İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİNE
GENEL BAKIŞ
Burhan Erdim
İş Güvenliği Uzmanı(A)
1
 Uluslararası Çalışma Örgütü yayınlarına göre;

 Dünyada her yıl 2.2 milyon çalışan

işle bağlantılı kazalar ve meslek
hastalıkları sonucu hayatını
kaybetmektedir
 270 milyon çalışan kazaya ve 160

milyon çalışan meslek hastalığına

yakalanmaktadır.

2
 Türkiye’de her gün;
 200 iş kazası olmaktadır.

 3 işçi, iş kazası sonucu hayatını kaybetmektedir.

 7 kişi, iş kazası sonucu iş göremez hale

gelmektedir.

3
Ülkemizde iş kazaları ve meslek


hastalıkları sonucu kaybedilen iş

günü
⇓
2.111.432 gün

4
Daha üst düzeyde korunma neden
gerekli?
• Türkiye:
Her yıl Gayri Safi Milli Hasılanın
% 5’i kayboluyor

5
 İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Kanun,
Tüzük ve Yönetmelikler
4857 Sayılı İş Kanunu
5763 Sayılı Kanun
4857 Sayılı İş Kanunu’na göre çıkartılan 24
teknik, 12 sosyal,
Toplam 36 yönetmelik
Tebliğler

6
 Çıkan Yönetmelikler
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
2. Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
3. Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
4. Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
5. Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
6. İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri hakkında Yönetmelik
7. Gürültü Yönetmeliği
8. Titreşim Yönetmeliği
9. Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
10. Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği
11. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
12. Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik
13. Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik

7
14. İş Güvenliği ile Görevli Mühendis ve Teknik Elemanların Görev Yetki ve Sorumlulukları
Hakkında Yönetmelik
15. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği
16. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
17. Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
18. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
19. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği
20. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
21. Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
22. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik
23. Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik
24. Geçici ve Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik
25. Alt İşverenlik Yönetmeliği
26. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında
Yönetmelik

8
 Yeni İSG Yaklaşımı
 Risk Değerlendirmesi
 Çalışanların Katılımı
 Uzman Katkısının Sağlanması
 Çalışanların Bilgilendirilmesi
 Çalışanların Eğitimi
 Koruma-Önleme-Geliştirme Anlayışı
 Kontrol ve Denetim
 İşçilerin Sorumluluk Alması
 Kayıt ve İstatistik Tutma
 Malzeme ve Ekipmanın Kontrolü
 İSİG’ne Sistematik bir yaklaşım getirmiştir.

9
 AB’DE İSG POLİTİKALARININ
BAŞARISI
 1994-2001 Döneminde

 ölümle sonuçlanan iş kazalarında % 31

 ciddi iş kazalarında % 15
düşüş

10
 İşverenlerin ve İşçilerin Yükümlülükleri

 İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması

için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız
bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda
alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler

İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine

uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya
bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal
hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş
sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar

(4857/77)

11
İşverenin Genel Yükümlülükleri-1
a) İşveren, işçilerin sağlığını ve güvenliğini
korumak için mesleki risklerin önlenmesi,
eğitim ve bilgi verilmesi dahil gerekli her türlü
önlemi almak, organizasyonu yapmak, araç ve
gereçleri sağlamak zorundadır.
İşveren, sağlık ve güvenlik önlemlerinin
değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve
mevcut durumun sürekli iyileştirilmesi amaç
ve çalışması içinde olacaktır.

12
İşverenin Genel Yükümlülükleri-2
b) İşveren, sağlık ve güvenliğin korunması ile ilgili
önlemlerin alınmasında aşağıdaki genel prensiplere uyacaktır:
1-Risklerin önlenmesi
2-Önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi,
3-Risklerle kaynağında mücadele edilmesi,
4-İşin kişilere uygun hale getirilmesi için, özellikle
işyerlerinin tasarımında, iş ekipmanları, çalışma şekli ve
üretim metotlarının seçiminde özen gösterilmesi, özellikle de monoton
çalışma ve önceden belirlenmiş üretim temposunun hafifletilerek
bunların sağlığa olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi,
5-Teknik gelişmelere uyum sağlanması,
6-Tehlikeli olanların, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanlarla
değiştirilmesi,
7-Genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
8-Toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre
öncelik verilmesi,
9-İşçilere uygun talimatların verilmesi.

13
 İşverenin Genel Yükümlülükleri-3
c) İşveren, işyerinde yapılan işlerin özelliklerini dikkate alarak;
1-Kullanılacak iş ekipmanının, kimyasal madde ve preparatların
seçimi, işyerindeki çalışma düzeni gibi konular da dahil işçilerin
sağlık ve güvenliği yönünden tüm riskleri değerlendirir. Bu
değerlendirme sonucuna göre; işverence alınan önleyici tedbirler ile
seçilen çalışma şekli ve üretim yöntemleri, işçilerin sağlık ve
güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltmeli ve işyerinin idari
yapılanmasının her kademesinde uygulanmalıdır.
2-Bir işçiye herhangi bir görev verirken, işçinin sağlık ve güvenlik
yönünden uygunluğunu göz önüne alır.
3-Yeni teknolojinin planlanması ve uygulanmasının, seçilecek iş
ekipmanının çalışma ortam ve koşullarına, işçilerin sağlığı ve
güvenliğine etkisi konusunda işçiler veya temsilcileri ile istişarede
bulunur.
4-Ciddi tehlike bulunduğu bilinen özel yerlere sadece yeterli bilgi ve
talimat verilen işçilerin girebilmesi için uygun önlemleri alır.

14
 İşverenin Genel Yükümlülükleri-4
d) Aynı işyerinin birden fazla işveren tarafından
kullanılması durumunda işverenler, yaptıkları işin
niteliğini dikkate alarak; iş sağlığı ve güvenliği ile iş
hijyeni önlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapar,
mesleki risklerin önlenmesi ve bunlardan korunma ile
ilgili çalışmaları koordine eder, birbirlerini ve
birbirlerinin işçi veya işçi temsilcilerini riskler
konusunda bilgilendirirler.
e) İş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni konusunda
alınacak önlemler hiç bir şekilde işçilere mali yük
getirmez.

15
 İşverenin Diğer Yükümlülükleri
 a) İşveren ;
 1) İşyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek
işçi gruplarının durumunu da kapsayacak şekilde
sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi
yapar.
 2) Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması
gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması
gereken koruyucu ekipmana karar verir.
 3) Üç günden fazla işgünü kaybı ile sonuçlanan iş
kazaları ile ilgili kayıt tutar.
 4) İşçilerin uğradığı iş kazaları ile ilgili rapor
hazırlar.

16
İlkyardım, Yangınla Mücadele ve Ciddi ve Yakın Tehlike

 İşyerinin büyüklüğünü, yapılan işin özelliğini ve

işyerinde bulunan işçilerin ve diğer kişilerin sayısını
dikkate alarak; ilkyardım, yangınla mücadele ve
kişilerin tahliyesi için gerekli tedbirleri alır
 ilkyardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için,
işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeleri dikkate
alarak, bu konuda eğitimli, uygun donanıma sahip
yeterli sayıda kişiyi görevlendirir.
 Ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski
olan tüm işçileri, tehlikeler ile bunlara karşı alınmış ve
alınacak önlemler hakkında mümkün olan en kısa
sürede bilgilendirir.

17
 İşçilerin Eğitimi
İşveren, her işçinin çalıştığı yere ve yaptığı işe özel
bilgi ve talimatları da içeren sağlık ve güvenlik
eğitimi almasını sağlamak zorundadır. Bu eğitim
özellikle;
 1) İşe başlanmadan önce,
 2) Çalışma yeri veya iş değişikliğinde,
 3) İş ekipmanlarının değişmesi halinde,
 4) Yeni teknoloji uygulanması halinde,
 yapılır.
 Eğitim, değişen ve yeni ortaya çıkan risklere uygun
olarak yenilenir ve gerektiğinde periyodik olarak
tekrarlanır.

18
 Eğitim Konuları-1
Çalışanlara verilecek eğitim, işyerinin faaliyet alanına göre
aşağıdaki ve benzeri konulardan seçilir;
 a) Genel iş sağlığı ve güvenliği kuralları,
 b) İş kazaları ve meslek hastalıkların sebepleri ve işyerindeki
riskler,
 c) Kaza, yaralanma ve hastalıktan korunma prensipleri ve
korunma tekniklerinin uygulanması,
 d) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı,
 e) Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları,
 f) Yasal mevzuat ile ilgili bilgiler,
 g) İşyerinde güvenli ortam ve sistemleri kurma,
 h) Kişisel koruyucu alet kullanımı,
 i) Ekranlı ekipmanlarla çalışma

19
 Eğitim Konuları-2
 j) Uyarı işaretleri,
 k) Kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddelerle

ortaya çıkan riskler,

 l) Temizlik ve düzen,

 m) Yangın olayı ve yangından korunma,

 n) Termal konfor şartları,

 o) Ergonomi,

 p) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri,

 r) İlk yardım, kurtarma.

20
ORGANİZASYON

21
İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri-1
 İşverenler, devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları
işyerlerinde, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve işin
tehlike sınıf ve derecesine göre;


 a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,



 b) İşyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini

görevlendirmekle,


 c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı

görevlendirmekle

 yükümlüdürler.

22
İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri-2
 İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını
veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve bu
maddeye dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte
belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine
getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu
ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet
alarak da yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet
alınması işverenin sorumluklarını ortadan
kaldırmaz.

23
İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri-3
 Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000’ in üzerinde
(1000 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde, tehlikeli
sınıfta yer alan ve 750’ nin üzerinde (750 dahil) işçi
çalıştırılan işyerlerinde ve çok tehlikeli sınıfta yer
alan ve 500’ ün üzerinde (500 dahil) işçi çalıştırılan
işyerlerinde işyeri sağlık ve güvenlik biriminin bina
ve donanımı kurulması ve tam süreli iş sözleşmesiyle
çalışan işyeri hekimi istihdamı ile sanayiden sayılan
işlerde tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan iş güvenliği
uzmanı istihdamı zorunludur.

24
 İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri-4
İş Güvenliği Uzmanları
A Sınıfı Sertifikayla bütün işyerlerinde,
B Sınıfı Sertifikayla Tehlikeli ve Az Tehlikeli
risk gruplarında yer alan işyerlerinde,
C Sınıfı Sertifikayla Az Tehlikeli risk grupta
yer alan işyerlerinde,
görev yaparlar.

25
 İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kurulu
 Sanayiden sayılan, devamlı olarak en az
elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla
sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her
işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu
kurmakla yükümlüdür

(4857/80)

26
 İŞVERENLER İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
KURULLARINCA İŞ SAĞLIĞI VE
GÜVENLİĞİ MEVZUATINA UYGUN
OLARAK VERİLEN KARARLARI
UYGULAMAKLA YÜKÜMLÜDÜRLER.

27
 KURULLARIN OLUŞUMU
 A) İŞVEREN VEYA İŞVEREN VEKİLİ,
 B) İŞ GÜVENLİĞİ İLE GÖREVLİ MÜHENDİS
VEYA TEKNİK ELEMAN,
 C) İŞYERİ HEKİMİ,
 D) İNSAN KAYNAKLARI, PERSONEL, SOSYAL
İŞLER VEYA İDARİ VE MALİ İŞLERİ
YÜRÜTMEKLE GÖREVLİ BİR KİŞİ,
 E) VARSA SİVİL SAVUNMA UZMANI,
 F) İŞYERİNDE GÖREVLİ FORMEN, USTABAŞI
VEYA USTA,
 G) SENDİKA TEMSİLCİSİ YOKSA İŞÇİ,
 H) SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞÇİ TEMSİLCİSİ
28
 ALT İŞVEREN (TAŞERON)

29
 “Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal
veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı
işlerinde veya asıl işin bir bölümünde
işletmenin ve işin gereği ile teknolojik
nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan
ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece
bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer
işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan
ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. ”
 (4857/2)

30
 “Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin
işçilerine karşı o işyeri ile ilgili
olarak bu Kanundan, iş
sözleşmesinden veya alt işverenin
taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden
doğan yükümlülüklerinden alt
işveren ile birlikte sorumludur.”
(4857/2)

31
 Asıl işverenin işçilerinin alt işveren
tarafından işe alınarak çalıştırılmaya
devam ettirilmesi suretiyle hakları
kısıtlanamaz veya daha önce o
işyerinde çalıştırılan kimse ile alt
işveren ilişkisi kurulamaz.

(4857/2)

32
 İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik
nedenlerle uzmanlık gerektiren işler
dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere
verilemez.

(4857/2)

33
34
İŞVERENİN SORUMLULUKLARI

-İdari Sorumluluk
-Cezai Sorumluluk

-Hukuki Sorumluluk

35
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre
işverene, mevzuatta belirtilen kuralların
uygulanmasını sağlamak amacıyla, çeşitli
disiplin cezalarından iş akdinin feshine
kadar geniş yetkiler verilmiştir. Bu
nedenle, işveren veya vekilinin, bu
yetkilerini kullanmayarak iş güvenliği
kurallarının uygulanmamasından dolayı
sorumluğu bulunmaktadır.

36
 İşyerinde işveren vekili varsa ya da
işveren kurumsa, meydana gelen iş kazası
ve meslek hastalığı sonucunda işveren
vekiline cezai sorumluluk, işverene
sadece hukuki sorumluluk yüklenir. Yani
işçi iş kazası geçirmişse işveren vekilinin
cezai sorumluluğu, işverenin de meydana
gelen zarardan dolayı tazmin borcu
doğmaktadır.
37
 Cezai sorumluluk kazanın veya meslek hastalığının
oluşmasına neden olan kişi için söz konusudur. Ceza
hukukumuzda kişisellik ilkesi bulunmaktadır. Yani
hapis cezaları gerçek kişilere verilir. Ancak, işverenin
işveren vekilini seçerken gereken özeni göstermediği
veya onu gerektiği şekilde denetlemediği saptanırsa
işveren, işveren vekili ile birlikte ‘fail’ olur. Örneğin
kaza işverenin uyarılarına ve çabalarına rağmen şefin,
işçiler üzerinde disiplini sağlayamaması veya ilgisiz
davranışlarından meydana gelmişse, işveren değil şef
ceza görür.

38
 Hukuki sorumlulukta(Tazminat borcu) ise
işveren kazalıya muhataptır. Örneğin
yukarıdaki örnek için; şefin kusuru
yüzünden kazaya uğrayan işçiye parasal
tazminatı ödemeye işveren mahkum olur.
Daha sonra, Borçlar Kanununun
55.maddesi gereğince kusurlu olan şefe,
rücu davası açabilir.

39

Teşekkürler…

40