Klasik Mantık

ve
Bulanık Mantığa Giriş

Rasim TEMUR

İstanbul Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

Mantıksal Bağlar
işaretler

İşaret Anlamı
¬ değil
∧ ve
∨ veya
⇒ ise
⇔ sadece ve sadece

8 Mart 2007 Rasim Temur 2

Mantıksal Bağlar
tersini alma

p ¬p p ¬p
D Y 1 0
Y D 0 1

¬p = 1 − p

p : p önermesinin gerçek değeri

8 Mart 2007 Rasim Temur 3

Mantıksal Bağlar
kesişim

p q p∧q p q p∧q
D D D 1 1 1
D Y Y 1 0 0
Y D Y 0 1 0
Y Y Y 0 0 0

p ∧ q = min[ p , q ]
p∧q = p ⋅ q

p ∧ q = max[ 0 , p + q − 1 ]

8 Mart 2007 Rasim Temur 4

Mantıksal Bağlar
birleşim

p q p∨q p q p∨q
D D D 1 1 1
D Y D 1 0 1
Y D D 0 1 1
Y Y Y 0 0 0

p ∨ q = max[ p , q ]
p ∨ q = min[ 1 , p + q ]

8 Mart 2007 Rasim Temur 5

Mantıksal Bağlar
koşullu önermeler

p q p⇒q p q p⇒q
D D D 1 1 1
D Y Y 1 0 0
Y D D 0 1 1
Y Y D 0 0 1

p ⇒ q = min[ 1 , 1 + q − p ]
p ⇒ q = 1 − p (1 − q )

p⇒q ≠ q⇒p

8 Mart 2007 Rasim Temur 6

Mantıksal Bağlar
çift yönlü koşullu önermeler

p q p⇔q p q p⇔q
D D D 1 1 1
D Y Y 1 0 0
Y D Y 0 1 0
Y Y D 0 0 1

p ⇔ q = p ⋅ q + ¬p ⋅ ¬q

8 Mart 2007 Rasim Temur 7

Mantıksal Bağlar
çelişki

Çelişki: Basit önermelerinin doğruluk değeri ne olursa olsun yanlış olan bileşke önermedir

p p ∧ ¬p p p ∧ ¬p
D Y 1 0
Y Y 0 0

8 Mart 2007 Rasim Temur 8

Mantıksal Bağlar
totoloji

Totoloji: Basit önermelerinin doğruluk değeri ne olursa olsun doğru olan bileşke önermedir

p p ∨ ¬p p p ∨ ¬p
D D 1 1
Y D 0 1

8 Mart 2007 Rasim Temur 9

Klasik Mantık
yer değiştirme kuralları

Çift değilleme p ⇔ ¬¬p

Değişme ( p ∧ q ) ⇔ ( q ∧ p) ( p ∨ q) ⇔ ( q ∨ p)
Birleşme [ p ∧ ( q ∧ r) ] ⇔ [ ( p ∧ q) ∧ r ] [ p ∨ ( q ∨ r) ] ⇔ [ ( p ∨ q) ∨ r ]
De Morgan Kuralı ¬( p ∧ q ) ⇔ ( ¬p ∨ ¬q ) ¬( p ∨ q ) ⇔ ( ¬p ∧ ¬q )

Dağılma [ p ∧ ( q ∨ r) ] ⇔ [ ( p ∧ q) ∨ ( p ∧ r) ] [ p ∨ ( q ∧ r) ] ⇔ [ ( p ∨ q) ∧ ( p ∨ r) ]
Eşdeğerlik ( p ⇔ q) ⇔ [ ( p ⇒ q) ∧ ( q ⇒ p) ] ( p ⇔ q ) ⇔ [ ( p ∧ q ) ∨ ( ¬p ∧ ¬q ) ]
Karşıtlık ( p ⇒ q ) ⇔ ( ¬q ∨ ¬p )
İhraç etme [ p ⇒ ( q ⇒ r ) ] ⇔ [( p ∧ q) ⇒ r]
Denkgüçlülük ( p ∧ p) ⇔ p ( p ∨ p) ⇔ p

8 Mart 2007 Rasim Temur 10

Klasik Mantık
eşdeğer gösterimler tablosu

Kümeler Teorisi Boolean Cebiri Önermeler Mantığı

P(x) B P(v)

U + ∨
∩ • ∧

- - ¬

x 1 1

ø 0 0

⊆ ≤ ⇒

8 Mart 2007 Rasim Temur 11

Klasik Kümeler
venn diyagramı

A
B

8 Mart 2007 Rasim Temur 12

Klasik Kümeler
eleman olma durumu

A A

x x

x∈A x∉A

8 Mart 2007 Rasim Temur 13

Bulanık Kümeler
eleman olma durumu

1.0

Çok Çok
soğuk Soğuk Ilık Sıcak sıcak

-5 0 8 15 25

Çok soğuk Soğuk Ilık Sıcak Çok sıcak

1.0

-5 0 8 15 25

8 Mart 2007 Rasim Temur 14

Klasik ve Bulanık Kümeler
alt küme

A
Klasik kümeler

T
A ⊆ B ve A ⊆ B
üA(x), üB(x),
Bulanık kümeler

1.0

A B

8 Mart 2007 Rasim Temur 15

Klasik ve Bulanık Kümeler
tamamlayıcı kümeler

A
Klasik kümeler

T
A ∪ A = T ve A ∨ A = T
üA(x), üB(x), A A
Bulanık kümeler

1.0

8 Mart 2007 Rasim Temur 16

Klasik ve Bulanık Kümeler
birleşim kümeleri

A B
Klasik kümeler

T
A ∪ B ve A ∨ B
üA(x), üB(x),
Bulanık kümeler

1.0

A B

8 Mart 2007 Rasim Temur 17

Klasik ve Bulanık Kümeler
klasik kümelerde birleşim

A B
Klasik kümeler

T
A∪B
A = {a , b, c, e, h , i}
B = {1, a , 3, z, b, x}
A ∪ B = {a , 1, 3, b, c, e, h, i, z, x}

8 Mart 2007 Rasim Temur 18

Klasik ve Bulanık Kümeler
bulanık kümelerde birleşim

üA(x), üB(x),
Bulanık kümeler

1.0

A B

x
A∨B

A = {0.1 / a + 0.3 / b + 0.9 / c + 1.0 / e + 0.6 / h + 0.2 / i}

B = {1.0 / 1 + 0.8 / a + 0.6 / 3 + 0.4 / z + 0.2 / b + 0.1 / x}
A ∨ B = {0.8 / a + 1.0 / 1 + 0.6 / 3 + 0.3 / b + 0.9 / c + 1.0 / e + 0.6 / h + 0.2 / i + 0.4 / z + 0.1 / x}

ü (a ) = EB[0.1, 0.8] = 0.8

ü (b) = EB[0.3, 0.2] = 0.3

8 Mart 2007 Rasim Temur 19

Klasik ve Bulanık Kümeler
kesişim kümeleri

A B
Klasik kümeler

T
A ∩ B veya A ∧ B
üA(x), üB(x),
Bulanık kümeler

1.0

A B

8 Mart 2007 Rasim Temur 20

Klasik ve Bulanık Kümeler
klasik kümelerde kesişim

A B
Klasik kümeler

T
A∩B

A = {a , b, c, e, h , i}

B = {1, a , 3, z, b, x}

A ∩ B = {a , b}

8 Mart 2007 Rasim Temur 21

Klasik ve Bulanık Kümeler
bulanık kümelerde kesişim

üA(x), üB(x),
1.0
Bulanık kümeler

A B

x
A∧B

A = {0.1 / a + 0.3 / b + 0.9 / c + 1.0 / e + 0.6 / h + 0.2 / i}

B = {1.0 / 1 + 0.8 / a + 0.6 / 3 + 0.4 / z + 0.2 / b + 0.1 / x}
A ∧ B = {0.1 / a + 0.2 / b}

ü (a ) = EK[0.1, 0.8] = 0.1

ü (b) = EK[0.3, 0.2] = 0.2

8 Mart 2007 Rasim Temur 22

Klasik ve Bulanık Kümeler
ayrık kümeler

A B C
Klasik kümeler

T
A ∩ B = φ veya A ∧ B = φ A ∩ C = φ veya A ∧ C = φ B ∩ C = φ veya B ∧ C = φ
üA(x), üB(x),
Bulanık kümeler

1.0

A B C

8 Mart 2007 Rasim Temur 23

Klasik ve Bulanık Kümeler
çarpım kümesi

(a,1) (a,2) (a,3)

(b,1) (b,2) (b,3)

b

1 2 3
c

(c,1) (c,2) (c,3)

8 Mart 2007 Rasim Temur 24

Klasik ve Bulanık Kümeler
çarpım kümeleri

A = {a , b, c}
Klasik kümeler

B = {1, 2, 3}
C = A × B = {(a ,1), (a ,2), (a ,3), (b,1), (b,2), (b,3), (c,1), (c,2), (c,3)}

A = {0.1 / a , 1.0 / b, 0.3 / c}

B = {0.3 / 1 + 0.7 / 2 + 1.0 / 3}
Bulanık kümeler

A ∧ B = {0.1 /(1, a ) + 0.3 /(1, b) + 0.3 /(1, c) + 0.1 /(2, a ) + 0.7 /(2, b) + 0.3 /( 2, c)
+ 0.1 /(3, a ) + 1.0 /(3, b) + 0.3 / 3, c)}

ü A×B ( x ) = EK[ü A ( x ), ü B ( x )]

8 Mart 2007 Rasim Temur 25

Klasik ve Bulanık Kümeler
çoklu küme işlemleri

A∪ B = B∪ A = A∨ B = B∨ A
Birleşme özelliği

A∩ B = B∩ A = A ∧ B = B∧ A
(A ∪ B) ∪ C = A ∪ (B ∪ C) = (A ∨ B) ∨ C = A ∨ (B ∨ C)

(A ∩ B) ∩ C = A ∩ (B ∩ C) = (A ∧ B) ∧ C = A ∧ (B ∧ C)

A ∩ (B ∪ C) = (A ∩ B) ∪ (A ∩ C) = A ∧ (B ∨ C) = (A ∧ B) ∨ (A ∧ C)
Dağılma
özelliği

A ∪ (B ∩ C) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C) = A ∨ (B ∧ C) = (A ∨ B) ∧ (A ∨ C)
De Morgan

A∩B= A∪B
kuralı

A∪B= A∩B

8 Mart 2007 Rasim Temur 26

Klasik ve Bulanık Kümeler
De Morgan kuralı

B A∪B
A

A B B
A

A∩B

8 Mart 2007 Rasim Temur 27

 Teşekkürler

İstanbul Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü