Prof.Dr.

Sabahattin MUHTAROĞLU
Erciyes.Üniversitesi Tıp
Fakültesi Biyokim ve
Klinik Biyokimya ABD
Kayseri-2009
Karbohidrat Metabolizması

 Karbonhidratlar, önemli gıda maddelerinin en

başında yer alır.
 Yaklaşık olarak günlük enerji ihtiyacının % 50 si
karbonhidratlarla karşılanır.
 Yetişkinde günlük enerji gereksiniminin 2400 kcal
olduğu düşünülürse;
 1g karbonhidrat 4 kcal verdiğine göre bir günde
yaklaşık 300 g karbonhidrat almamız gerekir.

 WWW.biyokimya-pinari.com
 Özellikle beyin dokusu enerji ihtiyacı
açısından büyük ölçüde karbonhidratlara
bağımlıdır ve kan glukozunun düşüklüğü
(hipoglisemi) bu organda ciddi fonksiyon
bozukluklarına yol açar (Beynin 1 saattaki
glukoz ihtiyacı 6 g dır).

 WWW.biyokimya-pinari.com
WWW.biyokimya-pinari.com
Karbohidratlar-Enerji-Yapım
Enerji sağlaması dışında karbonhidratlar
laktozun,
mukopolisakkaridlerin,
 glikoprotein ve
 glikolipidlerin yapısına katılırlar.
 Ayrıca karbonhidrat metabolizmasının zaman zaman
protein ve lipid metabolizmaları ile beraber
yürüdüğünü, karbonhidratlardan amino asit ve yağ
sentezlendiğini, tersine amino asitlerin
 deaminasyonu ile oluşan karbon iskeletlerinden
glukoz sentezlendiğini göreceğiz.
ana besin maddesi arasındaki bu metabolik ilişki şekil da
görülmektedir.
Glukoz

 Glukoz, karbonhidrat metabolizmasının temel maddesidir.

 Türü ne olursa olsun organizmaya giren her karbonhidrat
sonunda glukoza çevrilir. Bu nedenle ''
 Karbonhidrat metabolizması deyince akla glukoz
metabolizması gelir. '' şeklinde
 düşünmek yerinde bir görüş olur.


 WWW.biyokimya-pinari.com
Glukoz
SSS & RBC için Zorunlu Enerji Kaynağı

 SSS/Beyin
– Primer enerji kaynağı olarak glukoza bağımlı
 ~120g glukoz/gün
 RBC
– Glukoza bağımlı
– mitokondria den yoksun

WWW.biyokimya-pinari.com
 Photosynthesis: Sun’s energy becomes part of glucose molecule

6 CO2 + 6 H20 + energy (sun) C6H12O6 + 6 O2

KARBOHİDRAT METABOLİZMASININ
BAŞLICA METABOLİK YOLLARI

 1) Glikojenez: Glukozdan glikojen sentezi.

 2) Glikojenoliz: Glikojenin yıkılması. Bu olayın
karaciğerdeki son ürünü glukoz,
 kas dokusundaki son ürünü glukoz-6-fosfattIr.
 3) Glikoliz ( Embden-Meyerhof Yolu) :
Glukozun pirüvat veya laktata kadar yıkılması.
 4) Pirüvat Metabolizması: Pirüvatın asetil-KoA ya
dönüşümü
 5) Trikarboksilik Asit Siklüsü ( Krebs Siklüsü)
: Asetil-KoA içindeki asetil kısmının CO2 ye
parçalanması ve bu sırada redükte koenzimlerin
oluşumu.
 6) Pentoz fosfat Yolu: Glukozun bir başka şekilde
oksidasyonu ile NADPH ve pentoz sentezi.
 7) Glukoneojenezis: Karbonhidrat olmayan
maddelerden glukoz sentezi
 8) Glukuronik asit Yolu: Glukozdan
glukuronik asit sentezi.
 Karbonhidrat metabolizmasının temel
metabolik yolları şekil de topluca
 gösterilmiştir.
KARBOHİDRATLARIN SİNDİRİMİ
VE EMİLİMİ

 Diyette bulunan karbonhidratlar çoğunlukla

polisakkarid ve disakkarid (nişasta, laktoz ve
 sukroz), daha az oranda da monosakkarid (glukoz
ve früktoz) formunda Bulunurlar.
 Karbonhidratların bağırsaktan emilebilmeleri için
monosakkarid haline çevrilmeleri şarttır.

WWW.biyokimya-pinari.com
Sindirim ve Emilim
 Karbonhidratların parçalanma işlemi ağızdan
itibaren başlayabilir.
 Tükrükte bulunan α-amilaz polisakkarid
parçalayan bir enzim olmasına rağmen,
çiğneme süresinin kısalığı nedeniyle fazla
etkin değildir.
 Midenin asit pH sı bu enzimin daha fazla
çalışmasına olanak vermez.
 Pankreastan çok aktif bir başka α-amilaz
 salgılanır.
 Gerek tükrük gerekse pankreas amilazı,
 α- 1,4 glikozid bağına sahip polisakkaridleri
 bir bağ atlayarak parçalar ve
 aktivitesi zincir sonuna yahut dallanma noktasına 2
glukoz ünitesi kalınca durur.
 α- amilaz
 Böylece α- amilaz etkisi sonunda yaklaşık
 Olarak;

% 40 oranında maltoz,
% 30 oranında α- 1,4 ve α- 1,6 bağı içeren
α- dekstrin
% 25 oranında α- 1,4 bağı ile bağlanmış 3
glukozlu maltotrioz,
% 5 oranında da 4-9 glukoz içeren polisakkarid
molekülleri meydana gelir.
 İnce bağırsak mukozasının fırçamsı kenarı
tarafından salgılanan diğer hidrolitik
enzimlerle karbohidrat sindirimi sürdürülür ve
tamamlanır.
Bu enzimlerden α- glukozidaz her defasında bir tane
olmak üzere α1→4 bağı parçalar.
α-dekstrinaz, α1→6 bağını koparır ve serbest glukoz
üniteleri meydana gelir.
 Yine bağırsak mukozası kaynaklı
β- galaktozidaz veya laktaz laktozu,
sükraz ise sükrozu parçalar ve sonunda
glukoz, galaktoz ve früktozdan ibaret
monosakkaridler meydana gelir.
İncebağırsakta Sindirim
Sukraz
Sukroz Glukoz + Fruktoz
Maltaz
Maltoz Glukoz + Glukoz

Laktaz
Glukoz + Galaktoz
Monosakkaridlerin ince bağırsaktan
emilimleri
 Bunun için 3 yol vardır. Bunlar
 aktif transport,
 taşıyıcı moleküllerle yürütülen kolaylaştırılmış
diffüzyon ve
 basit diffüzyon dur.
 Monosakkaridlerin transportunda SGLT1 ve GLUT5
isimli glukoz taşıyıcıları (glucose transporter) rol
oynar.
 SGLT1 taşıyıcıları, ince bağırsak hücresinin
 serozal tarafına yerleşmiş Na+,K+-ATP az sistemine
(sodyum pompası) bağımlı olarak çalışır ve
monosakkarid, enerji harcanarak düşük
konsantrasyondaki bağırsak lumeninden alınır ve
yüksek konsantrasyonlu ekstraselüler ortama
aktarılır.
 Glukoz ve galaktoz emilimi tek yönlü olarak
çalışan bu yolla gerçekleşir.
 GLUT5 ise sodyum pompasına bağlı
olmaksızın, konsantrasyon farkına dayalı
olarak monosakkaridlerin iki yönlü
kolaylaştırılmış diffüzyonundan sorumludur.
Früktoz ve bir kısım glukoz bu yolla taşınır.
 Basit diffüzyonda ise taşıyıcı protein yoktur,
olayı yönlendiren konsantrasyon gradientidir.
 Basit diffüzyon glukoz ve früktoz emiliminde
kullanılır.
Carbohydrate absorption

Hexose transporter

apical basolateral
 Sodyum pompası, ATP nin parçalanması
suretiyle elde edilen enerjiyi sodyumun aktif
olarak hücre dışına (ekstraselüler
kompartman) transferi için kullanır ve
böylece bağırsak hücresi sitoplazmasında
Na+ konsantrasyonu düşer.
 Olayı dengelemek üzere bağırsak lumeninde
bulunan Na+ taşıyıcı protein aracılığı ile
 bağırsak hücresine girerken beraberinde
glukozu da taşır (simport olayı).
 Glukozun böbrek tubuluslarındaki geri
emiliminde de bağırsaktakine benzer olaylar
tekrarlanır.
GLUKOZ VE HÜCRE
 Bağırsaklardan emildikten sonra vena porta
aracılığı ile sistemik dolaşıma katılan
 glukoz, galaktoz ve fruktoz hücre düzeyinde
tek monosakkarid (glukoz) üzerinden
 metabolize edilir.
 Früktozun glukoza dönüşümü bağırsak ve
karaciğerde, galaktozun glukoza dönüşümü
ise yalnızca karaciğerde gerçekleşir.
Glukoz Taşıyıcı Molekül
 İnce Bağırsak

karbohidrat Monosakkaritler

Portal ven Aktif

Transpor
t

Dolaşım ile
Karaciğer dokulara
dağılır
 Glukoz-6-Fosfat, glukoz molekülünü hücre içinde
tutan bir tür kapandır ve glukozun hücre dışına
çıkışını engeller.
 Fosforilasyon için 2 ayrı enzimin bulunuşu
 glukozun karaciğer ve diğer organlar tarafından
kullanılış önceliğini belirlemeye
 yöneliktir. Bu uygulama her iki enzimin Km
değerlerinin bilinmesi ile açıklık kazanır.
 Hekzokinazın
 glukoz için Km değeri 0.05 mmol/L,
glukokinazın ise 10 mmol/L dir
 Bu durum, glukozun; kan glukozu yüksek
iken karaciğer,
 kan glukozu düştükten sonra diğer organlar
tarafından kullanılması anlamına gelir.