KESME KUTUSU DENEY

REFARANSLAR
TS 1900-2 Prof. Dr. Kutay zaydn Zemin Mekanii Prof. Dr. M. Laman slayt Donald P. Coduto Geoteknik Mhendislii lkeler ve Uygulamalar

DENEYN AMACI

Kayma mukavemeti parametresi olan kohezyon (c) ve isel srtnme as () yi bulmak.

KULLANILAN ALETLER
Kesme kutusu, kenar uzunluu en az 50 mm, ykseklii en az 20 mm, birbirine vidalanabilir iki paral paslanmaz elik veya pirinten imal edilmi olan kutu Ykleme kaldrac, numuneye dey yk ok yaratmadan uygulayabilen, dengeli ve uygulad ykn %1ine duyarl sistem Yatay kuvvet uygulama sistemi, kesme kutusuna yatay yk istenen hzda ve % 10 deiimle srekli olarak ileri-geri uygulayabilen, hareket kapasitesi 0,01 mmden az olmayan motorlu cihaz Havuz, Kesme kutusunun iine oturtulup tespit edildikten sonra altndaki rulmanl beik zerinde sadece ileri-geri hareket eden paslanmaz metal para

Gzenekli diskler, numunenin konsolidasyon ve kesme srasnda drenajn salayacak, ancak zemin danelerini geirmeyecek, iki adet, kesme kutusu ebadnda (rnein 60 mm x 60 mm) Delikli ara plkalar, zerindeki gzenekli disklerden gelen suyun rahata hareket etmesini salayan, gerektiinde numuneyi ykseltmede kullanlacak, iri delikli kesme kutusu ebadnda (rnein 60 mm x 60 mm), elik veya pirin eleman elik numune alclar, zemin numunelerin blok veya tpten kesme kutusu boyutunda kesilip alnmas iin keskin ulu, elikten yaplm halka (rnein 60 mm x 60 mm x 20 mm veya 25 mm) Numune itici, numunenin, numune alcdan itilerek kutuya aktarlmasn salamada kullanlacak (rnein 60 mm x 60 mm ebadnda) kaygan yzeyli ahap veya elik blok Ykleme bal, numuneye dey ykn niform uygulanmasn salayacak, st yz merkezinde bir elik bilye bulunan rijit blok

Dey hareket ler, numunenin konsolidasyon ve kesme aamasnda kabarma/kmesini 0,002 mm dorulukla lebilen mekanik komparatr saati veya elektronik transduser Yatay hareket ler, kesme aamasnda kesme kutusunun iki yars arasndaki hareketi 0,01 mm dorulukla lebilen ve hareket kapasitesi 10 mmden az olmayan mekanik komparatr saati ve/veya elektronik transduser ve okuyucusu Derinlik lc, kesme kutusuna elik numune alc kullanlmadan, sktrlarak dorudan yerletirilen numunelerin boyunu lmede kullanlan ayakl kumpas, 0,1 mm dorulukta lm yapabilen Kuvvet lme aleti, elik kuvvet halkas ve/veya kuvvet ler transduser ve okuyucusu, kapasitesi denenecek numunenin direncine uygun, Terazi, 0,01g dorulukla tartma yapabilen, Kronometre, kesme hzn lmede kullanlr, Silikon gresi, numune alcy yalamada kullanlr, Minyatr vibratr, iri ve ince daneli zemin numunelerini kesme kutusuna sktrmada kullanlabilecek. Ayrca, su muhtevasnn lm iin TS 1900-1 Deney 1de belirtilen cihazlar.

Deney Koullar
Bir zemin numunesi zerinde yaplacak deneyler ncesi aadaki zellikler belirlenecektir: a) Numune boyutlar, b) Numunelerin rselenmemi veya sktrlm olduu, c) rselenmemi numunelerde numune ynnn kayma dzlemine gre konumu, d) Hazrlanm numunelerde su muhtevas, hedeflenmi kuru birim hacim arlk veya uygulanacak sktrma enerjisi, e) Seri iinde denenecek numune says ve bunlara uygulanacak normal gerilmeler, f) Sonuta kalnt parametrelerin istenip istenmedii, isteniyorsa seilen ileri - geri hareket yntemi.

evre Koullar

Deneyin gerekletii sre boyunca ortamn en yksek ve en dk scaklklar kaydedilmelidir. Deney ortamnana mmkn olduu kadar dorudan gne na maruz kalmamaldr. Bu deneyde iri veya ince daneli numuneler denenebilir. Ancak numunenin ierdii en byk dane ap, yksekliinin drtte birinden byk olamaz. Ayn zemin numunesi zerinde ten az sayda deney yaplamaz. Deneylerde kesilen malzemenin bir baka deneyde kullanlmasndan kanmak gereklidir.

DENEYN YAPILII
1) Numune hazrlama

rselenmemi kohezyonlu numunenin deneye hazrlanmas Ykseklii bilinen elik numune alc 0,01g dorulukla tartlr. Numune alc, tercihen tp veya sktrma kalbndaki numune iine itilerek zemine saplanr, sonra numune tpten dar itilerek ve elik numune alc altndan kesilerek kurtarlr. Numune alcnn st ve alt tralanp perdahlanr, evresi temizlendikten sonra numune ilk ktlesi Mo tartlarak bulunur. Numune alc kaln taraf alta gelmek zere az ak, tabanna delikli plka ve gzenekli diski yerletirilmi kesme kutusunun zerine ayarlanarak oturtulur. Numune itici kullanlarak numune elik numune alcdan kesme kutusunun iine indirilir ve alt gzenekli disk zerine oturtulur. Bu srada fazla kuvvet uygulayarak numunenin kontrolsz konsolide edilmemesine dikkat edilmelidir. Numunenin zerine ikinci gzenekli disk ve gerekiyorsa dier delikli plka yerletirilir.

Kuru kum numunesinin deneye hazrlanmas Gereinden bir miktar fazla numune alnr, kartrlr ve iinde bulunduu pota ile tartlr (MO). Bu srada ierdii incelerin nemli oranda olmad kontrol edilir. Numune alt delikli plka ve gzenekli diski yerletirilmi kesme kutusunun iine kakla doldurulur, etrafa salmasna izin verilmez.

A) Numune gevek olarak hazrlanmak isteniyorsa Kesme kutusunun derinlii kumpasla llr (H1). Numune, bir kak yardmyla kesme kutusunun iine yavaa ve kak yzeye olabildiince yanatrarak doldurulur. Doldurma ilemi tamamlannca kumun yzeyi numune itici ile dzlenir. Numune yksekliini bulmak iin kumpas kullanlarak, kutunun kenarndan kumun yzeyine kadar derinlik llr (H2). Numune ykseklii aadaki eitlik ile hesaplanr: H0= H1 - H2 st paralar sistemde titreim ve ok yaratmadan yerine oturtulur. Hazrlama bittikten sonra kutuya giren kumun ktlesi artan kumlarn kaba toplanarak darasnn alnmas ile bulunur ( M1). Buradan, numunenin birim hacim arl aadaki eitlik ile hesaplanr: Burada; =(M0-M1)/(AH0) A Kesit alan dr.

B) Numune sk olarak hazrlanmak isteniyorsa

Kesme kutusunun derinlii kumpasla alnr (H1). Ktlesi bilinen kum dolu kaptan alnan bir miktar kum kutunun iine kakla koyulur ve numune itici veya daha kk bir tokmakla tokmaklanr. Sonra tokmak kumun zerinde dururken bunun zerine vibratr uygulanarak numunenin istenen dzeye skmas salanr. Son ykseklik H2 lldkten sonra numune ykseklii bulunur. Hazrlama bittikten sonra kutuya giren kumun ktlesi artan kumlarn kaba toplanarak darasnn alnmas ile bulunur (M1) ve birim hacim arlk numune gevek olarak hazrland zamandaki gibi hesaplanr.

C) Doygun kum numunesi hazrlanmas Kesme kutusuna sacak miktardan biraz daha fazla kum numunesi porselen pota iinde hazrlanr ve ktlesi 0,1 g dorulukla tartlr (M0) . Bo kesme kutusu dibine delikli plkas ve gzenekli diski yerletirilerek hazrlanr. Kum, havasn almak amacyla su dolu bir kap iinde 10 dakika kaynatlr veya kap vakum desikatr iine konarak havas alnr. Havas alnm kum kesme kutusu iine aktlr ve titreimle istenen birim hacim arla sktrlr. Bu ilem gevek kum numuneleri iin uygun deildir. Artan kum ve kap tartlarak (M1), kesme kutusuna giren kum ktlesi bulunur: M= M0 - M1 Numunenin tepesi dzeltilir ve gzenekli disk, zerine de delikli plka skca yerletirilir.

2) Deney sisteminin hazrlanmas

Havuz deney balang durumuna getirilir ve yatay hareket ler sfrlanarak yerine konur. elik baln kesme kutusu kenarndan ykseklii 0,1 mm dorulukla llr ( H3). Dey kuvvet zengisi elik baln zerindeki elik bilyenin zerine oturtulur. elik ykleme balnn kesme kutusu kenarndan ykseklii tekrar llr (H4). Aradaki fark (H3-H4) numunenin ykleme zengisi etkisi altnda skma miktarn gsterir. Eksenel ekil deitirmesi ler saat yerine taklp yaplacak deney iin aa ve yukar yeterli hareket mesafesi salanarak sfrlanr.

Konsolidasyon

Numuneye istenen normal gerilmeyi (n) salayacak yk dey ykleme pltformuna yavaa koyulur. Konsolidasyon okumalar iin kronometre bu anda altrlr.

Kuru durumda denenecek numuneler dndakiler iin normal yklemenin hemen ardndan havuz kesme kutusunun dzeyine kadar su ile doldurulur ve bu dzey deney sonuna kadar deitirilmez.
Numunenin dey skmalar uygun zaman aralklarnda llerek, yatay eksende zamann karekk veya zamann logaritmas, dey eksende ise numunenin dey skmasn gsteren grafik izilir. Okumalar, birincil konsolidasyonun tamamland zamana kadar srdrlr. t90 veya t50 yntemi kullanlarak % 100 konsolidasyonun tamamland t90 veya t100 dakika olarak bulunur. Buradan numunenin en byk kayma direncine ulaaca zaman aadaki eitlikten hesaplanr:

tf = 12,7 t100

Numunenin tam kesilmesi iin gerekli hareket miktarn tahmin edip (mm) bunu tf ye blerek kesme aamasnda uygulanmas gereken kesme hz tayin edilir (mm/dakika).

Son ayarlamalar

Konsolidasyonun hzl tamamland zeminlerde kesme hz deneyin 5 - 10 dakikada tamamlanaca gibi uygulanr. Yava deneylerde ise kesme hz konsolidasyon ilemindekinde ki hesaplanandan daha byk olmamak zere, uygulanr. Deneye balamak iin yatay ykleme parasnn kutuya deen ancak yk uygulamayan konumda olduundan emin olunmaldr. Kesme kutusunun iki yarsn balayan vidalar gevetilerek alnr. Deneye balamadan yatay hareket, dey hareket ve kesme kuvveti sfr okumalar kaydedilir.

3)Kesme aamas

leri kesme yaplr ve okumalar belirtilen aralklarla alnr.Okumalar kutunun hareketinin son limitine kadar srdrlr. leri kesme ilemi tamamlandktan sonra kutu ilk konumuna getirilir. Numuneyi yeniden kesmeden yeni sfr ayar yaplarak yatay ve dey hareket saatleri ile kuvvet lme aleti sfr okumalar alnr. Deneyin kesme aamas tamamlandktan sonra havuzdaki su boaltlr, numune evresindeki suyun szlmesi iin 10 dakika beklenir ve numunenin zerindeki yk kaldrlarak kesme kutusu darya alnr. Kutunun iki paras son kesme ynnde itilerek birbirinden ayrlr ve yzeylerin durumu gzlemlendikten sonra izilip, aklanr. Numune kesme kutusu paralarndan alnarak tm su muhtevasnn lm iin tartlr Numune etvde deimez ktleye kurutulur ve su muhtevas bulunur.

KULLANILACAK FORMLLER

Pf Af
l L0

N 6*6

L0 6

A f 6 * ( 6 L )

c tan

Pf P * k