AVRUPADA DNCE VE EKONOM ALANINDAK GELMELER

Tarihte olaylar neden sonu ilikisi ierisinde meydana gelir.Avrupada XV. Ve XVI yzyllarda meydana gelen Corafi Keifler,Rnesans ve Reform hareketleri;XVII. Ve XVIII. Yzyllarda Avrupada ekonomik, sosyal siyasal,kltrel,bilimsel,sanatsal,dinsel ve dnce alanlarnda nemli deime ve gelimelere ortam hazrlamtr.

CORAFI KEFLER
Avrupa ekonomik ynden zenginleti,birok yanl inan nemini kaybetti ve yeni bir dnemin balangcnn admlar atld. Coraf keifler, 15. yzyl ve 16. yzyllarda Avrupallar tarafndan yeni ticaret yollarnn bulunmas amacyla balattklar ve yeni okyanuslarn ve ktalarn bulunmasyla gereklemi olan keifleri ifade eder.

YAPILAN KEFLER
1- mit Burnunun Bulunmas: Portekizli denizci Bartelmi Diaz, 1487de yeni bir umut kayna olan mit Burnunu kefetmitir. 1497de Portekizli gemici Vasko D Gama Hindistana ulamtr. Bylece Hint Deniz yolu Portekizlilerin eline geti. Osmanl Devleti, ekonomik ynden olumsuz etkilenmitir. 2- Amerikann Kefi: spanyol denizci Cristoph Colomb 1492de Hindistan sand Amerikaya ulamtr. Fakat burann yeni bir kta olduunu Portekizli denizci Americo Vespui ispatlam ve ktaya adn vermitir. 3- Dnyann Dolalmas Portekizli Macellan Dnyann yuvarlakln ispatlamak iin srekli batya doru hareket etmitir. lmesi zerine arkada Del Kano seyahati 1522de tamamlam ve dnyann yuvarlak olduunu ispatlamtr.

Keifler insanlar zerinde merak,aratrma ve yeni eyler bulma arzusu uyandrd.Avrupann bilim,dnce ve dini hayatnda nemli deiiklikler meydana getirdi.Rnesans ve reform hareketleri balad.

RNESANS
RNESANS :Avrupada XV. ve XVI. Yzyllarda nce talyada balayan daha sonrada dier Avrupa lkelerine yaylan edebiyat,sanat,dnce ve bilim alanndaki byk yenilik gelime ve anlaylara Rnesans denir. Kilise kurumu ve soylularn destekledii skolastik dnce ykld ve modern dncenin temelleri atld.

REFORM
Reform dini bir harekettir.Kelime anlam iyiletirme,dzeltmedir.XVI.yzylda Katolik mezhebindeki bozulmay nlemek , yeni dzenlemeler yapmak ve Hristiyanl gerek ekline dndrmek amacyla giriilen bir harekettir. Kilise kurumu karsnda dncenin zgrln savunarak modern dncenin gelimesine katkda bulundu.

 Bilgiye

ulamada ve bilgiyi kullanmada akl,deney ve gzlem yntemi nem kazanmtr.

XVII. yzylda Akl a , XVIII.yzylda Aydnlanma Dnemi ortaya kmtr.

Avrupada

Skolastik Dnce

Orta a Avrupasnn dinsel kaynakl dogmatik dnce anlaydr.Bu dnce tarzna gre kilisenin retilerini mutlak dourur ve deitirilemez.Deney ve gzlem yasaktr.Bu dnce Avrupa da bilim dnce hayatnn gelimesini engellemitir.

Aydnlanma Akln,bilimin ve zgr dncenin nndeki engelleri kaldran dnce ekline Aydnlama denir.XVII. Ve XVIII. Yzyllarda felsefe ve bilim alanndaki gelimeler, Avrupann Aydnlama ana girmesine ortam hazrlamtr.

AYDINLANMA AI NEDR?

Aydnlanma a olarak adlandrlan tarihsel dnem, Aydnlanma felsefesinin 18. yzylda doup benimsenmeye balad dnemdir. Bat toplumunda 17. ve 18. yzyllarda gelien ve aklc dnceyi eski, geleneksel, deimez kabul edilen varsaymlardan, nyarglardan ve ideolojilerden zgrletirmeyi ve yeni bilgiye ynelik kabul gelitirmeyi amalayan dnsel geliimi kapsayan dnemi tanmlar.

Aydnlanmaya yol aan balca dnsel gelimeler Rnesansve Reform hareketleri Aydnlanma ann ana fikri, akl araclyla doru bilgilere ulalabilecei ve bu doru bilgi ile de toplumsal yaamn dzenlenebileceidir. te yandan bilim alanndaki nemli gelimeler de aydnlanma ana nclk eder ve bu ada ayrca ok youn yeni bilimsel gelimeler kaydedilir. Daha 15.yzyldan itibaren meydana gelmeye balayan yeni keifler ve icatlar bu sreci hazrlam, bunun sonunda da "karanlk a" olarak deerlendirilen Orta a'n sonuna gelinmitir. Deney ve gzlem, akln uygulama aralar olarak bu dnemde bilimsel yntemim ilkeleri biiminde ortaya km ve doa bilimlerinde nemli gelimelere kaynaklk etmitir.ir.

AKIL VE AYDINLANMA AININ SOSYALEKONOMK VE BLMSEL SONULARI

Bilimde akl, deney ve gzlem yntemi n plana kt. Bilim ve teknoloji geliti. Sanayi nklb ortaya kt. Ham madde ve pazar aray ortaya kt. i snf ortaya kt. retim artt. Salk alannda gelimeler oldu. Nfus artt. Toplumsal hayatta ayrcalklar kaldrld.

AKIL VE AYDINLANMA AININ DAR VE SYAS SONULARI

Ynetimde demokrasi ve laiklik kavramlar ne kt. Smrgecilik, kapitalizm, liberalizm, komnizm ve sosyalizm kavramlar ortaya kt. Milliyetilik ve ii haklaryla ilgili ihtilaller ortaya kt. Devletleraras bloklama ve rekabet olutu. Dnya Sava ve II. Dnya Sava kt. zgrlk, eitlik, insan haklar, milliyetilik kavramlar n plana kt. Fransz htilali kt. Mutlakyet ynetimleri ykld.

Aydnlamaclardan Bazlar ve Grleri

Jean-Jacques Rousseau (28 Haziran 1712, Cenevre- 2 Temmuz 1778) Fransz yazar, dnr, filozof, politika ve mzik teorisyeni. svire'nin Cenevre kentinde domutur. Bir saatinin oludur. Babas Topkap Saray'nda saat tamircilii yapmtr.On yanda eitimine bir din adamnn yannda balayan Rousseau, daha sonra bir gravrc ustasnn yannda almtr.

Jan Jak Russo

Jean Jacques Rousseaunun yaptlarndaki karmaklk onun; doal hukuk kuramcs, doal haklar yadsyan biri, aydnlanmac, aydnlanma ilkelerini yerle bir eden biri, demokrasinin inanl savunucusu, demokrasiyi ayaklar altna alan biri, burjuva liberal devriminin hazrlaycs, te yandan byle bir devrimin olumsuzluklarn ok nceden gsteren, hatta reformculuu bile benimseyen biriymi gibi birbiriyle elien ve atan ok kart dncelerle yorumlanmasna sebep olmutur. Bu sebeple Rousseau anlalmas g bir dnr olmutur. Kendisini hep halktan birisi olarak grm, halktan kiiler arasnda daha rahat etmitir.

Jan Jak Russo

nsan nce insan olmal, ondan sonra herhangi bir meslein insan olmaldr.ocuk belirli bir meslek iin deil, insan olmak iin eitilmelidir. Eitimde sadece ocuun aklna hitap edilmemeli,deney ve yaantlarla da desteklenmelidir.

Jon Lak(1632-1704) ngiltere ve Avrupada aydnlanma felsefesini balatm, Bilginin ancak deneyle kazanlabileceini,insan dncesinin zgr,davranlarnn akla uygun olmas,kltrn tm alanlarda tam anlamyla serbest olmas fikrini savunmutur.

Aydnlanmac dnrler,insan ile ilgili ne varsa; doa,insan,akl,din,Tanr, bilim gibi kavramlar akl,deney ve gzlem yoluyla yeniden tanmlama yoluna gittiler.Felsefelerini insann kendi akln kullanmaya balamas olarak tanmlayan Aydnlanmac dnrler arasnda her konuda dnce birlii salanamamtr.

MATERYALZM

Baz aydnlanmac dnrler Hristiyanlk retisine bal kalrken, bazlar da evrendeki her eyin maddeye dayal olduunu savunan materyalizmi benimsediler. Materyalizm: Maddecilik.Her eyin madde veya maddi olduunu savunan dnce.

MARXIN MADDECL

Karl Marx ve Friedrich Engels, Hegelin idealist diyalektiini ba aa evirerek iki ayr kavram ortaya kardlar: diyalektik maddecilik ve tarihin akna maddeci bir aklama getiren tarihsel materyalizm. Marx n felsefesinin temelini retici gler ve bu glerin toplumsal hayata yansmalar olan ilikileri oluturur. Bu temel toplumsal ilikilerden bilimsel, ekonomik, hukuki, ahlaki ideolojik formlar ve deerler doar. Btn toplumsal deerler snf ilikilerinin yansmasdr ve toplumu ekillendiren bu deerlerin alt yapsn ekonomik kara dayal snf ilikileri oluturur.

Aydnlanmac dnrler, Akl,deney gzlemi n plana kararak Avrupada bilim ve teknolojik gelimelerin nn atlar.Fizik,kimya,astronomi ve tp gibi birok alanda bulular gerekletirilerek insann hayatn kolaylatran gelimelere katkda bulundular.

XVII. Ve XVIII. Yzyllarda Avrupann eitsizlik kurulu toplumsal yapsn mutlakiyet anlayna dayal siyasi hayatn yazlaryla eletirdiler.Aydnlanmac dnrlerin yazlar halkn toplumsal ve siyasi konularda bilinlenmesine ve Avrupada ihtilallerin kmasna neden oldu.

Avrupadaki siyasal hareketlenmeler sonucunda mutlakiyet ynetimleri ykld,merutiyet ve demokrasiye dayal ynetim biimleri ortaya kt.Kilisenin devlet ve toplum zerindeki etkisi zayflayarak ynetimde din ve vicdan zgrln salamay amalayan laiklik anlay geliti.Aydnlanmac dnrlerin yazlaryla yaygnlatrd zgrlk dnceler Amerika Birleik Devletlerinin kuruluunda ve Fransz htilalinin knda etkili oldu.

Aklc ve Aydnlanmac dnrlerin etkisiyle Avrupada bilimsel,siyasi ve toplumsal alanda grlen deiim,ekonomik gelimeleri de etkilemitir.Bilimsel alandaki gelimeler,kol gcne dayal retimden makine gcne dayal retim biimine geilmesine ortam hazrlamtr.Sanayi nklab ad verilen retim alanndaki deiim,Avrupada ii snf ve ii hakalar kavramlarnn ortaya kmasna neden oldu.i ve iveren snflarnn kar atmalarna zm amal olarak kapitalizm,liberalizm,sosyalizm ve komnizm gibi ekonomik ve siyasi kavramlar ortaya kt.

KAPTALZM NEDR?

Kapitalizm, zel mlkiyetin, retim aralarnn byk blmne sahip olduu ve ilettii; yatrm, gelir dalm, retim, mal ve hizmet fiyatlarnn arz ve talebin bulutuu piyasa ekonomisi tarafndan belirlendii sosyal ve ekonomik sistemdir. Bu sistemde genellikle bireylerin ya da gruplarn oluturduu tzel kiiliklerin ya da irketlerin emek, yer, retim arac ve para (bkz: finans ve kredi) ticareti yapabilmeye hakk vardr. Bu sistemde devletin ekonomiye mdalesi yoktur.lkede ekonomik faaliyetler serbesttir.

KOMNZM NEDIR?

Komnizm, toplumsal rgtlenme zerine kuramsal bir sistem ve tm mallarn ortak mlkiyetine dayal politik harekettir. Ortaklk olarak da bilinir. Sadece retim aralarnn ortaklaalna dayanan Sosyalizmden ayrt edilmesi gerekir. Komnizm, snfsz bir toplum yaratma amacndadr. 20. yzyln bandan beri dnya siyasetindeki byk glerden biri olarak modern komnizm, genellikle Karl Marx'n ve Friedrich Engelsin kaleme ald Komnist Parti Manifestosu ile birlikte anlr lk Komnizm Komnizm fikri Bat dncesinde Marx'tan ve Engelsten ok nce olumutur. Antik Yunanda zaten komnizm mlkiyet gelmeden nce toplumun tam uyum iinde yaad, insanln altn ana dair bir mitolojiyle ilikilendirilirdi. Kimileri Platonun Devlet adl eserinin ve dier antik kuramclarn bir eit komnal yaam iinde komnizmi savunduunu belirtir. Pek ok erken Hristiyan mezhebi, Kolomb ncesi Amerikadaki yerli kabileler komnizmi komnal yaam ve ortak mlkiyet biiminde uygulamlardr.

LBERALZM NEDR ?
Liberalizm veya zgrlklk, bireysel zgrl temel alan politika gelenei ve dnce akmdr. Liberalizm ierisinde: insan haklar, oulcu demokrasi, sivil haklar, inan zgrl, eitlik, bar, adalet, bireycilik, serbest ticaret, ifade zgrl, basn zgrl ve zel mlkiyet gibi fikirleri barndrr. Ayrca, ekonomik anlamda da deiim temelli bir ideolojidir. Liberalizm, kii zgrlklerinin her alanda mmkn olduu lde az snrlanmas.

SOSYALZM NEDR?

zel mlkiyeti reddeden, kollektif mlkiyeti tercih eden, liberalizmin kiiye nem veren yaklamn kabul etmeyen ve genel olarak iktisadi taraf ar basan bir sistem. Esasen sosyalizm, kapitalizme bir antitez olarak gelimitir. Sosyalizmi tarihin ilk alarna kadar gtrmek mmkndr. Ferdiyetilii reddeden Yunanl filozof Eflatun bir tr aristokratik sosyalizmi savunmutur. On dokuzuncu yzyla gelindiinde sosyalizmin; topik(hayalci), demokrasiyle btnleen ve ilmi bir karakter verilmek istenen tiplerinin ortaya kt grlmektedir. topik sosyalizm, Fransa ve ngilterede gelime imkan bulmutur. Bu akmn ileri gelenleri Saint-Simon, Charles Fourier gibi dnrlerdir. topik sosyalistlere gre, zel mlkiyet, para ve rekabet gibi kapitalizme has messeseler insanlarn, insanlar tarafndan smrlmesini salarlar. Bu sebeple, bunlarn kaldrlarak, yerlerine smrmeye imkan tanmayan messeselerin kurulmas lazmdr.

SOSYALZM

Aydnlanmann,Fransz Devriminin liberal ve eitliki ideallerinin ve endstrileme srecinin rn ve eitliki ideallerinin ve endstrileme srecinin rn olup,smren snf yada snflar tafsiye ederek,insann insan tarafndan istismar edilmesinin nne gemeyi,toplumda bireyler arasnda karlkl bir i birlii ve yardmlamay kurmay amalayan ve retim aralarnn ortak mlkiyetiyle belirlenen toplumsal sistem.

XVII. Ve XVIII.yzyllarda Avrupada ortaya kan dnce akmlar gnmz dnce dnyasnda da etkisini byk lde devam ettirmektedir.

18. YZYLDA GEREKLETIRILEN BAZ BULULAR

1701- Tohum makinesi retildi. 1705- Buhar makinesi retildi. 1714- Cival termometre bulundu. 1721- iek as retildi. 1728- Ik sapmas kefedildi. 1732- elik eritildi. Slfrik asit retildi. 1759- Deniz kronometresi bulundu. 1750- Samanyolu galaksisi bulundu. 1764- Buhar makinesi gelitirildi. 1768- Hidrojen kefedildi. 1779- krk makinesi bulundu. 1783- Buharl gemi yapld. 1788- Harman makinesi yapld. 1800- Pil retildi.

BUHARLI GEM

LK PL

EKONOM ALANINDAK GELMELER : Orta a Avrupasnda ekonominin temeli tarma dayal idi.Toprak ,soylularn ve kilisenin denetimindeydi.Soylular ynetimleri altndaki topraklarda yaayan ve topra ileyen serfler zerinde mutlak egemendi.Merkezi krallklarn kurulmasyla ,krallar ,siyasi otoriteleri yannda ekonomilerini de glendirmek istiyorlard.Bu amala deniz ar lkelere yneldiler.pek ve baharat yollarnn Osmanllarn denetimine gemesi,Avrupallar yeni ticaret yollar aramaya sevk etti