ARALIN 1

PAGPAPAHAYAG
PAGPAPAHAYAG NG
NG DAMDAMIN:
DAMDAMIN: SUSI
SUSI SA
SA PAGKAKAROON
PAGKAKAROON NG
NG
MALUSOG
MALUSOG NA
NA PAKIRAMDAM
PAKIRAMDAM AT
AT ISIPAN
ISIPAN

MGA PARAAN NG PAPAHAYAG NG

DAMDAMIN
MAHALAGANG
MAHALAGANG MATUKOY
MATUKOY NATIN
NATIN ANG
ANG DAMDAMIN
DAMDAMIN NG
NG KAUSAP
KAUSAP O
O NG
NG TEKSTONG
TEKSTONG
BINABASA
BINABASA UPANG
UPANG MAUNAWAAN
MAUNAWAAN NATIN
NATIN NANG
NANG LUBOS
LUBOS ANG
ANG MENSAHENG
MENSAHENG NAIS
NAIS
NILANG
NILANG IPARATING.
IPARATING.
MAAARI
MAAARI TAYONG
TAYONG MAGPAHAYAG
MAGPAHAYAG NG
NG DAMDAMIN
DAMDAMIN GAMIT
GAMIT ANG
ANG MGA
MGA
SUMUSUNOD:
SUMUSUNOD:
MGA
MGA PANGUNGUSAP
PANGUNGUSAP NA
NA PADAMDAM
PADAMDAM
MGA
MGA SAMBITLA
SAMBITLA O
O BULALAS
BULALAS
MGA
MGA SALITANG
SALITANG TUMUTUKOY
TUMUTUKOY SA
SA TIYAK
TIYAK NA
NA DAMDAMIN
DAMDAMIN
MGA
MGA MALIKHAING
MALIKHAING PAHAYAG
PAHAYAG

 MGA
MGA PANGUNGUSAP
PANGUNGUSAP NA
NA PADAMDAM
PADAMDAM
GINAGAMIT
GINAGAMIT ITO
ITO KAPAG
KAPAG NAIS
NAIS MAGPAHAYAG
MAGPAHAYAG NG
NG MASIDHING
MASIDHING DAMDAMIN.
DAMDAMIN.
HALIMBAWA:
HALIMBAWA:
IBIGAY
IBIGAY MO
MO NGA
NGA YAN
YAN SA
SA KIN!
KIN! (GALIT)
(GALIT)
DIYOS
DIYOS KO
KO PO,
PO, NASUSUNOG
NASUSUNOG ANG
ANG PABRIKA!
PABRIKA! (TAKOT)
(TAKOT)

 MGA
MGA SAMBITLA
SAMBITLA O
O BULALAS
BULALAS
ITO
ITO AY
AY MGA
MGA SALITANG
SALITANG MAY
MAY ISA
ISA O
O DALAWANG
DALAWANG PATNIG
PATNIG SA
SA PAGKAGULAT,
PAGKAGULAT,
MATINDING
MATINDING DAMDAMIN,
DAMDAMIN, PAGTUTOL,
PAGTUTOL, O
O PAG-SANG-AYON.
PAG-SANG-AYON.
HALIMBAWA:
HALIMBAWA:
NAKU!(GULAT)
NAKU!(GULAT)
ARAY!(SAKIT)
ARAY!(SAKIT)

 MGA SALITANG TUMUTUKOY SA TIYAK NA DAMDAMIN

ITO AY ANG MGA SALITANG KARANIWANG GINAGAMIT NATIN SA
PAGLALARAWAN NG DAMDAMIN.
HALIMBAWA:
NAIINIP NA AKO, HA.(INIP)
HUWAG NA TAYONG PUMUNTA DOON, NATATAKOT AKO.(TAKOT)

 MGA
MGA MALIKHAING
MALIKHAING PAHAYAG
PAHAYAG
NAGIGING
NAGIGING MALIKHAIN
MALIKHAIN ANG
ANG PAGPAPAHAYAG
PAGPAPAHAYAG DAHIL
DAHIL SA
SA GINAMIT
GINAMIT NA
NA MGA
MGA
TAYUTAY,
TAYUTAY, MATATALINGHAGANG
MATATALINGHAGANG SALITA,
SALITA, O
O MGA
MGA IDYOMATIKONG
IDYOMATIKONG PAHAYAG.
PAHAYAG.
HALIMBAWA:
HALIMBAWA:
PUMUPUTOK
PUMUPUTOK ANG
ANG MGA
MGA UGAT
UGAT SA
SA KANIYANG
KANIYANG NOO.(GALIT)
NOO.(GALIT)
HAY
HAY NAKU,
NAKU, NAMUMUTI
NAMUMUTI NA
NA ANG
ANG BUHOK
BUHOK KO
KO SA
SA KAHIHINTAY
KAHIHINTAY.(INIP)
.(INIP)

MAARI BA AKONG UMALIS

MGA URI NG TULANG PADAMDAMIN

ODA
ODA
ELEHIYA
ELEHIYA
SONETO
SONETO

ODA
TULANG NAMUMURI
NAMUMURI O
O NAGHAHANDONG
NAGHAHANDONG NG
NG PAPURI
PAPURI SA
SA ISANG
ISANG TAO,
TAO, PANGYAYARI,
PANGYAYARI,
TULANG
KARANIWANG BAGAY,
BAGAY, RELASYON
RELASYON NG
NG MAKATA
MAKATA SA
SA PAGSULAT.
PAGSULAT.
KARANIWANG
MULA ITO
ITO SA
SA MATANDANG
MATANDANG SALITANG
SALITANG GRIYEGONG
GRIYEGONG AEDEIN
AEDEIN NA
NA
MULA
NANGANGAHULUGANG PAGKANTA
PAGKANTA O
O PAG-AWIT.
PAG-AWIT.
NANGANGAHULUGANG
MAG TATLONG
TATLONG URI
URI ANG
ANG ODA:
ODA:
MAG
ODANG PINDARIC
PINDARIC
ODANG
ODANG HORATIAN
HORATIAN
ODANG
ODANG IRREGULAR
IRREGULAR
ODANG

ODANG PINDARIC
IPINANGALAN
IPINANGALAN ITO
ITO SA
SA GRIYEGONG
GRIYEGONG MAKATANG
MAKATANG SI
SI PINDAR,
PINDAR, NA
NA IPINANINIWALA
IPINANINIWALA
NA
NA SIYA
SIYA ANG
ANG NAGPAKILALA
NAGPAKILALA SA
SA ODA
ODA BILANG
BILANG ANYO
ANYO NG
NG TULA.
TULA.

ODANG HORATIAN
IPINANGALAN
IPINANGALAN KAY
KAY HORACE,
HORACE, SIYA
SIYA ANG
ANG ISANG
ISANG ROMANONG
ROMANONG MAKATA.
MAKATA.
ITO
ITO AY
AY MAS
MAS REPLESIBO,
REPLESIBO, MATIMPI,
MATIMPI, AT
AT MATAIMTIM.
MATAIMTIM.
KARANIWAN
KARANIWAN ITONG
ITONG TUNGKOL
TUNGKOL SA
SA PAGKAKAIBIGAN,
PAGKAKAIBIGAN, PAG-IBIG,
PAG-IBIG, AT
AT PAGLIKHA
PAGLIKHA NG
NG
TULA.
TULA.

ODANG IRREGULAR
ANG
ANG IKATLONG
IKATLONG URI
URI NG
NG ODA
ODA AY
AY WALANG
WALANG TIYAK
TIYAK NA
NA OAKSA
OAKSA O
O ESTRUKTURA.
ESTRUKTURA.
TINAWAG
TINAWAG ITONG
ITONG IRREGULAR.
IRREGULAR.
MAAARI
MAAARI ITONG
ITONG ISULAT
ISULAT NANG
NANG MAY
MAY TUGMA
TUGMA O
O WALANG
WALANG TUGMA,
TUGMA, ISA
ISA O
O HIGIT
HIGIT
PANG
PANG SAKNONG,
SAKNONG, O
O MAIKLI
MAIKLI O
O MAHABA.
MAHABA.

 MAY MAHABA NANG TRADISYON ANG ODA SA TIMOG-SILANGANG ASYA,

PARTIKUALR SA BURMA AT THAILAND.
AYON SA ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA, NOONG IKA 15 SIGLO AY MAY UMIRAL NA
APAT NA URI NG TULA SA BURMA:
PYO
LINKAR
MAWGOON
AYEGYIN

PYO
TULANG NAGSASALAYSAY
NAGSASALAYSAY SA
SA KAPANGANAKAN
KAPANGANAKAN AT
AT MGA
MGA TURO
TURO NI
NI BHUDDA.
BHUDDA.
TULANG

LINKAR
MAIKILING BERSIYON NG PYO.

MAWGOON
KOMBINASYON NG ODA AT EPIKONG PUMUPURI AT NAGPAPARANGAL SA MGA
HARI AT PRINSIPE.

AYEGYIN
IMPORMATIBONG TULA NA KARANIWANG TUNGKOL SA BATANG PRINSIPE O
PRINSESA NA NAGTATANGHAL SA KANILANG MARARANGAL NA NINUNO.

ELEHIYA
TULANG LIRIKO
LIRIKO NA
NA NAGPAPAHAYAG
NAGPAPAHAYAG NG
NG PIGHATI
PIGHATI PARA
PARA SA
SA MAHAL
MAHAL SA
SA
TULANG
BUHAY,KILALA,O KILALANG
KILALANG PERSONALIDAD
PERSONALIDAD NA
NA PUMANAW
PUMANAW NA.
NA.
BUHAY,KILALA,O
ANG ELEHIYA
ELEHIYA NAMAN
NAMAN AY
AY MULA
MULA SA
SA SALITANG
SALITANG GRIYEGO
GRIYEGO NA
NA ELEGOS
ELEGOS NA
NA
ANG
NANGUNGUHULUGANG TULA
TULA O
O AWIT
AWIT NG
NG PIGHATI.
PIGHATI.
NANGUNGUHULUGANG

SONETO
KLASIKONG TULANG
TULANG LIRIKO
LIRIKO NA
NA BINUBUO
BINUBUO NG
NG 14
14 NA
NA TALUDTOD
TALUDTOD NA
NA MAY
MAY
KLASIKONG
SINUSUNOD NA
NA TUGMAAN
TUGMAAN AT
AT ESPESIPIKONG
ESPESIPIKONG ESTRUKTURA.
ESTRUKTURA.
SINUSUNOD
MAY DALAWANG
DALAWANG ANYO
ANYO ITO
ITO NA
NA NAGSISILBING
NAGSISILBING MODELO
MODELO NG
NG MGA
MGA MAKATA:
MAKATA:
MAY
ITO AY
AY ANG
ANG SHAKESAPEARAN
SHAKESAPEARAN AT
AT PETRARCHAN
PETRARCHAN
ITO

ANG ESTRUKTURA
ESTRUKTURA NG
NG ISANG
ISANG KARANIWANG
KARANIWANG SONETONG
SONETONG PETRARCHAN
PETRARCHAN O
O
ANG
ITALIAN AY
AY BINUBUO
BINUBUO NG
NG DALAWANG
DALAWANG SAKNONG.
SAKNONG.
ITALIAN
ANG UNANG
UNANG WALONG
WALONG TALUDTOD
TALUDTOD (OCTAVE)
(OCTAVE) AY
AY NAGLALARAWAN
NAGLALARAWAN NG
NG
ANG
SULIRANIN O
O NAGLALATAG
NAGLALATAG NG
NG ARGUMENTO
ARGUMENTO AT
AT OBSEBASYON.
OBSEBASYON.
SULIRANIN
ANG HULING
HULING ANIM
ANIM NA
NA TALUDTOD
TALUDTOD (SESTET)
(SESTET) AY
AY TUGON
TUGON SA
SA UNANG
UNANG SAKNONG.
SAKNONG.
ANG

ARALIN 2
ANG KALAYAAN AY KARAPATAN NG BAWAT TAO

PANGATNIG AT MGA TRANISITONAL DEVICE

SA PAGSASALAYSA NG PAGKAKASUNOD-SUNOD NG MGA PANGYAYARI,
MAKAKTAULONG KUNG MAGAGAMIT MO NANG WASTO ANG MGA PANGATNIG
AT TRANSITIONAL DEVICE.

A.) PANGATNIG- ANG PANGATNIG AY KATAGA O MGA SALITANG GINAGAMIT UPANG PAGUGNAYIN ANG SALITA SA KAPUWA SALITA, PARIRALA SA ISA PANG PARIRALA, O SUGNAY SA ISA
PANG SUGNAY SA ISANG PANGUNGUSAP.
ANG HALIMBAWA NITO AY:
1. PANINSAY
2. PAMUKOD
3. PANANHI
4. PANUBALI
5. PANIMBANG
6. PAMANGIT

1.) PANINSAY
- GINAGAMIT ITO KAPAG NAGSASALANGUTAN ANG UNA AT IKALAWANG
BAHAGI NG PANGUNGUSAP.
HALIMBAWA:
KAHIT ABUTIN PA SIYA NANG UMAGA SA PAGTRATRABAHO, ANG MAHALAGA
AY MAIPASA NIYA SA TAKDANG ORAS ANG KANYANG PROYEKTO.
MAHILIG SIYANG KUMAIN, NGUNIT KATAKA-TAKANG HINDI SIYA TUMATABA.

2.) PAMUKOD
- GINAGAMIT ITO SA PAGHIHIWALAY O PAGTATANGI NG ISA O HIGIT PANG
TAO, BAGAY, PANGYAYARI O KAISIPAN.
HALIMBAWA:
NI HINDI NGA AKO NATATAKOT, IKAW PA KAYANG MAS MATAPANG
KAYSA
SA AKIN?
MAGING SI LUZ AY NAG PASYANG HINDI NA SUMAMA SA BAKASYON.

3.) PANANHI
- GINAGAMIT ITO SA PAGBIBIGAY NG KATUWIRAN SA MGA KINIKILOS O
INIISIP NG MGA DAHILAN SA PANGYAYARI.
HALIMBAWA:
NAMULA ANG KANYANG BALAT DAHIL SA LABIS NA PAGBIBILAD SA
ARAW.
HINDI NIYA NAGAWANG MAKAPAG REVIEW KAYA MABABA ANG
NAKUHA
NIYANG MARKA SA PAGSUSULIT.

4.)PANUBALI
GINAGAMIT ITO KAPAG NAGPAPAHAYAG NG PAG AALINLANGAN.
HALIMBAWA:
AKO NA ANG MAGSASABI SA KANIYA KAPAG NAGISING NA SIYA.
UUWI NALANG AKO SA AMIN KUNG HINDI MATUTLOY ANG PLANONG
LAKAD.

5.) PANUBALI
- GINIAGAMIT ITO UPANG MAGDAGDAG NG IMPORMASYON.
HALIMBAWA:
ISINUT NA NIYA ANG IPINAHIRAM KONG DAMIT PATI ANG SAPATOS NA
IBINIGAY KO NA.
GUSTO KONG BASAHIN ANG MGA AKDA NI BOB ONG SAKA IYAONG KAY
EROS ATALIA.

6.) PAMANGGIT
- GINAGAMIT ITO SA MGA PAHAYAG NA IPINASA LAMANG NG IBA, O MGA
PAHAYAG NA HINDI TIYAK ANG KATOTOHANAN.
HALIMBAWA:
SI ALDEN DAW ANG NAGSABING HINDI KARAPAT-DAPAT NA LIDER SI KIKO.
NAKAUWI NA RAW SI JOAN MULA SA DUBAI.

B.) MGA TRANSITIONAL DEVICE ANG MGA TRANSITIONAL DEVICE AY MGA

KATAGANG GINAGAMIT UPANG PAG-UGNAYIN ANG NARATIBO O ANG
PAGKAKASUNOD-SUNOD NG MGA PANGYAYARI. ANG MGA HALIMBAWA NITO
AY:
1.) PANAPOS
2.) PANLINAW

1.) PANAPOS
- ISINASAAD NITO ANG PAGWAWAKAS O NALALAPIT NA PAGTATAPOS NG
PAGSASALITA.
HALIMBAWA:
SA WAKAS, MAKAKUWI NA RIN AKO SA AMIN.
SA KABUUAN, MASASABING NAGING MAAYOS ANG KATATAPOS LAMANG
NA KONSIYERTO.

2.) PANLINAW
- GINAGAMIT ITO UPANG IPALIWANAG O LINAWIN ANG PAHAYAG.
HALIMBAWA:
DUMATING NA ANG KANIYANG SUWELDO KAYA MAKAKHINGA NA SI SHERA
NG MALUWAG.
MAS MATANDA SA AKIN SI JEPOY AT MAS BATA SA AKIN SI LUCAS,
SAMAKATUWID MAS BATA SI LUCAS KAY JEPOY.

ANG AKING KASELDA

BATAY SA SALIN SA INGLES NI JAMES T. SIEGEL

NI PRAMOEDYA ANANTA TOER (INDONESIA)
SALIN NI CHRISTOPHER S. ROSALES

MGA KUWENTONG UMIIKOT SA MGA

PANGYAYARI AT KARAKTER
KAPAG NAGBABASA KA NG ISANG MAIKLING KUWENTO, MINSAN AY
MAPAPANSIN MONG NAPAKARAMING AKSIYON DITO. ANG UNA AY TINATAWAG
NA KUWENTONG PLOT-DRIVEN, SAMANTALANG ANG IKALAWA NAMAN AY
TINATAWAG NA KUWENTONG CHARACTER DRIVEN.

A.) KUWENTONG PLOT-DRIVEN

- ANG POKUS SA GANITONG URI NG KUWENTO AY SA PAGKAKASNOD-SUNOD NG MGA
PANGYAYARI. AYON KAY ARISTOTLE SA KANYANG THE POETICS, ANG PLTO AY BINUBUO NG
SIMULA, GITNA AT WAKAS. ANG TRADISYONAL NA ESTRAKTURA NG MAIKLING KUWENTO
AY NAGSISIMULA SA PAGLALATAG NG TAGPUAN O SETTING AT SA TUNGGALIAN
(CONFLICT) SA KUWENTO. SUSUNDAN ITO NG PAPATAAS NA AKSIYON O RISING AKSIYON
NA NAGPAPAKITA NG TENSIYON SA TAUHAN NA NAHAHARAP SA KRISIS. SUSUNOD ANG
PAPATAAS NA AKSIYON O ANG KASUKDULAN ( CLIMAX). MAKIKITA RITO ANG
PINAKAMATINDING PAGSUBK NA KINAHAHARAP NG TAUHAN SA KUWENTO. PAGKATAPOS
NG SUKDULAN, MAKIKITA ANG EPEKTO NG MGA DESISYON NG MGA TAUHAN (FALLING
ACTION). SA HULING BAHAGI (DENOUEMENT) AY IPINAKITA ANG RESOLUSYON SA
SULIRANIN AT KUNG PAANO NATAHI ANG MGA PANGYAYARI.

B.) KUWENTONG CHARACTER-DRIVEN

- SA ISANG KUWENTONG CHARACTER-DRIVEN, SEKONDARYA LAMANG
ANG MGA PANGYAYARI. ANG TUON DITO AY SA TAUHAN AT KUNG PAANO SIYA
KUMILOS SA KANIYANG KAPALIGIRAN.

ARALIN 3

ANG PAGPAPAHAYAG NG
SARILING PANANW AY
MAY KAAKIBAT NA
RESPONSIBILIDAD

OPINYON AT MGA PANG-UGNAY NA

GINAGAMIT SA PAGPAPAHAYAG NITO