Polimer malzemeler

Karbonun diğer C veya H, O, OH, Cl gibi element

veya iyonlarla kovalent bağlar yaparak oluşturduğu
molekül zincirlerinin Van der Waals bağları ile bir
arada bulunması ile oluşan malzeme grubuna verilen
isimdir.
Zincirler arasında van
Zincir içinde kovalent bağ der Waals bağ
Polietilen:
Zincirin omurgası, Birbirlerine kovalent bağlı C
atomları tarfından oluşturulmuş. Her bir C
atomuna kovalent olarak bağlı 2 H mevcut.

*
 Polimer oluşum reaksiyonları
Molekülleri zincir oluşturması için meydana
gelen reaksiyonlar;
1) Polimerizasyon
2) Kopolimerizasyon
3) Poliadisyon
4) Polikondanzasyon
– Diğer mekanizmalar
• Harmanlama
• Dallanma
• Çapraz bağ oluşumu
 Polimerizasyon
• Polimer; MER adı verilen çok sayıda doymamış
moleküllerin bir araya gelmesi ile oluşur.
• Örneğin;
– Etilen molekülü –basınç, ısı veya katalizör
yardımıyla C’ lar arası çift bağın teki parçalanır ve
Mer durumuna geçer.
– Mer molekülleri birbirine eklenerek polimerizasyon
reaksiyonu oluşur.
 

Monomer Mer

Polimerizasyon

Polietilen
• Bu şekilde n tane molekül birbirine eklenir ve
Polietilen meydana gelmiş olur.
• “n” MER sayısını ve polimerizasyon derecesini
gösterir.100-1000 arasında değer alır.
• Herhangi yan ürün çıkmaz.
• Genelde termoplastikler bu reaksiyonla oluşur.
 Kopolimerizasyon
• Polimerizasyon reaksiyonunda birden fazla farklı türde
MER in tekrarlı yapıda bir araya gelmesi ile oluşur.
• Yan ürün çıkışı olmaz.
• Vinil klorür oluşumu.
 Poliadisyon
• Başlatılması için bir başlangıç molekülüne ihtiyaç
olduğu reaksiyonlardır.
• H2O2, Etilen monomeriyle reaksiyona girerek yeni bir
zincir meydana gelmesini sağlar.
 Polikondansasyon
• Farklı moleküllere sahip MER ler ürün vererek bir araya
gelir ve zincir oluşturur.
• Genelde termoset oluşumunda rastlanır.
• Reaksiyonda yan ürün vardır.
• Dimethil terefilat ve etil alkolün reaksiyonu neticesi
PET oluşur. Yan ürün olarakta metil alkol oluşur.
Reaksiyona +
girenler

Ürünler
 Yapısal özellikler
• Harmanlama: Farklı molekül zincirlerinin bir araya
gelmesi ile oluşur: ABS
• Dallanma: Ana zinciri meydana getiren karbona
başka bir zincirin bağlanması neticesi oluşur.
• Çapraz Bağlanma: Uzun zincir moleküllerinin
birbirlerine yan dallanmış bağlarla bağlanması.
– Vulkanizasyon sırasında kükürtün yardımıyla
çapraz bağ oluşumu.
– Polimerin dayanımı artar fakat sünekliği azalır.
(a)Linear (c) Çapraz bağlı dallanmamış.
dallanmamış (d) Çapraz bağlı dallanmış.
(b)Linear dallanmış
 Polimerlerin yapısı
• Camsı: Amorf
• Kristal
• Karışık yapı: Camsı/Kristal

Tamamen kristal yapı pek görülmez; Karışık

yapı olabilir.
– Moleküllerin karmaşıklığı
– Soğuma hızının artması
kristal oluşumunu zorlaştırır.
 Polimer Çeşitleri
3 tip polimer mevcuttur
– Termoplastikler
– Termosetler
– Elastomerler

Termoplastikler: Termosetler: Elastomerler:

Elastik lineer Rijit üç boyutlu Lineer çapraz
zincirler zincir ağı bağlı zincirler.
 Termoplastikler
• Isı etkisiyle yumuşayabilirler
• Polimerizasyon reaksiyonu ile üretilebilirler
• Daha çok lineer yapı gösterirler
• Artan sıcaklıkla önce vizkoz sıvı sonrada sıvı duruma
geçer.
• Camlaşma sıcaklığının altında gevrek davranır.
• Tekrar kullanılabilirler.
• Düşük sürtünme katsayıları vardır.
• Pres, enjeksiyon, haddeleme, ekstrüzyon, gibi imalat
yöntemleri uygundur.
• Aralarında
– Genel amaçlı (PE, PVC, PS, ABS)
– Mühendislik (PET, Teflon, PC, vs)
– Elastomer polimerler.
 Termosetler
• Isı ile yanarak kömürleşirler; dolayısıyla sıcaklıkla
yumuşamazlar.
• Genellikler polikondanzasyon reaksiyonu ile imal
edilirler; yan ürün verirler
• Molekül zincirleri ağ yapısında çapraz bağlara
sahiptirler
• Camlaşma sıcaklığı alt ve üstünde gevrek davranırlar.
• Gevrekliği azaltmak için dolgu malzemeleri kullanılır.
• Kompozit malzemelerin üretimine uygundur.
• Epoksi, polyester, bakalit, vs.
 Elastomerler
• Çok yüksek elastik özellik gösterirler. Uzamaları
%1000 e ulaşabilir.
• Dayanımları düşüktür. (Doğal kauçuk, lateks, vs.)
• Vulkanizayon yardımıyla molekül zincirleri arasında
çapraz bağlar oluşturulabilir ve lastik şeklinde
üretilerek dayanımı arttırılabilir.
• Bütadin/isopren/Neopren/Silikon, vs.
 Katkı maddeleri
• Plastikleştiriciler: Yumuşatır ve camlaşma sıcaklığını
düşürür
• Dolgu maddeleri: Gevrekliği azaltır/Ekonomiklik sağlar
• Takviyeler; kompozit malzeme yaparak dayanımı arttırır
• Stabilizatörler; Ortam etkisini indirgeyerek degradasyonu
azaltır.
• Alevlenme Önleyiciler; Kolay alevlenme ve yanmayı
önlerler
• Renklendiriciler; Polimerleri renklendirmek için
kullanılır
Mekanik Özellikler
 Mekanik özellikler
Termoplastikler:
• Elastik kısmın eğimi “elastik modülünü” verir.
• Akmadan sonra, boyun verme olur: Kesit daralır,
molekül zincirlerinin yumakları açılır, çekme
doğrultusunda yönlenir ve birbirine yaklaşır.
• Boyun vermeden sonra, Van der Waals bağları etkisini
arttırır ve molekül zincirleri daha sıkı tarzda bağlanır ve
dayanım artar.
• Kopmanın meydana geldiği gerilmeye “çekme
dayanımı” denir ve genelde elde edilen kopma uzaması
değeri ile birlikte rapor edilir.
• Amorf ve molekül zincirlerinden oluşan yapılar
nedeniyle vizko-elastik davranış göstermektedir.
• Deformasyon sırasında hız önemlidir: Arttıkça
dayanım artar. Deneylerde standart hız sözkonusudur.
• Elastik Ş.D.: Yumakların açılması, zincirlerin
düzelmesi, Bağlarda uzama.
• Plastik Ş.D.: Zincirlerin arasında kayma.
• Çapraz bağ: Viskoelastik S.D. azaltır, dayanımı
arttırır, süneklik azalır. Isıyla erime yeteneği kaybolur.
• Termosetler her sıcaklıkta gevrek davranış gösterir
σ
Çekme dayanımı
Akma dayanımı

Boyun verme

Plastik deformasyon
Nonlineer elastik deformasyon

Lineer elastik deformasyon

ε
Boyun verme lokal olarak
zincirlerin çekme yönünde
dügünleşmesi:
 Kopma

σ ma
Ak

Lineer elastik
ε
 Visko-elastik Davranış
• E-T diyagramıyla ifade
Rijit
edilir.

Log E
• Çalışma ve ergime
Deri kıvamı
sıcaklıkları arasında kalan
bölgeler farklılık gösterir.
– Rijit bölge Lastik kıvamı

– Deri kıvamında bölge

Vizkoz
– Lastik kıvamında
bölge Tc Te
– Vizkoz bölge
 Artan
Çapraz bağ

Cam+
Kristal %100
Kristal
%100
Camsı
 Elastomerler
• Elastomerlerde doğrusal olmayan elastik deformasyona uğrar.
• Elastik harakette önce yumaklar açılır sonra birbiri üzerinde
kayar.
e nış
σ Bağlarda uzama
c
e
d
r ra
irl av
ğ lı
ba rler
zin ik d raz e
Zincir er st a p tom
a
yumaklarının ine oel Ç las
L sk E
açılması vi

(Eski haline dönemiyor)

Visko elastik davranış
Termoset Termoplastik
σ Termoplastik

ε
σ Elastomer

ε
 Histerisiz
• Elastik zorlamada, eğri üzerinde gidiş ve geliş
yollarında farklılığa “histerisiz” adı verilir.
• Bu titreşim sönümlemede önemli rol oynar.
Darbe özellikleri ve Yumuşama Tayini
Darbe Özellikleri;
• Charpy ve izod deneyleri kullanılır.
• Camlaşma sıcaklığı tayininde izod deneyi kullanılır.
Yumuşama sıcaklık tayini (Vicat testi);
• Sivri bir uçla ve 1 kgf ile batırılmaya çalışılan
polimer malzemede 1mm kalıcı batmanın sağlandığı
sıcaklık tayin edilir.
• Yüksek sıcaklıklarda kullanılan polimerler için
önemlidir.
 Gevşeme

• Zamana ve sıcaklığa bağlı olarak plastik şekil

değişimini ifade eder.
• Gevşeme; sabit deformasyon altındaki polimerler
zamanla gerilmenin ve vizkoz akışın etkisiyle sahip
oldukları gerilmeyi yitirirler.
• Gevşeme süresi: Polimerin ilk gerilme seviyesi σ o
ın 0.37 x σ o seviyesine düşmesi için tanımlanmış T
sıcaklığında gerekli süre τ olarak tanımlanmaktadır.
Bu bir malzeme özelliği olup her malzeme için ve
sıcaklık için aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır.

 Qn 
τ = C ⋅ exp RT 
 
• Q viskoz akış için gerekli olan aktivasyon enerjisi, T
mutlak sıcaklık, R ise üniversal gaz sabiti olup, C
malzeme sabitidir.
 Gevşeme
• Bu veriler kullanılarak t anı sonrasında σ o ön
gerilmesinden hangi gerilme değerine malzemenin
gevşeyeceği aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir.

σ = σ o ⋅ exp −t τ( )
• Burada t süre, σ o polimerdeki başlangıç gerilmesi ve
σ ise t anı sonrasında gerilmenin düşeceği gerilme
seviyesidir.
(c)2003 Brooks/Cole, a division of Thomson Learning, Inc. Thomson Learning™ is a trademark used herein under license.
Bir polyisoprene bant çelik çubukları 1 yıl süre ile bir arada
tutmak için kullanılmaktadır. Eğer gerilme 1500psi ın altına
düşerse işlevselliğini yitirecektir. Yapılan ön çalışmalarda
1000 psi değerindeki gerilmelerin 6 hafta sonunda 980 psi
değerine düştüğü görülmüştür. Tasarladığınız bantın
yukarıdaki amacı yerine getirmesi için uygulanacak ön
gerilmenin değeri ne olmalı.
Bir polyisoprene bant çelik çubukları 1 yıl süre ile bir arada tutmak için
kullanılmaktadır. Eğer gerilme 1500psi ın altına düşerse işlevselliğini
yitirecektir. Yapılan ön çalışmalarda 1000 psi değerindeki gerilmelerin 6
hafta sonunda 980 psi değerine düştüğü görülmüştür. Tasarladığınız
bantın yukarıdaki amacı yerine getirmesi için uygulanacak ön gerilmenin
değeri ne olmalı.

σ = σo exp( − t )
λ
6
980 = 1000 exp( − 6 ), λ= = 297 weeks
λ 0.0202
1500 = σo exp(−52 / 297) = σo exp(−0.175) = 0.839σo
σo = 1500 = 1788 psi
0.839