Berlin-Brandenburg

Kaln Malzemelerin Kayna

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 1

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynaa Uygunluk

Bir malzemenin kaynaa uygunluu, o malzemenin zelliklerine

ve bu zelliklerin kaynak ilemi esnasnda sergiledii
deiikliklere baklarak belirlenir.
Ekonomiklik Malzeme
Kaynaa
Kaynakl malat
uygunluk

Yap Elemannn
Kaynak
Edilebilirlii

Gvenilirlik
Tasarm-
Konstrksiyon

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 2

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynaa Uygunluk

malat tamamlanan yap elemannda, kaynak blgesinin

(kaynak dikii ve IEB) zellikleri, yap elemannda aranan artlar
karlyorsa, malzemenin kaynaa uygunluu yeterli dzeydedir.

Kaynak blgesindeki sreksizliklerin toleranslar dahilinde olmas

(ref.: ISO 5817)
Kaynakl balantnn mekanik-teknolojik deerlerinin uygun olmas

Akma/ekme mukavemeti
Tokluk deeri (entik darbe mukavemeti)
Sertlik dalm

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 3

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynaa Uygunluk

Kaynak blgesinde, gerek sreksizliklerin grlme skl,

gerekse mekanik-teknolojik zelliklerin olumasnda kaynak
edilen malzemenin kalnlnn etkisi byktr.

Sreksizliklerin ortaya kma olaslnn kaln malzemelerde

artmasnn balca nedenleri:

Kalnlk arttka kk ve ara pasolara eriimin zorluu dolaysyla;

Yetersiz nfuziyet
Yetersiz ergime
Cruf kalnts (zellikle kk paso sonras)

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 4

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynaa Uygunluk

Sreksizliklerin ortaya kma olaslnn kaln malzemelerde

artmasnn balca nedenleri (devam):

Kalnlk arttka para kalnl ynnde de s iletiminin

balamas, dolaysyla;

Hzl souma
Sertleme (zellikle erime hattnda (IEB-kaynak dikii geii-)
Tokluk deerlerinde d
atlaklar

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 5

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynaa Uygunluk

Kaynak yntem onaylar iin (ref. :ISO15614-1), para kalnl

da nemli kriterlerden birisidir.

Yntem onaylarnda, belirli kalnlklardan sonra (t >12 mm),

entik darbe testi istenmesinin balca nedeni, souma hznn
artmas ile tokluk deerlerinde dmenin beklenmesidir.

Bu sorunun giderilmesi iin souma hznn kontrol edilmesi

(drlmesi) gereklidir.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 6

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynaa Uygunluk
Souma hznn kontrol edilmesi (drlmesi) u yntemlerle
mmkndr:
n stma uygulanmas :
Kaynak blgesi ile ana malzeme
arasndaki s farknn azaltlmas
ile souma hz der.
n stma scaklklarnn
belirlenmesi iin standart:
EN 1011.
Dk hat enerjisi ile kaynak
yaplmas
Salnm teknii yerine izgisel
paso tekniinin kullanlmas

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 7

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynaa Uygunluk

Kaln malzemelerin kaynak edilmesinde bir dier sorun, youn

s girdisi nedeniyle kaynak ileminden sonra malzeme ierisinde
kalan kalnt gerilimler dir.

Kalnt gerilimler parann kullanm srasnda servis d

kalmasna neden olabilir:
atlaklar
Deformasyon (tolerans d ller)
vb

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 8

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynaa Uygunluk

Kaln malzemelerin kaynak edilmesinde bir dier sorun, youn

s girdisi nedeniyle kaynak ileminden sonra malzeme ierisinde
kalan kalnt gerilimler dir.

Kalnt gerilimler parann kullanm srasnda servis d

kalmasna neden olabilir:
atlaklar
Deformasyon (tolerans d ller)
vb

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 9

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynaa Uygunluk

Kalnt gerilimlerin tamamen yok edilmesi mmkn deildir

ancak, paraya zarar vermeyecek boyutlara indirgenmesi
gereklidir.

Gerilim giderme tav

parann 650C de bekletilmesi (para kalnlna bal olarak
bekletilme sresi belirlenir)
Titreimle / darbeyle gerilim giderme
Darbeli eki ile dvme
Kumlama
vb

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 10

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

ki boyutlu s iletiminden boyutlu s iletimine gei

Ana malzeme, kaynak esnasnda erime noktasna kadar olan tm

scaklklara snr, ve artlara bal olarak farkl hzlarda sour.

Genel kural olarak 20 -25 mm zeri malzeme kalnlklarnda 2 boyutlu soumada 3

boyutlu soumaya geilir (para kalnl ynnde de s iletimi).

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 11

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Is girdisine ve iletimine bal olarak kaynak

blgesinin zellikleri oluur.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 12

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Bir kaynakl birletirme, kaynak metali, sdan etkilenmi blge (IEB) ve

ana malzemeden meydana gelir.

Kaynak metali;
eritilen ana malzeme ve kaynak
dolgu malzemesinin karmnda
meydana gelir.

IEB; kaynaklanan malzemelerin zelliklerinin kaynak ssndan

etkilenmesi lsnde genitir. Isdan etkilenmi blgenin genilii,
birim zamanda aa kan snn byklne (J/dak) ve kaynak
hzna (cm/dak) baldr.
Bu deikenler bize Hat Enerjisini (E) verir.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 13

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Hat Enerjisi (E);

E = (U x I) (J/mm)
v

U : Ark Voltaj (Volt)

I : Ark kaynak akm (Amper)
v : Kaynak hz (mm/san)

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 14

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Is girdisinin hesaplamas mmkndr.

Hat enerjisinin kaynak yntemlerine gre belirlenmi bir sabit ile
arpm, bize malzemeye kaynak ilemi esnasnda girilen s miktarn
verir.
Q = k x E (kj/mm)
1000

Q : Is Girdisi (j/mm)
k : Kaynak yntemine gre belirlenmi sabit
E : Hat Enerjisi (J/cm)

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 15

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

ISI GRDS

Q = k x (U x I) (J/mm)
v
Dolays ile;

U (Voltaj) Q (Is Girdisi)

I (Amper) Q (Is Girdisi)
v (Kaynak Hz) Q (Is Girdisi)
29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 16
Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynak hz, btn yntemlerde deitirilebilen bir parametre

niteliindedir. Fakat, ynteme bal olarak belirli snrlar dahilinde
bulunmak zorundadr.

Yksek dzeyde enerji aa kartan kaynak yntemleri, ok

yksek kaynak hzlarn gerektirirler. Dolaysyla, gl kaynak
yntemlerinde, kaynak dikii boyunca cm bana den enerji miktar
daha azdr.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 17

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynak Iss Nedeniyle zellik Deiimleri

eliin dayanc souk ilem, sertletirme veya slah etme yoluyla

arttrlm ise, kaynak ssnn etkisi altnda elikte az veya ok oranda
bir dayan kayb meydana gelir.

Dayan kayb, sertletirilmi durumda en fazla, souk ilenmi

durumda ise en az boyuttadr.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 18

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Bunun dnda IEB genilii aadakilere de baldr:

Malzemenin s iletkenliine:
Malzemenin s iletkenlii IEB
Malzemenin kalnlna (s tahliyesi):
Malzeme et kalnl IEB
(s daha hzl uzaklaacandan)

Katman ve pasolarn saysna:

Katman, paso says ve kaynak hz IEB
29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 19
Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Sertleme

Kaynak, hzl soutulduunda sert i yap (Martensit) meydana gelir. Bu

sre, sertleme olarak adlandrlr.

Birletirme kaynaklarnda, IEBdeki sertleme miktar genellikle kaynak

dikilerindekine oranla daha yksektir. nk kullanlan kaynak dolgu
malzemesi, kaynak metalini ar derecede sertletirmeyecek ekilde
seilir.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 20

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Aadaki faktrler arttrldnda, Souma Hz /

Sertleme Eilimi

Sabit kaynak hz altnda, yntemin s girdisi (J/dak) der

(Byk apl elektrodlar, Ede daha yksek akm iddeti veya
MAGda daha yksek gerilim, ark boyu daha uzun)

Sabit s girdisi altnda s dalm = Kaynak Hz artar

(cm/dak)

Is tahliyesi: artar
Levha kalnl
Isnn dalabilecei diki formu

Yap elemanlarnn scakl der

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 21

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Kaynak Metalindeki Hidrojen

Hidrojen, elik ierisine yalnzca atomik formda nfuz edebilir.

Atomik hidrojen, hidrokarbon ve nemin ark ierisinde ayrmas

sonucunda ve korozyon srelerinde meydana gelmektedir.

Bazik rtl elektrotlarn (elle ark kaynak) kurutulmadan kullanm

Bazik karakterli kaynak tozlarnn (tozalt kayna) kurutulmadan
kullanlmas
Oksit tabakas kaldrlmam malzeme zerine kaynak yaplmas

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 22

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Hidrojen, btn elikleri gevrekletirir.

Bir kaynakl birletirmede, hidrojen, ilk nce yksek scaklk ve buna

bal yksek znrlk nedeniyle kaynak banyosu ierisinde znr.

Daha sonra, bu noktadan balayarak her yne doru yaylr. 2-3 ay

sonra byk lde kaynak banyosundan dar km olur.

IEB ierisine nfuz ettiinde, ayn zamanda belirli bir sertleme de

varsa, daha ileri bir gevreklemeye neden olur.

Gerilimlerin de etkisiyle atlaklar ortaya kabilir (souk atlak).

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 23

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

ok Pasolu Kaynaklar

Maliyet ve arplma sorunlarndan bamsz olarak sadece malzeme

asndan bakldnda, izgisel paso teknii ile mmkn olduunca ok
sayda paso kaynaklamak avantajldr.

Fakat, dk s girdisi nedeniyle sertleme eilimi fazladr. elie n

stma yapmak gerekebilir.

izgisel paso tekniinin avantaj, dar bir IEB ve daha az tane

irilemesidir. Bunun dnda, takip eden pasolar IEByi ve alttaki
pasolar byk lde normalize eder.

izgisel paso teknii, zellikle tokluk deerlerinin iyi olmas art

arandnda avantaj salamaktadr.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 24

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Islah (yiletirme) Pasosu

izgisel paso teknii ile kaynak yapldnda, son paso daha nceki
pasolarn oluturduu IEByi teorik olarak temperleyecek, ancak
yeniden sertletirmeyecek ekilde yerletirilir.

Islah pasosu, son pasonun veya pasolarn, ana malzemeye temas

etmedii bir diki yerletirme tarzdr.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 25

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Hzl soumann engellenmesi

n Istma Scakl (Tv)

lk paso kaynaklanmadan hemen nce, i parasnn kaynak
edilecek blgesinde elde edilmesi gereken scaklktr. Verilen bu
deer genellikle istenilen en dk scaklktr.
Pasolararas scaklk (Tz)
Dier pasolar kaynak edilirken dikkate alnan snr scaklk
deeridir. Tz sadece en dk scaklk deil, ayn zamanda en
yksek scaklktr.
Bekletme scakl (TH)
Diki blgesinde, dikiin bitiriliine kadar anlk kaynak yeri
dnda kalan blgelerin scakldr.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 26

Merkezi
 KAYNAK KOORDNASYONU
Berlin-Brandenburg
GREV VE SORUMLULUKLAR

Kalnl t < 50 mm olan i paralarnda scaklk lm iin kullanlan

mesafe:

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 27

Merkezi
 KAYNAK KOORDNASYONU
Berlin-Brandenburg
GREV VE SORUMLULUKLAR

Karbon, malzemelerin sertlemesine neden

olur.

Kaynaa uygunluu asndan, en yksek Karbon ierii snr

%0.23 olarak kabul edilir.

S355 (St52) yap eliinin ierdii Karbon miktar %0.22 dir.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 28

Merkezi
 KAYNAK KOORDNASYONU
Berlin-Brandenburg
GREV VE SORUMLULUKLAR

Dier baz alam elementlerinin de sertlemeye etkisi

olduundan, malzemelerin Karbon Edeeri
hesaplanarak kaynak ilemine uygunluu
deerlendirilir. Farkl formller kullanlmakla birlikte
aadaki forml genel olarak kullanlmaktadr.

CET = C + (Mn+Mo) + (Cr+Cu) +(Ni)

10 20 40

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 29

Merkezi
 KAYNAK KOORDNASYONU
Berlin-Brandenburg
GREV VE SORUMLULUKLAR

S355 (St52) iin hesaplandnda;

CET=0,22 + (1,60+0)/10 + (0+0)/20 + 0/40

CET = 0,38 olarak bulunur.

Bu sonu S355 in kaynak srasnda sertleme eilimi
olduunu gstermektedir.

zellikle artan kalnlklarla birlikte, hzl souma da gndeme

geldiinde sertleme eilimi artacaktr.

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 30

Merkezi
 Kaln Malzemelerin Kayna
Berlin-Brandenburg

Bu tr malzemeler iin alma basamaklar

aada belirtilmitir:

1. n stma (Kalnlk ve karbon edeeri deerine bal olarak)

2. Dk s girdisi ile kaynak (dk hat enerjisi)
3. Kaynak sonras gerilim giderme

29.08.2017 Kaynak Teknolojisi ve Test 31

Merkezi