KUSHTETUTAT E VENDEVE TË COMMON LAW. SH.B.

A-TË, KANADA,
AFRIKË E JUGUT.
Kushtetuta e Shteteve te Bashkuara te Amerikes e vitit 1787
eshte nje Kushtetute e shkurter dhe e ngurte. Kushtetuta e
SH.B.A, eshte e perbere vetem nga 7 nene te ndare ne disa
seksione. Fillimisht kjo kushtetute nuk permbante dispozita
kushtetuese ne lidhje me lirite themelore, por me pas 10
amendamentet e para te miratuara ne vitin 1791,
parashikojne te drejtat dhe lirite themelore te njeriut, njohur
ndryshe edhe si Bill of Rights e SH.B.A-ve.

Sot common law perben sistemin mbizoterues ne te drejten e

cdo Shteti te SH.B.A-ve, perfshire ketu edhe Luizianen, e cila
fillimisht ka patur nje influence franceze, pasi ishte ne fillim
nje domen francez.

d
 është kushtetuta e arë në botë e shkruar, bën pjesë në llojin e
kushtetutave të shkurta dhe shumë të ngurta. Kushtetuta e SHBA
ngërthen në vete idetë e shumë filozofëve të cilët dhanë kontribut të
çmuar në ushtrimin e pushtetit shtetëror. Kjo kushtetutë bazohet në
idetë e Xhon Lokut i cili mendonte se pushteti në mënyrë që të
funksiononte mirë duhet të ndahet në pushtetit legjislativ dhe ekzekutiv
dhe se sovraniteti i takon popullit dhe se ai është i patjetërsueshëm. Kjo
kushtetutë gjithashtu bazohet në idetë e iluministit Monteskej, sipas të
cilit pushteti shtetëror që të funksionoj duhet të ndahej në atë legjislativ,
ekzekutiv dhe gjyqësor.
 Kushtetuta e SHBA përbëhet nga pjesa hyrëse ku shprehet ideja e krijimit
dhe shprehet qartë qëllimi i kësaj kushtetute.Pushteti shtetëror i SHBA
sipas Kushtetutës ndahet në atë legjislativ që kryesohet nga Kongresi, në
atë ekzekutiv që kryesohet nga Presidenti dhe në atë gjyqësor që
kryesohet nga Gjykata Supreme.Parimet themelore të kushtetutës dhe
sistemit amerikan të qeverisjes janë:• Sovraniteti popullor-qeveria e
krijuar nga dhe për popullin;• Sundimi i ligjit;• Ndarja e pushtetit dhe
shpërndarja e funksioneve në mes tri degëve të pushtetit;• Kontrolli dhe
ekuilibri• Rishikimi gjyqësor;• Federalizmi;• Të drejtat e njeriut.
 Shprehja “common law” figuron gjithashtu
ne tekstin e Kushtetutes se SH.B.A-ve, neni
III seksioni 2 sansionon se;
 pushteti gjyqesor do te shtrihet ne te gjitha
rastet e common law dhe equity qe do te
paraqiten per zgjidhje ne kuadrin e kesaj
Kushtetute, ne kuadrin e ligjeve te SH.B.A-
ve dhe ne kuadrin e marreveshjeve
nderkombetare te ratifikuara.
Gjithashtu, shprehja e common law shfaqet edhe ne
amendamentin e VII dhe ne amendamentin e XI respektivisht; ne
te gjitha procedurat gjyqesore qe hyjne ne fushen e common
law me perjashtim te se drejtes per t’u gjykuar nga nje Juri, cdo
here kur vlera e padise kalon shumen e 20 dollareve, dhe asnje
rast i gjykuar nga Juria mund te shqyrtohet nga cdo gjykate e
Shteteve te Bashkuara vetem sipas rregullave te common law.
SH.B.A-te kane marre strukturen e nje shteti federal fale
Kushtetutes se Filadelfias dhe te dhjete amendamenteve, por
edhe te amendamenteve te tjera pas tyre. Ajo paraqet prototipin
e nje Kushtetute federale me jetegjate.
Nga kjo rrjedh se kemi te pranishme dy rende juridike qe gjejne
zbatim kundrejt te njejteve qytetare dhe ne te njejtin territor, si
burimet e se drejtes te shteteve anetare ashtu edhe burimet e se
drejtes te Shtetit qendror.
Ndarja e kompetencave legjislative ndermjet Shtetit qendror dhe
Shteteve anetare sanksionohet ne nenin I seksioni 8 te
Kushtetutes.
Ne te renditen kompetencat legjislative te Shtetit qendror qe i
perkasin Kongresit njohur si legislative powers.
Fillimisht Kongresi kishte kompetenca legjislative mbi disa
fusha si taksat, tatimet, emetimi i monedhes kombetare,
mbrojtja, borxhi publik etj. Te gjitha kompetencat e tjera qe
nuk shprehen ne Kushtetute i perkasin Shteteve anetare.
Nga ana tjeter, vete Shtetet e federuara ose anetare,
rezervojne kompetenca kushtetuese, te cilat i sanksionojne
dhe i rregullojne permes kushtetutave te tyre.
Sistemi gjyesor eshte i organizuar brenda ketyre shteteve dhe
krahas tyre ekzistojne edhe gjykatat federale. Gjykatat
shteterore mund te marrin ne shqyrtim ceshtje te se drejtes
shteterore ose te se drejtes federale, por keto ceshtje
kalojne permes Gjykates se Larte, e cila sherben edhe si
gjykate apeli.
Gjykatat federale jane Gjykata e Larte Federale, 94 gjykata
federale te rretheve gjyqesore (federal district courts), dhe
13 gjykata federale apeli.
Sistemi gjyesor eshte i organizuar brenda ketyre
shteteve dhe krahas tyre ekzistojne edhe
gjykatat federale. Gjykatat shteterore mund te
marrin ne shqyrtim ceshtje te se drejtes
shteterore ose te se drejtes federale, por keto
ceshtje kalojne permes Gjykates se Larte, e cila
sherben edhe si gjykate apeli.
Gjykatat federale jane:
-Gjykata e Larte Federale,
-94 gjykata federale te rretheve gjyqesore
(federal district courts),
-13 gjykata federale apeli.
Shtetet e federuara kane edhe disa kufizime si;
ndalimi i tyre per te nenshkruar traktate,
ndalimi per te nenshkruar marreveshje ose pakte te natyres
konfederative,
ndalimi per te emetuar monedhe ose tituj krediti, pa konsensusin
e Kongresit.
Shteti federal ka edhe disa kompetenca te tjera njohur si implied
powers.
Kongresi mund te hartoje te gjitha ligjet e nevojshme per
ushtrimin e atribuimeve kushtetuese, dhe kjo sjell nje zgjerim te
autonomise legjislative te tij. Ai mund te nxjerri te gjitha ligjet e
nevojshme per arritjen e qellimeve dhe objektivave federale.
Sistemi i burimeve te se drejtes dhe raporti ndermjet rendit jurdik
te shtetit qendror dhe rendit juridik periferik te shteteve anetare.
Keshtu u be nje harmonizim i plote i legjislacionit federal ne disa
fusha si e drejta tregtare, procedura civile, procedura penale etj.
Gradualisht federalizmi amerikan ka kaluar nga nje federalizem
kompetitiv ne nje federalizem kooperativ ose bashkepunues, sipas
ketij te fundit, kompetencat mund te ushtrohen sipas nje
bashkepunimi dhe koordinimi harmonik mes qendres dhe
periferise.
Por common law anglosakson i adoptuar nga SH.B.A-te e ka
kthyer kete vend si vendin eksportues te ketij modeli kohet e
fundit, fale rolit imperialist ne ekonomine dhe politiken boterore
te tij. Keshtu shume vende jane influencuar nga common law
amerikan si Filipinet, Federata e Mikronezise, Ishujt Marshall,
Guam, Ishujt Mariana te Veriut te vendosura ne Veri te Oqeanit
Paqesor.
Eksperienca shkencore qe vijne nga Shtetet e Bashkuara kane
ndikuar edhe kontinentin evropian ne teresi si p.sh analiza
ekonomike e se drejtes njohur si Economic analysis of the law, e
cila ka tashme nje njohje te gjere shkencore edhe ne Evrope.
Kjo shkence studion nderveprimin ndermjet te drejtes dhe
ekonomise ne fushen e se drejtes private, por edhe ne fushen
administrativo-kushtetuese, sipas premises qe rregullat juridike
kane nje “cmim” pasi subvencionojne nje individ ose vendosin
detyrime per te. Ndaj kjo shkence propozon qe ne krah te
pozitivizmit legjislativ te kete nje vleresim ekonomik dhe ne
krah te sistemit te drejtesise vendoset eficenca.
 Të 13 kolonitë britanike në Amerikë deklaruan pavarësinë e tyre nga Britania e Madhe më 1776. Me Artikujt e

Konfederatës ishte krijuar një bashkim në mes kolonive që e kishin formuar një qeveri federale me shumë fuqi

të kufizuar, kështu për një kohë të shkurtë dobësia e konfederatës ishte e dukshme si ekonomikisht dhe

politikisht. Më pas u bë rishqyrtimi i neneve të Konfederatës, që më pas u bë shfuqizimi i këtyre neneve dhe u

miratua Kushtetuta e SHBA më 1787.Problemi qëndro në përpilimin e Kushtetutës qëndronte në Kongresin e

SHBA, ku shtetet e mëdha pretendonin që zgjedhja e përfaqësueseve të bëhet në mënyrë proporcionale,

ndërsa shtetet e vogla synonin që secili shtetet të kishte numër të njëjtë të përfaqësuesve në Kongres.

Kompromisi u arrit me marrëveshje që Kongresi të përbëhej prej dy dhomave Senatit ku secili shtet do të

kishte numër të përfaqësuesve të njëjtë dhe Dhomës së përfaqësuesve ku përfaqësuesit zgjidhen

proporcionalisht, ky kompromis në histori quhet Kompromisi i Madh.

 Presidenti është kryetar i shtetit dhe shef i ekzekutivit, përkatësisht udhëheq me administratën e vendit.
Presidenti mund të vërë veto mbi ligjet e miratuara nga Kongresi dhe vetoja e tij nuk mund të anulohet pa votat
e 2/3 të Dhomës së përfaqësueseve dhe Senatit. Si udhëheqës i degës së ekzekutivit presidenti mund të nxjerr
urdhëresa ekzekutive që kanë forcë të detyrueshme ligjore, që nuk kërkojnë miratimin e Kongresit.Një ndër
instrumentet më të rëndësishme me të cilin dega e ekzekutivit kontrollon legjislativin është vetoja e presidentit
mbi ligjet e Kongresit.Veto suspenzive quhet mos miratimi i një projektligji të nxjerr nga Kongresi nga ana e
Presidentit dhe kthimi i tij në Kongres me vërejtje brenda 10 ditëve.Veto e xhepit quhet mos miratimi i një
projektligji të nxjerr nga Kongresi nga ana e Presidentit që i paraqitet për miratimin në 10 ditët e fundit të
punimeve të Kongresit.Gjykata Supreme sipas Kushtetutës së SHBA ushtron pushtetin gjyqësor së bashku me
gjykata e ulët. Rishikimi gjyqësor definohet si pushtet i gjykatës për të deklaruar aktet legjislative apo ekzekutive
të pavlefshme dhe t’i anuloj ato në sfondin e jokushtetutshmërisë. Të gjitha gjykatat amerikane përfshirë edhe
gjykatat e ulëta federale dhe të gjitha nivelet e gjykatave shtetërore e ushtrojnë këtë pushtet, kur ka raste, por
fjalën e fundit në të gjitha çështjet që përfshin edhe interpretimin e Kushtetutës e ka Gjykata Supreme.
 përbëhet nga dy dhoma, Dhoma e përfaqësuesve dhe Senati. Senati reflekton interesat e shteteve federale ndërsa
Dhoma e përfaqësuesve reflekton interesat e të gjithë qytetarëve të SHBA. Në Dhomën e përfaqësueseve marrin
pjesë përfaqësues të zgjedhur në mënyrë proporcionale, varësisht nga numri i banorëve të çdo shteti. Dhoma e
përfaqësuesve zhvillon zgjedhje çdo dy vjet. Dhoma e përfaqësuesve ka të drejtë të ngre padi apo procedurë të
impeachment.Senati përbëhet nda dy senatorë për secilin shtet, për një periudhë 6 vjeçare. Zëvendës presidenti i
shtetit është president i Senatit, i cili nuk ka të drejtë vote përveç në rastet kur ka një numër të njëjtë të
votave.Kongresi posedon me instrumentin e Impeachment me anë të cilit Kongresi kontrollon presidentin , Dhoma e
përfaqësuesve ngre padi, kurse Senati nën drejtimin e Kryetarit të Gjykatës Supreme e bënë gjykimin e rasteve të
Impeachment.Si kundërpeshë e autorizimeve të presidenti, qëndrojnë instrumentet me të cilat posedon Kongresi me të
cilat balancon pushtetin presidencial. Instrumentet me të cilat Kongresi kontrollon presidentin janë:• Impeachment;•
Kongresi mund të rrëzoj veton e presidentit;• Senati aprovon emërimet e departamentit të degës ekzekutive;• Kongresi
miraton buxhetin;• Kongresi ka të drejtë të shpallë luftë, etjPresidenti ushtron pushtetin ekzekutiv i cili zgjidhet për një
mandat 4 vjeçar së bashku me zëvendës presidenti drejtpërdrejt nga populli. Presidenti është komandat i përgjithshëm
i ushtrisë.
 organizohet dhe funksionon ne dy nivele sipas sistemit
federalist.
 Kemi gjykatat federale dhe
 gjykatat shteterore te shteteve te federuara.
 Gjykatat federale neni III i Kushtetutes amerikane ngarkon
pushtetin gjyqesor per krijimin e gjykatave federale. Neni III,
seksioni 1, vecanerisht flet per krijimin e Gjykates se Larte
amerikane dhe i jep autoritetin Kongresit per krijimin e
gjykatave federale me te uleta.
 Kushtetutat dhe ligjet e Shteteve te federuara mund te
themelojne gjykatat shteterore. Ky sistem ka nje gjykate te
Larte te Shtetit njohur si Supreme Court.
 Disa shtete kane edhe gjykata apeli, pra te nje shkalle te
ndermjetme. Gjykatat shteterore jane edhe te posacme si
juvenile court, family court etj.
 . 1. Kushtetutshmeria e ligjeve me Kushtetuten
federale.
 2. ceshtje ne lidhje me ligjet dhe traktatet ne
SH.B.A.
 3.Ceshtjet ne lidhje me ambasadoret dhe
ministrat.
 4. mosmarreveshjet ndermjet dy ose me shume
shteteve anetare te federates.
 5. Falimentimi.
 6. Problemet ne lidhje me Habeas Corpus,
 7. E drejta detare etj.
 -Çështjet penale,
 -civile,
 -familjare etj.
 Gjykatat shteterore jane arbitrat e fundit te ligjeve dhe
kushtetutave shteterore.
 Interpretimi qe ato i bejne te drejtes federale, perfshire ketu
ligjet federale dhe Kushtetuten e SH.B.A-ve, mund te
ankimohen ne Gjykaten e Larte te SH.B.A-ve. Kjo e fundit
mund te zgjedhe te shqyrtoje ose jo keto raste.
 THE SUPREME
Ceshtjet federale qe vijne nga
COURT OF gjykatat shteterore
UNITED STATES

UNITED STATES COURT OF UNITED STATES COURT OF

APPEALS APPEAL UNITED STATES COURT OF
APPEALS
12 Circuit For the federal circuit
For the armed forces

U.S Court of International

94 U.S COURTS Trade
Army, Navy, Marine Corps, Air
And U.S Court of Federal Claims
Force and Coast Guard
United States Tax Court U.S Court of Veteran Appeals
Court of Criminal Appeal
KANANDAJA. U themelua nje Shtet federal me British North America
Act, 1867 sipas nje procedure, e cila eshte vleresuar ndryshe nga
juristet frankofone deh nga juristet anglofone. Te paret e kane pare
ate akt si nje marreveshje federative, kurse te dytet e kane
konsideruar ate akt si nje autonomi te dhuruar nga lart, si nje forme
tipike e krijimit te shtetit Federal te tipit centrifug (nga qendra drejt
perferise). Megjithate sistemi juridik kanadez mund te konsiderohet
si nje model hibrid mes tradites anglosaksone dhe tradites romako-
gjermanike. Ndaj mund te flitet per prezencen e civil law ne
Provincen e Kebekut dhe common law qe zbatohet ne provincat e
tjera. Ky sistem njihet edhe si sistem hibrid ose Bijuralizem.
Organizimi territorial.
E Drejta penale eshte nje fushe e rregulluar ne nivel federal qendror
qysh prej vitit 1893, po ashtu edhe e drejta tregtare eshte e
federalizuar. Ndersa e drejta civile ndryshon nga nje province ne
tjetren. Aktualisht territori eshte i ndare ne 10 Provinca dhe tre
territore.
10 Provinca. Ontario, Kebek, Skocia e Re, Brunswiku i Ri, Manitoba,
British Kolumbia, Ishujt e Princit Eduard, Saskaciuan, Alberta,
Fundlandi i Ri dhe Labradori.
3 territore. Yukon, Northwest Territories, Nunavut.
Pushteti gjyqesor. Cdo province ka sistemin e saj gjyqesor dhe
eshte e perbere nga gjykatat e shkalles se pare, provincial
territoria courts dhe superior courts, dhe gjykatat e apelit,
provincial-territorial courts of appeal, te cilat zbatojne edhe te
drejten federale. Ndersa ne fushen penale dhe civile mund te
ushtrohet ankim ne Gjykaten e Larte te Kanadase Supreme
Court of Canada.

Supreme Court of Canada, ushtron kontrollin kushtetues te

ligjeve, por kjo kompetence i perket cdo gjykate te
zakonshme, pasi kontrolli kushtetues eshte i shperndare,
njesoj si ne SH.B.A/te. Megjithate, duke qene edhe instanca me
e larte gjyqesore ajo ka rolin kryesor ne shqyrtimin e ceshtjeve
kushtetuese dhe ne interpretimin e kuadrit kushtetues.
Sidomos pas vitit 1949, ku kjo gjykate nuk ishte me e detyruar
qe ti drejtohej Privy Councel te Londres.
Kushtetuta e Kanadase. Njihet ndryshe edhe si Canada Act 1982.
Ky akt eshte nxjerre nga Westminster iu njoh vlere supreme
British North America, Act 1867, por te amendamenteve te
mevonshme te tij, ligjeve te tjera te mevonshme si ligjet permes
te cilave jane krijuar provinca te reja, Statute of Westminster etj.
Keto perbejne edhe Kushtetuten me shume tekste te Kanadase.
Cdo ligj perpara Constitution act, duhet te konsiderohet pa efekt
juridik. Asnje ligj i Parlamentit anglez nuk mund te behet pjese e
rendit juridik kanadez pas miratimit te Kushtetutes.
Pavaresia e Shtetit te Kanadase ka nje specifik, pasi ajo nuk erdhi
me revolucion, por me nje konsensus te plote te vete vendit
kolonizator. Ndaj edhe flitet per nje pavaresi te dhuruar Shtetit te
Kanadase dhe vete Constitution Act njihet edhe me termin
Patriation.
Neni 91 i British North America Act, 1867, parashikohen disa
kompetenca ekskluzive te Parlamentit federal kanadez si.
Borxhi publik dhe e drejta e prones, e drejta tregtare, sherbimi
postar, statistikat, ushtria, mbrojtja, emetimi monedhes
kombetare, sherbimet bankare, prokurimet publike, martesa
dhe divorci etj.
Neni 92 parashikon kompetencat ekskluzive te provincave. Nder
komeptencat provinciale, mund te permendim tatimet direkte,
borxhi publik lokal, shendetesia, agrokultura, administrimi i
drejtesise ne province, gjykatat penale dhe civile te provincave qe
zbatojne legjislacionit provincial etj. Ndersa se fundi ne vitin
1982 iu njoh edhe kompetenca ligjore ne fushat e enerigjise se
rinovueshme.
Me Constitution Act, 1982, u fut per here te pare ne historine
kushtetuese kanadeze Canadian Charter of Rights and Freedoms
te vendosura ne Pjesen e Pare te saj, seksionet 1-34. Ne te jane
sanksionuar te drejtat dhe lirite themeore te individit, qe me pare
ishin parashikuar vetem ne nivel ligjor. Ketu mund te permendim
Canadian Bill of Rights 1960, e parashikuar vetem me ligj federal
dhe nuk mund ti imponohej ligjvenesve provinciale dhe as
ligjvenesit federal qe mund te nxirrte nje ligj te mevonshem.
Pjesa e Peste e saj seksionet 38-49 parashikon se, the
Constitution of Canada is the supreme law of Canada, and any
law that si inconsistent with the provisions of the Constitution is,
to the extent of the inconsistency, of no force or effect.
Kjo te jep edhe njehere idene se Kushtetuta kanadeze jo vetem
eshte ligji me i larte ne vend si burimi me i larte i se drejtes, por
se edhe cdo ligj i cili bie ndesh me te mund te shfuqizohet si
antikushtetues.
Kushtetuta e Kanadase eshte e gjate, e ngurte dhe e garantuar.
Kushtetuta kanadeze nuk ka arritur te zgjidhe disa nga
problemet gjuhesore ndermjet Shtetit federal dhe provinces se
Kebekut, kurse kjo province ka pretenduar gjithnje nje
autonomi me te madhe. Megjithate federalizmi kanadez eshte
shnderruar ne nga nje federalizem dual ne federalizem
kooperativ.
Permes konferencave nderqeveritare, federalizmi kooperativ
eshte zhvilluar se tepermi sidomos ne fushen fiskale dhe
financiare, ku regjistrohen nje sere ndihmash te kushtezuara
dhe te pakushtezuara nga qendra ne periferi, por edhe dhenia e
sherbimeve sociale ne shkalle kombetare.
Canadian Charter of Rights and Freedoms njeh nje kufizim te
rendesishem te pakten per nje pjese te mire te saj dhe me
konkretisht per pjesen fundamental freedoms, section 2, legal
rights sections 7-14 dhe pjesa e equality rights section 15. Ne
section 33 parashikohet notwithstanding clause, ne baze te se ciles
mund te parashikohet nje perjashtim nga zbatimi i Kartes per nje
periudhe deri ne pese vjet, por qe mund te riperterihet. Ne baze te
saj i njihet parlamentit federal apo parlamenteve provinciale
override power ne baze te se ciles mund te mos zbatohen disa nga
pjeset e mesiperme te Kartes.
Eshte kjo arsyeja qe nje pjese e mire e saj mund te bllokohet me
ane te ligjit te zakonshem parlamentar, duke i dhene Kushtetutes
kanadeze karakterin e nje kushtetute me ngurtesi variable.
Kjo ka dhene idene ne doktrinen nderkombetare se sistemi
kanadez bashke me sistemin e Zelandes se Re, te Mbreterise se
Bashkuar dhe Australise per krijimin e nje modeli te ri te drejtesise
kushtetuese a New Model of Commonwealth constitutionalism.
 Me kete model i referohet rasteve se te drejtat dhe lirite
themelore kushtetuese nuk jane te saksionuara dhe te
mbrojtura ne nivel kushtetues, por vetem ne nivel ligjor.
 AFRIKA E JUGUT. Me Kushtetuten e dhuruar nga Qeveria
Britanike 1909, lindi Unioni i Afrikes se Jugut, i perbere nga
bashkimi i disa kolonive si Kapo, Natal, Transval dhe Oranxh.
Me kete kushtetute ky vend kishte statusin e dominionit
Brenda Commonwelth-it.
 Pas Statutit te Westmintrit me 1931, Complemnetary Status
Act i vitit 1934, i cili shpalli sovranitetin e Parlamentit te
Afrikes se Jugut. Me referendumin e 5 tetorit 1960, Unioni i
Afrikes se Jugut u shnderrua ne Republike. Me pas ne vitin
1961 u miratua me ligj te zakonshem Kushtetuta e re e
Republikes se Afrikes se Jugut, e cila nuk kerkoi te ishte me
pjese e Commonwealth-it.
 Duhet thene se sistemi i se drejtes ne kete vend eshte mjaft i
shtresezuar dhe kjo ngjason me te drejten izraeliane.
 Sistemi i burimeve te se drejtes eshte rregulluar ne nivel
kushtetues. Constitution Act 1983, e cila shfuqizoi Kushtetuten
e 1961, duke dhene ne fakt tiparet e nje Shteti pseoudo-
federal. Ne vitin 1993 ka patur nje Kushtetute te perkohshme
dhe me pas me Kushtetuten Constitution of the Republic of
South Africa Act 1997.
 Kjo Kushtetute parashikon se Kushtetuta eshte the supreme law
of the Republic si dhe cdo ligj qe nuk eshte ne perputhje me te
eshte I pavlefshem neni 2.
 Jep tiparet e pergjithshme te nje Shteti federal, qe i njeh te 9
Provincave kompetenca legjislative dhe kushtetuese. Keto
Provinca mund te adoptojne Kushtetutat e tyre sipas nenit 142,
vetem ne rast se dispozitat e tyre nuk jane ne kundershtim ne
Kushtetuten federale neni 143.
 Kompetenca legjislative ekskluzive e Provincave *neni 44*.
Hyjne fushat si Kultura, sporti, tregjet, parqet, rruget, trafiku,
planifikimi provincial.
 Kompetenca legjislative konkurrente. Ndahet mes provicave
dhe Shtetit qendror. Agrokultura, pyjet, trafiku ajror, mbrojtja
e konsumatoreve, shendetesia, mjedisi, industria, transporti
publik, turizmi, tregtia etj.
 Parlamenti eshte dydhomesh
 Asambleja Kombetare dhe
 Keshilli Kombetar i provincave.
 Sidoqofte, edhe ne rastet e konfliktit te kompetencave
ndermjet legjislatoreve provinciale dhe federale fjalen e
fundit per respektimin e ndarjes se kompetencave i takon
Gjykates Kushtetuese te Afrikes se Jugut.