statistik

Aratrma ve statistik
Hakknda Ne Biliyoruz?

Konu zeti
statistik Nedir?
Neden statistik?
nsanlar istatistii ne zamandr
kullanyorlar?
statistikte Baz Temel Kavramlar
statistiksel Verileri Tasnif Etme
Korelasyon
Grafik Analizi

Herkes biraz istatistik bilmeli!

Herkes biraz istatistik bilmeli!

Hangisi Baarl?
niversite
Marmara
Balkesir
Gazi
Nide

Oran(%)
75
85
74
100

Herkes biraz istatistik bilmeli!

Hangisi Baarl?
niversite
Marmara
Balkesir
Gazi
Nide

Snava giren Kazanan Oran(%)

60
45
75
55
47
85
62
46
74
2
2
100

Herkes biraz istatistik bilmeli!

Hangisi Baarl?
Lise

niversiteye giren renci says

120

90

62

Herkes biraz istatistik bilmeli!

Hangisi Baarl?
Lise

niversiteye giren
renci says

Snava giren
renci says

Oran(%)

90

210

42

62

260

24

120

630

19

Herkes biraz istatistik bilmeli!

Hangi firmann otobsleri daha ok
kaza yapyor?
Firma

Kaza / yl

20

Herkes biraz istatistik bilmeli!

Hangi firmann otobsleri daha ok
kaza yapyor?
Firma

Yolcu / gn

Kaza / yl

Oran(%)

500

20

4.0

120

5.8

statistik Nedir?

statistik Nedir?
statistik, belirli amalar iin veri toplama,
toplanan verileri tasnif etme, zmleme ve
yorumlama bilimidir.
statistik saysal verileri deerlendiren bir
bilim dal

Neden statistik?

Neden statistik?
statistik,

Ne kadar?
Ne zaman?
Nerede?
Nasl?
Ka tane?
Hangi oranda?

Sorularna yant arar

statistik, evremizde olup

bitenleri saylarla ifade etmede
yardmc olur.

nsanlar statistii Ne zamandr Kullanyorlar?

1445 - zar atma, ans oyunlar

17.Yzyl ortalar, istatistik ilk kez ders

kitaplarna girdi

statistikte Baz Temel Kavramlar

statistikte Baz Temel kavramlar

Evren
Gzlem alanna giren obje ya da bireylerin
tm

rneklem
Bir evrenden seilmi daha kk saydaki
obje ya da bireylerin oluturduu grup

statistikte Baz Temel kavramlar

Deiken

Her gzleme gre farkl deerler alabilen

objelere, zelliklere ya da durumlara denir

Deikenler nicel ya da nitel olabilir.

Nitel veriler
Saysal veriler
-kesikli saysal veriler (ma kazanma sys)
-srekli saysal veriler (boy, kilo)
Nitelik ve saysal veriler arasndaki iliki (boy
snflandrmas)

statistikte Baz Temel kavramlar

lme
objelere ya da bireylere belirli bir deere
sahip olu derecelerini belirtmek iin
sembolik deerler verme ilemidir.
Deikenler hakknda bilgi edinmek iin
yaplr

lm
lme sonucunda elde edilen deer

statistikte Baz Temel kavramlar

Anlaml rakam
0

X=2.8
5 cm = 5,0cm

X=5.0

statistikte Baz Temel kavramlar

Saylar yuvarlama
5,387123 = 5,39 = 5,4 = 5

23
04.10.15

Verilerin Snflandrlmas
2,4,4,4,6,6,8,10,12,16,18
En byk deerden en kk deer karlarak
veri aral tespit edilir. stenen snf saysna
blnerek
2-18=16/8=2 veri aral 2 dir.
2-4
5-7
8-10

24
04.10.15

Frekans tablosu hazrlama

BLGE

Valid

akdeniz
ege
ic anadolu
marmara
karadeniz
dogu anadolu
guneydogu anadolu
Total

Frequency
35
59
13
14
18
7
8
154

Percent
22.7
38.3
8.4
9.1
11.7
4.5
5.2
100.0

Valid Percent
22.7
38.3
8.4
9.1
11.7
4.5
5.2
100.0

Cumulative
Percent
22.7
61.0
69.5
78.6
90.3
94.8
100.0

Merkezi Eilim lleri

statistikte Baz Temel kavramlar

Aritmetik Ortalama
Aralk (range)
Sapma
Standart sapma
lmlerin dalm ve standart
sapma ile ilikisi

statistikte Baz Temel kavramlar

Range

Deiken

statistikte Baz Temel kavramlar

X= deerlerin toplam/deer says

Aritmetik ortalama

d1

d2
Sapma

29
04.10.15

Arlkl ortalama
ki eit gurubun ortalamalarnn ortalamasdr.

Geometrik ortalama


Bir dizi lmn gsterdii deiimin en

Standart sapma:

gvenilir lsdr.

Dalm fazlaysa standart sapma byk,

dalm dar alanda ise kktr.
Standart Sapma istatistiksel analizde
byk nemi olan bir dalma lsdr.
"Kareli Ortalama Sapma" ad da verilen
bu l "deikenlerin aritmetik
ortalamadan sapmalarnn kareli
ortalamas"dr

Standart sapma:

Standart sapma /btn elemanlarn

ortalamadan olan farklarnn

karelerinin toplamannn eleman
saysna blmnn karekkdr.
yleki : 10,20,30 iin ortalama 20 dir.
[ (10-20)nin karesi + (20-20)nin karesi
+ (30-20)nin karesi ] / 3(yani eleman
sayisi)
ve yukardaki ifadenin karekk..

ortalama deer

32
04.10.15

Ortanca (medyan)
50. yzdelie ortanca denir. Denek says tek
sayl deer ise n+1/2
ift ise n/2 nci ile n+2/2 nci deeri /2 dir.
Veriler bykten ke doru sralanr ortadaki
iki deerin aritmetik ortalamas alnr
5,5,6,6,7,9,9,
7+1/2
5,5,6,6,7,9,9,10
8/2=4, 8+2/4=5
6+7=13/2=6,5

33
04.10.15

Tepe deer (mod)

Dalmda en fazla tekrarlanan deerdir.
Frekans en fazla olan snfn deeridir.
5,5,6,6,6,7,9,9,10

lme Sonucunun Gsterilmesi

X = 5,8 0,25

X = 58 0,2

Yanl Gsterim

X = 58.3 2

X = 58.3 0.2

Doru Gsterim

statistiksel Verileri Tasnif Etme

statistiksel Verileri Tasnif Etme

statistiksel verileri anlaml hale
getirmenin 5 ayr yolu:
1. Szel ifadelerle aklama
2. Tablolar halinde dzenleme
3. Grafikle gsterme
4. Verileri deerlendirerek istatistiksel ller bulma
5. Bu yntemlerde birkan birlikte uygulama

statistiksel Verileri Tasnif Etme

Verileri szel ifadelerle aklama

statistiksel Verileri Tasnif Etme

Verileri tablolar halinde dzenleme

Frekans tablosu
Denekler

arlk( kg)

1
2
3
4

52,5
68,0
75,8
89,7

statistiksel Verileri Tasnif Etme

Verileri tablolar halinde dzenleme

Frekans tablosu
Puan
50-60
61-70
71-80
81-90

Frekans Yzde
1
25
1
25
1
25
1
25

statistiksel Verileri Tasnif Etme

Verilerin grafikle gsterilmesi

izgi grafii
ubuk grafik (Histogram)
Pasta grafii

statistiksel Verileri Tasnif Etme

Frekans

izgi grafii
12
10
8
6
4
2
30 40 50 60 70 80 90

Puan

statistiksel Verileri Tasnif Etme

Frekans

ubuk Grafik
8
7
6
5
4
3
30 40 50 60 70 80 90

Puan

statistiksel Verileri Tasnif Etme

zlen net soru says

ubuk Grafik

Yllar

statistiksel Verileri Tasnif Etme

Pasta grafii
Genel lise

Meslek lisesi

36%

64%

Pasta grafii, bir btnn paralarn

karlatrmada kullanlr

statistiksel Verileri Tasnif Etme

2003 niversiteye yerleme

Doru Grafik Seme

AB lkelerinde Genel Lise Meslek Lisesi Oranlar
Genel Lise

Meslek Lisesi

35%

100
50

65
35

kisi de olabilir. Birincisi daha uygun

Meslek
Lisesi

65%

Genel
Lise

Doru Grafik Seme

lkelere Gre Eitim Ya
10
8

8,3

9,4

4,6

6,5

6,5

4,6

Dnya
Avrupa 15'ler
Dou Avrupa
Trkiye

4
2

Doru

Trkiye

Dou
Avrupa

Avrupa
15'ler

9,4
Dnya

8,3

Yanl

Doru Grafik Seme

Yllara gre okul ya
8

6,8

6,8

4,8

2,7

3,8
4

2,7

3,2

3,2

1975
1980
1985
1990

2000
0

3,8
1975

1980

1985

Doru

1990

2000

4,8

Yanl

49
04.10.15

dev
Bir grup sporcunun arlk deerleri aada
verilmitir.
55, 56, 60, 65, 65, 67, 68, 70, 75, 77,
80, 82, 84,86, 88, 90, 92, 95, 97, 100
n=20

statistiksel verileri aklamada

daima en etkili olan kullanlmaldr

Kzlarn okullama oran ve Trkiye

Trkiye, kzlarn
okullama
orannda ran ve
Msrdan da
sonra geliyor

80

69

70

60

45

40
20
0
ran

Msr

Trkiye

52
04.10.15

ki gurubun snflandrmas
Sporcularn kuvvet deerleri
Erkek: 10,10,20,20,20,30,30,30,50,40
Bayan: 5,5,10,20,20,20,30,30,40,40,

53
04.10.15

Veri snflandrmas
Erkek: 10,10,20,20,20,30,30,30,50,40
Bayan: 5,5,10,20,20,20,30,30,40,40
Bayan
Erkek

Veri aralklar

F
5-10
11-15
16-20
21-25
26-30
31-35
36-40
41-45
46-50

54
04.10.15

Basit tablolatrma
Deikenler N X
Erkek
10 26,00

ss
12,64

min
10

max
50

Bayan

12,95

40

10 22,00

55
04.10.15

yada
Deikenler N X SS(kg)
Min (kg) Max(kg)
Erkek
10 26,00 12,64 10
50

Bayan

10 22,00 12,95 5

40

56
04.10.15

Grafik seenekleri

NORMAL DAILIM NEDIR

statistik analiz yaplrken, dalmn zellii
ok nemlidir.
nk farkl dalm gsteren verilere
uygulanacak tanmlayc ve analitik istatistik
yntemleri de farkldr.
Parametrik testlerin uygulanabilmesi iin,
dalmn normal ya da normale yakn olmas
gerekir.

Normal dalm,

Standart sapmas
Frekans erisi an eklinde olan
simetrik dalmdr.
Normal dalm simetrik olduu iin,
normal dalm gsteren deikenlerin
ortalama, ortanca ve modlar eittir

 Dalm ekli ltleri : arpklk 1 ve

+1 arasnda yer alr.
Denekler ortalamadan daha byk
deerlerde toplanyorsa, negatif bask ya
da soldan bask,
Kk deerlerde toplanyorsa pozitif
bask ya da sadan bask dalmdan sz
edilir.

Dalm zelliinin nemi nedir

Parametrik
testlerin
tmnn
uygulanabilmesi iin gereken varsaymlarn
banda verilerin dalmnn normal olmas
gelir. Normal dalmdan gelmeyen lmler
kullanldnda, gerekte olduundan daha
kk bir p deeri ya da daha dar bir gven
aral hesaplanr.
Bu durumda, doru bir hipotezi reddetme
olasl artar. Yani, iki grup arasnda fark
olmad halde fark varm gibi sonu elde
edilebilir

NORMAL DAILIMIN KRTERLER

Dalmn normal olup olmad grafik ve
istatistik analiz yntemleri ile anlalr.
Histogram, dal ve yaprak grafii ve normal
olaslk grafii izilerek dalmn normal olup
olmad hakknda fikir edinilebilir.

 Ama bu izlenimin istatistik yntemlerle de

test edilmesi gerekir. Shapiro-Wilks (n<30) ve
Lilliefors (n>30) kolmagorw simirnov. Yada
shefi testleri bu amala sklkla kullanlan
testlerdir. Bu testlerde p deeri <0.05 ise
dalmn normal olmad sonucuna varlr.

 rneklem
bykl
arttka,
deneklerin dalm ve ortalamann
rneklem dalm normal dalma
yaklar.
Genellikle bir rneklemde 30 ya da
daha fazla sayda denek varsa, evren
normal dalm gstermiyorsa bile,
ortalamann rneklem dalmnn
normal olduu varsaylabilir

Verilerin normal dalmad

durumlarda iki ilem yaplabilir :
1. Verilere dnm uygulayarak,
onlarn normal dalma uymalarn
salamak.
2. Varolan verilere parametrik
olmayan bir test uygulamak

KESTRM
Bilimsel almalarn amac, rneklem
deerinden
evren
deerlerinin
kestirilmesidir. Evren parametrelerinin
kestirilmesi iin ya gven aral ve
snrlar ya da hipotez testleri kullanlr

 Gven aral ve gven snrlar : Belirli bir

olaslkla, bilinmeyen evren deerini ieren
deerler araldr.
Sklkla %95, bazen de %90 ve %99 gven
snrlar kullanlmaktadr.

Hipotez testleri :
Farkllk olmadnn varsayld hipoteze,
yokluk hipotezi, farkszlk hipotezi, sfr
hipotezi, balang hipotezi ad verilir ve Ho ile
gsterilir.
H1 ile gsterilen alternatif hipotez ad verilen
hipotez ise, Ho hipotezinin tam tersidir.

P deeri ve yanlma dzeyi :

Ho hipotezinin reddedilmesi iin hesaplanan
olasln %5 ya da daha az olmas genellikle
kabul edilen snrdr; yani Ho hipotezinin
doruluu iin hesaplanan olaslk %5 ya da
daha
kkse,
bu
hipotezin
kabul
edilemeyecei yargsna varlr

 Parametrik ve nonparametrik
testler : Istatistiksel analiz yaplmadan
nce, verilerin kategorik (nominal,
ordinal) ya da srekli (aralkl, oransal)
olup olmadna baklmaldr.
Kategorik verilerde parametrik olmayan
isatistikler
kullanlrken,
srekli
verilerde ise parametrik istatistikler
kullanlr

Testler

71
04.10.15

Parametrik

Parametrik olmayan

ki ortalama arasndaki farkn

anlamllk testi t. test

Mann-Witney U testi

Tek ynl varyans analizi (f testi) Kruskal-Wallis varyans

analizi
ki e arasndaki farkn anlamllk Wilcoxon eletirilmi iki
testi (t test)
rnek testi
Tekrarl lmlerde varyans
analizi (f testi)

4 gzl Ki-Kare testi

Baml rneklerde iki yzde

Baml rneklerde ki-kare
rasndaki farkn anlamllk testi ( z testi (McNemer testi)
testi)

72
04.10.15

Baml gurup- bamsz gurup

kavram

Baml gurup: bir gzlem (denek) zerinde

birden ok gzlem yapldnda guruplar baml
olur
Bamsz gurup: bir gurupta bulunan gzlem
(birey ) dier gurpta bulunmuyorsa gurup
bamsz olur.

73
04.10.15

TESTLER

74
04.10.15

BAIMSIZ K GURUBUN
KARILATIRILMASI
ki ortalama arasndaki farkn anlamllk testi
T. Testi
Gerekli koullar
1.Karlatrlacak iki gurup vardr
2. Guruplar birbirinden bamszdr
3. Veriler srekli veri gurubundadr
4: evren dalmlar normal dalm gsterir
5. Evren varyanslar eitti.

75
04.10.15

Mann-Witney U testi
ki ortalama arasndaki farkn anlamllk testinin
nonparametrik karldr.
Parametrik koullar salanmad durumda
kullanlr

76
04.10.15

Bamsz ikiden ok gurubun

karlatrlmas

Tek ynl varyans analizi

kiden ok bamsz gurup olduunda ve
parametrik koullar salandnda uygulanr.
Nanparametdrik karl Kruscal-Wallis varyans
analizidir.

77
04.10.15

Varyans analizinde farkn

kaynakland gurubu belirleme

Varyans analizinde guruplar arasndaki farkn

hangi gurup yada guruplardan kaynaklandn
belirlemede
1. duncan yntemi
Tukey HSD yntemi
Dunnet yntemi
Student nevman-Keuls Yntemi kullanlr

78
04.10.15

BAIMLI K GURUBUN
KARILATIRILMASI

K E ARASINDAK FARKIN ANLAMLILIK

TEST
SAYFA 149.

Korelasyon

Korelasyon

Korelasyon: iki deiken arasnda bant

olup olmadn aratrma
Korelasyon katsays r Regrasyon analizi: bantnn trn
bulma

Fizik Notlar

Korelasyon

Matematik Notlar

Ortalama mr

Korelasyon

Kii bana gelir

Ortalama mr

Korelasyon karar iin bir-ka veri yeter mi?

lke nfusu

Ortalama mr

Korelasyon karar iin bir-ka veri yeter mi?

lke nfusu

Resim Notlar

Korelasyon var m?

Matematik Notlar

Korelasyon var m?
Korelasyon katsays r = 1 ise bant var, r = 0
ise yok.
Frekans
5
10
15
20
30
40

r*
0,878
0,632
0,514
0,444
0,361
0,312

Grafik Analizi

Grafik Analizi
Basit korelasyon ilemlerinde kullanlr.
Grafik izimi ilem sras:
Eksenlerin belirlenmesi
Uygun lek seimi
Verilerin yerletirilmesi
Lineer grafik elde edilmesi
Eim bulunmas

Bal deiken(birim)

Eksenlerin belirlenmesi

Serbest deiken (birim)

Ktle

lek Seimi

Hacim

Her iki lek uygun deil

Ktle

lek Seimi

Hacim

Y lei uygun deil

Ktle

lek Seimi

Hacim

X lei uygun deil

Ktle

lek Seimi

Hacim

Uygun lek seimi

Doru izimi

Ktle

Yanl izim
Doru izim

Hacim

Doru izimi

Ktle

m
i
z
i

l
Yan

u
r

Do

m
i
z
i

l
Yan

Hacim

m
i
z
i

Eim Bulunmas

Hz

Dikkat!
Eim= Hz/zaman = Tan !

Zaman

Kaynaklar
Fiziksel lmeler ve Deerlendirmesi, .Eme
statistik Yntemler ve Uygulamas, H.Arc

Teekkrler