __wet_
5./BA:ba?/= __jaw__ / ba:BA?/ = _go down
Pagsasanay 4: hinto/ antala
Basahin ang sumusunod na pahayag. Subukin kung anong mga pagkakaiba
ng kahulugan ang maibibigay sa paggamit ng hinto at intonasyon.
1. Hindi si Arvyl ang sumulat sa akin.
2. Wrenyl, Matthew, Mark ang tatay ko.
3. Hindi siya ang kaibigan ko.
 paglalahat
 Paano nakatutulong ang ponemang suprasegmental sa
pagpapahayag ng saloobin, pagbibigay ng kahulugan,
layunin at intensyon? Ipaliwanag.
Karagdagang Pagsasanay:
A.Isulat ang wastong diin ng mga salitang nasa panaklong ayon sa wastong
gamit nito sa pangungusap.
(pala) 1. Dumating na ______ siya kagabi na may dalang maraming _________.
(kasi) 2. Hindi nakadalo ang kanyang _______ _________ may lagnat ito.
(dating) 3. ______ matamlay na ang bata noong bagong _______pa lamang nito.
(sila) 4. ______ ay na______ ng malalaking Leon.
(lamang) 5. Ako ________ dapat ang maging __________ sa amin.
(tabi) 6. ______ po, maaari bang ta______ sa iyo?
(taga) 7. Ang lalaking ______ probinsiya ay may ______ sa kanyang mukha.
(yaya) 8. Ang aming ______ ay nag- ______ nang mamasyal.
(busog) 9. Hindi ko magalaw ang aking ______ sapagkat ako’y sobrang _______.
(puso) 10. Ang pagpapaayos ng kanilang ______ ang laging nasa kanyang _____.
B. Gamit ang natututunan, sumulat ng isang talata gamit ang mga salitang
magkakaiba ang kahulugan ngunit pareho ang kaligirang baybay nito.

Mga Mungkahing Paksa:

1. Ang Pagdiriwang ng “Buwan ng Wika”
2. Paghahanda para sa Bakasyon
3. Pamimitas ng Lanzones sa Gawisan
4. Panliligaw ng Kabataan sa Bagong Henerasyon
5. Sariling Piling Paksa
Mga pamantayan sa Pagmamarka
 Kaangkupan ng mga salita sa kaisipan - 30%
 Kawastuan ng pagbabago ng diin - 30%
 Organisasyon ng ideya - 40%
100%
Binabati kita! Matagumpay at maluwalhati mong naisagawa ang mga
gawain sa araling ito. Kung malinaw na sa iyo ang lahat ay
maaari ka nang magpatuloy sa iyong paglalakbay.

Maligayang paglalakbay at pag-aaral!

Len