ETKİN VE ETKİLİ OKUMA

Okuma için, yalnızca okuma hevesi ve

isteği yeterli değildir. Etkili ve düzenli
okuma, okumayı bilmekle mümkün olur.

Necip Fazıl Kısakürek

1/37
1/17
Eğitim Bilimine
Öğretim İlke ve Giriş
Yöntemleri
 İÇERİK


• Hızlı ve etkin okumanın tarihi

• Etkin Hızlı Okuma Sistemi nedir?
• Etkili okuma becerileri
• Okurken anlama
• Metin hakkında soru sorma ve
cevaplama
• Okunan metnin özetini yapma
• SQ3R Tekniği ile okuma
• Okuma hızı

2/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Hızlı ve etkin okumanın
tarihi
• » Hızlı Okuma ne zaman ortaya çıkmış?


• İkinci dünya savaşı sırasında, Luftwafe

(Alman Hava Kuvvetleri) Londra
semalarında dolaşıp bomba yağdırırken,
İngilizler pilotlarının ve kulelerde
bekleyen gözcülerinin reaksiyon
kabiliyetlerini artırmak istediler. Ohio
Üniversitesi’nden Dr. Renshaw’ın
geliştirdiği “takistoskop” aletiyle
subaylar talim edildi...

3/37
Eğitim Bilimine Giriş
 •
Hızlı ve etkin okumanın
•
tarihi •
 Göz algılama hızını
geliştiren bu aletin
merceği, saniyenin
yüzde 25’i, 50’si ve 100′ü
hızlarda resim ve şekiller
gösteriyordu. İlk başta,
hiçbirşey algılayamayan
subaylar, zamanla resim
ve şekilleri çok net bir
şekilde görmeye
başladılar.

4/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Hızlı ve etkin okumanın
tarihi
• Nasıl, egzersiz sonucu bir atletin bacak
kasları gelişiyor, ve daha hızlı koşabiliyor
ise, aynı mantıkla göz algılama
kapasitesinin de artabildiği ortaya çıktı.
Savaş sonrası, teknik ABD’de okumaya
uyarlandı. Resim yerine, kelimelerle
yapılan takistoskop çalışmaları ile,
beynin kelimeleri hızlı bir şekilde
algılaması, ve neticesinde hızlı okuması
sağlandı.

5/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Hızlı ve etkin okumanın
tarihi

• Prof. Dr. Reha Oğuz Türkkan, 1960′lı

yıllarda, NY Columbia Üniversitesi’nde
konu üzerinde çalıştı, ve ABD’de açtığı
128 Uni-Teq okulunun beşinde Hızlı
Okuma kursları düzenledi. Daha sonra,
1980′li yılların başında tekniği Türkiye’ye
getirdi.
•
•
•

6/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Etkin Hızlı Okuma Sistemi
nedir?
•
• NY Columbia Üniversitesi eski
öğretim üyesi Prof. Dr. Reha Oğuz
Türkkan ve Tuğrul Türkkan tarafından
geliştirilen Etkin Hızlı Okuma Sistemi,
bilgisayar yazılımları ile desteklenmiş
Hızlı Okuma tekniği ile, modern öğrenme
tekniklerinin birleştirilmesiyle
oluşturulmuştur.
•
•

7/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Etkin Hızlı Okuma Sistemi
nedir?
 >> EHO Sistemi sayesinde okuyucu,


1. Okuma hızını %200-400 oranında geliştirir;

2. Okuduklarını anlama seviyesini geliştirir,

3. Okuduklarını daha konsantre ve daha

etkin bir şekilde özümseyen,

değerlendiren, daha iyi akılda tutan, verimli
bir okuyucu haline gelir.

8/37
Eğitim Bilimine Giriş
 9/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Etkili okuma becerileri
•
•
• Etkili okuma, okuma
amaçlarımız doğrultusunda
okuma hızımızı belirleyerek,
bir metni sorgulayarak
okuma sürecine etkin
olarak katılmamızdır.
•

10/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Etkili okuma becerileri
•
• Okuma sadece bilgi edinme işi
değildir. İnsanı bütünü ile hem
kişisel hem de toplumsal yönden
etkileyen bir deneydir.
• Etkili okuma becerisi kazanma okulda
ve okul sonrasında başarının ilk
koşuludur.


11/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Etkili okuma becerileri
•
• Okumanın geliştirilmesinde kişinin var
olan okuma becerisine ve düzeyine
uygun okuma programının hazırlamasını
ve uygulamasını gerektirmektedir.
• Okuma becerisini geliştirmeye yönelik bir
eğitim programı genellikle üç hedefte
yoğunlaşmaktadır.

12/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Etkili okuma becerileri
>>Bu hedefler;
• Okuyucunun görsel algı kapasitesini
arttırmak,
• Kötü okuma alışkanlığını gidermek ve yeni
okuma stratejileri öğrenmek
• Okuyucunun sözcük dağarcığını, genel kültür
düzeyini ve uyarıcıları organize etme
becerisini arttırmak.
>>Böylelikle görme yelpazesi genişler, geri dönme

engellenir, kötü alışkanlıklar giderilir, özetleme

yapabilir, ana fikir bulabilir.


13/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Etkili okuma becerileri

• Yandaki şeklin negatifi

aşağıdakilerden hangisidir?
•


14/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Etkili okuma becerileri

• Aşağıdaki şeklin negatifi şıklardan hangisidir?

•


15/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Hafızada tekrarlanamayan bilgi,


öğrenilmemiş demektir. Öğrenmek için

ders başında çok vakit geçirmek değil, çok
sayıda tekrar yapmak gerekir.
•
16/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okurken anlama
•
• Anlama hızlı okumanın aslında en
son atılacak adımıdır. Hızlı
okuduğun bir parçayı anlamanın
farklı yöntemleri vardır. Mesela bir
okuma parçasının anlamanı
sağlayacak olan bazı temel öğeler
vardır.

17/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okurken anlama

18/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okurken anlama
• Bir okuma parçasını hızlı okurken
anlayabilmek için önemli olan şey o
okuma parçasının anahtar kelimelerini iyi
analiz edebilmektir, tabloda sana anahtar
olan eğer Monalisa’nın gözleri ise bir
okuma parçasında sana anahtar olanda o
okuma parçasının öznesi, yüklemidir.
Daha doğrusu kim, nasıl, ne zaman,
nerede gibi sorulara bir okuma parçasını
okurken cevabın varsa anlamamanın
imkanı yoktur.

19/37
Eğitim Bilimine Giriş
Metin hakkında soru sorma ve
cevaplama
• Peki bu cevapları kim verir, en
basitinden paragrafların ilk
cümleleri, konunun başlığı, özet
kısımları bunlar sana bir bilgi verir
ve sende hızlı okurken beyninde
çok hızlı bir şekilde bunları
yerleştirirsin. O yüzden ne
okunursa okunsun muhakkak bir
önizleme yapılmalıdır ki hızlı
okumaya katkısı olsun...
•
20/37
Eğitim Bilimine Giriş
Metin hakkında soru sorma ve
cevaplama
• Okuma sırasında anlama sürecinin kontrol
edilmesi gerektiği gibi okuma bittikten
sonra da anlamanın oluşup oluşmadığı
kontrol edilmelidir. Bu amaç için, okunan
bölüm bittikten sonra, o bölüm hakkında
kendi kendimize sorular sormalı ve bu
soruları cevaplamalıyız. Bazı kitaplarda
bölüm sonlarında yer alan anlama soruları
bu amaçla hazırlanır. Bu soruları
cevaplandırmaya çalışarak konuyu ne
derece anladığımızı kontrol edebiliriz.

21/37
Eğitim Bilimine Giriş
 SQ3R Tekniği ile okuma
•
• Survey,Question,1.Read,2.Recite,3.Review
• (İncele, Sorgula, Oku, Tekrar Et, Gözden
Geçir)
• Etkili okuma eğitiminde çok yaygın
olarak kullanılan ve okurken
okuyucuyu etkin kılan tekniktir.
• 5 basamağı içerir...

22/37
Eğitim Bilimine Giriş
 SQ3R Tekniği ile okuma
1.İnceleme (Survey)
• Metnin ana hatlarıyla incelenmesidir.
• Ana ve alt başlıklara, özete ve
konunun düzenine bakmayı içerir.
30 sayfalık bir kitap bölümü için
yaklaşık 10 dakika yeterli olabilir.


 3-4 dk zaman ayır

 Başlıklar
 Koyu renkli yerler
 Şekil,grafik
 Bölüm özeti


23/37
Eğitim Bilimine Giriş
 SQ3R Tekniği ile okuma
 2.Sorgula (Question)
• Konu başlıklarından soruların üretilmesidir.
• Örneğin SQ3R yöntemini hiç duymadıysak bu
başlığı gördüğümüzde soracağımız soru
SQ3R nedir olacaktır?
• Bu soruları sormak, okurken sorularımıza
cevap arar şekilde okumayı dolayısıyla
metne amacımız doğrultusunda daha iyi
odaklanmamızı sağlar.
 Tanımlarla ilgili
 Benzerlikler ve farklar
 Ne,nasıl,ne zaman,nerede, ne için
 Örneklerle ilgili

24/37
Eğitim Bilimine Giriş
 SQ3R Tekniği ile okuma
 3.Okuma(Read)
• Metnin okunmasıdır.
• Bu aşamada temel amacımız bir önceki
basamaktaki sorduğumuz sorulara
cevap bulacak şekilde okumaktır. Bir
başka deyişle okurken metindeki
bilgileri anlayıp, organize etmeye
çalışırız.
 İşaretlemeler
 (Altını çizme, anahtar kelimeler...)
 Dikkat edilecek sözcükler : Çoğunlukla,
 sonuç olarak, özet olarak,
 kısacası, her zaman..


25/37
Eğitim Bilimine Giriş
 26/37
Eğitim Bilimine Giriş
 SQ3R Tekniği ile okuma
4.Tekrar Etme (Recite)


• Okuduklarımızı hatırlayabilmek için

önemli bir aşamadır. Yazarak veya
anlatarak, 2.aşamada sorduğumuz
sorular doğrultusunda yapabiliriz.


 Notlara bakmadan anlatılır

 Çıkarılan sorular cevaplanır


27/37
Eğitim Bilimine Giriş
 SQ3R Tekniği ile okuma
5.Gözden geçir (Review)


• Daha önceden çalıştığımız metinlerin

arada bir (en azından sınavdan
önce) üzerinden geçmek hem
dersin içeriğini bir bütün içinde
görmemizi sağlayabilir hem de
sınavdan önce paniklememizi
engelleyebilir.


 Hatırlanmayan, anlaşılmayan,
 cevaplamada güçlük çekilen yerler,
 yeniden okunur ve sorular tekrar cevaplanır

28/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okuma hızı
Herhangi bir yazıyı okuyup anlayarak bitirme
süresidir.(Kadıoğlu,93)
Okuma hızı genellikle 1 dk’da anlayarak
okunan kelime sayısı olarak belirtilmektedir.
(Apps,90)

29/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okuma hızını etkileyen
faktörler
• Okuyucunun amacı
•
• Okuduğun anlama becerisi
•
• Okunacak metnin güçlük düzeyi
•
• Okunacak metinle ilgili ön bilgi

30/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okuma hızını etkileyen
faktörler
• Okuyucunun amacı
– A. Hobi olarak okuma
• Keyif veya vakit geçirmek için yapılan
okumadır.
– B. Belirli bir bilgiyi bulmak için okuma
• Yazının belirli bir bölümünde taramaya
yönelik yapılan okumadır.
– C. Anlamak yada ders çalışmak için
okuma
• Bilgilerin kalıcı izler yaratması için
yapılan genel okumadır.
•

31/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okuma hızını etkileyen
faktörler
– D. Yönergeleri anlamak için okuma
• Kullanma talimatı veya kurulum
kılavuzu gibi materyalleri okumak
için kullandığımız yöntemdir.
•
– E. Eleştirel amaçlı okuma
• Daha çok yazarın düşüncesini
yakalamak ve konuyu farklı açılardan
değerlendirebilmek için yapılan
okumadır.
• Değerlendirmeler kişisel görüşler
yerine objektif yargılar üzerinde
olmalıdır.

32/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okuma hızını etkileyen
faktörler
• Okuduğun anlama becerisi


– Okuduğun anlama becerisi hızı

belirleyen bir diğer faktördür.
–
– “İncele-Sor-Oku-Tekrar Et-Gözden
Geçir” tekniği okuma becerisini
artırmada etkilidir.


33/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okuma hızını etkileyen
faktörler
• Okunacak metnin güçlük düzeyi
– Bilimsel, felsefik veya teknik bilgiler
içeren metinlerin hızla okunarak
anlaşılması zor olabilir.
–
• Metinle ilgili ön bilgi
– Önceden bilgi sahibi olunan
 konulardaki metinleri
 anlayarak okumak
 daha kolaydır.


34/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okuma hızı

35/37
Eğitim Bilimine Giriş
 Okuma hızı

36/37
Eğitim Bilimine Giriş
 KAYNAKLAR:
• Selışık,Eda Sun,Nasıl daha iyi öğreniriz?, Orta Doğu Teknik
Üniversitesi Kuzey Kıbrıs Kampüsü Öğrenci gelişim ve
psikolojik danışma merkezi
• Yıldırım, A., Doğanay, A. ve Türkoğlu, A. (2000). Ders Çalışma
ve Öğrenme Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zihin eğitimi ve danışmanlık(www.zeded.com)
• Görsel eğitim kaynak sitesi (www.egitimkaynak.net)
• www.ogrenmeyiogren.net
• www.sanaldersane.com
• okulweb.meb.gov.tr
• hizliokumatesti.bilgicik.com
• Ziya Baran, Hızlı okuma
• yoskatarum.blogcu.com
• www.hizliokuma.com
•

37/37
Eğitim Bilimine Giriş