SOSYOLOJNN ARATIRMA YNTEM VE TEKNKLER

1.GR
nsanolu kendini ve yaad evreyi tanmak,bilmek ve meraklarn gidermek amacyla aratrma yapar.Acaba insanlar bu aratrmalar nasl yapar, kulland teknikler nelerdir?nsanlar bu bilgi ynlarn nasl elde ederler? te bu sorularn cevabn bilimin gelimesinde arayabiliriz.

BLM NEDR?

 Bilim,ilgilendii konular zerinde, aklamalar, tahminler ve ilikiler kurmay amalayan sistematik bir bilgi btndr.Dier bir deyile, bilim dnyadaki olaylarn niinlerini bulmak amacyla bilgi elde etme ve biriktirme yoludur.

2.KURAM VE YNTEM
Bilim birbiriyle ilgili iki faaliyeti kapsar. -Bilgiyi biriktirmek, -Veri toplamaktr. Bu iki faaliyet bilimde kuram ve yntem olarak adlandrlr. Kuram, bilgiyi nasl biriktireceimizi ve anlamlandracamz gsterir.Yntem ise dnyay tanmada izleyeceimiz yollar ve yapacamz ilemleri gsterir.

Bizler kuramlar aa kavuturmak iin bilgi toplarz.Elde edeceimiz bilgiler ise yeni kuramlarn ortaya kmasna yardmc olur. Kuramlarn Grevleri Nelerdir? Eer bilimin,iliki kurduu konular zerindeki tahminleri ve yarglar her zaman doru olarak sonulanrsa, bu hipotezlerin artk bir kanun haline dnt sylenir.Bilimsel kanunlar ise ilikili
olduu konularda her zaman ayn ekilde ortaya kan gereklerdir. Kuramlar olaylar daha ak bir ekilde grmemize ve anlamamza yardmc olan fikir btnleridir.

imdi kuramlarn nasl olutuunu baz rneklerini birletirerek aklamaya alacaz. 2.Dnya Sava srasnda ABD de savaa ilgi, vatanseverlik ve milliyetilik duygular ok yksekti.nsanlar vatanlar iin canlarn feda edebiliyorlard.Bu sadece ABD de deil, savaa katlan her lke iin geerli bir olgudur. ki futbol takm sahaya ktnda, seyirciler arasnda alk, barma ve takmlarn tevik edici sloganlar duyulur.Takmlar bydke seyircileri oalacandan grlt, alklanma derecesi de o nispette artar.

 Bir ehirde bir polis memuru ldrld zaman, polisler arasnda katili yakalamak iin abalar her zamankinden daha fazlalar.Belli bir ama dorultusunda g birlii artar. Amerikada zencilerin yaad blgeler 1960l yllarda yklmak istendii zaman zenciler arasndaki dayanma artm, ortak bir dmana kar kardelik duygusu yaratlm ve birleme meydana gelmitir.

Bu rnekleri incelediimizde son derece yaygn olduu grlr.Halbuki bu olaylar arasnda bir ortaklk vardr.Bu rnekleri veri olarak kullanrsak acaba aralarnda nasl ortak bir ba bulabiliriz?
Kuramlar bu verileri aklamaya, olaylar arasnda ilikileri gstermeye ve balar kurmaya alr.Eer bu ba kurulabilirse, dnyamz tanma ve anlama abasnda yeni bir bak, yeni bir adm atlm olur.

Sizce bu olaylar veya olaylar dizisini aklayan bir kuram var mdr?

Alman toplum bilimci George Simmel her zaman doru olmamakla beraber bu olaylar aklayan bir kuram ortaya atmtr.Simmel, eer iki grup arasnda ortak bir dman veya atma olursa bu atmann bykl lsnde gruplar arasndaki dayanmann da artacan ileri srer.

Bu kuram anlamsz gibi gelse de birbirinden farkl olaylara uygulandnda belirli bir anlam tar.te savaan iki lke arasndaki insanlarn durumuna baktmzda onlarn neden fedekarlkta bulunduunu, futbol takm taraftarlarnn neden takmlarn alkladklarn, polisin neden len arkadalarnn katilini bulmak iin aba gsterdiklerini, neden zencilerin evlerini korumak iin bizlik duygusuna kapldklarn incelediimizde olaylar arasndaki ortak ba kurmu oluruz.Bylece kuram sadece bu verileri anlamamz deil,
gelecek olaylar karsnda da nasl davranmamz gerektiini bize gsterir.Bizi gelecekte karlacamz olaylardan haberli klar, onlar tahmin etmemizi kolaylatrr.

Kuramlarn zellikleri
Aklk:Kuramlar ak deil soyut anlalmaz bir yapdadr.Bu yzden kuramlar anlalmaz garip bir ey gibi grlr.Ancak bu anlalmazlnda da bir deer bir giz bir zellik gizlidir.Kuramlar genellemeler yapmamz kolaylatrr.
Biz kuramlar bilim adamlar iin yeni bir heyecan kayna, bilmemizi, anlamamz, tahmin etmemizi kolaylatran bir ara olarak grmekteyiz.

Kuramn Paralar:Her kuram bir takm paralardan meydana gelir.Bu paralar tanedir. - nermeler - Kavramlar - Tanmlardr nermeler:Olaylar arasndaki ilikileri ortaya koyan cmlelerdir.Ancak nemli olan bir nokta nerme ile hipotez kavramn kastetmiyoruz. Hipotez, nedensel ilikileri aklamak amacyla yaplan bir nerme biimidir.

Kavram ve Deikenler:
Kavram, toplumsal olay ve olgularda karlalan ortak bir nitelii ifade eder. Deiken kavram, adndan da anlald gibi bir olaydaki deimeleri gsterir. rnein; kedi kavramn ele alalm.Kedi bir eit zel hayvandr.Ancak kedi eitleri hakknda bilgi vermez. Kedi bykl ise deiken bir kavramdr. nk farkl byklklerdeki kedileri gz nne getirmemize yardm eder. Bylece deikenler kuramlarn oluturulmasnda kullanlan nemli bir noktadr.

Tanmlar:Kavramlar tanmlar yolu ile retilir. Bilimsel bilgi retmede kavramlarn ak ve seik bir biimde tanmlanmas gerekir.

Kavramlar tanmlarla, nermeler ise kavramlardan meydana gelir.Kuram ise bir nermeden meydana gelebilecei gibi birbiriyle ilikili bir ok nermeden de meydana gelebilir. Kuramlarda kullanlan kavramlarn ak bir biimde tanmlanmas ok nemlidir.Eer kavramlar herkes tarafndan farkl anlalrsa kuramlarda bireyden bireye farkl bir anlam tarlar.Bilimin amac daha ncede belirttiimiz gibi kuramlar gelitirmektir.

Kuramlarn sk sk aratrmalarla snandklar srece geerlilikleri devam eder.Her bilim bir kurama dayanr.Kuramlarn zamanla yanll ortaya karlrsa o kuram kalkar.Yerine yenisi gelir.Kuramlar bu ekilde aratrmalarla snandklar srece yenilenir.Kuramlar snamak iin bilimsel metodlar kullanlr.Bylece bilimsel yntemin amac, kuramlar snamak ve yeni kuramlarn ortaya kmasna yardmc olmaktr.

3.BLMSEL ARATIRMA LKELER

Aratrmann doru, geerli ve gvenilir bilgilere ulamas iin baz zellikler gerekir. - Nesnellik - Doruluk ve tekrar - Basitlik ve aklk - Snrllk

Nesnellik (Objektiflik) Bir aratrmada aratrmacnn kiisel inanlar, karlar, alkanlklar, beklentileri yer almamaldr. Bulgular olduu gibi yer almaldr.Buna bilim ahlak denir. Doruluk ve Tekrar Her aratrma en doruyu bulmak amacyla gerekletirilir.Bilimde doruluk bilim adamnn mutlak gerei gstermesi deil, ona mmkn olduu kadar yaklamas ve sylediini, en anlalr ve en doru ekilde sylemeye almasdr.Ayn konuda, ayn rneklem zerinde, ayn tekniklerle, belli bir zaman sresi iinde benzer bulgular elde edilmelidir.Buna gvenilirlik denir.

Basitlik ve Aklk Bilimsel bir aratrma dier aratrmalarda rapor edilmi bulgularn kontrol edilmesine, genellemelerin kabul ya da reddedilmesine dayanr ve bunlardan geni lde yararlanlr.Bu nedenle aratrmada basitlik ve aklk esas olmaldr. Snrllk Bir aratrma, inceledii konuyu dierlerinden ayran zellikleri belirterek snr izmelidir.Bylece konularn karkl nlenmi olur.Gereksiz konular aratrma srecinin hem uzamasna hem de ilgi odann dalmasna neden olabilir.

4.BLMSEL YNTEM VE SOSYOLOJ

Btn bilimsel aratrmalarn temeli bilimsel ynteme dayanr.Bir bilimin amacna ulamasn her eyden nce yntemi salar.Yntem kuramn aksine nasla cevap verir ve bir amaca gre hazrlanm aratrma plandr.Geerlilik ve gvenirlik ve bilgi yapsndan yoksun bir ortam snanamaz.Bu nedenle kuram oluturan veriler gvenilir kaynaklardan toplanmaldr.Yzeysel bilgiler ieren kuramlar salam ve gvenilir deildir.

Nesnel gerei en ok ve en iyi yanstmay amalayan her bilim, en kesin ve en bilimsel yntemi uygulamak zorundadr. Bu nedenle bilimsel yntem takip edilmesi gereken birka basamaktan oluur. - Aratrlmas gereken sorunu ortaya koymak - Sorunun zm ve snanmas iin hipotez ve nermeleri formle etmek - Hipotezi snayacak bir aratrma plan veya veri toplama teknii gelitirmek. - Verilerin analizini ve zetini yaparak hipotezin mmkn olabilirliini gstermek. - Hipotezi dorulamak, yeniden formle etmek veya yeniden gzden geirmektir.

Hipotezi Formle Etmek

Hipotezlerin ok ak ve anlalr olmas gerekir. Birok kuram iyi bir ekilde ortaya konulmu hipotezlerden karlr.Dier bir deyimle, bilimsel aratrmann hareket noktas bir hipotez kurmaktr.Hipotez en genel tanmyla olaylar arasnda ilikiler kurmak ve olaylar neden balamak amacyla tasarlanan ve geerli saylan bir nermedir.

Ortaya atlan bu hipotezin ayn zamanda kullanlabilir olmas gerekir.Bunun iin de hipotez: - Mantksal ve akla uygun - Kavramca ak - Gzlenebilir - Belirgin - Gereklenebilir - Eldeki aratrma teknikleriyle ilgili - Kuramsal bir sistemle ilikili olmaldr.

Aratrma Plan Gelitirmek

Sosyologlar aratrmalarnda farkl teknik kullanr: - Deney - Gzlem - Saha Aratrmas

Deney Yntemi
Deney yntemiyle aratrmac olaylarn birbiri zerindeki etkilerini aratrr.Bu aratrmalarda iki grup ve iki tr deiken bulunur.Hipotezde belirleyici ve neden saylan deiken bamsz deikendir.Bamsz deikene bal olarak deitii kabul edilen deikene ise baml deiken denir. Bylece bamsz deiken durum, baml deiken ise davran olarak ortaya kar.Deneysel yntemde iki grup vardr.Deney ve kontrol grubudur.Deney grubu bamsz deikene tabi tutulan grup, yani ses, s, k gibi deikenlerin etkisinin incelendii grup; kontrol grubu ise bamsz deikene tabi tutulmayan, artlarn olduu gibi muhafaza edildii gruptur.

Gzlem
Sosyologlar olaylar dikkatle gzleyerek ve eitli kaytlar tutarak, gerek dnyay tanmaya ve onun hakknda eitli fikirler gelitirmeye almtr. Gzlemler; - Yaln veya denetimsiz a) Katlml Gzlemler b) Katlmsz Gzlemler - Sistematik veya Denetimli Gzlem

Katlml Gzlem Gzlemcinin standart bir gzlem arac kullanmad ve kiinin gzlem konusu yapt olaya dorudan doruya katlarak gzlemde bulunmasdr.Bu tr bir gzlem aratrcnn, gzlemci kimliini saklayabildii veya kendisini gzlemde bulunduu grubun bir yesi olarak kabul ettirebildii durumalarda sz konusudur.

Katlml gzlemin stnlkleri: - Bu teknikte grubun aratrcnn amacndan haberleri olmamalar halinde grup yelerinin davranlar ok az etki altnda kalr.Bylelikle grubun davranlarn olduu gibi ve saptrmadan gzleme olana doar. - Ayrca gzleme katld lde gzlemci duygu ve dnceleri ile grubun gerek yelerine benzer.Bylelikle uzaktan bakarak kolayca kavranmayacak baz bilgiler elde edilmi olur.

Katlml gzlemin sakncalar:

- Her eyden nce gruba tam katlma varsaymsal bir durumdur.Yani kiinin bir yabanc olarak gruba tam uyum yapmas olanakl deildir. - Aratrc duruma katld lde olaylara bak as ve gzlemlerinin kapsam daralm olacaktr. - Aratrc duygusal ve dnsel bakmdan guruba katld lde en nemli zellii olan yanszl yiterecek, bylelikle de aratrmann gvenirlik ve geerlii az olacaktr - Son olarak aratrc olaya veya gruba katld lde gzlemi benzersiz ve kendine zg bir nitelik kazanr.

Katlmsz Gzlem
Burada aratrcnn kimliini saklamas, gruba veya olaya katlmas sz konusu deildir. Katlmsz gzlemde gzlemci aratrc kiiliini korumakta ve olayn dnda kalmaktadr.Bylece aratrc bir lde gzlemlerine nesnellik, genilik ve genellik kazandrmak olana bulur.Ancak bu gzleminde nemli yntemsel sorunlar vardr: Bir kere aratrmacnn olaya hi katlmad bir gzlemde bulunmak olanaksz denecek kadar zordur.Ayrca aratrcnn grup veya olaya katlmamak zere ar bir aba gstermesi, duruma yabanclamasna, gzlemin doal olmaktan kmasna neden olabilir. Bu teknik, katlml gzleme oranla daha geni kapsaml, daha nesnel ve daha standart bilgiler salar.

Sistematik veya Denetimli Gzlem

Denetimsiz gzlemlerin yaratt yntemsel sakncalara yant veren teknik, sistematik gzlemdir.Bu gzlem, aratrcnn standartlatrc teknikler kullanarak bilgi salama yollarn denetim altnda bulundurmas anlamna gelir.Sosyolojide bunun ilk ve yaln rneini Frederic Le Play Avrupa iileri monografileriyle vermitir.Monografi:Belli bir grup veya zel rnein gzlenmesidir. amz toplum biliminin kulland gzlem aralar byk bir ounlukla, kesin ve ince lmlere elverili standart cetveller niteliindedir.

Bu tip standart cetvellere dayanan gzlemlerin yksek bir gvenirlii vardr. Toplum bilimci gzlemlerini dikkatle hazrlanm gzlem izelgeleri, klavuzlar, soru katlar, grme cetvelleri, testler vb standartlatrc aralara dayanarak bir denetimle yapmak zorundadr.

Saha Aratrmas
Sosyologlarn bir baka bilgi toplama yntemi de insanlara toplumsal kurumlar hakknda eitli sorular sorarak onlardan cevaplar almaktr.Bu yol saha aratrmas olarak bilinir ve anket, grme teknii veya her iki yol birden kullanlarak yaplabilir. Saha Aratrmasnn Avantajlar - Anket veya grmeler idaresi ve ynetilmesi en kolay tekniklerdir. - Ksa zamanda birok bilgi toplanmasn mmkn klar. - Ortaya kacak hatalarn giderilmesini kolaylatrr. - Elde edilen verilerin istatiksel kullanm ve yorumu daha kolaydr.

Sosyologlarn saha aratrmas yapabilmeleri iin nce ellerinde aratrma yaplacak bir sorunun olmas gerekir.Sorunun ve kullanlacak tekniin tespitinden sonra, kiilere sorulacak sorularn ok dikkatli bir biimde hazrlanmas gerekir. Bu sorular hazrlandktan sonra rnekleme ok benzeyen kk bir grupta tekrar snanmalar gerekir.Buna pilot aratrma denir.Bu aratrma ile anlalmayan sorular saptanarak yeniden yazlr ve tekrar snanr.

Bilimde incelenen konunun btn zerinde aratrma yapmak ok g olduu iin sosyologlar incelenen konunun bir ksmn ele alr, inceler ve vard sonular genelletirirler.Buna rneklem denir.rnekleme, bir btnn kendi iinden seilmi paralaryla temsil edilmesidir. En ok kullanlan yntem tesadfi rneklemedir.Bu teknikte rnekleme giren her kiinin eit sayda seilme ans bulunur.Bir rnekleme yaplrken iki genel koul vardr: - rnein temsil yetenei - Yeterliliidir. rnein temsil yetenei iinden seildii evrenin karekteristiklerini bir yanllk yaratmadan yanstmas demektir. rnein yeterlilii ise gven uyandracak bir byklkte olmasdr.

Toplanan Verilerin Analizi Veriler toplandktan sonra sra bu verilerin karlatrma ve analizine gelir.Bu aamada, genelde toplanan verilerin bir analizi yaplarak snanacak hipotezin geerlilii kontrol edilir.ki istatistiksel teknik kullanlr: - Korelasyon - Tablolar
Korelasyon teknii ile olaylar arasndaki ilikiler bulunur veya deikenler arasndaki ilikinin derecesi saptanr.

Tablolar yaparak sunmada ise deikenler hakknda bulunan deerler karlkl yazlarak aralarndaki ilikiler gzlenir.

Hipotezi Yeniden Formle Etmek, Dorulamak ve Yeniden Gzden Geirmek Eer aratrma sonucunda elde ettiimiz veriler hipotezimizi dorular nitelikte ise kuramn kabul edilirlii artmtr.Kuram dorulanm olur.Eer elde ettiimiz veriler hipotezi destekler nitelikte deilse, hipotez red edilir ve kurama da phe ile baklr.

5.GVENRLK VE GEERLLK
Bir aratrmada elde edilen bilginin salaml iki temel koula baldr:Gvenirlik ve geerliliktir.
Gvenirlik bir lme aracnn ayr ayr lmlerde kararl ve benzer sonular elde etme yeteneidir.Dier bir deyimle, deiik lmlerde konunun iki lm arasnda deimemesi kouluyla benzer sonular vermesidir. Geerlilik ise en genel tanmyla lme aracnn konusuna uygun olmas demektir.Aracn konusuna uygunluu ise, gerekten lmek istendiini lmesi ve bunu hatasz olarak yapmas demektir.

6.ARATIRMA ET(AHLAKI)
Sosyolojik aratrmalarda uygun bir aratrma metodolojisi kadar nemli bir dier konuda etik ile ilgili davran kurallardr.Her aratrmada aratrcnn etik asndan uymas gereken baz kural ve kaideler vardr: 1.Kural:Aklktr.Dier bir deyimle aratrmac bulduklarn bilimsel bir toplulukla paylamak zorundadr. kincisi ise drstlk ve gerekliktir.Yani aratrc bulgularn uydurmayacak veya baka bir yerden almayacaktr.

Bir dier kural ise aratrmacnn ilgilendii objeye veya konuya bir zarar vermemesidir.Buna bal olarak aratrmac insanlarn mahremiyetlerine ve srlarna saygl olmal, onlar ifa etmemeli, aratrmasnda izin verilmedii mddete ahs isimleri kullanlmamaldr. Son olarak da aratrmac kimliini saklamamaldr.

7.SONU
Bilimsel metod getirdii bilgi yapsyla insanlara gven kazandran bir yoldur ve byn bilimlerde kullanlmaktadr. nsan ilikilerini inceleyen bir disiplin olarak sosyoloji bu yntemi, deney, gzlem ve saha aratrmas teknikleriyle birlikte kuramlar gelitirmek, bilgi toplamak ve insan sistemini anlamak amacyla kullanmaktadr.