Veilig werken in

besloten
ruimten
Training
Deventer

Inhoud
Inhoud

Wat is een besloten ruimte

Gevaren van besloten ruimten
Voorzorgsmaatregelen
Rollen en verantwoordelijkheden
Reddingsplan

Wat
Wat is
is een
een besloten
besloten ruimte
ruimte ??
Een gesloten of deels open omgeving
met een al dan niet vernauwde toegang
die niet is ontworpen voor het verblijf
van personen, en waar risico bestaat op
letsel of gezondheidsschade door
gevaarlijke stoffen, omstandigheden of
activiteiten.
Gevaren:
Brand- en explosiegevaar
Verstikking
Bedwelming, vergiftiging
Elektrocutie
Vallen, uitglijden, vallende voorwerpen

Een
Een besloten
besloten ruimte
ruimte betreden
betreden
Betreden verwijst naar
zowel volledig als
gedeeltelijk lichamelijk
betreden.
Ook als alleen het
hoofd in de opening
van de besloten ruimte
wordt gestoken.

Kenmerken
Kenmerken van
van een
een besloten
besloten ruimte
ruimte
Meestal beperkt van omvang

Moeilijk toegankelijk

Slecht geventileerd

Geen of beperkte
dagverlichting
5

Voorbeelden van mogelijke Besloten

Ruimten

Sleuven

Afhankelijk van de
omstandigheden

Putten

Besloten
Besloten ruimten
ruimten herkennen
herkennen
Sommige zijn niet zo
opvallend. Daarom is het
belangrijk dat u besloten
ruimten kunt herkennen.

Is dit een besloten

ruimte?

Gevaren
Gevaren van
van besloten
besloten ruimten
ruimten

Gevaren
Gevaren van
van besloten
besloten ruimten
ruimten

Verhoogd brand- en explosiegevaar

Verhoogd vergiftigingsgevaar
Verhoogd verstikkingsgevaar
Verhoogde kans op te veel zuurstof
Verhoogde kans op elektrocutie
Kans op vallen en bekneld raken
Kans op getroffen worden door
bewegende delen

Zuurstofarme
Zuurstofarme lucht
lucht
Oorzaken van lage
zuurstofniveaus
langzaam oxideren van
metalen (roesten)
ontbranding, lassen
vervanging van zuurstof door
andere gassen (inertie)
het gebruik van inert lassen
en onvoldoende ventilatie
fermentatie van organisch
materiaal (rotten)

10

Atmosferische
Atmosferische condities
condities

Zuurstofrijke
Zuurstofrijke lucht
lucht
In zuurstofrijke lucht is het
zuurstofpercentage > 21%
Dit kan brandbare en
ontvlambare materialen
spontaan en flink laten
ontbranden

11

Zuurstofrijke
Zuurstofrijke lucht
lucht
Oorzaken van een hoog
zuurstofniveau
Lekkage van materiaal
dat zuurstof bevat
(bijvoorbeeld: slang
snijbrander)
Onbedoeld gebruik van
zuurstof in plaats van
lucht of inert gas
Opzettelijk toevoegen van
zuurstof
12

Effect
Effect van
van een
een afnemend
afnemend zuurstofniveau
zuurstofniveau
Zuurstof (%)

Effect

21 %

Zuurstofrijk, vergroot brandgevaar

20,9%

Normaal zuurstofniveau in omgevingslucht

20%

Minimaal veilig zuurstofniveau

12 - 18%

Moeilijker ademhalen
versnelde hartslag, slechte cordinatie

6 - 10%

Misselijkheid, overgeven, wankelen, immobiliteit,

bewustzijnsverlies en ineenzakken

< 6%

Zeer moeilijk ademhalen, overlijden

13

BrandBrand- en
en explosiegevaar
explosiegevaar
Voorbeelden van ontstekingsbronnen

Hete oppervlakken boven de zelfontbrandingstemperatuur (hete

leiding, hete uitlaat)

Open vuur

Vonken of lichtbogen
geproduceerd door
elektrische
apparatuur, bliksem
en elektrostatische
(ont)lading
Hitte van frictie tijdens het boren of andere
snijbewerkingen zonder vuur
14

BrandBrand- en
en explosiegevaar
explosiegevaar
Andere voorbeelden van
ontstekingsbronnen
Pyrofoor materiaal (bijvoorbeeld:
ijzersulfide)
Ander hevig reactief materiaal dat
voldoende hitte kan produceren voor
ontbranding.

15

Atmosferische
Atmosferische condities
condities

Vergiftigingsgevaar
Vergiftigingsgevaar
Blootstelling aan giftige chemicalin hebben
letsel of de dood tot gevolg, afhankelijk van
de concentratie, de duur van de blootstelling
en de kenmerken van de stof

Acute effecten kortdurende

blootstelling aan hoge concentratie
(bijv. zwavelzuur)
Chronische effecten langdurige
blootstelling aan lagere
concentratie (bijv. benzeen)
16

Vergiftigingsgevaar
Vergiftigingsgevaar
Oorzaken van een giftige atmosfeer

Werk dat wordt uitgevoerd in de besloten ruimte

schilderen, lassen of solderen, etc. waarbij giftige dampen

vrijkomen
oplosmiddelen die worden gebruikt voor reinigen en/of
ontvetten

17

Vergiftigingsgevaar
Vergiftigingsgevaar

Chemicalin opgeslagen in besloten ruimten

Gevaarlijke stoffen produceren giftige dampen die in de

lucht blijven hangen door slechte ventilatie (en kans op
brand en explosie nemen toe).

Giftige dampen komen vrij wanneer restmateriaal wordt

verwijderd of gereinigd.

Omgeving van de besloten ruimte

Giftige gassen uit processen die plaatsvinden in de buurt

van de besloten ruimte. Deze kunnen de besloten ruimte
binnendrijven en zich daar opstapelen.

18

Fysieke
Fysieke gevaren
gevaren

Fysieke
Fysieke gevaren
gevaren in
in besloten
besloten ruimten
ruimten

Handslijpmachine

Draaiende of bewegende
mechanische onderdelen
kunnen een gevaar vormen in
een besloten ruimte:

Gebruik van mechanisch

gereedschap en materiaal

Onbedoeld activeren van

machines of materiaal

19

Fysieke
Fysieke gevaren
gevaren

Hoog geluidsniveau
van
machines/gereedschap

Boren, slijpen,
hameren, etc.

Gevaar door
elektrocutie van
draagbaar
handgereedschap en
lampen

20

Fysieke
Fysieke gevaren
gevaren

Thermische belasting

Temperatuur niet > 35C

Onvoldoende koelen van

vat
Heet werk (bijv. lassen)
Werken bij warm weer

Radioactieve
bronnen
Rntgenen van
lasverbindingen

21

Onveilige
Onveiligeomstandigheden
omstandigheden

Veel
Veel voorkomende
voorkomende onveilige
onveilige omstandigheden
omstandigheden in
in besloten
besloten ruimt
ruimt

Beperkte toegang

Bewegende delen

Vallend gereedschap/materiaal

Bevangenheid/verdrinken

Onjuist stutten van

graafwerkzaamheden
Vrije vaste stoffen (bijv.
katalysatoren)
22

Onveilige
Onveilige omstandigheden
omstandigheden

Slecht zicht
Ontbreken van goede
verlichting
Gladde vloeren / valgevaar

23

Andere
Andere gevaren
gevaren

Andere
Andere gevaren
gevaren in
in besloten
besloten ruimten
ruimten

Gevaar voor bedwelming en vergiftiging

Giftige en bijtende chemicalin kunnen

letsel veroorzaken door inademen van nevel
of damp, huidcontact of door inslikken
(bv. natriumhydroxide, zwavelzuur)

Lasgevaar

Hete oppervlakken, ultraviolette straling,

inert gas (reukloos!)
24

Voorzorgsmaatregelen
Voorzorgsmaatregelen

25

Bronaanpak
Bronaanpak
Vraag altijd:
Is het noodzakelijk dat u de besloten
ruimte betreedt? Kan het werk worden
uitgevoerd van buitenaf?

GA NOOIT IN EEN BESLOTEN

RUIMTE ALS DIT NIET
NOODZAKELIJK IS
26

Werkvergunning
Werkvergunning
Een geldige werkvergunning
(WV) is nodig voor alle
werkzaamheden in een
besloten ruimte

Taak risico analyse (TRA)

Locatie
Mogelijke gevaren
Datum en duur
Veiligheidsmaatregelen
Gastestresultaten
PBMs

Een exemplaar van de vergunning moet bij de houder

van de WV (of soms bij mangatwacht) aanwezig zijn
27

Separeren/
Separeren/ blokkeren
blokkeren
De besloten ruimte moet gesepareerd zijn van
mogelijke gevaren door leidingen / apparatuur
los te koppelen of af te steken. Er moet 100%
gegarandeerd zijn dat de gevaren worden
beheerst.

Elektrisch/hydraulisch vrijschakelen is
noodzakelijk, zodat onbedoeld
activeren wordt voorkomen

Verwijder
Verwijder product
product en
en productresten
productresten
Product en productresten
moeten worden verwijderd
voordat toegang is
toegestaan

Leeg laten lopen

Ontluchten
Spoelen met water/zware
koolwaterstof
Zuiveren met stoom of
inert gas
Chemisch reinigen
Ventileren met lucht
29

Gasvrij
Gasvrij maken
maken

Inblokken
Drukverlaging
Waterwassen
Preventief stomen
Separatie
Stomen
Koelen
Ventileren
Gastest
30

Ventileren
Ventileren
De besloten ruimte moet indien noodzakelijk worden
geventileerd door middel van mechanische ventilatie

Verwijder eventuele zuiveringsgassen

Zorg altijd voor voldoende zuurstof
Verwijder verontreinigingen die tijdens het werk
vrijkomen

31

Ventileren
Ventileren

Ventilatoren moeten schone

omgevingslucht aanzuigen. Dus
uit te buurt van bijvoorbeeld
draaiende dieselmotoren.

Gebruik NOOIT zuurstof om

besloten ruimten te ventileren

Lokaal moet puntafzuiging

worden gebruikt om dampen en
stof te verwijderen van laswerkzaamheden, reinigen met
oplosmiddelen, etc.

32

Testen
Testen en
en controleren
controleren
Een (gecertificeerde) gastester moet de
gastest uitvoeren voordat de
werkvergunning wordt uitgegeven.
Tijdens werkzaamheden regelmatig
herhalen (gebruik een continu monitor)
De meting moet worden geregistreerd en
op de werkvergunning zijn vermeld.
Tests moeten opnieuw worden
uitgevoerd na werkonderbrekingen en in
ieder geval minimaal zo vaak als de WV
of het gasmeetplan voorschrijft.

33

Criteria
Criteria atmosferische
atmosferische condities
condities
Zonder adembescherming
Zuurstof

20 tot max. 21

Giftige stoffen (concentratie)

0.5 x de grenswaarde

% LEL (lower explosion limit)

Niet detecteerbaar ( <1%)

34

Controleer
Controleer op
op ontstekingsbronnen
ontstekingsbronnen
Ontstekingsbronnen moeten worden
verwijderd/uitgesloten als brandbare of
ontvlambare stoffen zich in de nabijheid
van het werkgebied bevinden .

Gebruik intrinsiek veilig materiaal

Aard materiaal dat statisch geladen kan worden
Gebruik veilige spanning:
max. 50 V wisselstroom of 120 V gelijkstroom
Geen heetwerk werkzaamheden en openzetten
van leidingen met koolwaterstof in nabijheid
van de besloten ruimte
35

Materiaal
Materiaal voor
voor persoonlijke
persoonlijke bescherming
bescherming (PBM)
(PBM)
Veiligheidsbril

Helm

Oordopjes
Levenslijn

Standaard +
aanvullendePBM voor
personen
werkzaam in
een besloten
ruimte
* Veiligheidsharnas

en levenslijn zijn
nodig voor
verticale toegang

Veiligheidsharna
s

Juiste werk
kleding

Handschoene
n

Veiligheidsschoenen
36

Materiaal
Materiaal voor
voor persoonlijke
persoonlijke bescherming
bescherming (PBM)
(PBM)
Aanvullende PBMs die
mogelijk zijn vereist:

Ademhalingsapparaat
Maskers
Beschermende pakken
Laskap
Kijk altijd in de
werkvergunning naar
aanvullende Persoonlijke
Beschermings Middelen
37

Andere
Andere voorzorgsmaatregelen
voorzorgsmaatregelen

Plaats bij de
ingang een
mangatwacht
(buiten de
besloten ruimte)

38

Andere
Andere voorzorgsmaatregelen
voorzorgsmaatregelen

Bied voldoende
toegangs- en
ontsnappingsroutes
Verwijder eventueel
extra mangatdeksel(s)

39

Andere
Andere voorzorgsmaatregelen
voorzorgsmaatregelen
Breng geen
gascilinder in de
besloten ruimte
Personen die zijn
aangewezen
voor de taak
moeten fysiek en
geestelijk fit zijn
40

Andere
Andere voorzorgsmaatregelen
voorzorgsmaatregelen

Al het mobiele materiaal, zoals lasapparatuur

en compressors dient minimaal 5 meter uit de
buurt staan van de ingang van het mangat en
ventilatieopeningen

5m

41

Rollen
Rollen en
en verantwoordelijkheden
verantwoordelijkheden

42

Vergunningverstrekker
Vergunningverstrekker
Stelt zeker dat de besloten ruimte
is afgeschermd van alle mogelijke
gevaarlijke stoffen en elektra met
inbegrip van straling
Indien nodig plan bieden voor
ventilatie
Beheersmaatregelen noemen in
vergunning en controleren of de
genoemde maatregelen
daadwerkelijk worden uitgevoerd

43

Vergunningverstrekker
Vergunningverstrekker
Noem de maatregelen voor
risicobeheer van eventuele
spanningsbronnen die worden
gebruikt in de besloten ruimte
Stelt zeker dat er een
mangatwacht buiten de besloten
ruimte is

44

Vergunninghouder
Vergunninghouder

Controleert of de
mangatwacht te allen tijde
aanwezig is

Is op de hoogte van inhoud

van het werk,
beheersmaatregelen en
communicatie afspraken
tussen betreders,
mangatwacht, controlekamer
en mogelijk het ReddingsTeam

Voert altijd een LMRA (Laatste

Minuut Risico Analyse)

45

Gastester
Gastester
Is de aangewezen
competente persoon
om gastesten uit te
voeren en de resultaten
te interpreteren en om
ervoor te zorgen dat
het veilig is de besloten
ruimte te betreden

46

Mangatwacht
Mangatwacht
De mangatwacht is
aangesteld om de toegang
tot een besloten ruimte te
controleren en ervoor te
zorgen dat betreders geen
gevaar lopen

47

Mangatwacht
Mangatwacht

Heeft instructie Werken als mangatwacht

ontvangen

Neemt kennis van de uit te voeren

werkzaamheden.

Komt met de betreders een

communicatiemethode overeen en houdt de
wacht. Daarnaast onderhoudt hij/zij regelmatig
contact met de betreders.

Bewaakt personen in de besloten ruimte en de

directe omgeving en blijft aanwezig totdat alle
betreders de ruimte weer hebben verlaten

Activeert hulpverlening in noodgevallen

48

Mangatwacht
Mangatwacht

Beindigt het werk in de besloten ruimte en

evacueert de betreders als ongewone
omstandigheden zich ontwikkelen die
medewerkers in de ruimte in gevaar zouden
brengen.

Gaat de besloten ruimte NIET binnen

Meldt het verlaten van de werkplek bij de

verstrekker

Zie Taken mangatwacht

49

Betreder
Betreder

De betreder is
de persoon die
de besloten
ruimte betreedt
en erin werkt

50

Betreder
Betreder

Kent de gevaren en risicos in de besloten ruimte.

Kent de ontsnappingsroute en is er bekend mee.

Leeft de toegangsprocedure voor besloten

ruimten en alle voorwaarden na zoals
overeengekomen in de werkvergunning.

Verlaat de besloten ruimte indien de mangatwacht

daartoe opdracht geeft.

51

Reddingsplan
Reddingsplan Besloten
Besloten Ruimten
Ruimten

52

Reddingsplan
Reddingsplan Besloten
Besloten Ruimten
Ruimten

Draag zorg voor een reddingsplan om

in een noodsituatie personen te
kunnen evacueren uit de besloten
ruimte
Alle apparatuur en middelen die
nodig zijn voor het redden moeten
snel beschikbaar zijn als er mensen
in de besloten ruimten zijn.
53

Reddingsplan
Reddingsplan Besloten
Besloten Ruimten
Ruimten

Reddingsmaterialen
stand-by

54

Tijdens
Tijdens noodgevallen
noodgevallen
Betreders

Herkennen de tekenen en symptomen van

blootstelling aan giftige stoffen of zuurstofarme
lucht (bv. duizeligheid, overgeven,
ademhalingsproblemen)

Verlaten de besloten ruimte direct wanneer:

Een onveilige situatie zich voordoet binnen of
buiten de besloten ruimte (bijv. problemen
met de ventilatie)
Zich onwel voelen
De mangatwacht dit opdraagt
55

Tijdens
Tijdens noodgevallen
noodgevallen
Mangatwacht

Evacueert direct alle betreders als zij

zichzelf kunnen helpen.
GAAT NIET NAAR BINNEN

Meldt de controlekamer via portofoon

om het reddingsteam op te roepen

Helpt , bij levensbedreigende

situaties, indien mogelijk van
buitenaf bij de reddingsactie

Geeft het reddingsteam informatie

over het aantal betreders, de aard
van de werkzaamheden, etc.
56

Tijdens
Tijdens noodgevallen
noodgevallen
Reddingsteam:

Bepaalt bij aankomst de reddingsmethode

Voert reddingsoperatie uit om betreders te

verwijderen uit de besloten ruimte

Verleent eerste hulp en behandeling indien

nodig

57

Einde
Einde

58

Reddingsplan
Reddingsplan Besloten
Besloten Ruimten
Ruimten
Reddingsteam
Reddingsteam
Instructie
Instructie gedurende
gedurende gedoogsituatie
gedoogsituatie
1.
2.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Bij aankomst draag zorg voor juiste informatie

Wijs beredder aan en laat deze zich gereed maken
================================
Bij aankomst plaats van calamiteit, overleg met mangatwacht de situatie (inschatting
Ambulance nodig ja / nee)
Controle safelijn (denk om takelgewicht, 2 personen)
Beredder daalt af (zuurstof-mes-zaklantaarn)
Slachtoffer aanhaken aan safelijn (apart of gezamenlijk)
Slachtoffer omhoog hijsen (denk om obstakels)
Slachtoffer met buik gericht naar mangatomlijsting (rugletsel)
Indien hoofd buiten besloten ruimte, direct kijken of voldoende zuurstof
Slachtoffer naast B.R.
a) liggen tot EHBO aanwezig
of
b) slachtoffer bij kennis

59