You are on page 1of 87

SYSTEMA DIGESTIVA

Dr. Magdalena Parede,MS,PAK


BAGIAN ANATOMI
FK-UKI
BATASAN

• Adalah kumpulan alat tubuh yang


memegang peranan dalam pencernaan
dan absorbsi makanan.
PEMBAGIAN
1. Canalis alimentarius ( tract. Digestivus)
- Cavum oris,pharynx, oesophagus,
- Canalis gastro-intestinalis :
* Gaster
* Intest. Tenue mesosteniale :
 Duodenum
 Intest. Tenue mesenteriale :
Jejenum dan ileum
* Intestinum Crassum :
 Appendix vermiformis
 Caecum
 Colon :
- Colon ascandens
- Colon transversum
- Colon descendens
- Colon sigmoid
 Rectum
 Canalis analis
 Anus
PEMBAGIAN
2. Organa digestivae accessoriae :
- Glandulae salivatoriae :
Gld. Parotis, gld submaxillaris,
gld. Sublingualis
- Hepar
- Vesica fellea
- Pancreas
CAVUM ABDOMINALIS
• Adalah rongga batang tubuh yang terdapat
diantara diaphragma dan apertura pelvis
superior
• Dibatasi oleh :
- Cranial : diaphragma
- Ventrolateral : otot dinding perut, m.illiacus
- Dorsal : columna vertebralis, mm.psoas
major et minor dan m. quadratuslumborum
- Caudal : apertura pelvis superior
CAVUM ABDOMINALIS
Patokan topografik :
1. Incisura jugularis sterni vert Th-2
2. Angulus sternalis Ludovigi junctura
sterno-chondralis costae II atau vert Th-5
3. Junctura xiphi-sternalis disc.inter vert.
Th9-10
4. Planum transpyloricum intervert L1-2
5. Umbilicus setinggi disc.intervert.L3-4
CAVUM ABDOMINALIS
6. Planum subcostalis Vert. L-3
7. Crista illiaca vert L-4
8. Planum trans-umbilicalis disc. intervert
L3-4
9. Linea Trans-tubercularis vert L-5
10. Mid-inguinal point : titik tengah lig. Inguinale
pouparti
CAVUM ABDOMINALIS
CAVUM ABDOMINALIS

Lapisan dinding abdomen :


1. Stratum superficialis :
- cutis
- subcutis( fascia abd. Superficialis) :
 lamina superficialis (fascia Camperi)
 lamina profunda (fascia scarpae)
CAVUM ABDOMINALIS
2. Stratum intermedius :
- fascia abd. Profunda (fasc innominata
gallaudeti)
- otot-otot dinding perut
- aponeurosis dinding perut
- tulang
3. Stratum profunda :
- fascia transversalis
- panniculus adiposus preperitonealis
- peritoneum parietale
OTOT-OTOT DINDING PERUT
1. Mm. anterolaterales :
a. mm. obliqua :
- m. obliqus externus. abdominis
- m. obliqus internus. abdominis
- m. transversus abdominis
b. mm. recti : m. rectus abdominis &
m.pyramidalis
2. Mm. posteriores :
a. m. psoas major b. m. psoas minor
c. m iliacus
M. OBLIQUS EXT. ABDOMINIS
M. OBLIQUS INT. ABDOMINIS
M. TRANSVERSUS ABDOMINIS
M. RECTUS ABDOMINIS
AKTIO OTOT DINDING PERUT
CONJOINT TENDON
• Adalah persatuan bagian kaudal aponeurosis
mm. obliqus int. abd et transversus abd dan
melekat pada ramus superior et pecten ossis
pubis
• Terletak medial thd tepi lateral m. rectus abd
• Fungsi : mencegah hernia inguinalis &
herniorhapy
VAGINA M. RECTUS ABDOMINIS
• Adalah sarung pembungkus
m. rectus abd
• Fungsi : fiksasi tidak
menghambat gerakan otot
• Lamina anterior vagina m.
rectus abd
• Lamina posterior vagina m.
rectus abd
• Isi vagina m. rectus abd :
- m. rectus abd
- m. pyramidalis
- A/V epigastrica sup
- A/V epigastrica inf
- Rr nn. intercostales
CANALIS INGUINALIS
• Suatu saluran yang
terletak dikranial ½
medial lig. inguinale
Pouparti
• Panjang ± 4-5 cm&
arahnya miring
• Annulus inguinalis
superficialis
• Annulus inguinalis
profundus
• Batas-batas canalis
inguinalis
• Isi canalis inguinalis
TRIGONUM INGUINALE
HESSELBACHI
• Terletak pada fovea
inguinale medialis
• Berbentuk segitiga
• Batas-batas :
a. lateral
b. medial
c. kaudal
d. dorsal
LOCUS MINORIS RESISTENSIAE
DINDING ABDOMEN
Perbedaan Canalis inguinalis ∆ ingunale
Hesselbachi
Jenis hernia Indirect Direct

Bentuk Lonjong Bulat

Kejadian Kongenital/aquisita Aquisita

Hernia scrotalis Bisa Tidak bisa

Tindakan Herniotomy Herniorrhapy


HERNIA INGUINALIS
Indirect Direct
DINIDNG ABDOMEN
Pembuluh nadi :
1. Aa.intercostales VII-XII
2. Aa.lumbales
3. A.epigastrica inferior
4. Aa.inguinale superf
5. A.circumflexa ilium prof
Inervasi dinding abdomen :
1. Nn.thoracales VII-XII
2. N.lumbalis I :
- N.iliohypogastricus
- N.ilioinguinalis
CORONA MORTIS
PERITONEUM
• Suatu membrana
serosa membatasi
dinding cavum
abdomino-pelvicum
dan organa viscerales
abdominales
• Terdiri atas 2 lembar :
- peritoneum parietale
- peritoneum viscerale
diantara kedua
lembar cavum
peritonei
PERITONEUM
• Fungsi :
1. melindungi organa viscerales abdominales
2. memberi kemungkinan gerak bagi organa
viscerales abdominales
• Duplikatur peritoneum :
1. mesenterium
2. mesocolon
3. mesoappendix
4. mesoovarium
PERITONEUM
Batasan :
1. Alat intra-peritoneal
2. Alat extra-peritoneal
3. Spatium extra-peritoneal :
- spatium retro-peritoneale
- spatium sub-peritoneale Retzii
4. Alat retro-peritoneal sekunder
PERITONEUM PARIETALE
• Melapisi permukaan
dinding dalam abdomen
• Memiliki lipatan(plicae
peritoneales) :
1. lig.teres hepatis
2. plica umbilicalis lat.
3. plica umbilicalis med
4. plica vasa epigastrica
CAVUM PERITONEI
• Rongga diantara
peritoneum parietale
dan peritoneum
viscerale
• Dibedakan atas :
1. Cavum peritonei
generalis
2. Bursa omentalis
BURSA OMENTALE
Foramen epiploicum Winslowi :
Adalah pintu masuk ke bursa
omentale yang
menghubungkan dengan
cavum peritonei generale
Batas-batas :
1. ventral :lig. Hepato-
duodenale
2. dorsal : v.cava inferior
3. kranial : proc.caudatus
hepatis
4. kaudal : pars superior
duodenum
RECESUS PERITONEALIS
• Adalah kantong-kantong (cul de sac )
peritoneum
• Yang terbesar adalah bursa omentale
• Tempat terjadinya hernia intra-abdominalis
atau retro-abdominalis
• Dibedakan atas :
1.Recessi duodenales :
2.Recessi caecalis :
3. Recessus intersigmoideus
OMENTUM MAJUS
• Terdiri atas 2 lembar :
lamina anterior & lamina
posterior
• Fungsi :
1. Mengisi bagian kosong
di cavum abdomen
2. Mencegah hernia ke
arah gaster
3. Sebagai cadangan
lemak
4. Melokalisir proses
patologik
OMENTUM MINUS
GASTER
Bagian :
• Paries anterior ventriculi
• Paries posterior ventriculi
• Curvaturae ventriculi major
et minor
• Fundus ventriculi 
magenblasse
• Corpus ventriculi
• Pars pylorica ventriculi
• Orificia ventriculi :
- ostium cardiacum
- ostium pyloricum
GASTER
Lapisan gaster(dari
luarke dalam) :
1. Tunica serosa
2. Tunica muscularis
3. Tela submucosa
4. Tunica mucosa
VASCULARISATIO GASTER
DUODENUM
• Panjang 25-27,5 cm,
bentuk “C”
• Pylorus-flexura duodeno-
jejenalis
• Bagian :
- pars superior duodeni
- flexura duodeni superior
- pars descendens duodeni
- flexura duodeni inferior
- pars horozontalis duodeni
- pars ascendens duodeni
lig treitz
DUODENUM

Bagain dalam :
• Plicae circulares
kerckringi
• Papila duodeni major
Vaterim.sphincter
Oddi
• Papila duodeni minor
Santorini
PERBEDAAN JEJENUM ILEUM
Diameter Lebih besar(4cm) Lebih kecil
Dinding Lebih tebal Lebih tipis
Vaskularisasi Lebih banyak Lebih sedikit
Warna Lebih merah Lebih pucat
Plicae kerckringi Tebal & tinggi Tipis,kadang tidak ada

Villi intestinales Pendek & lebar Ramping spt benang


Nn ll aggregati Sedikit & kecil Banyak & besar
Nn ll solitarii Banyak Sedikit
Lemak mesenterial Sedikit, tidak mencapai Banyak,sampai ke
dinding dinding
Mesenteric window Ada Tidak ada
Arcaden Tidak bertingkat Bertingkat
Vasa recta Panjang Pendek
PERBEDAAN JEJUNUM DAN
ILEUM
INTESTINUM CRASSUM
• Meliputi 1/5 dari
seluruh canalis
intestinalis
• Tanda khas :
- taenia colli :
- haustrae
- appendices
epiploicae
• Tunica mucosa
berbentuk bulan sabit
plica semilunaris
APPENDIX VERMIFORMIS
• Panjang 2–23 cm
(rata-rata 8 cm),
• Ø 5–10 mm
• Mempunyai
penggantung
mesoappendix
• Memiliki banyak
kelenjar lymfoid
• Bermuara ke caecum
APPENDIX VERMIFORMIS
Posisi appendix menurut
Wakeley :
• Retro-caecalis(65,28%)
• Caudo-positio (31,01%)
• Latero-positio (2,26%)
• Medio-positio :
- Antero-ileal(1%)
- Retro-ileal(0,4%)
CAECUM
Bagian dalam :
• Ostium ileo-caecalis
ttk.Mc.Burney
valvula ileo-caecalis
bauhini :
1. labium superius valvulae
coli Bauhini
2. labium inferius valvulae
coli Bauhini
frenulum valvulae coli
• Ostium appendicis
vermiformisttk.Lanz
terdapat valvula
proc.vermiformis
RECTUM
• Lanjutan dari colon
sigmoid
• Lengkung recrum :
1. Lengkung dorsoventral
- flexura sacralis
- flexura perinealis
2. Lengkung bidang
frontal setinggi artic.
sacrococcygealis
RECTUM
• Plica mukosa valvula
Houstini (plicae
transversalis recti) ---
ada 3 :
paling besarplica
Kohlrausch
Fungsi :
untuk menahan fecal
mass & mencegah tidak
langsung ke dalam
canalis analis
CANALIS ANALIS
• Bagian akhir dari
intest.crassum
• Terbuka pada waktu
defecatio
• Struktur canalis analis :
1. Columnae anales
Morgagni Valvula
analis Morgagni
2. Sinus analis / crypta
analis
3. papillae analis
CANALIS ANALIS
4. Linea pectinea(linea dentata)
5. Pecten of Struod—penting dalam klinik :
- bag.paling sempitstenosis/strictura ani
- pertemuan saraf sympathis dan
cerebrospinalis
- anastomosis plex.haemorrhoidalis
superior et inferior
- batas aliran getah bening somatis&visceral
- paling sering terjadi peradangan
- lokasi kelainan kongenital
CANALIS ANALIS
• Terdapat 3 otot :
1. M.Levator ani
2. M.Sphincter ani ext.
3. M.Sphincter ani int.
• Vascularisatio
rectum&canalis analis :
1. A.Haemorrhoidalis sup
2. A.Haemorrhoidalis med.
3. A.Haemorrhoidalis inf
COLOK DUBUR/RECTAL
TOUCHER
HEPAR
Permukaan hepar :
• Facies diaphragmatica
- pars anterior
- pars superior
- Pars posterior :
 sulcus vena cava
 Fissura lig.Venosi
- Pars dextra
HEPAR
• Facies visceralis ( facies
inferior) berbentuk huruf
”H”,terdiri atas :
- Fossa sagittalis sinistra :
 fissura ligamenti teretis
 fossa ductus venosus
- Fossa sagittalis dextra :
 fossa vesica fellea
 fossa vena cava inferior
- Porta hepatis :
TRIAD HEPATIS
Terdiri dari :
duct.choledochus
A.hepatica
V.porta
Terbungkus dalam
lig.hepato-duodenale
HEPAR
Ligamenta hepaticae :
• Lipatan peritoneum :
- lig.falciforme hepatis
- lig.coronaria hepatis
- lig.triangulare dex
- lig.triangulare sin
• Peninggalan embrional :
lig.teres hepatis
APPARATUS EXCRETORIUS
HEPAR
Terdiri dari :
• Ductus hepaticus
• Vesica felea
• Ductus cysticus
• Ductus choledochus
VESICA FELLEA
• Bentuk seperti buah pir
• Bagian-bagiannya:
- Fundus vesicae
fellea
- Collum vesicae fellea
- Corpus vesicae
fellea
• Fungsi :
menampung dan
memekatkan empedu
DUCTUS CYSTICUS & DUCTUS
CHOLEDOCHUS
PANCREAS
• Berbentuk huruf “J “
yg direbahkan
• Bagian-bagiannya :
- Caput pancreatis
- Collum pancreatis
- Corpus pancreatis
- Cauda pancreatis
DUCTUS PANCREATICUS
HARING BONE APPEARANCE
LIEN
Bagian-bagian lien :
• Facies diaphragmatica
• Facies visceralis
 facies gastrica
 facies colica
 facies renalis
• Margo anterior
incisura lienalis
• Margo posterior
• Extremitas posterior
• Extremitas anterior
LIEN
Ikat-ikat pada lien :
1. Lig.Phrenico lienalis
2. Lig.Lieno renalis---terdapat a/v.Lienalis.
3. Lig.Gastro lienalis---terdapat a/v gastrica brevis.

Capsula lienalis :
• Berupa jar.fibro elastis (tunica albuginea)
• Pada trauma lien, bila capsul utuh perdarahan
tidak segera diketahui
• Bila terjadi perdarahan masif  spleenectomi
(pengangkatan lien)
DIAPHRAGMA
• Memisahkan cavum
thorax dengan cavum
abdomen
• Struktur berupa sekat
musculo-aponeurotik
• Bagian-bagiannya :
1. Pars sternalis
2. Pars costalis
3. Pars lumbalis
DIAPHRAGMA
Lobang/celah pada
diaphragma :
1. Foramen Morgagni
2. Foramen Bochdalek
3. Hiatus venae cavae
inferior
4. Hiatus
oesophagucum
5. Hiatus aorticus
DIAPHRAGMA
Vascularisatio :
1. A.Musculophrenica
2. A.Pericardiacophrenica
3. Aa.Intercostales
4. A.Phrenica superior et inferior

Innervatio :
1. N.phrenicus(C 3,4,5): motorik & sensorik
2. Nn.Intercostales caudales : sensorik
VASCULARISATIO ORGANA
VISCERALIS ABDOMEN

• Arteri : Aorta abdominalis dan cabangnya


• Vena :  Systema VCI
 V.Porta dan Systema Porta
AORTA ABDOMINALIS

• Lanjutan aorta thoracalis setelah


menembus diaphragma (hiatus aorticus)
setinggi Th.XII.
• Berakhir pada bifurcatio aortae---L IV
CABANG-CABANG AORTA
1. Rr.Visceralis :
- A.Coeliaca
- A.Mesenterica sup.
- A.Renalis
- A.Mesenterica inf
- A.Suprarenalis med
- A.Testicularis /
A.Ovarica
CABANG-CABANG AORTA
2. Rr.Parietalis :
- A.Phrenica inferior
- Aa.Lumbales
- A.Sacralis media
3. Rr.Terminalis :
- Aa.Iliaca communis
dextra
- Aa.Iliaca communis
sinistra
A.COELIACA / TRIPUS HALLERI
• Dicabangkan setiggi v.Th.XII
• Cabangnya adalah :
1. A.Gastrica sinistra
2. A.Lienalis :
- Rr.Pancreatici
- A.Gastro epiploica sinistra
- A.Gastrica brevis
- Rr.Lienalis
A.COELIACA / TRIPUS HALLERI
3. A.Hepatica communis :
- A.Hepatica propria :
* A.Hepatica sinistra
* A.Hepatica dextra A.Cystica
- A.Gastrica dextra
- A.Gastro-duodenale :
* A.Supra duodenale
* A.Gastro epiploica dextra
* A.Pancreatico duodenale superior
* Rr.Retroduodenalis
A.COELIACA / TRIPUS HALLERI
A.CYSTICA
A.MESENTERICA SUPERIOR
• Dicabangkan setinggi Vert L-1
• Cabangnya adalah :
1. A.Pancreatico duodenalis inferior
2. A.Colica dextra
3. A.Colica media
4. A.Ileo-colica :
- R.Colica
- A.Caecalis anterior et posterior
- A.Appendicularis
5. Aa.Jejunalis et ilealis
A.MESENTERICA SUPERIOR
A.MESENTERICA INFERIOR
• Dicabangkan beberapa cm sebelum
bifurcatio aorta
• Cabangnya adalah :
1. A.Colica sinistra  pars ascendens
 pars descendens
2. Aa.Sigmoidea
3. A.Haemorrhoidalis superior
• Anastomosis a.mesenterica sup et inf :
1. Arcus Riolan (arc of Riolan)
2. A.Marginalis Drummondi
A.MESENTERICA INFERIOR
VENA CAVA INFERIOR
• Vena besar ,letak didextra aorta
• Tidak punya katup
• Berdasarkan letaknya:
- Pars abdominalis
- Pars thoracaliske jantung
• Menembus diaphragma setinggi Vert.Th-VIII
(hiatus venae cavae inferior)
VENA CAVA INFERIOR
Tributariae :
1. Vv.Lumbales
2. V.Spermatica /
ovarica dextra
3. V.Renalis
4. V.Suprarenalis
dextra.
5. V.Phrenica inferior
6. V.Hepatica
V.PORTA DAN SYSTEMA PORTA
• V.Porta dibentuk oleh V.Mesenterica sup
dan V.Lienalis
• Mengalirkan darah ke hepar
• Darah yg dikandung banyak makanan
• Tidak punya katup (valvula )
• Bila mengalami peningkatan tekanan 
hypertensi portal
V.PORTA DAN SYSTEMA PORTA
Tributarie v.Porta :
1. V.Lienalis
2. V.Mesenterica superior
3. V.V.Coronaria ventriculi
4. V.Pylorica
5. V.Cystica

Syst lymphaticus abd :


Cysterna Chyli  ductus
thoracicus
PORTO CAVAL SHUNT
• Sumbatan V.Porta hypertensi portal  tributari
V.Porta dan syst.porta ikut mengalami akibatnya.
• Sbg kompensasi : aliran darah kolateral  porto
caval shunt
• Shunt antara V.Mesenterica inferior dan VCI---
varices haemorrhoidalis
• Shunt antara Vv.Gastricae dan VCS---varices
oesophagealis
• Shunt antara Vv.Paraumbilicales sappeyi dan
Vv.Subcutanea---caput medussae
• Shunt antara Vv.Retroperitonealis dengan v.Cava
dan V.Azygos
PORTO CAVAL SHUNT
CAPUT MEDUSAE
INNERVATIO ORGANA
VISCERALIS ABDOMINALIS
1. N.Phrenicus
2. N.Vagus
3. Nn.Splanchnicae thoracalis
4. Truncus sympathicus dan cabangnya
5. Plexus nervosis autonomicus
6. Plexus lumbalis N.Iliohypogastricus;
N.Ilioinguinalis; N.Genito femoralis.
TERIMA KASIH

You might also like