GE ELEMENTLER

 Zn (NKO): Pirin alamnda inko ve

bakr vardr. at kaplamalarnda, otomobil
endstrisinde, kaplamaclkta ve boyar
madde retiminde kullanlr.
Hg (CIVA): Termometre yapmnda, bileik
elde edilmesinde, barometre retiminde,
cva buharl lamba imalinde kullanlr.
Amalgam alam, di hekimliindeki di
dolgu maddesidir; cva ve gmten
oluur.
2

 Ti (TTANYUM): lk olarak titan

uydusunda kefedildiinden bu isim
verilmitir. Tpta beyin tmrlerinin
tedavisinde, gdml mermi ve uak
gvdesi imalinde, uydu alclarn
saptrmada ve anmayan balata
retiminde kullanlr. Titanyum ile krom
karmndan oluan alamdan, elektrik
israfnn olmad elektrik kablosu
yapmnda faydalanlr.
W (VOLFRAM VEYA TUNGSTEN):
Ampullerin iindeki teller volframdr.
3

 Mn (MANGAN): Sert elik imalinde

kullanlr. Panzer paletleri, manganl
eliktir. Madeni para alamnda da,
mangan metali de vardr.
Pt (PLATN): Platin tel ve platin elektrot
gibi laboratuvar aralarnda, tak
yapmnda, sanayide sv yalardan
hidrojenlendirmeyle margarin elde
edilmesinde katalizr olarak, cerrahide
ve di protezlerinde kullanlr.
4

BAKIRIN ERTLMES VE
DEMRN YUMUATILMASI

 Cu (BAKIR): Elektrik kablosu, mutfak

arac, elektrot ve ss eyas yapmnda
kullanlr. Bronz (tun) alam; kalay ve
bakrn karmdr. Pirin; bakrn inkoyla
olan alamdr. Bakrn erime noktas
dktr. Bu nedenle bakrn eritilmesi
eskiden beri nem kazanmtr. Bakr,
yeryznde elementel hlde bulunan be
metalden birisidir. Bakr, korozyona kar
dayankl bir metaldir. Bu saylan
zelliklerinden dolay; eskiden beri, hatta
gnmzde de bakrdan faydalanlmtr.
6

nsanolunun gemiten gnmze

medeniyette ilerlemesi ve maddi g
ynyle nemli bir kalknma elde etmesi;
bakrn eritilmesi ile tel ve levha hline
getirilmesi ile olmutur.
Fe (DEMR): nsanlk, sosyal yaamnda
demire ok muhtatr. naat sektrnde,
harp sanayisinde, otomotiv ve ulam
alannda demirelik endstrisinin nemi
ok byktr. Mekanik, elektronik vb. her
dalda kullanlan her eit alet demirden
yaplr.
7

Demiri hamur gibi yumuatmak, tel gibi

inceltmek ve ekil vermek, endstriyel
kalknmann asl, anas, esas ve
kaynadr. Bu sebeple demirin nemine
vurgu iin; Demir yerden kmyor, gkten
iniyor. denmitir. Yerkrenin merkezi;
erimi demir ve erimi nikel karmdr.
Semadan den talara, gk ta denir.
Den gk talarnn tetkik edilen
paralarnda; demir, elik ve baka
maddeler kark olarak bulunmaktadr.
8

DEMRELK
ENDSTRSNDE DEMR
HEMATTTEN ELDE EDLR
Hematit; Fe2O3 formlyle gsterilen
demir(III)oksit filizidir. Demirelik
endstrisinde demir hematitten elde
edilmesine ait reaksiyon denklemi
yledir:
Fe2O3 + 3C + yksek scaklk 2Fe +
3CO
9

EKRDENDE NKLEON
BAINA DEN
BALANMA ENERJSNN EN
YKSEK OLDUU ELEMENT:
DEMR
Demirin balanma enerjisi en yksektir.
Balanma enerjisinin en yksek oluu,
ileride demir ekirdei paralanabilir
anlamna gelebilir.
10

 Yer krenin ekirdeinde demir vardr.

Magma tabakasndaki yksek scakln,
demirin nkleer reaksiyonundan
kaynakland bilinmektedir. Bu yksek
scaklk, demiri eritmektedir. ekirdekte
aaca ait zelliklerin tamam bulunur.
Gnmzde Dnya'da yaklak 90 doal
element tespit edilmitir. Demir Dnya'nn
ekirdei olduuna gre acaba demirden
Dnya'daki doal elementlerin btn
ileride elde edilebilecek midir?
11

 Demir suresinde elementlerin ounun ad

geer. leride demir atomu ekirdeinin
paralanarak eitli elementlerin elde
edilebileceini syleyebiliriz. Simyaclarn
hayali gerekleebilir.

12

DEMRN PASLANMASI
Metalik demirin, hava oksijeniyle
paslanmasna ait reaksiyon denkleminin
toplam gerilimi, pozitif saysal deerdir.
Rutubetli ortam oto katalizrdr; nk
oksijenin indirgenme yar reaksiyonu tam
yazldnda rnlerde su kmaktadr.
Fe2O3 pastr.
Paslanmayan borular kullanlmad
mddete, sulardan pas akacaktr.
13

 Demirin; yal boya, paslanmaz elik

retimi vb. yollarla paslanmaya kar
korunmas nemlidir.

14

EHR EBEKE SULARINDAN

PAS AKMASI NORMALDR
4Fe0 8e 4Fe+2
+0,44 V

E0ykseltgenme =

4Fe+2 4e 4Fe+3 E0ykseltgenme = 0,77

V
3O2 + 12e 6O2
+1,23 V

E0indirgenme =
15

DEMRN ALTINLA VE
GMLE KAPLANMASI
Deersiz metalden yaplm taklar, altn
ve gm gibi kymetli metallerle sahtecilik
amacyla da kaplanabilir:
Fe + 3AuNO3 Fe(NO3)3 + 3Au
Fe + 3AgNO3 Fe(NO3)3 + 3Ag

16

DOAL FALI SULARLA

TEDAVDE DEMR +2
YONUNUN NEM
Yeraltndan gelen sular karlatklar sert
ta, kaya ve topraa arptnda elektron
aktarm olur ; rnein, elementel demir
(sfr deerlikli demir) ieren bir kayayla su
temas edince demir +2 hline geer. Sfr
deerlikli demir suda znmez. Oluan
demir +2 bileii ise suda az znr.
17

 Bu redoks tepkimeleri sonucunda

yeryzne kan kaynak sular ve ifal
sular az veya eser miktarda onlarca farkl
minerali ierir. lkemizde Keiborlu suyu,
demir ieren ifal sulara rnektir.
Kklerin ipek gibi yumuak damarlarnn
sert talar delmesi annda da benzer
redoks reaksiyonlar gerekleir.

18

DEMRN REDOKS TEPKMES

VE ELMA
Elma, sene boyunca ihtiyacmzn olduu
bir meyvedir, her mevsim turfanda elma
bulunur.
Fe+2 kanmzdaki hemoglobinin temel
maddesidir. Gdalardaki ve ilalardaki
demir iyonu ise Fe+3tr.
Fe+2 ihtiyacmz elma ve nisan yamuru
ile karlamamz gerekir, veyahut elma
ekirdei yenilmelidir.
19

 Kanszlk iin alnan Fe+3 preparatlar

barsaklar tahrip eder ve genelde
faydas grlemez; nk ila olarak veya
gdalarla aldmz Fe+3 vcudumuzda
ancak elma ekirdeiyle indirgenerek
Fe+2ye dnebilir.
Gnde 1 tane elma ile beraber 1 tane de
elma ekirdei yenilmelidir. Elma ekirdei
1 taneden fazla yenilmemelidir. 1 adet
elmada bulunan Fe+2, insann gnlk Fe+2
ihtiyac kadardr.
20

 Elmada Fe+2 zaten vardr. Elma aac,

kkleri vastasyla topraktan ald Fe +3
indirgeyerek Fe+2 hline getirir ve
meyvesinde depolar.
Bu redoks tepkimesi gnmzde
laboratuvarda henz
gerekletirilememitir; nk zor bir
kimyasal ilemdir. Krmz renkli Fe+2nin
laboratuvarlarda elde edilmesi bu nedenle
mmkn deildir.
21

 Nisan yamuru bereketlidir ve iilirse

ifaldr. Genelde nisan aynda yaan
ikinci yamur, krmz renkli Fe+2 ierir. Bu
Fe+2nin kayna llerdeki tozdur. Sahra
tozlar nisan aynda rzgrla Dnya'nn
her yerine tanr. Tozlar bulutlarn iine
girince de ya oluur. Bu yamurdan
sonra arabalarn zeri krmzlar.

22

DEMRDE METAL BAI

KUSURU
Metal atomlar belirli geometrik ekilleri
oluturacak ekilde dizilir.
Metallerde hacim merkezli kbik yap,
yzey merkezli kbik yap ve hegzagonal
sistem olmak zere tip kristal yap
grlr. Metal atomlarnn dizilii bazen
tam olmamaktadr. deal gibi grnen bu
dizilii bozan bu duruma kimyada metal
ba kusuru denir.
23

 Metal ba kusuru u ekillerde ortaya

kar: Geometrik ekillerin kelerindeki
baz atom yerleri bo kalmakta, bir atom
fazladan araya skmakta, baz yabanc
atomlar ara yerlere girmekte veya
atomlarn dizilii belirli bir yerde
kesilmektedir.

24

METAL BAI KUSURUNUN NE

GB FAYDALARI VARDIR?
Hata ve kusur kelimeleri bir eksiklii akla
getirse de metal ba hatas diye bilinen
bu konu, bir eksiklik deil; mkemmelliktir.
Bir metalin krlmadan ekil
deitirebilmesi, atomlarnn kusur
dediimiz mkemmel yerlemesiyle
olmaktadr.

25

METALN ATOMLARI
KUSURSUZ DZLSEYD NE
OLURDU?
Metal iindeki bu kusurlu yaplama
olmasayd, o metali; eerek, bkerek,
dverek ekillendirme mmkn
olmayacakt; mesela bir inaat demirini
kvramayacaktk.

26

 Metalin 1 mm2si, 37 kg kuvvet

tayabilecekti. 3,5 tonluk bir arlk,
yaklak 1 mm apnda bir tel ile
kaldrlabilecekti. Bu, ok iyi bir zellik
olarak grnebilir. Fakat bu kadar
mukavemetli bir metalin kullanlabilmesi,
baka bir ifadeyle tel ve levha hline
getirilebilmesi mmkn olmayacakt. Byle
bir metal de faydasz, ie yaramaz bir
madde olacandan; esas kusur, kusursuz
atom diziliine sahip olmakta olacakt.
27

 Ni (NKEL): Paslanmaz elik retiminde,

madeni para yapmnda kullanlr. Magma;
erimi demir ve erimi nikeldir.
Os (OSMYUM): Kaliteli tkenmez
kalemlerin ucu osmiyumdur.
Ac (AKTNYUM): Radyoaktif elementtir.
Enerji retimi ve n elde edilmesinde
kullanlr.

28

BLEKLERNDE DEKEN
DEERL OLAN GE METAL
KATYONLARININ ZEL SMLER

Hg (I) bileikleri: Merkro

Hg (II) bileikleri: Merkri
Cu (I) bileikleri: Kupro
Cu (II) bileikleri: Kupri
Fe (II) bileikleri: Ferro
Fe (III) bileikleri: Ferri
adyla bilinir.
29

Au (ALTIN)
Altn, kadnlarda yksek ahlakn temini
iindir.
Altn, hem erkekte hem de kadnda
kadnlk hormonunu arttrr.
Erkek ile kadn arasndaki muhabbeti altn,
ayet kadn takarsa arttrr.
Altnn bakr ve gm alamlar, altnn
yumuakln gidermek iin retilir.
30

ALTIN REZERVLERMZ
NEREDEDR?
Altn yataklar lkemizde Hatay ve
Konyada bulunmaktadr.
Bakr madeninin bulunduu her yerde altn
da karlr. Bakr ile altn, beraber bulunur.
Frat nehri Murguldan gemektedir.
Murgulda bakr madeni vardr. Henz
bulunmasa da Murgulda altn rezervi
aratrmalar srdrlmektedir.
31

ALTIN REZERVNDE DNYA

DOKUZUNCUSUYUZ,
KAYNAKLARIMIZI SPAT
ETTMZDE DNYA KNCS
OLACAIZ
Dnyada tak olarak kullanlan 650 000
ton altnn 65 000 tonu Trkiyededir.
Fratn suyu ekilince altndan altn
kaca sylenmektedir.
32

FIRATIN SUYU EKLR VE

ALTIN MADENNDEN BR DA
ZUHUR EDER. SZNDE
HANG OLAYLARA
ARETLER VARDIR?
Frat suyunun altn deerinde olabilecei
bir dneme mecaz olarak iaret olabildii
gibi yaplacak barajlardan elde edilecek
gelirlere de altn szyle iaret olabilir.
33

 Fratn suyu tamamen ekilerek, altnda

ok byk altn ve petrol yataklarnn
kaca da bildirilmi olabilir. Ayrca,
toprak kmeleri neticesinde altn
madeninin de bulunmas olasdr.
Szn devamndaki Kim orada bulunursa
bir ey almasn. sznden de o blgenin,
bnyemizde, bir dinamit gibi, potansiyel bir
tehlike olduunun anlatlmasnda phe
yoktur.
34

GM VE ALTIN CNSNDEN
OLMAYAN HAZNELER
Peygamber Efendimiz buruk bir
tebessmle Mjde Tlekana! Orada
Allah'n gm ve altn cinsinden olmayan
hazineleri var. demitir.
Tlekan, petrol yataklar bol olan bir
mntkann addr. Tlekan blgesinde
bulunan Kazvin ehrinde petrol
kmaktadr. Kazvin, gnmzde ran
snrlar ierisindedir.
35

 leride o blgede uranyum, elmas vb.

baka deerli madenler de bulunabilir.
Raif Karada Petrol Frtnas adnda bir
kitap yazm, otel odasnda ldrlmtr.

36

TOPRAKTAK ALTINI SYANR

YNTEMYLE IKARTMAK
ZARARLI MIDIR?
Bergamada altnn kartlmamas iin,
uzun zaman yry yapld. Necip
Hablemitolu lmnden az nce siyanr
yrynn bahane olduunu aklamt.
Bergamada altn karlmaya baland.
Senede 100 ton siyanr kullanlyor,
tamam yok ediliyor. Bu sebeple evreye
zarar olmuyor.
37

 lkemizde evreye baka sebeplerle

atlan zaten 265 000 ton siyanr vardr.

38

SYANR YNTEMYLE ALTIN

ELDE EDLMESNE AT
KMYASAL REAKSYON
DENKLEMLER
4Au + 8NaCN +2H2O + O2
4NaAu(CN)2 + 4NaOH
2Na + 2Au(CN)2 + Zn
2Au + Na2Zn(CN)4
39

ALTININ AYARININ
BELRLENMES (ALTIN
SAHTECLNN NLENMES)
Cabir bin Hayyan; HCl formlyle
gsterilen hidroklorik asidi (tuz ruhu),
HNO3 formlyle gsterilen nitrik asidi
(kezzap) elde etmitir. Cabir bin Hayyan
bu iki buluundan baka bir de; 3 hacim
deriik HCl ile 1 hacim deriik HNO3
karmndan oluan, gnmzde de
btn dnyada kullanlan kral suyunu
kefetmitir.
40

 Altn, yalnz kral suyuyla kimyasal

reaksiyona girer. Kral suyu, baka hibir
elementle kimyasal reaksiyona girmez. Bu
zellikten, hem altnn saf olup
olmadnn anlalmasnda hem de altn
alamlarndaki altnn yzde bileim
miktarnn bulunmasnda (altnn ayarnn
tayini) yararlanlr. Altnn saflnn
belirlenmesi ve zellikle sahteciliin
nlenmesinde gnmzde de kullanlan
drt ilem basama olan en yaygn ve
nemli bir yntemdir.
41

 Birinci basamakta; altn yzdesi tayin

edilmek istenen metal karmndan
oluan bileimden (ayarndan veya
sahteliinden phe edilen altn) hassas
tartm alnr.
kinci basamakta; zerine kral suyu ilave
edilir. Kral suyuyla, yalnz altn reaksiyona
girdiinden altnn bileikleri oluur;
gm, bakr, nikel, inko gibi altnla
beraber bulunmas muhtemel metallerin
bileikleri olumaz. Altn ykseltgenmi;
dier metaller reaksiyona girmemi
olur.
42

 nc basamakta; ikinci basamakta

oluan altn bileiindeki altn katyonu,
tekrar sfr deerlikli altna indirgenir. Bu
ilem yle yaplr: Altn bileiindeki altn
katyonu, Fe+2 zeltisiyle reaksiyona girer;
bylece altn katyonu elementel altna
indirgenir, Fe+2 ise Fe+3e ykseltgenir.
Drdnc (son) basamakta ise; ele geen
saf altn tartlr; bataki tartmla
oranlanarak altnn yzde safiyeti
bulunmu olur.
43

ALTIN ALAIMI
FOTORAFLARI

Mor

Beyaz

Gl

Mavi Yeil Pembe

Sar (24 Ayar)

Sar (22 Ayar)

44

URANYUM
Uranyumun 235U ve 238U olmak zere iki
izotopu vardr.
Uranyum bileiklerinde doal olarak 235U
izotopu % 0,7 orannda bulunur. 238U
izotopu ise % 99,3 orannda bulunur.
Nkleer enerji elde edilmesinde uranyum
bileikleri yakt olarak kullanlr.
nce zenginletirme ilemi yaplmaldr.
Nkleer enerji 235Uten elde edilir.
45

 Zenginletirme; bileikteki % 0,7 olan 235U

izotopu orannn arttrlmasdr.
Uranyumun nkleer santrallerde yakt
olarak kullanlabilmesi iin, zenginletirme
oran; % 2 % 5 arasnda olmaldr.
Nkleer aratrma laboratuvarlarnda % 80
orannda zenginletirme olmaldr.
Atom bombasnda zenginletirme % 90
orannda olur.

46

 Uranyum, nkleer reaktrlerde hlen

kullanlan yakttr. Ar danda, Somada
ve Van glnde uranyum yataklar vardr.

47

DOAL URANYUM
BLEKLER
U3O8 (UO2+2U3O8)
UCl4
UF6
UCl6
KUF5
UO2
UO3
UF5

48

TRK MLLET URANYUM

ELEMENT GBDR
Uranyum, elementlerin sonuncusudur.
Trk milleti de dnyada kyamete kadar
insanla hizmet edecek milletlerin
sonuncusudur. Sonuncusu olduuna gre
eskideki durumunu tekrar kazanacak,
belki de geecektir.
Uranyum doallarn sonuncusudur. Trk
milleti de uranyum gibi doaldr; samimidir,
yapmack deildir, sunilii sevmez.
49

 Elementler iinde uranyumun, milletler

iinde de Trk milletinin an ycedir.
Uranyum gibi, Trk milleti de enerjisini
etrafna verir.
Uranyum, balanma enerjisi en yksek
olan elementlerdendir. Trk milletinin de
fertler arasndaki irtibat ve diyalou
kuvvetlidir. Ancak demir kadar deildir.
Zaten ban kuvvetlilii, biraz da
zayflktan kaynaklanr.
50

 Uranyum ekirdeinin verdii enerjinin

nkleer reaktr veya nkleer
laboratuvardaki enerji olmas iin kontrol
edilmesi art vardr. Ntronun ekirdee
arpmas ve ekirdein kontroll
dalmasyla enerji verir. Kontrolsz olan
atom bombasndaki enerjidir. Trk milleti
de d etkiyle paralanr. Paralanmas
ayn anda enerji vermek demektir.
Paralanmas zincirleme devam eder. Bu
nedenle kontroln iyi yaplmas gerekir.
Trk milleti asker millettir.
51

 Trk milleti akll ve zekidir. Kalplerinden

hrmet ve merhamet ksa, akl ve
zeklar onlar, dehetli ve acmasz hle
getirir ve idareleri mmkn olmaz.
Trk milleti, Mslmanlar iinde en ok
nfusa sahip stn bir rktr. Dnya'nn her
tarafnda olan Trkler, Mslmandr. Dier
rklar gibi Mslman olan ve olmayan
olarak iki ksma ayrlmamtr. Nerede
Trk topluluu varsa Mslmandr.

52

 Bir eyin en iyisi bozulunca en kts olur;

bunun gibi Mslmanlktan kan veya
Mslman olmayan Trkler, Trklkten
dahi kmlardr (Macarlar gibi). Hlbuki
kk rklarda bile, hem Mslman hem
de gayrimslim vardr. Bu nedenle biz
Trkler, atom bombas olma riskimiz
olduundan, zellikle ok dikkat etmeliyiz.
Baz Trk kabileleri eski zamanda
yanlarna bir ksm baka kabileleri
beraber alarak ka defa Avrupay
hercmer etmilerdir.
53

 Fransz ihtilali ile gelien hrriyetin

arkasndan sosyalistlik dodu. Sosyalistlik
komnistlie inklap etti. Komnistlik;
insani ve ahlaki kurallar dinlemediinden,
anaristlik meyvesini verdi. Anaristlik
fikrinin tam yeri ise Dnya'nn yedi
harikasndan birisi olan in seddinin
yaplmasna sebep olan bir ksm Mool
ve Krgz Trk kabileleridir.
Bu bilgiler nda, Trk milletini
karalamaya girmemelidir.
54

 Hercmerce neden olan topluluklar aslen

Trk deildirler.
zellikle Moollar, Trkler ile
irtibatlandrlmtr.
Anadolu, memerriakdamdr; daha nceleri
ok farkl topluluklarn gelip getii yaam
yeridir.
Trk milleti, izole edilmedii takdirde;
gkten gelen ualarla, her zaman infilak
eder ve Dnya'nn deiik yerlerinde
kendini hissettirir.
55

 Trk milletini izole eden unsurlar; ondaki

hak, hukuk, adalet, temkin, bakalarn
rahatsz etmeme, hrmet, merhamet,
birleen su damlalar gibi olma vb. stn
hasletlerdir. Uranyumun, 235U ve 238U
olmak zere iki izotopu vardr. Nkleer
enerji 235Uten elde edilir. Uranyum
bileiinde % 0,7 235U izotopu, % 99,3
orannda ise 238U izotopu bulunur. Tm
uranyum bileiklerinde 235U izotopunun
etraf, 238U izotopu ile izole edilmitir.
56

 Gnmzde uranyumun ktye

kullanlmasna kar, tm insanln tepkisi
vardr; bu baka meseledir. Trk milleti,
uranyum elementi gibi olduunu
bildiinden tr, baka bir deyimle
kendini tandndan dolay, kuru grltye
pabu brakmamaktadr. Kalbin gayesi,
mahededir. Mahede; feraset, basiret,
sezgi, sezi, altnc his, kalp gz akl,
ilhama mazhar olma gibi meziyetlerle
kendini belli eder.
57

 Bu stn meziyetlerin %90 Trk milletine

verilmitir; %10u ise dier rklara
datlmtr. Aslnda herkes potansiyel
olarak buna ak var edilmitir. Bu yolda;
peygamberler, doruluktan amayan akl,
kusursuz kalp ve temiz duygu/dnce
tayan kalp sahipleri bata olmak zere
Trkler vardr. Bu baar, mevhibeiilahiye
olarak verilen bir baardr; kendimizden
bilmemeliyiz.
58

 Btn dnya Trk milletinin vatandr. Trk

milleti, gittii her yeri vatan bilir. Hem
sahip olduu gzellikleri oralara gtrr
hem de gittii yerlerden alacan alr.
Bununla beraber ana vatan bakadr.
Vatan, ok nemlidir. Vatan sevgisi
imandandr. Vatan olmayann, tm dnya
vatan olamaz. Bu nedenle; krmzizgiler,
mutlak anlamda hibir zaman kalkmaz.

59

 Bizim milliyetimiz, dinimizle et ile kemik

gibi birlemitir; ayrlmalar mmkn
deildir. Ayrrsak mahvoluruz.
Trk milleti, tarihte mefahiri ok bir millettir.
Trk milletinin slamiyetten nceki
vnlecek her eyi slamiyet defterine
gemitir.
Trk milleti, byk insaniyetin
bayraktardr. Dnyada en mukaddes ve
en muhterem bir mevkii kazanmlardr.
60

 Trk milleti fen ve sanat, mana ile

yourarak ileri gittii gibi ileride de
gidecektir. Hakiki medeniyete sarlarak
insanla rehber yine olacaktr. Trk
milleti, tarihinin ahadetiyle cihana btn
gzellikleri neretmitir. Eski alarda
cihangir Asyada kahraman Trk askerleri
ve Trk milleti 1000 sene insanla hizmet
etmitir. 500 senedir yatyoruz;
uyanmalyz; gaflet ve uykuyu
brakmalyz. Ancak bylece hakiki
medeniyet inkiaf edecektir.
61

 Vahet ve gaflete dmemek iin birleen

su damlalar gibi olmalyz. Dnyay
kirlerden temizlemeliyiz.

62

TORYUM
Gnmzdeki nkleer santrallerin tamam
uranyum yaktyla almaktadr.
nmzdeki yllarda nkleer reaktrlerin
yaktnn toryum olmas iin almalar
srmektedir. Bu konuda sona
yaklalmtr.
Toryum madeni Trkiye iin stratejik
neme sahiptir, lkemizi ilerilere gtrecek
bir kaynaktr.
63

 Dnya'da bulunan 1 071 000 ton toryumun

789 000 tonu Trkiyededir. Bu miktar,
Dnya rezervinin yaklak % 80ine
karlk gelmektedir.
Toryumun nkleer yakt olarak kullanld
nkleer santral, henz dnyada yoktur.
Toryuma dayal nkleer santrallerin
kurulma almalar, deneme
safhasndadr. Dnyada deneyler devam
etmektedir.
64

 ABD, Fransa ve Japonyada devam eden

bu almalarda Trk mhendisler de
bulunmaktadr.
Toryumun nkleer yakt olarak
kullanlmas, CERNdeki atom hzlandrma
almalaryla da ilgilidir. 2007 ylnda
Ispartadaki uak kazasnda vefat eden
rahmetli Engin Arkn CERNdeki atom
hzlandrma almalarna katlmasnn
sebebi toryumun nkleer yakt olarak
kullanlmas iindi.
65

 Toryum kaynakl yeni nesil santral

kurulmas almalar Trkiyede ekip
hlinde hzla srdrlmektedir.
Ispartadaki uak kazasnda 6 ekip
yesinin vefat etmesine ramen
almalar durmam, ilerlemitir.
Ispartadaki toryum toplantsna giderken
uak kazasnda vefat eden retim
yeleri, Boazii ve Dou
niversitesindeki toryum almas yapan
retim yeleriydi.
66

 lkemizdeki toryum madeni kaynaklar

EskiehirSivrihisarBeylikahr
Kzlcaren kynde ve Malatyada
HekimhanKulancaktadr.
Toryumun, ileride uranyumun yerini
alacana kesin bir gzle baklmaktadr.
Toryuma, ksaca tor da denmektedir.
Kasten meydana getirilen patlama annda
bile, reaktrn fii ekilecek, her trl
ilem duracak; bu suretle de hibir tehlike
yaanmayacaktr.
67

 Toryum, yerli ham madde olduundan ok

nemlidir. Nkleer santral kurulduunda,
da bamllk olmayacaktr. Elimizdeki
toryumun kymetini bilmeliyiz. Gerek
deerinden dk fiyata ve zamanndan
nce satmamalyz. Toryumla alan
reaktrler devreye girdiinde deerinin
artacan unutmamalyz.
Toryum santralleri iletilmee balanrsa,
ernobilin benzeri kastl patlatma
tehlikesi de olmayacaktr.
68

NKLEER ENERJ
POLTKAMIZ
Trkiyedeki uranyum ve toryum
rezervlerinin uluslararas trstlerce ele
geirilmeye allabilecei
unutulmamaldr. Nkleer santral ina
etmeye talipmi gibi gzken yerli
firmalardan bazlarnn da yabanclarn
taeronu olabilecei gz ard
edilmemelidir. Yakn gemiimizde, bor
madeninde bu tr durumlar yaanmtr.
69

 Belki de bu tr ayak oyunlarndan dolay

nkleer reaktr inas gecikiyordur.
Uranyum ve toryum devlet tarafndan
kartlmaldr ve ilenmelidir. Nkleer
santrali devlet ina etmelidir. Yerli
sermayeye dayal toryum veya uranyum
santrali kurmalyz. Nkleer santral, zel
sektre ilettirilmemelidir; devlet
iletmelidir. Nkleer santral devletin iidir,
zel sektrn ii deildir.
70

 Devletin patron olduu gvenilir zel

sektr, kontroll kabul edilebilir.
Uranyum ve toryum Trkiye iin stratejik
neme sahiptir. lkemizi ilerilere
gtrecek kaynaklardandr.

71

SOY GAZLAR

72

SOY GAZLARIN KEF

Sir William Ramsay (1852-1916) ve Lord
Rayleigh (1842-1919) 1898 ylnda bu
grubu bulmulardr. 1904 ylnda Ramsay
ve Rayleighe Nobel dlleri verildi.
1962 ylnda Neil Bartlett (1932-2008)
PtF6, XePtF6 bileiklerini sentezlemitir.

73

SOY GAZLARIN
KULLANILDII YERLER
He: Balon yapmnda, soutucularda,
roket yakt olarak, anestezik gazlarn
seyreltilmesinde
Ne: Krmz k elde edilmesinde
Xe: Araba farlarnda
Rn: Kanser tedavisinde

74

ELEMENTEL HLDE OLAN SOY

GAZLARIN HAVADA HACMCE BULUNMA
YZDELER
GAZIN ADI
Helyum

HACMCE
YZDES
0,0005

Neon

0,0012

Argon

0,94

Kripton

0,0001

Ksenon

0,000009
75

SOY GAZLARIN
REAKSYONLARI
Xe + 2F2 XeF4(k)
3XeF4 + 6H2O XeO3(aq) + 3/2O2 + 3Xe
+12HF
1
1
XeO3(aq) + OH (aq) HXeO4 (aq)
2HXeO41(aq) + 2OH1(aq) XeO61(aq) + Xe(g)
+ O2 + 2H2O

76

SOY GAZLAR YAPAY BLEK

OLUTURUR
Soy gazlardan He (helyum), Ne (neon), Ar
(argon) elementlerinin hibir bileii
yoktur. Kr (kripton), Xe (ksenon) ve Rn
(radon) elementleri ise zel artlarda O 2
(oksijen) gaz ve F2 (flor) gazyla bileik
olutururlar.
Neden soy gazlardan ilk bileik
yapmyor da son bileik yapyor?
Neden yalnz O2 ve F2 elementleriyle
bileik oluturuyorlar?
77

 Elektronegatiflik; ba elektronlarn ekme

kabiliyetidir.
Elektronegatiflik, periyodik tabloda soldan
saa doru artar. Soy gazlarn
elektronegatiflii dier gruplara gre
yksektir. Bununla beraber O ve F
elementlerinin elektronegatiflii; Kr, Xe ve
Rndan daha fazladr. He, Ne ve Ar
elementleri iin elektronegatiflik sz
konusu deildir. Oksijenin elektronegatiflii
3,5, florun 4, kriptonun 3, ksenonun 2,6,
radonun ise 2,4tr.
78

 Oksijen ve florun elektronegatiflii ile son

soy gazn elektronegatiflikleri arasnda
fark azdr. Bu nedenle oluan bileik,
kovalent zelliktedir. Elektronegatiflii az
olan Kr, Xe ve Rn ksmi pozitif
konumunda; elektronegatiflii fazla olan O
ve F ise ksmi negatif konumundadr.
Soy gaz bileikleri, yapaydr. Aratrma
amal retilmitir.
Kullanm yerleri yoktur.
Oluturulma reaksiyonlar, endotermik
olduundan masrafldr.
79

 Tabloda grld gibi ok farkl bileik

olutururlar. ki element arasnda ok
sayda bileiin meydana gelmesi;
kararszln ve zorla oluturulmann
gstergesidir.
Kararsz bileik, hemen bozunan bileik
anlamna gelir.
Soy gaz bileikleri, ametal ametal
bileikleri gibi adlandrlr.
Soy gazlar, havada bulunan elementlerdir.
80

KSENONUN OKSJENLE
YAPTII BLEKLER
XeO3
XeO4
Na4XeO6 x nH2O
2Ba2XeO6 x 3H2O

81

KSENONUN OKSJENLE VE
FLORLA YAPTII BLEKLER
XeO2F2
XeOF2
XeOF4
KXeO3F
(NO)2XeF8

82

KSENONUN FLORLA YAPTII

BLEKLER

XeF2
XeF4
XeF6
XeF6 x SbF5
XeF6 x AsF5
XeF2 x 2SbF5
XeF2 x 2TaF5
83

 XeF6 x BF3
RbXeF7
NaXeF8
K2XeF8
Cs2XeF8
Rb2XeF8

84

KRPTON VE RADONUN
FLORLA YAPTII BLEKLER
KrF2
KrF2 x SbF5
KrF4
RnFn

85

HER NSAN FARKLI BR

MADEN GBDR
Her insan farkl bir maden gibidir. Bazs
altn, bazs gm, bazs fosfor, bazs
toryum, bazs bor, bazs bakrdr; ama
her insan bir madendir. Bu ynyle her
insandan olumlu ynde faydalanlabilir.
Elmasla kmr arasnda bir sramalk
fark vardr. Hazreti Ebubekir elmas,
Ebucehil ise kmr gibidir.
86

 Trkiyede altn gibi insan az olmakla

beraber Allahn her an yoktan altn
yaratacana, maddi manevi altn
rezervlerimizi arttracana inancmz da
tamdr.
Acaba madenlerin bulunduu lkedeki
yzdesi ile o lkenin insanlarnn karakteri
arasnda bir benzerlik var mdr?
Trkiyede altnn az olmas ne anlama
gelmektedir?
87

ELEMENT OLARAK
KULLANDIIMIZ DOAL
KAYNAKLARIMIZIN
BULUNDUU YERLER
Alminyum; Hakkride, Seydiehirde ve
Toros dalarnda bulunur.
lkemizdeki toryum madeni kaynaklar
EskiehirSivrihisar Beylikahr
Kzlcaren kynde ve Malatyada
HekimhanKulancaktadr.
88

Titanyum Ispartada bulunur.

Altn, Hatay ve Konyada bulunur.
Bakr, Ergani ve Murgulda bulunur.
Bor; KtahyaEmet, BalkesirBandrma,
BalkesirBigadi, EskiehirKrka ve
BursaKestelekte bulunmaktadr.
Uranyum; Ar danda, Somada ve Van
glnde vardr.

89

ETL KAYNAKLARDA
LKELERN MADEN
YZDELER NN
FARKLIDIR?
Bir element, farkl cevherlerden elde
edilebilir. ayet herhangi bir elementin;
cevherdeki yzde ierii azsa ve gnmz
tekniine gre henz o cevherden elde
edilmesi ucuz yolla gerekletirilemediyse,
o kaynak yok saylyor.
90

 lkemizde ok bulunan titanyumun bir

grevi de, uydu haritalarnda maden
kaynaklarmz tam gstermemesidir.
Hazinelerin stn rtme konusu,
kaynaklarmzn stne lmesini
nlemesi asndan gnmzde nem
tamaktadr.

91