Politika Ekonomike

Artor Nuhiu, Doktorant

Email:artornuhiu@gmail.com
Web: www.artornuhiu.com

10 mars 2015

Qllimet e studimit t
lnds

Politika ekonomike ka pr qllim t ju ofroj studentve njohuri mbi

konceptet kryesore lidhur me funksionimin e ekonomis kombtare dhe
ndrkombtare dhe politikave ekonomike n zbatim.
Studimi i lnds Politika Ekonomike studentve ju mundson zgjerimin
e njohurive dhe analizn e kategorive m t rndesishme
makroekonomike si jan: GDP, investimet, konsumi, inflacioni, punsimi,
papunsia, ciklet ekonomike, financat publike, sektori i jashtm,
funksionimi i sistemit bankar, shtimi dhe zhvillimi ekonomik, politikat dhe
instrumentet e ndrhyrjes s shtetit n ekonomi, integrimet e ndryshme
ekonomike, globalizimi.

Prfitimet nga lnda

T formojn opinionin e tyre n lidhje me situatn ekonomike n vend dhe

problemet e rritjes ekonomike duke prdorur treguesit makroekonomik.
T vlersojn efektin e politikave fiskale dhe monetare n situata t
caktuara.
T prezantojn opinionet e tyre mbi situatat apo problemet ekonomike
dhe si funksionon ekonomia bashkkohore.
Te njihen dhe kuptojne proceset globale t ekonomis.

Literatura
Literatura baz

Hivzi Sojeva: Ekonomia e aplikueshme (Ligjerata t autorizuara); Fakulteti Juridik,

Prishtin, 2004.
Jean Yves Letessier, Jacques Silvano, Robert Soin: Evropa ekonomike dhe e ardhmja
e saj, Koleksioni Evropa, Papirus, Tiran, 2009;
N. Gregory Mankiw dhe Mark P. Taylor: EKONOMIKSI, UETPres, Tiran 2010.
Versioni i konsoliduar i Traktateve t Bashkimit Evropian dhe Karta e t Drejtave
Themelore t bashkimit Evropian; Ministria e Integrimeve; Tiran, 2008.

Materiale nga institucionet nderkombetare dhe vendore

Oraganizata Botrore e Tergtis: http://www.wto.org
Fondi Monetar Nderkombetar: http://www.imf.org
Banka Boterore: http://www.worldbank.org
Misnitria e Financave e Kosovs: http://mf.rks-gov.net
Banka Qendrore e Kosovs: http://www.bqk-kos.org
OECD, http://www.oecd.org

Literatura shtes:
Nicola Acocella: Bazat e Politiks ekonomike vlerat dhe teknikat (prkthimi n
gjuhn kroate), MATE, Zagreb 2005;
Dr. Selman Selmanaj Tranzicioni dhe Globalizimi; Rinvest, Prishtin, 2006.

Kuptimi i politiks ekonomike

(I)
Politika ekonomike sht pjes e politiks shtetrore e cila merret
me raportet ne mes shtetit dhe ekonomis.
Politika ekonomike i referohet akcioneve/masave q qeveria i
ndrmerr n fushn ekonomike. Kto akcione/masa mund t
ndrmerren n shum drejtime si: n prcaktimin e shkallve t
tatimeve, buxhetin e qeveris, ofertn e parave dhe normave t
interesit, gjithashtu tregun e puns, pronn si dhe aplikohet edhe
fushat tjera t intervenimit t shtetit n ekonomi.
Disa nga politikat kryesore ekonomike jan:
- Politika fiskale e cila ka t bj me akcionet e qeveris sa i prket
tatimeve dhe shpenzimeve,
- Politika monetare- ka t bj me akcionet e qeveris t lidhur me
ofertn e paras dhe normat e intersit.
- Politika tregtare- e cila ju referohet tarifave dhe marrvshjeve tregtare,
dhe institucionet q qeverisin me to.
- Politikat tjera sektoriale- privatizimit, konkurrencs, politikat devizore
e tjera.

Kuptimi i politiks ekonomike

(II)
Politika ekonomike dhe sistemi ekonomik prbjn bazat themelore
institucionale pr kryerjen e aktiviteteve ekonomike si dhe vendosjn
dhe mbajtjn e nj numri t madh t lidhjeve dhe raporteve n mes
subjekteve ekonomike n shtet (ndrmarrjeve dhe amvisrive).
Subjektet ekonomike afarojn n kuadr t ambientit t caktuara
institicional t organizuar. Fjala sht pr lloje t ndryshme t tregjeve
(tregut t parave, tregut t kapitalit, tregut t mallrave, tregut t
puns, etj.).
N rregullimet e tilla institucionale politika ekonomike zn vend t
konsiderueshm.
Shteti sht barts i politikave ekonomike (nivelin makro) dhe
ndrmarrjet jan barts t politikave t tyre afariste (nivelin mikro).
Politika ekonomike e shtetit orjenton sjelljn e subjekteve mikro
ekonomike dhe prcakton formimin e politikave t tyre afariste me
arritjn e qllimeve afariste.

Kuptimi i politiks ekonomike

(III)
Politika ekonomike n kushtet e afarizmit t tregut, mund t
definohet si prmbledhje e masave me t cilat pjesmarrsit e
afarizmit orjentohen n sjelljen afariste t cilat shpien realizimit t
qllimeve t parashtruara.
Politika ekonomike ka karakter makroekonomik sepse bartsi
kryesor i saj sht shteti.
N t vrtet, politika ekonomike nnkupton veprimin e shtetit n
aktivitete ekonomike n harmoni me qllimet e parashtruara, q do
t duhet t kontriboj n zhvillimin dhe avancimin e ekonomis dhe
ne vijn e fundit n rritjen e mirqenies ekonomike.
Politika ekonomike sht prmbledhje e instrumenteve,
masave dhe mekanizmave t cilat shteti i shfrytzon me
qllim t realizoj qllimet ekonomike t parashtruara.
N shoqerit e bazuara n raportet e tregut dhe sistemit politik t
demokracise parlamentare, bartsit e politiks ekonomike
vazhdimisht jan t ekspozuar kontrollit dhe verifikimit , dhe jan t
detyruara t prshtasin masat dhe mjetet pr realizimin e
qllimeve ekonomike.

Llojet e politikave ekonomike

Politikat makro-ekonomike stabilizuese
Politikat e dizejnuara pr krijimin e rritjs
ekonomike
Politikat t orientuara n ekonomit n
zhvillim
Politikat q kan t bjne me
rishprndarjen e t ardhurave, prons dhe
shndetit (mirqenies).
Politikat rregullatore, politikat anti-trust,
politikat industriale e tjera.

Dhjet parimet e shkencs ekonomike

Si i marrin individt vendimet e tyre

Parimi 1: Individt gjithher prballen me zgjedhjen/kompromise;

Parimi 2: Kostoja e dikaje sht ajo prej t cils hiqni dor pr ta siguruar (Kosto
oportune);
Parimi 3: Individet racional mendojn n marxhin (vlerat kufitare), si pr dobin
ashtu edhe pr kostot marxhinale;
Parimi 4: Individt reagojn ndaj ndryshimeve dhe stimujve.

Si bashkveprojn individt
Parimi 5: Tregtia mund ta vr kdo n pozit m t mir;
Parimi 6: Tregjet jan zakonisht mnyra m e mir pr t organizuar aktivitetin
ekonomik;
Parimi 7: Qeverit nganjher jan n gjendje q t prmirsojn rezultatet dhe
efektet e tregut;

Si funksionon ekonomia n trsi

Parimi 8: Standardi jetsor i individve t nj shteti varet nga aftsia pr t
prodhuar t mira dhe shrbime;
Parimi 9: mimet rriten kur shteti shtyp (emiton) m shum kartmonedha (para);
Parimi 10: do shoqri n afat t shkurtr prballet me zgjedhjen n mes inflacionit
dhe papunsis.
(Burimi: N. Gregory Mankiw dhe Mark P. Taylor, fq. 39-57)

Parimi 1: Individt gjithher

prballen me zgjedhjen (I)
Rrallsia i detyron individt q t bjn
zgjedhje. N rastet kur nj resurs sht i
rrall, individt patjetr duhet t bjn
zgjedhjen n mes t nj produkti (nj t
mire) t dobishm dhe atij m pak t
dobishm;
do individ racional ballafaqohet me
dilemn: se a t plotsoj m shum nj
krkes, respektivisht t plotsoj m
pak krkesn tjetr.

Parimi 1: Individt gjithher

prballen me zgjedhjen (II)

Shprndarja e kohs s lir;

Shprndarja e buxhetit t amvisris;
Shprndarja e buxhetit pr marketing;
Shprndarja e t ardhurave kombtare pr ti
shpenzuar pr armatim ose pr t mira
konsumuese;
Shprndarja e barrs tatimore n
qytetar/firm (tatimi linear apo ai
proporcional)
Dhnja e prioritetit efikasitetit apo drejtsis

Parimi 2: Kostot (Shpenzimet)

oportune (I)
Duke br zgjedhjen n mes t dy
mundsive alternative, ne bjm
sakrifikimin e mundsis s lshuar;
Vlera e t s mirs apo shrbimit t
sakrifikuar quhet kostoja oportune;
Gjat zgjedhjes s alternativave t
ndryshme ne bjm krahasimin e
shpenzimit dhe dobis t do alternative t
mundshme (a sht dobia e zgjedhjes s
nj alternative e vlefshme ndaj shpenzimit
t plot oportun);

Parimi 2: Kostot (Shpenzimet)

oportune (II)
T regjistrohemi n fakultet apo jo;
T zgjedhim profesionin X apo Y;
Shembulli: blerja e dy t mirave sa do t
sakrifikojm njsi t s mirs A, pr t rritur
konsumin (shpenzimin) e t s mirs B pr
nj njsi.

Parimi 2: Kostot (Shpenzimet)

oportune (III) SHEMBULL:
Kostoja mesatare e studimit n SHBA n vitin
1994 ishte 14,000$ n vit, duke prfshir
edhe shpenzimet pr literatur dhe
udhtime. N kt shum nuk jan t
prfshira kostot oportune, pasi q studenti
nse do t punonte n nj pun t caktuar,
n vend q t studionte do t mund t fitonte
16,000$ n vit. Fitimi i sakrifikuar (lshuar)
prej 16,000$ sht kostoja oportune e
studentit. Kostoja reale e studimit pr nj vit
nuk jan 14,000$, por n realitet 30,000$,
nse prfshihen edhe kostot oportune.

Parimi

3:

Individt
racional
mendojn
pr
vlerat
kufitare
(marxhinale), si pr dobin ashtu
dhe pr kostot marxhinale
A duhet ti vazhdoj studimet edhe pr 2 vite n
studimet master apo jo; a duhet rritur vllimin e
prodhimit edhe pr 1 njsi; a duhet bler edhe 1
njsi t s mirs A apo jo, etj.?
Ndryshimet marxhinale nnkuptojn procesin e
prhershm t prshtatjeve t vogla pr planet
tona ekzistuese t veprimit;
do marrs racional i vendimeve, vendimin e
merr vetm n rast se dobia e tij marxhinale
tejkalon (ose sht m e madhe) se kostot e tija
marxhinale.

Parimi 4: Individt reagojn ndaj

ndryshimeve dhe stimulseve
Individt ndryshojn sjelljen e tyre me
ndryshimin e raporteve n mes dobis dhe
kostove, d.t.th. Se ata reagojn ndaj
ndyshimeve;
Ndikimi i ndryshimit t mimit n krkesn
ose ofertn e nj t mire;
Ndikimi i rritjes s mimit n shpenzimin e
derivateve t nafts;
Politika e siguris n komunikacion,
prdorimi i rrypave t siguris os
shpejtsia.

Parimi 5: Tregtia mund ta vr

kdo n pozit m t mir
Tregtia i mundson individve, firmave
apo shteteve q t specializohen pr ate
q m s miri mund ta prodhojn,
respektivisht n ato veprimtari ku mund t
ken prparsi komparative;
Nse tregtohet edhe me t tjert,
konsumatorve ju mundsohet q t
blejn m shum t mira dhe shrbime me
mime m t lira;
Ky parim shpjegon edhe arsyen pse
shtetet tregtojn njeri me tjetrin, rasti i
SHBA-ve dhe Kins etj.

Parimi 6: Tregjet zakoniksht jan

mnyra m e mir pr organizimin e
aktiviteteve ekonomike (I)
Tregu alokon resurset prmes
vendimeve t decentralizuara t
shum firmave dhe amvisrive n
procesin e veprimit t ndrlidhur n
tregun e mallrave dhe shrbimeve;
Amvisrit marrin vendimet se far
do t blejn dhe pr k do t punojn,
Firmat marrin vendime se far do t
prodhojn dhe k do ta punsojn;

Parimi 6: Tregjet zakoniksht jan mnyra m e

mir pr organizimin e aktiviteteve ekonomike (II)

mimet jan nj instrument shum i

rndsishm prmes t cils dora e
padukshme i orienton aktivitetet
ekonomike;
mimet q lirshm formohen n tregun e
caktuar pasqyrojn edhe vlern e ndonj t
mire apo shrbimi pr shoqrin, por dhe
koston q e bart shoqria pr t prodhuar
at t mir ose shrbim;
Ndikimi i tatimit n alokimin e resurseve;
Ndikimi i mimeve t kontrolluara n
alokimin e resurseve.

Parimi 6: Tregjet zakoniksht jan

mnyra m e mir pr organizimin e
aktiviteteve ekonomike (III)
Aftsia e individit ose grupit t caktuar t
individve q t bjn ndikim t theksuar n
mimet e tregut;
Shprndarja m e drejt dhe humane e
mirqenjs ekonomike;
Mungesat e tregut jan:
Eksternalit ndikimi i veprimit t nj individi
n mirqenjn e individit tjetr, me rast
dobit ose kostot e personave t tret nuk
jan t prfshira n mimin prodhues;

Parimi 6: Tregjet zakoniksht jan

mnyra m e mir pr organizimin e
aktiviteteve ekonomike (IV)
T mirat publike jan t mira q jan t
parapara pr konsum final, me rast do
kush mund ti shfrytzoj n sasi t njejta, pa
marr parasysh se a paguan ose nuk
paguan pr prdorimin e tyre;
Monopolet (Monopsonet) shitsi ose blersi i
vetm n tregun e caktuar, ku mund t na
paraqitet, ngritja e mimeve, zvoglimi i
sasis s ofruar t t mirave ose shrbimeve,
ulja e cilsis etj.

Parimi 7: Qeverit nganjher jan n

gjendje q t prmirsojn rezultatet
dhe efektet e tregut
Pse sht e domosdoshme intervenimi i shtetit n
treg? Pr t mbrojtur dorn e padukshme.
Tregjet funkcionojn vetm nse me ligje ose akte
tjera nnligjore mbrohen t drejtat pronsore,
respektohen obligimet kontraktuese, kompenzimi i
dmit, procedura e falimentimit etj.
Sistemi stabil juridik dhe rregullativa efikase ligjore
sht trsia e rregullave t harmonizuara me t
cilat prcaktohen detyrat dhe prgjegjsit e
subjekteve ekonomike.

Parimi 8: Standardi jetsor i

individve t nj shteti varet nga
aftsia pr t prodhuar t mira
dhe shrbime
Standardi jetsor n nj shtet varet nga shkalla
niveli i produktivitetit t puns;
Produktiviteti i puns sht sasia e t mirave dhe
shrbimeve t prodhuara pr nj njsi t kohs s
puns;
Produktiviteti i puns nuk sht gjithka, por n afat
t gjat ai sht gjithka (Paul Krugman);
Standardi jetsor mund t matet n mnyra t
ndryshme:
Me krahasimin e pagave, dhe
Duke krahasuar vlern e trsishme t tregut t
prodhimit kombtar (GDP)

Parimi 9: mimet rriten kur

shteti shtyp (emiton) m shum
kartmonedha (para)
N rastet kur shteti shtyp m tepr
kartmonedha, vie deri tek inflacioni,
q paraqet rritjen e trsishme t
nivelit t mimeve n at shtet;
Shkaku parsor i paraqitjes s
inflacionit sht rritja e sasis s
paras n shtetin e caktuar.

Parimi 10: do shoqri n afat t

shkurtr ballafaqohet me
zgjedhjen n mes inflacionit dhe
papunsis
N rastet kur rritet sasia e paras n
qarkullim, vie deri tek ngritja e
prgjithshme e mimeve inflacioni,
por n afat t shkurtr deri tek
zvoglimi i papunsis (Lakorja e
Filipsit).
Inflacioni

Papunsia

Ju faleminderit!