Istorijski razvoj drvenih konstrukcija

Primena još od davnih vremena:

- lako dostupno
- lako obradivo
KOLIBE
Uočljiva razlika
između krova i zidova

SOJENICE
Dinastija SUNG (960 – 1279. god. nove ere – prva pisana građevinska regulativa)
Najviši nivo obrade drveta. Karakteristični oblici
Rimski period - (relativno mala upotreba drveta)
U XV i XVI veku nagli razvoj nauke (matematike i mehanike). Novi pristup arhitekturi i
graditeljstvu

Leonardo da Vinči
Andreo Paladio
Krajem XVIII veka kulminacija razvoja drvenih rešetkastih sistema

Projektant Betankur (1817. god.)

Luk Filibera Delormea – preteča

lameliranih konstrukcija
 Trajanov most preko dunava 104 -105 g.
Sagradio ga Apolodor iz Damaska – dužina 1135m, širina 14,5m
Savremene drvene konstrukcije – XX vek
OBLASTI PRIMENE

1. Krovovi
2. Međuspratne konstrukcije i stepeništa
3. Konstrukcije hala i drugih sličnih objekata
4. Stambene i druge jednoetažne i višeetažne zgrade

Montažne drvene kuće:

Kanada, Japan, Novi Zeland,
Amerika (95% individualnih stambenih
zgrada)
5. Mostovi
 1. Tehnologija drveta
Stablo drveta

Tehnologija drveta je nauka koja se bavi

proučavanjem gradje i svojstava drveta
Drvo (biljka) – sastoji se od podzemnog i
nadzemnog dela (stabla)
Stablo – deblo + krošnja
Deblo je izraženo po visini drveta, a u
zavisnosti od vrste (četinari ili lišćari)
Debljina debla – prečnik na 1,3m
 Građa drveta

Poprečni presek:
• srž, srce – deo oko ose drveta
• srčevina – deo gde se odigrao
proces rasta
• beljikovina – gde je proces rasta
u toku

Uočava se izražena nehomogenost

građe
» anizotropija drveta kao materijala
za građenje
 Tehnička svojstva drveta
- posledica građe i hemizma drveta – od posebnog značaja za
primenu drveta u konstrukcijama

1. Estetska svojstva
2. Fizička svojstva
3. Fizičko-hemijska svojstva
4. Mehanička svojstva
 1. Estetska svojstva
registruju se čulima – vidom, mirisom i dodirom

• Tekstura drveta - izgled posle mehaničke

obrade zavisno od anatomske građe

• Boja drveta - izgled obrađene površine

zavisno od vrste i stepena zdravosti (beličasta,
žućkasta, crvenkasta, mrka, crna)

• Sjaj drveta - izgled obrađene površine

zavisno od anatomske građe i kvaliteta
obrađene površine

• Miris drveta - zavisi od vrste i stepena

zdravosti

• Finoća drveta – zavisi od anatomske građe

(teksture). Finije drvo » homogenija građa
 2. Fizička svojstva drveta

• Poroznost drveta - odnos između ukupne zapremine pora prema zapremini

suvog drveta. Hrast i bukva – 55% pora. Bor – 75% pora.

• Vlažnost drveta - bitno utiče na mehaničke osobine. Izražava se preko

procenta vlažnosti (n %) kao težinski odnos pre i posle sušenja drveta.
Razlikujemo:
- napojeno drvo – drvo zasićeno vodom
- polusuvo drvo – ne sadrži slobodnu kapilarnu vodu
- prosušeno drvo – vlažnost 12 - 22% (za drvene konstrukcije < 18 %)
- isušeno drvo – vlažnost 6 - 12 %
- suvo drvo – vlažnost ~ 0 %

Sušenje drveta: prirodno i tehničko

• Težina drveta – zavisi od vrste, starosti, građe, poroznosti,
vlažnosti, lokaliteta i dr.
• Promenljivost dimenzija – zavisi od skupljanja i bubrenja drveta
(promena dimenzija u zavisnosti od % vlažnosti)
Skupljanje i bubrenje različiti su različitim pravcima zbog heterogenosti drveta.
Najveće skupljanje (bubrenje) je u tangencijalnom pravcu, manje u radijalnom, a
najmanje u pravcu vlakana (longitudinalnom pravcu).
Na veličinu skupljanja utiču: građa drveta, starost, obojenost srži, zapreminska
masa, količina smole, vrsta drveta, obrada i sl.
 Skupljanje i bubrenje

Najveće je u higroskopnom području do 30% vlažnosti

• Provodljivost zvuka – zavisi od vrste drveta, procenta vlažnosti, građe drveta i dr.
Zdravo drvo daje jasan, zvonak i kratak zvuk, a trulo mukli, tupi zvuk. Brzina
rasprostiranja zvuka || vlaknima kreće se od 3200 – 5200 m/sec (skoro kao kod metala)

• Provodljivost toplote – zavisi od građe drveta, zapreminske mase, pravca

vlakana, temperature i vlažnosti. Drvo je slab provodnik toplote

• Termičke dilatacije – zavise od vrste drveta, zapreminske mase, pravca vlakana,

temperature i vlažnosti. Dilatacije su različite u različitim pravcima. U poređenju sa
betonom i čelikom zanemarljive su.

• Provodljivost elektriciteta – najviše zavisi od vlažnosti. Drvo je slab provodnik

elektriciteta (dobar izolator).
 3. Fizičko hemijska svojstva
• Trajnost drveta – zavisi od građe, zapreminske mase, vremena seče, insekata,
mehaničkih povreda, vlažnosti, načina upotrbe i dr.(od nekoliko meseci do nekoliko
hiljada godina).

• Zapaljivost drveta – svojstvo da se lakše ili teže pali. Zavisi od građe, vrste,
zapreminske mase, vlažnosti i dr.

Bitno je razlikovati zapaljivost drveta od njegovog ponašanja u požaru !

 4. Mehanička svojstva drveta
Manifestuju se pod uticajem spoljašnjih sila

4.1. Tvrdoća – zavisi od vrste drveta, vlažnosti, sadržaja smole, mesta uzimanja
uzorka i dr. Od tvrdoće zavisi obradljivost.

4.2. Otpornost na habanje – zavisi od tvrdoće, a od posebne je važnosti kod izrade

podova, stepenica i sl.

4.3. Čvrstoća drveta – mehaničko svojstvo najvažnije u drvenim konstrukcijama.

Zavisi od vrste drveta, zapreminske mase, građe drveta, vlažnosti, obrade i dr. Obzirom
na anizotropnost drveta jedno isto drvo ima različite čvrstoće u različitim pravcima:
- čvrstoća na zatezanje (|| vlaknima,  na vlakna),
- čvrstoća na pritisak (|| vlaknima,  na vlakna, pod  na vlakna, tangencijalno,
radijalno)
- čvrstoća na savijanje,
- čvrstoća na smicanje
 Čvrstoća na dugotrajno opteraćenje (trajna čvrstoća)

Opada sa nanošenjem opterećenja kroz vreme (~ 60% vrednosti čvrstoće pri lomu od
trenutnog opterećenja).
Kada je  < 0 lom ne može da nastupi i pored dugotrajnog opterećenja (povećavaju
se deformacije).
Kada je  > 0 dolazi do plastičnih deformacija (b - c ) i do loma.
» Drvo poseduje svojstvo prirasta deformacija kroz vreme (u elastičnoj i plastičnoj
oblasti).
 Čvrstoća na zatezanje
Zatežuća sila deluje paralelno ili upravno vlaknima. Zavisi od vrste drveta,
zapreminske mase, oblika i veličine uzorka, vlažnosti, pravilnosti građe.

Čvrstoća na zatezanje upravno

na vlakna je 20 do 25 puta
manja od čvrstoće na zatezanje
paralelno vlaknima

<= kriva  -  za borovinu

 Čvrstoća na pritisak
Zavisi od vrste drveta, zapreminske mase, oblika i veličine uzorka, vlažnosti i dr.

<= kriva  -  za borovinu

Pritisak || vlaknima > od
Pritiska  na vlakna (3
do 10 puta)
Čvrstoća na pritisak upravno na vlakna (gnječenje)

a < b < c
 Čvrstoća na savijanje
Zavisi od vrste drveta, zapreminske mase, vlažnosti.

Čvrstoća na savijanje u radijalnom pravcu veća je od čvrstoće na savijanje u

tangencijalnom pravcu.
 Čvrstoća na smicanje

Drvo se smiče po određenoj ravni (smičućoj površini)

• Presecanje vlakana – a), b)

• Tangencijalno i radijalno smicanje – c), d)
• Smicanje paralelno vlaknima – e), f)

Čvrstoća na smicanje || vlaknima manja je

za 3 do 4 puta od čvrstoće na smicanje 
na vlakna

Čvrstoća na smicanje || vlaknima najčešće se koristi u praksi

 Naponi pri smicanju

Raspored napona smicanja || vlaknima neravnomerniji je kad sila deluje jednostrano (a)

Usled ekscentriciteta sile smicanja T javlja se

zatezanje upravno na vlakna (cepanje)

Konstruktivne mere za smanjenje zatezanja  na vlakna

Zbirni dijagram čvrstoća
 4.4. Žilavost drveta
Sposobnost da se posle uticaja spoljnih sila zadrži deformisani oblik, a
da ne dođe do loma.
Kod žilavog drveta veliko je rastojanje između granice elastičnosti i
granice loma.
Žilavost zavisi od gradje drveta (tanji godovi » veća žilavost), vlažnosti
(sirovo je žilavije od suvog), zapreminske mase (lako je žilavije od
teškog), strosti (mlađe je žilavije od starog)

4.5. Cepljivost drveta

Svojstvo da se lakše ili teže cepa u pravcu vlakana.

Ovo mehaničko svojstvo podobno je sa stanovišta obrade, a
nepovoljno u konstrukciji (cepanje kod ugradnje spojnih
sredstava)
 4.6. Elastičnost drveta
Zavisi od vrste drveta, zapreminske mase, građe, vlažnosti, temperature.
Mera elastičnosti je modul elastičnosti (E    ).
Razlikuju se moduli elastičnosti: kod savijanja (E m), pritiska paralelno vlaknima (E c||),
zatezanja paralelno vlaknima (E t||) E t|| > E m > E c||
Tkođe, razlikuju se moduli elastičnosti u karakterističnim pravcima: u parvcu vlakana
E1, radijalnom pravcu E2, tangencijalnom pravcu E3, kao i E upravno na vlakna.

Postoje i moduli klizanja G,

koji su takođe različiti u
različitim pravcima
 5. Uticaj vlažnosti

Povećanjem vlažnosti drveta smanjuju se njegove mehaničke karakteristike i trajnost.

Povećanje vlažnosti iznad tačke zasićenja vlakana > 30% ne utiče na čvrstoću
 6. Uticaj temperature

Sa povećanjem temperature smanjuje se čvrstoća drveta i modul

elstičnosti (povećanje deformacija)
Povećanjem temperature dolazi do rasušivanja (skupljanja) što
smanjuje mehaničke karakteristike.
Smanjenje temperature, kod vlažnog drveta (ispod 00 C) dolazi do
razornog uticaja leda.
 7. Greške u drvetu
Drvo je organska materija, nehomogena u organskom, anatomskom i fizičkom
smislu zbog toga su moguće pojave grešaka, koje nepovoljno utiču na njegove
karakteristike.
Greške su uglavnom posledica rasta drveta
7.1. Greške građe drveta - nepravilnog perseka

• greške poprečnog preseka – manifestuju

se preko:

- nepravilne strukture

- dvostruko srce

- ekscentričnosti srca
 • zakrivljenost debla • nepravilnost (usukanost)
vlakana (kada su vlakna usukana
p = f / d *100  1 % ili spiralna)

- mala usukanost
a = D/20 – D/10
- srednja usukanost
a = D/10 – D/5
- velika usukanost
a > D/5

• nejednaka širina godova – utiče na homogenost građe, povećava anizotropnost

i smanjuje mehanička svojstva drveta (posebno čvrstoću na smicanje)
• kvrge • urasla kora

Smanjuju mahaničke karakteristike, naročito čvrstoću na zatezanje

 • greške od uzroka fizičke prirode

- paljivost (srčane pukotine) – raspucavanje - okružljivost –

u radijalnom pravcu
odvajanje drvne
mase u smeru
godova

- greške usled skupljanja –

raspukline (ceo presek) i
pukotine (deo preseka) krivljenje građe - izbočenost,
- koritavost,
- vitopernost
• mehaničke ozlede drveta – pri zabijanju tvrdih predmeta, transportu i sl.
• greške boje drveta – kao posledica truljenja, smanjuju tehnička svojstva
• greške od insekata – bušotine i hodnici od insekata, smanjuju tehnička svojstva

• greške obrade drveta – lisičavost (jednoivična i dvoivična)

- nejednaka debljina po dužini, širini i debljini

 8. Kvalitetne klase drveta
U zavisnosti od mahaničkih svojstava

• I klasa – građa visoke nosivosti. Koristi se za lepljene lamelirane konstrukcije

• II klase – građa normalne nosivosti. Upotrebljava se za klasične drvene
konstrukcije
• III klasa – građa male nosivosti. Koristi se za pomoćne i privremene konstrukcije.

U zavisnosti od klase definisani su i dopušteni naponi koji se koriste za proračun

drvenih konstrukcija.

Prema botaničkim vrstama u drvenim konstrukcijama razlikuju se:

a) četinari (jela, smreka, beli i crni bor)
b) tvrdi lišćari (hrast, jasen, bagrem, grab, bukva, brest)
c) meki lišćari (joha, lipa, topola i jasika)
 9. Obrada drveta
Za inženjerske drvene konstrukcije monolitno drvo može biti obrađeno kao:
• OBLA GRAĐA – bez kore i bez obrade. Pad prečnika  2cm/m
• POLUOBLA GRAĐA – obla građa prerezana po polovini
• TESANA GRAĐA – kvadratnog ili pravougaonog preseka. Dobija se tesanjem.
• REZANA GRAĐA (oštroivična građa) – dobija se struganjem u pilanama. Prema
obliku poprečnog preseka razlikuju se:
- tanke daske, debljine od 9 do 13 mm,
- daske, debljine od 14 do 48 mm,
- planke, debljine od 48 do 100 mm,
- letve, imaju debljinu dasaka i odnos strana od 1:1 do 1:2,
- gredice, imaju debljinu planki i odnos strana od 1:1 do 1:2,
- grede, imaju dimenzije poprečnog preseka > od 10/10 cm.
Najveća dimenzija 36/36 cm
Prema dužini: - kratka građa (do 4 m), duga građa (više od 4 m)