TRKE DL BLGS

1. GR

Yeryznde konuulan ortalama 4000 dilden sadece 118i devlet dili olabilmitir. Bunlardan biri de Trkedir. En ok konuulan on dil: ince, spanyolca, ngilizce, Franszca, Arapa, Hinte, Bengalce, Portekizce, Rusa ve Trke

Dnya dilleri biim (yap) ve kaynak (kken) bakmndan iki grupta deerlendirilir. A- BM (YAPI) BAKIMINDAN DNYA DLLER: 1.TEK HECEL DLLER: Bu dillerde her kelime tek heceden ibarettir. Kelimelerin ekimli ekilleri yoktur, yani daima kk durumundadr. Cmle ekimsiz kelimelerin bir araya gelmesiyle oluturulur. Cmlenin anlam genellikle kelimelerin sralanndan anlalr. Konumada ise birbirine ok benzeyen kelimeleri ayrt etmek zere ok zengin bir vurgu sistemi oluturulmutur. in ve Tibet dilleri bu gruba girer. (Vietnam , Bask, Himalaya, Afrika dilleri)

RNEK: ince vo yav kan u

cmlenin evirisi: ben istemek bakmak kitap cmlenin Trke sylenii: Ben kitap okumak istiyorum. NOT: Tek heceli dillerde birleik szckler dahi birbirinden ayr yazlr: ince dien s ci evirisi: elektrik grme cihaz

Trkesi: televizyon

2.BTKEN (EKLEMEL) DLLER Bu gruptaki dillerde tek veya ok heceli kkler ile bunlara eklenen eitli ekler vardr. Szck kklerinin bana ya da sonuna getirilen ekler, anlam ve grev deiiklii yapar. Eklemeli dillerin en tipik rnei Trkedir. Trke yapsna gre sondan eklemeli bir dil olduu iin, ekler her zaman kkten sonra getirilir. NOT: Trke yapsna gre sondan eklemeli bir dildir. Eklemeli dillere Moolca, Japonca, Korece, Manuca, Tunguzca gibi Altay dilleri ile Fince, Macarca gibi Ural dilleri de girer.

RNEK: batllatrmak bat l la tr mak KK YE YE YE YE YE batmak bat batllatrmak Damdan dtm. Dam dan d t m batl batllamak

KK

KK E E

3. BKML DLLER: Bu gruba giren dillerde tek veya ok heceli kkler vardr. Yeni szckler tretilirken, szcklerin kklerindeki nller deiir. Bylece kklerde bir i krlma meydana gelir. Szcn kkndeki nszlerden oluan asl sesler yeni szckte de korunur. Deiiklik nllerde olur. Bkml diller kendi aralarnda KK BKML VE GVDE BKML olmak zere ikiye ayrlr. ARAPA Kk Bkml , ALMANCA, FRANSIZCA, NGLZCE gibi diller Gvde Bkml dr.

RNEK:

Arapa ketebe (yazd) . ktib (yazan) . mektb (yazlm ey) . mekteb (yazma yeri, okul) . kitabe (yazt)

B- KAYNAK (KKEN) BAKIMINDAN DNYA DLLER

1. HNT-AVRUPA DL ALES: Avrupa ve Asya olmak zere iki kola ayrlr.

a) Avrupa Kolu: *Germen Dilleri: Almanca, ngilizce, Flemenke, skandinav dilleri

*Roman Dilleri: Latince, Franszca, spanyolca, talyanca, Portekizce

*Slav Dilleri: Rusa, Bulgarca, Srpa, Lehe *Baltk dilleri, Kelt dilleri, Yunanca, Arnavuta

b) Asya Kolu: *Sanskrit ve bugnk Hint dilleri

*Farsa ve dier ran dilleri

*Ermenice

2. HAM-SAM DL ALES
Arapa, Sryanice, Habee, branice, Aramice, Akata ve Kpti dilleri.

3. BANTU DL ALES
Orta ve Gney Afrikada konuulan diller.

4. N-TBET DL ALES
ince, Tibete, Tayland ve Burma dilleri

5. URAL- ALTAY DL ALES Hepsi bitiken dillerdir. Hepsinde belli bir derece nl uyumu vardr. Sz diziminde szcklerin sralan ayndr.
Bu aile iki ana gruba ayrlr :

a) URAL KOLU: *Fin-Ugor dilleri *Samoyed dilleri

b) Altay Kolu:

*Trke *Moolca *Manu-Tunguz dilleri *Japonca *Korece

TRKLERN KULLANDII ALFABELER

1- Gktrk Alfabesi 2- Uygur Alfabesi 3- Arap Alfabesi 4- Kiril Alfabesi (Dalan SSCBde yaayan Trkler kullandlar. 5- Latin Alfabesi (1928 ylnda kabul edilen resmi alfabe)

TRKEDE SESLER

SES:

Akcierden gelen havann ses yoluyla meydana getirdii titreime ses denir. Ses,dili oluturan en kk birimdir. HARF: Sesin yazdaki karldr. Bir dildeki harflerin belirli bir sraya gre dizili btnne alfabe denir. Trk alfabesi, Latin harfleri esas alnarak 1353 sayl Trk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkndaki Kanun ile kabul edilmitir.

TRKEDE NL HARFLER

Ses yoluyla herhangi bir engele arpmadan kan seslere NL denir. Trkede 8 nl vardr: a, e ,, i, o, , u,

k yeri ve dilin durumuna gre: KALIN NLLER: a, , o, u NCE NLLER: e, i, , Dudaklarn durumuna gre: DZ NLLER: a, e, , i YUVARLAK NLLER: o, , u, Azn durumuna gre: GEN NLLER: a, e, o, DAR NLLER: , i, u,

BYK NL UYUMU Bir szcn birinci hecesinde kaln bir nl bulunuyorsa, dier hecelerdeki nller de kaln; ince bir nl bulunuyorsa dier hecelerdeki nller de ince olur.

a, , o, u ------------ a, , o, u e, i, , ------------ e, i, , Trkiye , gzlk, sevgili kttan, tutacak, sorun

ilk hece ------------ sonraki hece(ler)

Not: -yor, -ken, -ki, -leyin, -da, -gil, -mtrak ekleri byk nl uyumunu bozabilir. Geliyor, kaarken, sabahleyin, meslekta, halamgil, yeilimtrak

Not: Tek heceli szcklerde ve bileik szcklerde byk nl uyumu aranmaz. Hanmeli, Gaziantep, ekyat, bilgisayar
Not: Yabanc dillerden dilimize giren szcklerde byk nl uyumu bulunmayabilir. Telefon, sinema, ikayet, mektup, istasyon Not: Baz Trke szckler, zamanla ne urayarak byk nl uyumu dna kmtr.

Ana /Anne

Karnda /Karde

Alma /Elma

KK NL UYUMU Dzlk- yuvarlaklk uyumu da denir. Dikkat edilmesi gereken iki kural vardr: 1-Bir szckte, ilk hecede dz nl harf varsa, sonraki hecede de dz nl bulunmaldr.

a, e, , i-------------a, e, , i
ilk hece --------------sonraki hece

anlamak, esmerlemek, kayn, stmak, incelemek

2-lk hecede yuvarlak nl harf varsa, sonraki hecede ya dar-yuvarlak, yada dz-geni nl bulunmaldr. o, , u, -------------a,e veya u, ilk hece -------------sonraki hece yorgun, tmek, yumurta, zgn

***inde a bulunan heceden sonra gelen hecede ya a ya da olur.

Sarlmak, sat, dalgn, yarar, kapal

***inde e bulunan heceden sonra gelen hecede ya e ya da i olur. Emeki, sezgi, ekmek, yergi, deneyim

***inde bulunan heceden sonra gelen hecede ya ya da a olur. Islk, k, slanmak, rak, rgat

***inde i bulunan heceden sonra gelen hecede ya i ya da e olur. zlemek, bilimsel, ileyi, itici, irdelemek

***inde o bulunan heceden sonra gelen hecede ya a ya da u olur. Kolluk, yorgun, soluk, koyu

***inde bulunan heceden sonra gelen hecede ya e ya da olur. Gm, grg, kpr, ktlk DKKAT: Trke bir szckte ilk heceden sonraki hecelerde asla o ya da olmaz !!!

***inde u bulunan heceden sonra gelen hecede ya u ya da a olur.

Uzanmak, uygun, uyku, kullanmak

***inde bulunan heceden sonra gelen hecede ya ya da e olur.

Btnlk, stelemek, dzmece

*Kk nl uyumunda hece hece ilerlemek esastr. Bir baa, bir sona baklmaz. Yani szcn ilk nlsyle son nls uyumayabilir. Ufaklk > u'dan sonra a, a'dan sonra gelebilir. Sobac > o'dan sonra a, a'dan sonra gelebilir. Gelenek, eskimi, izleyici, kayalk, umutsuz, znt, sulak, kpek

UYGULAMA:

s rA h
ilk hecede , ikinci hecede A UYGUN ikinci hece A, son hece UYGUN
Szck kk nl uyumuna uyar.

*Kk nl uyumuna aykr baz Trke kelimeler de vardr: avu, avurt, amur, kabuk, kavuk, kavun, kavur-, kavu-, savur-, yamur.
*Kk nl uyumu, alnt kelimelerde aranmaz:

aktr, alkol, bandrol, daktilo, doktor, horoz, kabul, kitap, konsolos, muzr, mhim, mmin, mzik, profesr, radyo, vakur.

*Kk nl uyumuna aykr kelimelere getirilen ekler, kelimenin son nlsne uyar: kavun-u,

konsolos-lu-u, mmin-lik, mzik-i, yamur-luk.

*-ki aitlik eki yalnzca birka rnekte kk nl uyumuna uyar: bugnk, dnk, brk.

TRKEDE NSZ HARFLER

Ses yolunda herhangi bir engele arparak kan seslere nsz denir. Dilimizde 21 nsz vardr. b, c, , d, f, g, , h, j, k, l, m, n, p, r, s, , t, v, y, z nszler, ses tellerinin titreime urayp uramamasna gre ikiye ayrlrlar. 1-YUMUAK (Tonlu) NSZLER: Ses telleri titreir. B, C, D, G, , J, L, M, N, R, V, Y, Z

2-SERT (Tonsuz) NSZLER: Ses telleri titremez. , F, H, K, P, S, , T

***

FSTK aHaP

tm nszler sert nszdr.

Kkeni Trke olan szcklerin sonunda B, C, D, G nszleri bulunmaz. Ancak, anlam farkn belirtmek zere AD, OD, SAC gibi birka szcn yazlnda buna uyulmaz.

AD: isim OD: ate SAC: yass demir

AT: binek hayvan OT: bitki SA: bataki kl

Dilimizdeki HAC, YD, AD gibi birka rnek dnda, alnt szcklerde tonsuzlama (sertleme) kuralna uyulur. Sebep (sebeb) Kitap (kitab) Bent (bend) Cilt (cild) Bant (band) Renk (reng) vb.

NSZ SERTLEMES (BENZEME) KURALI:

f, s, t, k,, , h, p harfleri ile biten bir kelimeye c, d, g harfleri ile balayan bir ek gelirse, ekin bandaki yumuak harfler sertleir. Buna gre; c-, d-t, g-k olur. Yani, Trke'de sert nszlerden sonra yumuak nszler gelmez. Sonunda sert nsz bulunan kelimelere yumuak nszle balayan ek getirilemez.

rnek: Kebap-ckebap Yava-cayavaa Ayak-cakayakak Ayak-daayakta Yurt-danyurttan, Ses-deseste Yap-dyapt A-dratr At-gatk Se-ginsekin al-ganalkan

NOT : Bu kural, saylarn rakamla yazllarnda da geerlidir. Buna gre rakamlar okunur ve okunuu p, , t, k, f, h,s, harflerinden biriyle biterse, ekler de sertleir. Buna uyulmazsa yazm yanl yaplm olur. rnek : Saat 3'de geldim. (Yanl) Saat 3'te geldim (Doru)

zel Durumlar 1.Baz birleik kelimelerin bu kurala uymad grlr : Dikdrtgen, Akcier... 2.Baz matematik terimlerinin bu kurala uymad grlr: gen, begen.. 3.de, da balac, bal bana bir kelime olduu iin p, ,t,k,f,h,s, harfleriyle biten kelimelerden sonra gelse bile sertleme kuralna uymaz. Zaten de, da balacn d, -t ekinden ayran en nemli zelliklerden biri de budur. Gitsek de olur, gitmesek de..

NSZ YUMUAMASI KURALI

p, , t, k seslerinden biri ile biten Trke veya yabanc kelimelere nl ile balayan ekler (yapm veya ekim eki) getirilince, kelime sonundaki sert nsz yumuar ve b, c, d, g/ye dnr. aaaaca senetsenedin ekmekekmei tfektfei ocukocuu dolapdolabn kitapkitabm diyalogdiyalou

Sanat, millet, devlet, ahlk, cumhuriyet, evrak, hukuk, sepet gibi baz yabanc kelimelerde yumuama olmaz. ahlkm, merakm, anketin, sanat, millete, devletin, srati, hakikatin,

tazyiki, hukukun

Sert nszle biten zel isimlerde meydana gelen yumuama yazda gsterilmez, telffuzdan anlalr: Gemlike (okunuu: gemlie), Ahmeti (okunuu: ahmedi)

Yumuama, tek heceli kelimelerde bazen grlse de genellikle yoktur: ip-e, su-u, et-e, ak-, at-a, ok-u, a-, tok-a, alt-nda, birik-en, ack-an, ligin, org-um... cepceb-i, kapkab-, oko-u, tatac-, yurtyurd-u...

UYGULAMA Aadaki cmlelerin hangisinde nsz

yumuamas rneklenmitir? A) Bu resme bakarak seni anyoruz. B) ocuk, akama kadar sokakta oynuyor. C) Sana olan borcumuzu unutamayz.

D) Serap da pek anlayl ve zverili saylmazd.

E) Dnceleriyle herkesi derinden

Aadakilerin hangisinde nsz benzemesine uymamaktan kaynaklanan bir yazm yanl vardr? A) Bugn saat 1.30'da buluacaz. B) Okul anlarndan hasretle bahseder. C) Gerekden btn bunlar biz mi yaadk? D) nsan olgunlatka evresindekilere daha ok nem veriyor. E) Duygular aldatc ve geicidir baz insanlara gre.

NSZ TREMES

Yabanc dillerden geen baz kelimeler nlyle balayan bir ek veya kelime aldklar zaman asllarndaki ift nsz ortaya kar: His-ethisset, af-et affet,
hak-hakk, red-etreddet, sr- srr,
hat-hatt
Yan yana gelen her ses nsz tremesi deildir!

Hissiz, cadde, madde, ciddi

gen cik > gencecik bir cik > biricik az ck > azck

NL DARALMASI

Szcklerin sonlarnda bulunan geni nller (a, e) zellikle -yor ekinin darlatrc zelliinden dolay daralarak, , i, u, dar nllerine dnr. Buna nl daralmas denir. bekl-e-yor > bekl-i-yor kalm-a-yor > kalm--yor zl-e-yor > zl--yor soll-a-yor > soll-u-yor

-yor ekin den baka bir ekin ya da sesin darlatrma zellii yoktur. Ancak tek heceli olan de- , ye- fiilleri, kendinden sonra gelen y sesinden dolay darlaabilir. de yor > di yor de yerek > di yerek de yen > di yen Ancak bazen darlama olmayabilir. de y ince > de y ince

SES DMES
1-nl Dmesi
Szcn aslnda bulunan bir nlnn dmesidir. rnek: Yapraklar daha imdiden sarard. cmlesinde szcn asl sardr; -ar- eki geldiinde szcn sonundaki dmtr.

nl dmesinin en yaygn kullanm ise Hece dmesi adyla anlan kuraldr. Buna gre, szcn son hecesinde bulunan dar nller, nlyle balayan bir ek szce eklendiinde der. Bu zellik baz organ isimlerinde, Arapadan dilimize geen baz szcklerde, baz Trke fiillerde grlr. sabr > sabr akl > akl burun u > burnu gnl m > gnlm rnein; Kahvaltya hazrlann. cmlesinde alt izili sz kahve alt szlerinin birlemesinden olumu, bu srada kahve szndeki e dmtr.

2-nsz Dmesi
Szcn aslnda bulunan nszn, ek geldiinde dmesidir. kk ck > kck byk cek > bycek rneklerinde szcklerin sonlarnda bulunan k nszlerinin dt grlyor.

Aadaki cmlelerin hangisinde -yor ekinin daraltc etkisi (zellii) yoktur? A) Dnden beri adn sayklyor. B) Her okul k beni bekliyor. C) ardan her grdn istiyor. D) Yapma ieklerden harikalar yaratyor. E) Yaramazlklarn hep babasna sylyor.

Aadaki cmlelerin hangisinde nsz dmesi vardr?

A) Onu ilk grdmde rgl sal, kck bir kzd. B) Yepyeni bir a var nmzde yaanacak. C) Ksack mrne birok yararl i sdrmt. D) Seksen gnde devri alem yaam birileri. E) Trkenin gzelliine hayran olurdu.

Aadaki cmlelerin hangisinde "nl dmesi"ni rnekleyen bir szck vardr?

A) zlediimiz her ey bu kentte vard. B) Gzel sanatlar alannda ok ilerledik. C) Savalar biterse bir gn, rahatlayacaz. D) Odanzdaki eyalarn hepsi antika m? E) Kimse artk sizi rahatsz edemez.

DUDAK NSZLER BENZEMES (N-B ATIMASI)

Szck iinde, dudak nsz bnin, kendisinden nce gelen di nsz nyi, k yeri bakmndan kendisiyle ayn olan dudak nsz mye dntrmesidir. Szck iinde nb seslerinin yan yana gelmesi Trkenin ses zelliklerine uymaz. nk bu iki ses, k yerleri bakmndan farkl zelliklere sahiptir. n sesi, di nszdr; b sesi ise, dudak nszdr. Ayn ekilde m sesi de bir dudak nssdr. Seslerin oluumu bakmndan b sesi ile m sesi birbirine benzer, ancak n sesi farkldr.

penbe tenbel enber snbl canbaz anbar kanbur YANLI

pembe tembel ember smbl cambaz ambar kambur DORU

NOT: Kimi szcklerde (birleik szckler, yer adlar, unvanlar) nb sesleri deimez. stanbul, Safranbolu, onba, binba, sonbahar

YAZIM KURALLARI

*CMLE BYK HARFLE BALAR:

Ak ake kara gn iindir. *Cmle iinde trnak veya yay ayra iine alnan cmleler byk harfle balar ve sonlarna uygun noktalama iareti (nokta, soru, nlem) konur: Atatrk, "Muhta olduun kudret, damarlarndaki asil kanda mevcuttur!" diyor. *Ancak iki izgi arasndaki aklama cmleleri byk harfle balamaz: Bir zamanlar -bu zamanlar ok da uzak deildir, bundan on, on iki yl nce- Trk saltanatnn maddi snrlar usuz bucaksz denilecek kadar geniti. (Yakup Kadri Karaosmanolu)

*ki noktadan sonra gelen cmleler byk harfle balar: Menfaat sandalyeye benzer: Banda tarsan seni kltr, ayann altna alrsan ykseltir. (Cenap ahabettin) *Ancak iki noktadan sonra cmle niteliinde olmayan rnekler sralandnda bu rnekler byk harfle balamaz: Bu eskilii siz de ok evde grmsnzdr: duvarlarda iviler, ivi yerleri, lekeler... (Memduh evket Esendal)

UYARI: Rakamla balayan cmlelerde rakamdan sonra gelen kelime byk harfle balamaz:

2005 ylnda Trk Dil Kurumunun 73. yln kutladk.

* DZELER GENELLKLE BYK HARFLE BALAR Korkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak.

*ZEL ADLAR BYK HARFLE BALAR Kii adlaryla soyadlar byk harfle balar: Mustafa Kemal Atatrk, smet nn, Kzm Karabekir, Ahmet Haim, Takma adlar da byk harfle balar: Muhibbi (Kanuni Sultan Sleyman), Demirta (Ziya Gkalp), Tarhan (mer Seyfettin), Aka Gndz (Hseyin Avni, Enis Avni), Kirpi (Refik Halit Karay), Deli Ozan (Faruk Nafiz amlbel), Server Bedi (Peyami Safa), rfan Kudret (Cahit Stk Taranc), Mehmet Ali Sel (Orhan Veli Kank). Kii adlarndan nce ve sonra gelen sayg szleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rtbe adlar byk harfle balar: Cumhurbakan Mustafa Kemal Atatrk, Kaymakam Erol Bey, Sayn Prof. Dr. Hasan Eren, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Zeynep Hanm, Bay Ali ieki, Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Doktor Behet Uz, Mareal Fevzi akmak,

Akrabalk bildiren kelimeler byk harfle balamaz: Tlay abla, Aye teyze, Fatma nine, Kemal day, Saim amca, Ali enite.

Akrabalk bildiren kelimeler baa geldiinde lakap yerine kullanld iin byk harfle balar: Nene Hatun, Baba Gndz, Day Kemal, Hala Sultan.

*Resm yazlarda sayg bildiren szlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler : Sayn Bakan,Sayn Bakan,Sayn Rektr,Sayn Vali,

*Hitap kelimeleri : Sevgili Kardeim,Aziz Dostum, Deerli Arkadam, *Hayvanlara verilen zel adlar : Sarkz, Fino, Karaba, Pamuk, Minno, Tekir.

*Millet, boy, oymak adlar

Trk, Alman, Rus, Ouz,Karakeili, *Dil ve lehe adlar Trke, Almanca, Arapa; Ouzca, Kazaka, *Devlet adlar : Trkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleik Devletleri, Suudi Arabistan, Azerbaycan Cumhuriyeti. *Din ve mezhep adlar ile bunlarn mensuplarn bildiren szler : Mslmanlk, Mslman; Hristiyanlk, Hristiyan; Musevilik, Musevi; *Din ve mitoloji ile ilgili zel adlar : Tanr, Allah, Cebrail, Zeus, Oziris, Kibele.
***Ancak tanr kelimesi zel ad olarak kullanlmadnda kk harfle balar:
Eski Yunan tanrlar.

Gezegen ve yldz adlar Merkr, Dnya,Gne, Ay vb. UYARI: Dnya, gne, ay kelimeleri gezegen anlam dnda kullanldnda kk harfle balar.

Yer adlar (kta, blge, il, ile, ky, semt, cadde, sokak, semt vb. : Asya, Avrupa, Afrika, Anadolu , Dou Anadolu, Gneydou Anadolu, Yakn Dou ; ayrba, Akaky; Bahelievler, UYARI: Dou ve bat szleri yn bildirdiinde kk olarak yazlr: Bursann dousu. Bu szler dnce, hayat tarz, politika vb. anlamlar bildirdiinde ise byk olarak yazlr: Bat medeniyeti, Dou mistisizmi vb.

Yer adlarnda ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, gl, da, boaz vb. tr bildiren ikinci isimler byk harfle balar: Ar Da, Aral Gl, anakkale Boaz, Dicle Irma, Ege Denizi, Erciyes Da, Frat Nehri, Tuna Nehri, Van Gl, Zigana Geidi, Svey Kanal.
Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarnda geen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri byk harfle balar: Yldz Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Zafer Meydan, Gazi Mustafa Kemal Bulvar, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Soka, UYARI: Yer bildiren zel isimlerde de ksaltmal syleyi sz konusu olduu zaman, kelime banda byk harf kullanlr: Hisardan,Boazdan,Bulvardan

*Saray, kk, han, kale, kpr, ant vb. yap adlarnn btn kelimeleri byk harfle balar: Topkap Saray,ankaya Kk, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Galata Kprs, Fatih Sultan Mehmet Kprs, Beyazt Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kaan Ant.
*Kurum, kurulu ve kurul adlarnn her kelimesi byk harfle balar: Trkiye Byk Millet Meclisi, Trk Dil Kurumu, Dil ve TarihCorafya Fakltesi, Devlet Malzeme Ofisi, Mill Ktphane, ocuk Esirgeme Kurumu, Atatrk Orman iftlii, Pendik Lisesi,Bakanlar Kurulu, Danma Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl; Trk Dili ve Edebiyat Blm. *Kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, genelge adlarnn her kelimesi byk harfle balar: Medeni Kanun, Borlar Hukuku (kanun), Atatrk Uluslararas Bar dl Tz, Telif Hakk Yayn ve Sat Ynetmelii. UYARI: Kurum, kurulu, kurul, merkez, bakanlk, niversite, faklte, blm, kanun, tzk, ynetmelik vb.ni bildiren kelimeler, belli bir kurum vb. kastedildiinde byk harfle balar: Bu yl Meclis, yeni dneme erken balayacaktr. Son aylarda Kurum, yazm konusunda youn bir alma iine girmitir. 2876 sayl Kanun bu yl yeniden gzden geiriliyor. Bu madde Ynetmelikin 4nc maddesine aykr dmektedir.

*Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, mzik) her kelimesi byk harfle balar: Nutuk, Safahat, Kendi Gk Kubbemiz, Anadolu Notlar, Sinekli Bakkal; Trk Dili, Trk Kltr, Varlk; Resm Gazete, Hrriyet, Milliyet, Trkiye, Yeni Yzyl, Yeni Asr; Saraydan Kz Karma, Onuncu Yl Mar. UYARI: zel ada dhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. szler byk harfle balamaz: Milliyet gazetesi, Trk Dili dergisi, Hal Dokuyan Kzlar tablosu. UYARI: Byk harflerin kullanld yerlerde bulunan ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de szleriyle m, mi, mu, m soru eki kk harfle yazlr: Mai ve Siyah, Su ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda m, Turfa m? Diyorlar ki, Dnyaya kinci Geli yahut Sr inde Esrar, Ya Devlet Baa ya Kuzgun Lee, Ben de Yazdm. *Mill ve din bayramlarla bayram nitelii kazanm gnlerin adlar byk harfle balar: 29 Ekim Cumhuriyet Bayram, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram, Ramazan Bayram, Kurban Bayram, Nevruz Bayram, Anneler Gn, retmenler Gn, 27 Mart Dnya Tiyatrolar Gn, 14 Mart Tp Bayram, Hdrellez.
*Kurultay, bilgi leni, ak oturum vb. toplantlarn adlarnda her kelime byk harfle balar: V. Uluslararas Trk Dili Kurultay, Manas Bilgi leni

*Tarih olay, a ve dnem adlar byk harfle

balar: Kurtulu Sava, Mill Mcadele, Cilal Ta Devri, lk a, Ykselme Devri, Mill Edebiyat Dnemi, Servetifnun Dnemi, Tanzimat Dnemi. UYARI: Tarih dnem bildirmeyip tr veya tarz bildiren terimler kk harfle balar: divan iiri, divan edebiyat, halk iiri, halk edebiyat, eski Trk edebiyat, Trk dili, Trk sanat mzii, Trk halk mzii, tekke edebiyat. *zel adlardan tretilen btn kelimeler byk harfle balar: Trklk, Trklemek, Trk, Trklk, Trke, Trkolog, Trkoloji, Avrupal, Avrupallamak, Asyallk, Darvinci, Konyal, Bursal. UYARI: Para birimleri byk harfle balamaz: avro, dinar, dolar, lira, yeni kuru, liret. UYARI: zel adlar yerine kullanlan "o" zamiri cmle iinde byk harfle yazlmaz.

Yer, millet ve kii adlaryla kurulan birleik kelimelerde zel adlar byk harfle balar: Antep fst, Brksel lahanas, Frenk gmlei, Hindistan cevizi, ngiliz anahtar, Japon gl, Mara dondurmas, Van kedisi. . BELRL BR TARH BLDREN AY VE GN ADLARI BYK HARFLE BALAR: 29 Mays 1453 Sal gn, 29 Ekim 1923, 28 Aralk 1982'de greve balad. Lale festivali 25 Haziranda balayacak. 1919 senesi Maysnn 19'uncu gn Samsun'a ktm. (Atatrk) Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gn adlar kk harfle balar: Okullar genellikle eylln ikinci haftasnda retime balar. Yrtme Kurulu toplantlarn perembe gnleri yaparz.

BRLEK KELMELERN YAZIMI Birleik kelimeler aadaki durumlarda bitiik yazlrlar: 1. Ses dmesine urayan birleik kelimeler bitiik yazlr: kaynana (< kayn ana), kaynata (< kayn ata), nasl (< ne asl), niin (< ne iin), pazartesi (< pazar ertesi), stla (< stl a), birbiri (< biri biri). 2. Et- ve ol- yardmc fiilleriyle birleirken ses dmesine veya ses tremesine urayan birleik kelimeler bitiik yazlr: emretmek (<emir etmek), kaybolmak (<kayp olmak); halletmek (<hal etmek=tahttan indirmek), affetmek (<af etmek), reddetmek (<red etmek). 3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleme srasnda benzetme yoluyla anlam deimesine uradnda bu tr birleik kelimeler bitiik yazlr: karadul (rmcek) ayekadn (fasulye), balksrt (desen), karatavuk(siyah renkli bir ku), yaynevi(yaynlarn basld yer anlamnda)

4.Ara ynleri belirten kelimeler bitiik yazlr: gneybat, gneydou, kuzeybat, kuzeydou. *Bunlardan baka dilimizde her iki gesi de asl anlamn koruduu hlde yaygn bir biimde geleneklemi olarak bitiik yazlan kelimeler de vardr: * Ba szyle oluturulan sfat tamlamalar: baarlk, babakan, baavu, baeser, bafiyat, bahekim, bahemire, bakahraman, bakarakter, bakent, bakomutan, bake, bamfetti, baretmen, baparmak, bapehlivan, barol, basavc, baehir, bayazar. * Bir topluluun yneticisi anlamndaki ba szyle oluturulan belirtisiz isim tamlamalar: aba, binba, arkba, eriba, eleba, mehterba, onba, ustaba, yzba. * Biraz, birka, birka, birtakm, birok, birou, hibir, hibiri, herhangi belirsizlik sfat ve zamirleri de geleneklemi olarak bitiik yazlr. Not:Semizotu,dereotu,reotu gibi yaygn bir biimde geleneklemi kelimeler bitiik yazlr.

Hane, name, zade kelimeleriyle oluturulan birleik kelimeler bitiik yazlr: ayhane, dershane, kahvehane, yazhane; beyanname, kanunname, seyahatname, siyasetname; amcazade, dayzade, teyzezade. UYARI: Eczahane, hastahane, pastahane, postahane szleri kullanmdaki yaygnlk dolaysyla eczane, hastane, pastane, postane biiminde yazlmaktadr.

*D,i,te,sra szleriyle oluturulan birleik kelime ve terimler ayr yazlr: a d, din d,kanun d,olaan d,yasa d;yurt ii,hafta ii;fizik tesi,kzl tesi,snr tesi,mor tesi;akl sra ,ara sra,ard sra,pei sra,yan sra,
* Alt ve st szleriye oluturulan birleik kelime ve terimler ayr yazlr: su alt, yer alt, arka st, ba st,

DE,DABALACININ YAZIMI Kendisinden nceki kelimeden ayr yazlr ve kelimenin son nlsne uyar. Kz da geldi gelini de. Durumu oluna da bildirdi. Konuur da konuur. UYARI: Bulunma eki ile bu balac kartrmamak gerekir.Bulunma eki yer bildirir ve eklendii szce bitiik yazlr.Ayn zamanda bu ek cmle iinde dolayl tmle ya da zarf tmleci grevi stlenen kelime ya da kelime gruplar oluturur. Seninle yarn okulda grelim./ Ben bugn evde kalacam.

K BALACININ YAZIMI Ki balac belki,nk,halbuki,mademki,meerki,oysaki,sanki kalplam balalar dnda daima ayr yazlr. Duydum ki unutmusun gzlerimin rengini Anladm ki hi kimse sen deil Grdm araba o kadar gzel ki... UYARI: Dilimizde tam belirtme sfat eki(aret sfatlarna dahil edilir) ve ilgi zamiri eki olan iki ek vardr.Bunlarla kartrmamak gerekir. Arabadaki eyalarm almalym. Defterimdeki notlara gz gezdirmem yeterli olacaktr. Yarnki toplantya muhakkak katlmalym. Dn geceki partide lgnca dans ettik. Seninle gelebilmem iin evdekilere danmalym.

KISALTMALARIN YAZIMI

1. Kurulu, kitap, dergi ve yn adlarnn ksaltmalar genellikle her kelimenin ilk harfinin byk olarak yazlmasyla yaplr: TBMM (Trkiye Byk Millet Meclisi), TDK (Trk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD (Trk Dili), TK (Trk Kltr), TDED (Trk Dili ve Edebiyat Dergisi); B (bat), D (dou), G (gney), K (kuzey); GB (gneybat), GD (gneydou), KB (kuzeybat), KD (kuzeydou).
Ancak bazen kelimelerin, zellikle son kelimenin birka harfinin ksaltmaya alnd da grlr. Bazen de aradaki kelimelerden hi harf alnmad olur. Bu tr ksaltmalarda, ksaltmann aklda kalabilmesi iin yeni bir kelime oluturma amac gdlr: BOTA (Boru Hatlar ile Petrol Tama Anonim irketi), LESAM (lim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birlii), TMER (Trke retim Merkezi). Geleneklemi olan T.C. (Trkiye Cumhuriyeti) ve T. (Trke) ksaltmalarnn dnda byk harflerle yaplan ksaltmalarda nokta kullanlmaz.

2. Element ve llerin uluslararas ksaltmalar kabul edilmitir: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir); m (metre), mm (milimetre), cm (santimetre), km (kilometre), g (gram), kg (kilogram), l (litre), hl (hektolitre), mg (miligram), m (metre kare), cm (santimetre kare).

3. Kurulu, kitap, dergi ve yn adlaryla element ve llerin dnda kalan kelime veya kelime gruplarnn ksaltlmasnda, ilk harfle birlikte kelimeyi oluturan temel harfler dikkate alnr. Ksaltlan kelime veya kelime grubu; zel ad, unvan veya rtbe ise ilk harf byk; cins isim ise ilk harf kk olur: Alm. (Almanca), ng. (ngilizce), Kocatepe Mah. (Kocatepe Mahallesi), Gniz Sok. (Gniz Soka), Prof. (Profesr), Dr. (Doktor), Av. (Avukat), Alb. (Albay), Gen. (General); is. (isim), sf. (sfat), hzl. (hazrlayan), ev. (eviren), ed. (edebiyat), fiz. (fizik), kim. (kimya). *** Kk harflerle yaplan ksaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuu esas alnr: cm'yi, kg'dan, mm'denByk harflerle yaplan ksaltmalara getirilen eklerde ise ksaltmann son harfinin okunuu esas alnr: BDT'ye, TDKden, THY'de, TRT'denAncak ksaltmas byk harflerle yapld hlde bir kelime gibi okunan ksaltmalara getirilen eklerde ksaltmann okunuu esas alnr: ASELSAN'da,

BOTA'n, NATO'dan, UNESCO'ya.

Sonunda nokta bulunan ksaltmalar kesmeyle ayrlmaz. Bu tr ksaltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin okunuuna uygun olarak yazlr: Alm.dan, ng.yi, vb.leri

SATIR SONUNDA KELMELERN BLNMES

Ayrmada satr sonunda ve satr banda tek harf braklmaz: ...........................................................................................................

uurtma deil,

..................................................................................................uurt-

ma;

..................................................................................................

mdafaa deil, mdafaa;

..................................................................................................... Kesme iareti satr sonuna geldiinde yalnz kesme iareti kullanlr; ayrca izgi kullanlmaz. ............................................................................................... Edirne'

nin...

............................................................................................. Ankara'

dan... da...

.................................................................................................. 1996'

NOKTALAMA ARETLER

Nokta ( . ) 1. Cmlenin sonuna konur: Trk Dil Kurumu, 1932 ylnda kurulmutur.

Saatler getike yollara daha mahzun bir sszlk kyordu.

2. Baz ksaltmalarn sonuna konur: Alb. (albay), Dr. (doktor), Yrd. Do. (yardmc doent), Prof. (profesr), Cad. (cadde), Sok. (sokak), s. (sayfa), sf. (sfat), vb. (ve bakas, ve benzeri, ve bunun gibi), Alm. (Almanca), Ar. (Arapa), ng. (ngilizce). 3. Saylardan sonra sra bildirmek iin konur: 3. (nc), 15. (on beinci); II.

Mehmet, XIV. Louis, XV. yzyl; 2. Cadde, 20. Sokak, 4. Levent.

UYARI: Arka arkaya sralandklar iin virglle veya izgiyle ayrlan rakamlardan yalnzca sonuncu rakamdan sonra nokta konur:

3, 4 ve 7. maddeler; XII XIV. yzyllar arasnda.

4. Bir yaznn maddelerini gsteren rakam veya harflerden sonra konur: I. 1. A. a. 5. Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur: 29.5.1453, 29.X.1923. Tarihlerde ay adlar yazyla da yazlabilir. Bu durumda ay adlarndan nce ve sonra nokta kullanlmaz: 29 Mays 1453, 29 Ekim 1923. 6. Saat ve dakika gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur: Tren

09.15'te kalkt. Toplant 13.00te balad

1. Birbiri ardnca sralanan e grevli kelime ve kelime gruplarnn arasna konur: Frtnadan, souktan, karanlktan ve biraz da korkudan sonra bu scak, aydnlk ve sevimli odann havasnda erir gibi oldum. Sessiz dereler, solgun aalar, sar gller

virgl(,)

Dillenmi azlarda tutuk dilli gnller Zindana atlan mahkmlar gibi titreerek, haykrarak geri geri kamaya urayorduk. 2. Sral cmleleri birbirinden ayrmak iin konur: Bir varm, bir yokmu. Umduk, bekledik, dndk. Fakat yol otomobillere yasak olduundan o da herkes gibi tramvaya biner, kimse kendisine dikkat etmez.

3. Cmlede zel olarak vurgulanmas gereken gelerden sonra konur: Binaenaleyh, biz her vastadan, yalnz ve ancak, bir noktainazardan istifade ederiz. 4. Uzun cmlelerde yklemden uzak dm olan geleri belirtmek iin konur: Saniye Hanmefendi, merdivenlerde olunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini karlamaya atlan bir gen kadn gibi, koltuundan frlam ve ona kapy kendi eliyle amaya gelmiti. 5. Cmle iinde ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin konur: imdi, efendiler, msaade buyurursanz, size bir sual soraym

6.Anlama g kazandrmak iin tekrarlanan kelimeler arasna

konur: Akam, yine akam, yine akam, Gllerde bu dem bir kam olsam!

7. Trnak iinde olmayan aktarma cmlelerinden sonra konur: Data'ya yarn gideceim, dedi. ehirde ilk nce hkmet doktoruyla karlatm. Bugnlerde bam kamaya vakit bulamyorum, dedi. 8. Konuma izgisinden nce konur: Bahe kapsn at. Sermet Beye, Bu anahtar kk de aar, dedi.

Noktal Virgl ( ; )
1. Cmle iinde virgllerle ayrlm tr veya takmlar birbirinden ayrmak iin konur: Erkek ocuklara Doan, Turul, Aslan, Orhan; kz ocuklara ise nci, iek, Gnl, Yonca adlar verilir. Trkiye, ngiltere, Azerbaycan; stanbul, Londra, Bak. 2. eleri arasnda virgl bulunan sral cmleleri birbirinden ayrmak iin konur: Sevinten, heyecandan iim iime smyor; barmak, kahkahalar atmak, alamak istiyorum. At lr, meydan kalr; yiit lr, an kalr.

1. Kendisinden sonra rnek verilecek cmlenin sonuna konur: Budayla arpadan baka ne biter bu topraklarda? Ziraat sayar: Yulaf, pancar, zerzevat, ttn... 2. Kendisinden sonra aklama yaplacak cmlenin sonuna konur: Bu kararn istinat ettii en kuvvetli muhakeme ve mantk u idi: Esas, Trk milletinin haysiyetli ve erefli bir millet olarak yaamasdr. 3. Edeb eserlerdeki karlkl konumalarda, konuan kiinin adndan sonra konur: Bilge Kaan: Trklerim, iitin!

ki Nokta(:)

 NOKTA(...)
1. Tamamlanmam cmlelerin sonuna konur: Ne are ki irkinlii hemencecik ve herkes tarafndan grlveriyordu da, bu yan... 2. Kaba sayld iin veya bir baka sebepten tr aklanmak istenmeyen kelime ve blmlerin yerine konur: Klavuzu karga olann burnu b...tan kmaz. Arabac B...'a yaklatn sylyor, ikide bir frsat bularak arabann iine doru ban eviriyordu. 3. Alntlarda; bata, ortada ve sonda alnmayan kelime ve blmlerin yerine konur: ... derken ehrin te bandan bouk bouk sesler gelmeye balad...

4. Szn bir yerde kesilerek geri kalan blmn okuyucunun hayal dnyasna brakldn gstermek veya ifadeye g katmak iin konur: Sana uurlar olsun... Ayrlyor yolumuz! 5. nlem ve seslenmelerde anlatm pekitirmek iin konur: Glgeler yaklatlar. Bir adm kalnca onu kyafetinden tandlar: Koca Ali... Koca Ali, be!..

Soru areti (?)

1. Soru bildiren cmle veya szlerin sonuna konur:
Ne zaman tkenecek bu yollar, arabac?

Sular m yand? Neden tunca benziyor mermer?

UYARI : Soru ifadesi tayan sral ve bal cmlelerde soru iareti en sona konur: ok yakndan m bu sesler, ok uzaklardan m? skdar'dan m, Hisar'dan m, Kavaklar'dan m? UYARI : m / mi eki -nca / -ince anlamnda zarf-fiil ileviyle kullanldnda soru iareti konmaz: Akam oldu mu srler dner. Hava karard m eve

gideriz.

2. Bilinmeyen, kesin olmayan veya pheyle karlanan yer, tarih vb. durumlar iin kullanlr:
Yunus Emre (1240? 1320), (Doum yeri: ?)

nlem areti ( ! ) 1. Sevin, kvan, ac, korku, ama gibi duygular anlatan cmlelerin sonuna konur: Ne mutlu Trkm diyene! Hava ne kadar da scak! Ak olsun! Ne kadar akll adamlar var! 2. Seslenme, hitap ve uyar szlerinden sonra konur: Ordular! lk hedefiniz Akdenizdir, ileri! Ey Trk genlii! Birinci vazifen, Trk istiklalini, Trk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve mdafaa etmektir. UYARI: nlem iareti, seslenme ve hitap szlerinden hemen sonra konulabilecei gibi cmlenin sonuna da konabilir: Arkada, biz bu yolda trkler tuttururken Sana uurlar olsun... Ayrlyor yolumuz! 3. Alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrlmak istenen szden hemen sonra yay ayra iinde nlem iareti kullanlr:

steseymi bir gnde bitirirmi (!) ama ne yazk ki vakti yokmu(!).

Ksa izgi(-)
1. Satra smayan kelimeler blnrken satr sonuna konur: Souktan m titriyordum, yoksa heyecandan, zntden mi bilmem.

2. Ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin kullanlr: Kk bir sr -drt inekle birka koyun- kye giren geni yolun aznda durmutu. 3. Dil bilgisinde kkleri ve ekleri ayrmak iin konur: al-, dur-ak, gr-g-sz-lk.

Uzun izgi(_)
Yazda satr bana alnan konumalar gstermek iin kullanlr. Buna konuma izgisi de denir.
Gzleri uzun uzun burkuldu kald bende, Dedi: Hana sa indi, l kt geende!

UYARI : Konumalar trnak iinde verildiinde uzun izgi kullanlmaz.

Kesme areti ( ' )

1. zel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri

kesme iaretiyle ayrlr:

a. Kii adlar, soyadlar ve takma adlar: Atatrkm, Fatih Sultan Mehmete, Muhibbinin, Gl Babaya, Sultan Anann, Yurdakuldan, Kzm Karabekiri, Yunus Emreyi, Ziya Gkalptan, Refik Halit Karaym, Ahmet Cevat Emredir, Namk Kemalse. UYARI: zel adlar iin yay ayra iinde bir aklama

yapldnda kesme iareti yay ayratan sonra konur:

Yunus Emre (1240?-1320)'nin, Yakup Kadri (Karaosmanolu)'nin.

UYARI : zel adlar yerine kullanlan "o" zamiri cmle iinde byk harfle yazlmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme iaretiyle ayrlmaz.

2. Kii adlarndan sonra gelen sayg szlerine getirilen ekleri ayrmak iin konur:
Nihat Beye, Aye Hanmdan, Mahmut Efendiye, Enver Paaya vb.

UYARI: Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrlmaz: Cumhurbakannca, Babakanca, Trk Dil Kurumu Bakanna gre vb.

3. Ksaltmalara getirilen ekleri ayrmak iin konur:

TBMM'nin, TDK'nin, BM'de, ABD'de, TV'ye.

UYARI : Sonunda nokta bulunan ksaltmalarla s iaretli ksaltmalar kesmeyle ayrlmaz. Bu tr ksaltmalarda ek noktadan ve s iaretinden sonra, kelimenin ve s iaretinin okunuuna uygun olarak yazlr:

vb.leri, Alm.dan, ng.yi; cme (santimetre kpe), mye (metre kareye), 64ten (alt ss drtten).

4. Saylara getirilen ekleri ayrmak iin konur:

1985'te, 8'inci madde, 2'nci kat; 7,65lik, 9,65lik. 1919 senesi Maysnn 19'uncu gn Samsun'a ktm. 5. iirde seslerin l dolaysyla dtn gstermek iin kesme iareti kullanlr:
Bir ok attm karl dan ardna Dt m'ola sevdiimin yurduna l yanmazken ben yanarm derdine Engel aramz at n'eyleyim

6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayrmak iin konur: a'dan z'ye kadar, b'nin m'ye dnmesi, Trkede -lk'la yaplm szler. UYARI: Akm, a ve dnem adlarndan sonra gelen ekler kesmeyle ayrlmaz: Eski an, Ykselme Dneminin, Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyatna. 7. Millet, boy, oymak, devlet adlar; din ve mitoloji ile ilgili zel adlar; kta,deniz, gl,da, blge, il ,ile, cadde, sokak ve corafyayla ilgili yer adlar; kitap,dergi, gazete ve sanat eseri adlar; saray, kk, han, kale, kpr vb adlar; gk bilimiyle ilgili adlardan sonra gelen ekler kesme ile ayrlr. 8.Kii adlarndan sonra gelen sayg szlerine getirilen ekleri ayrmak iin kullanlr: Aye Hanmdan 9.Ksaltmalara getirilen ekleri ayrmak iin konur: BMde

10.Saylara getirilen ekleri ayrmak iin konur: 27nci gn

11.Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayrmak iin konur: adan zye kadar

UYARILAR:
*Kurum, kurulu, kurul ve i yeri adlarna gelen ekler kesmeyle ayrlmaz.

Milli Eitim Bakanlna.

*zel adlara getirilen yapm ekleri, okluk eki ve bunlardan sonra gelen dier ekler kesmeyle ayrlmaz:

Trklk, Trke, Mslmanlk, Avrupal, Mersinli, Hollandaldan

*Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrlmaz:

Cumhurbakannca, Trk Dil Kurumu Bakanna gre

*Akm, a ve dnem adlarndan sonra gelen ekler kesmeyle ayrlmaz:

Eski an, Ykselme Dneminin

1. Baka bir kimseden veya yazdan olduu gibi aktarlan szler trnak iine alnr: Dil ve Tarih-Corafya Fakltesinin n cephesinde Atatrk'n Hayatta en hakiki mrit ilimdir. vecizesi yer almaktadr. UYARI : Trnak iindeki alntnn sonunda bulunan iaret (nokta, soru iareti, nlem iareti vb.) trnak iinde kalr: Akl yata deil batadr. atasz yzyllarn tecrbesinden szlp gelen bir gerei ifade etmiyor mu? 2. zel olarak belirtilmek istenen szler trnak iine alnr: Yeni bir bar taarruzu balad. 3. Cmle ierisinde kitaplarn ve yazlarn adlar ve balklar trnak iine alnr: Yahya Kemal'in baz iirleri Kendi Gk Kubbemiz ad altnda kt.

Trnak areti ( )

UYARI: Cmle ierisinde zel olarak belirtilmek istenen szler, kitaplarn ve yazlarn adlar ve balklar trnak iine alnmakszn koyu yazlarak veya eik yazyla (italik) dizilerek de gsterilebilir:
Hyk sz Anadolu'da tepe olarak geer. Cahit Stk'nn airin lm iirini Yahya Kemal ok sevmiti.

EK ZG (/) 1-Yan yana yazlmas gereken durumlarda msralarn arasna konur:

Korkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak/ Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak / O benim milletimin yldzdr parlayacak/ O benimdir o benim milletimindir ancak.

2- Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur:

18/11/1969
3-Dil bilgisinde eklerin farkl biimlerini gstermek iin kullanlr:

-lk / -lik , -madan / -meden

TEK TIRNAK ARET ( ) Trnak iinde verilen ve yeniden trnaa alnmas gereken bir sz belirtmek iin kullanlr:

Edebiyat retmeni iirler iinde Han Duvarlar gibisi var m? dedi ve Faruk Nafizin bu gzel iirini okumaya balad.

YAY AYRA ( ( ) ) Cmlenin yapsyla dorudan ilgili olmayan aklamalar iin kullanlr:

Anadolu kentlerini, kylerini (Ky szn de ekinerek yazyorum.) gezsek bile grmek iin deil, kendimizi gstermek iin geziyoruz.
Yay ayra iinde bulunan zel isimler ve yarg bildiren anlatmlar byk harfle balar ve sonuna uygun noktalama iareti getirilir.

Hakknda aklama yaplan sze ait ek, ayra kapandktan sonra yazlr:

Yunus Emre (1240?-1320) nin

Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuann hareketlerini, durumunu aklamak ve gstermek iin kullanlr:

htiyar (Yava yava kaymakama yaklar.) Ne oluyor beyefendi?

Alntlarn aktarld eseri veya yazar gstermek iin kullanlr:

Bu vatan ya senindir ya kimsenin. (A.Hikmet Mftolu)

Alntlarda bata, ortada ve sonda alnmayan kelime ve blmlerin yerine konulan nokta, yay ayra iine alnabilir.

() Elbette o zamanlar her eyi anlayacak durumda deildim.

Bir sze alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrmak iin kullanlan nlem iareti yay ayra iine alnr:

O kadar zeki (!) biriydi ki, liseyi 6 ylda bitirdi.

Bir bilginin pheyle karlandn veya kesin olmadn gstermek iin kullanlan soru iareti yay ayra iine alnr:

Doum yeri Edremit (?).

Bir yaznn maddelerini gsteren say ve harflerden sonra kapama ayrac konur:

a), 2), VI).

KEL AYRA ( [ ] ) Ayra iinde ayra kullanlmas gereken durumlarda yay ayratan nce keli ayra kullanlr:

Halikarnas Balks [ Cevat akir Kabaaal (1116-1973) ] en gzel eserlerini Bodrumda yazmtr.
Bibliyografik knyelere ilikin baz ayrntlar gstermek iin kullanlr:

Reat Nuri [Gntekin], alkuu, Dersaadet, 1922.

Server Bedi [Peyami Safa]

CMLE BLGS (SZ DZM)

Cmle, bir duyguyu, bir dnceyi, bir dilei, bir yargy tam olarak anlatan szck ya da szck beidir.
Cmlede szckler ve szck gruplar yarg bildirirken eitli grevler stlenirler. Bunlar, cmlenin elerini olutururlar.

CMLENN ELER

1-YKLEM , kl, olu, hareket, durum bildiren; haber veren; cmleyi bir yargya balayan ekimli edir. *Cmlenin temel esidir. Cmle yarg bildiren bir sz; yklem de yargy stlenen e olduuna gre yklemsiz bir cmle olmaz.
Araba kalabal ehri yaanmaz hle Seni o kadar ok..

*Cmle oluturmaya yeterli olan tek e yklemdir. Tek szckten de oluabilir, bir szck grubundan da

Geliyorum. nsanlar birbirlerinin hakkna riayet etmeliler. Yarn bize ura.

Yklem ekimli bir fiil ya da ek fiille ekimlenmi bir isim olabilir.

Yarn size urayacam. Yklem ekimli fiil Annem ok hasta (dr). Yklem isim

Yklemi sylenmeyen cmlelere eksiltili (kesik) cmle denir. Yklemin sylenmemi olmas cmlenin anlamnda eksiklik meydana getirmez. Dinleyici ya da okuyucu cmlenin sylenmemi ksmn ya kendisi tamamlar ya da zaten bilinmektedir.
Kratn yannda duran ya huyundan ya suyundan.

Az veren candan, ok veren maldan.

Dalgalandn yerde ne korku ne keder.

2-ZNE

Yklemde bildirilen ii, oluu, hareketi, durumu, kl yerine getiren; hakknda bilgi ve haber verilen edir. Yani yapan veya olan karlayan unsurdur.

ocuklar bahede oyun oynuyorlar.

Elimdeki defter yere dt. Paray bana annem verdi. Aa yaken eilir. Gkyzn kara bulutlar kaplad.

*zne, ykleme sorulan ne?, kim?

sorularnn cevabdr. retmen tm snfa ceza verdi. Ceza veren kim? retmen. Kitaplar raflara rastgele dizilmiti. Ne(ler) dizilmiti? Kitaplar.

zne olan kelime(ler) cmlede hibir hl eki almadan kullanlrlar. Herhangi bir hl eki alrlarsa zne deil, nesne, dolayl tmle, zarf tmleci olurlar ama oul ekini ve iyelik eklerini alabilirler.

Ankara halk bu durumdan ikayetiydi. Depremzedeler perian oldular.

zne cmlenin temel esidir ama her cmlede bulunmak zorunda deildir. Cmlede zneyi bulmak iin NE? veya KM? Sorularn sorarz. Cmlede olmayan, yklemdeki kii eklerinden anlalan znelere GZL ZNE denir.

Oraya gitmemeni sylemitim.

Kim sylemiti? BEN.

Yine yaramazlk yapyorsun. Yarn piknie gideceiz.

Yaramazlk yapan kim? SEN. Piknie gidecek olanlar kimler? BZ.

Yklemi edilgen atl cmlelerde, aslnda nesne olan e SZDE ZNE olarak adlandrlr.

Sokaklar temizlendi.

Sokaklar temizleyen KM? Belli deil. Temizlenen NE? Sokaklar szde znedir.

Sulu konuturuldu.

Konuturan KM? Belli deil. Konuturulan KM? Sulu szde znedir.

Yklemi edilgen atl cmlelerde bazen -ce, tarafndan, nedeniyle gibi ek ve szckler kullanlarak ii bizzat yapan varla RTL ZNE olarak yer verilebilir.

Tm sorularnza kurumumuzca derhal yant verilecektir.

Ders kitaplar Bakanlka datlacaktr.

3-NESNE (DZ TMLE) Yklemde bildirilen ve znenin yapt iten dorudan etkilenen e nesnedir. Ykleme sorulan ne?, neyi?, kimi?

sorularnn cevabdr.
Burada son frtna son dal kryordu. Btn bu yallar, eski Boazii hatralarn sayklar. Bardaktaki suyu kana kana iti.

Nesne grevinde bulunan sz, -i durum ekini almsa, nesneye BELRTL NESNE denir. Ykleme KM ya da NEY sorusu sorularak bulunur.

Dertlerimi zincir yaptm.

Neyi? Dertlerimi. Kimi? Annemi.

Annemi ok zledim. Dn geceki frtna aacn tm dallarn krd.

Neyi? Aacn tm dallarn.

Nesne grevinde bulunan sz, -i durum ekini almamsa (yaln haldeyse) buna, BELRTSZ NESNE denir. Belirtisiz nesne ykleme NE veya KM sorusu sorularak bulunur.

Bol bol su tketmelisin. Eine byk bir buket iek gtrm. Evlerinin nnde upuzun bir aa var.

4-DOLAYLI TMLE (YER TAMLAYICISI) -e, -de, -den eklerini alarak cmlenin, dolaysyla yklemin anlamn, fiilin kma (uzaklama), bulunma ve ynelme (yaklama) bakmlarndan ilgili olduu yer ynnden tamamlayan edir.

Biz yazlar kye gideriz. Nereye? KYE.

Evden koarak uzaklat. Nereden? EVDEN. Akam dernee erken gel. Nereye? DERNEE

Soruyu bir de sana soralm bakalm. Kime? SANA.

Aklm sende kalmasn. Kimde? SENDE. Paray babamdan aldm. Kimden? BABAMDAN.

5. ZARF TMLEC Yn, zaman, tarz, sebep, miktar, ara ve art bildirerek yklemi tamamlayan eye zarf tmleci denir. Zarf tmlecini bulmak iin ykleme NASIL? NEDEN? NN? NE KADAR? NE ZAMAN? KM TARAFINDAN? NE TARAFINDAN? gibi sorular sorulur.

Saa sola bakmadan ieriye girdi. Nasl girdi? Saa sola bakmadan.

Sana ok deer verdiim iin sustum. Niin sustum? Sana ok deer verdiim iin. Karsnda birdenbire onu grnce ok heyecanland. Ne kadar heyecanland? ok. Ne zaman heyecanland? Karsnda birdenbire onu grnce.

6. EDAT TMLEC Edat tmleci, baz edatlarla bekleerek cmleyi ama, ara, birliktelik, zglk, karlatrma vb. anlamlarla aklayan unsurdur.

Bu yaz ailesiyle Antalyaya gidecek. Senin kadar alkann grmedim. Sobay ktla tututurdu.

CMLE ETLER

1-YKLEMN TRNE GRE CMLELER a) FL CMLES: Yklemi ekimli bir fiil veya fiil grubu olan cmlelerdir. Her trl hareket, i, olu, fiil cmleleri ile karlanr. Ald hediyeyi usulca masaya brakt. Ev ilerinde anneme yardm ettim. Fotoraflara bakp alyordu. Gemi, akama doru limana yanat.

b) SM CMLES: Yklemi ek fiille ekimlenmi bir isim veya isim grubu olan cmlelerdir. Son gnlerde sende deiiklik var. Snfn en gzel kz sensin. Dnyann en gzel eyi sevmektir. Gnlerdir hastaym. Sana verecek bir cevabm yok.

YKLEMN YERNE GRE CMLELER

Trke bir cmlenin sz dizimi yledir: ZNE + TMLE + YKLEM Ancak bu kurala her zaman uyulmayabilir. Yani eler, her zaman olmas gereken yerde olmayabilirler. Cmlede yargy zerinde bulunduran, asl e olan yklemin sonda olup olmamasna gre; a) KURALLI CMLE: Yklem sondadr. b) DEVRK CMLE: Yklem sonda deildir.

a) Kurall Cmle: Bu yaptn davran hi de ho deil. Kimse seni umursamyor. Mevsimler yas tutup, gller alasn.

b) Devrik Cmle: Bilmezler nasl sevdik birbirimizi. Erkenden uyumutum o akam. Sorma neler ektiimi.

3. ANLAMLARINA GRE CMLELER a) OLUMLU CMLE: Yargnn gerekletiini anlatan cmlelerdir.

Btn ileri zamannda bitirdi. Uak havaalanna indi.

b) OLUMSUZ CMLE: Yargnn gereklemediini anlatan cmlelerdir. Me, ma olumsuzluk eki, deil edat ve yok ismi cmleyi olumsuz yapar. Soruyu bir trl zemedim. Bu benim aradm kitap deil. Sende hi dnce yok.

c) SORU CMLES: Soru yoluyla bilgi almay amalayan cmledir. Soru cmlesi olumlu veya olumsuz olabilir. Soru sfatlar, soru zamirleri, soru zarflar, soru edatlar ve soru ekleri (-m, -mi) cmleye soru anlam kazandran unsurlardr. Soru cmlelerinin sonuna soru iareti konur.
Hangi evde oturuyorsun? Buraya neden geldin? Bu fotoraftaki sen misin? Adn ne?

d) NLEM CMLES: Sevin, aknlk, acma, beenme gibi duygular ieren cmlelerdir. nlem cmlelerinin sonuna nlem iareti konur.

Aman Allahm! Demek bunu da yapacaktn, ha! krler olsun! Eyvah, yine frtna kacak!

UYGULAMALAR Kabukta dolaan bcek, meyvenin tadn alamaz. A) Cmlenin elerini gsteriniz. B) Cmle, yklemin yerine gre nasl bir cmledir? C) Cmle, yklemin trne gre nasl bir cmledir? D) Cmle, anlamna gre nasl bir cmledir?

Kabukta dolaan bcek, zne meyvenin tadn belirtili nesne alamaz. yklem Yklemin yerine gre kurall, Yklemin trne Fiil cmlesi, Anlamna gre olumsuz cmledir.

Timsahn azn dnen, kymetli

inciye kavuamaz.

Timsahn azn dnen, zne kymetli inciye Dolayl Tmle kavuamaz. Yklem

Yklemin yerine gre: Yklemin trne gre: Anlamna gre:

Kurall Fiil Olumsuz

Genler grup halinde, yetikinler ikier ikier, yallar yalnz yrrler.

Genler: ZNE grup halinde: ZARF TMLEC yetikinler : ZNE ikier ikier: ZARF TMLEC yallar: ZNE yalnz: ZARF TMLEC yrrler: YKLEM Yklemin yerine gre: Kurall cmle Yklemin trne gre: Fiil cmlesi Anlamna gre: Olumlu cmle