Professional Documents
Culture Documents
Doada organizasyon ekli bakmnda temel olarak iki farkl hcre tipi: Protosit ve sit ayrt edilmektedir. Bakteriler ve Mavi-Yeil algler protosit yapda olup Prokaryotlar olarak tanmlanmaktadr.
sit
ekirdek
ift katl hcre zar ile evrelenmi hcre ekirdei. Birden fazla kromozom, mitoz E.R. Olmas nedeniyle ok blmelere ayrlm. Mitokondri , diktiyozom gibi karakteristik hcre organelleri var. 103-105
Sitoplazma
Hacim ( m3)
1-30
PROKARYOTLAR Prokaryotlar ekirdek zar tamadklarndan bunlara ekirdeksiz hcreler denir. Virsleri prokaryotlar ad altnda incelemekle birlikte onlarn gerekte bir hcre olmadklarn UNUTMAMALIYIZ.
Virsler organizma deildir. Virsler ancak; Bakteri Bitki Hayvan hcrelerinde oalrlar.
Virsler BLNEREK oalmazlar. Ancak hcre iinde replikasyon olay ile oalrlar. Virsler ancak yaad canlnn metabolizmasndan faydalanarak yaarlar. Virsler, RNA veya DNA nkleik asidi ve onu evreleyen bir protein klftan oluur.
Kapsidi oluturan her bir yapsal niteye KAPSOMER ad verilir. Nkleik asit ve kapsidin oluturduu komplekse ise NKLEOKAPSD ad verilir.
Baz virsler sadece kapsid ihtiva ederler, bunlara plak virsler ad verilir. Bazlar ise kapsidin dnda hcre zar yapsna benzeyen ve VRAL ZARF ad verilen yap tarlar.
Viral zarf oluurken virs, kendine zg ve glikoprotein yapdaki PEPLOMER sentezleyerek bunlarn viral zarf oluumuna katlmasn salar.
plak virsler redikleri hcreden, o hcrenin erimesi (OTOLZ) ile, Zarfl virsler ise hcre tomurcuklanma ile olgunlarlar. membranndan
Virsler kapsid yaplarna gre gruba ayrlmtr. 1-Kbik simetrili virsler (Adenovirs, polyomavirs) 2- Heliks simetrili virsler (Ttn mozaik virs)
Virsn hastalk yapan ksm nkleik asit zinciridir. Virslerin aplar 20-400 nanometre arasndadr. 37.000 virs ancak bir bakteri kadar olabilir.
Virsler yaadklar organizmalara gre gruba ayrlrlar. A-Bitki virsleri Yalnz RNA tarlar.
B-Hayvan ve nsan virsleri Bunlarn nkleik asitleri RNA veya DNA olabilir.
C-Bakteri virsleri
B-Hayvan ve nsan virsleri 1-Nkleik asidi RNA olan virsler: Grip, ocuk felci, kzamk, kzamkk, kabakulak, kuduz, AIDS hastal virsleridir.
HIV-I
(Human
AIDS hastaln yapan bu virsn nkleik asidi ift zincirli RNA dr. Bu virs vcuda girince immn sistemin antikor yapmna engel olur.
2-Nkleik asidi DNA olan virsler: Bunlarn bir ksm viral zarf tar bir ksm tamaz. DNAs ift iplikli ve viral zarf tayanlara rnek; Herpes simplex (uuk virs), Herpes zoster (suiei virs) Poxvirs (iek hastal)
2-Nkleik asidi DNA olan virsler: Viral zarf tamayanlara rnek; Papovavirs (servikal kanserlere neden olur)
C-Bakteri Virsleri (Bakterifaj= Faj Virsleri) ve dier mikroorganizma virsleri: Bakteriofaj bakteri yiyen anlamna gelmektedir. Her bakteri trnn kendine zg bakteriofaji vardr. Bakteriofajlarn da nkleik asidleri tek tip olup ya DNA veya RNA olabilir.
2- Riketsiyalar (Rickettsiae) Baz ynleri ile virslere baz ynleri ile bakterilere benzerler. Hcre iinde zorunlu parazit yaarlar. Hcre dnda metabolizmalarn srdremezler. Nkleik asidleri RNA veya DNA dr.
2- Riketsiyalar (Rickettsiae) Riketsiyalar bit, pire ve kenelerin sindirim sisteminde yaarlar fakat kan emicilerin insan kann emmesi srasnda insana geen riketsiyalar oalarak hastala neden olurlar. Bitlerle insan kan dolamna tanan tifs (lekeli humma) gibi hastalklar yapan 50 eit riketsiya vardr.
A yapm iin gerekli riketsiyalar, yumurta geliimini srdren civciv embriyosunda retilir.
Rickettsia rickettsii
3- Bakteriler: Bakterilerin boyu 0.5- 10 mikron, ap 0.2-1 mikron arasnda deiir. Bakterilerin yaps birka blmde incelenebilir. Hcre eperi: eperin yaps onun boyaya kar olan zelliklerini ortaya karr.
rnein gram boyasyla boyanan bakteriler boya kabul etmelerine gre Gram pozitif (+) ve Gram negatif (-) bakteri gruplar olarak ayrlabilir.
Gram pozitif (+) bakteriler: Bunlarn eperi gram boyasyla mavi ve mora boyanr.
Gram negatif (-) bakteriler: Bunlarn eperi gram boyasyla pembeye boyanr.
Hcre zar; eperin altnda bulunan ve sitoplazmay saran hcre zarnn en nemli zellii yar-geirgen olmasdr.
Bakteri nkleusu:
Nkleus zar olmadndan belirgin bir ekirdek grnmez. Bakterilerin kromozomlar ember eklinde DNA ift sarmalndan yaplmtr.
Mezozomlar
(bakterilerde
grlen
borucuk
sistemlerinin ve hcre zarnn eldiven biiminde hcre iine doru girmesinden oluan yaplardr).
Bakterilerden elde edilen preparatlarda DNA dan baka az miktarda RNA, RNA polimeraz enzimi ve baz proteinler tespit edilmitir.
Uygun bir ortamda 20 dakikada blnebilirler. 6 saatte bir bakteriden 250.000 bakteri oluabilir.
Bakterilerin oalmas:
Bakteriler amitoz dnda az da olsa konjugasyon eklinde bir eit eeyli reme yaparlar.
Spor oluurken hcre bzlr. Eski hcre zarnn iinde yuvarlaklar. erde daha kaln bir eper salglar.
arbon
hastaln
yapan
Bacillus
anthracis
Bakteri metabolizmas:
ok az ototrof olup ortamdaki basit inorganik maddelerden kemosentez yoluyla organik madde sentezlerler.
Dierleri saprofit olup l bitki ve hayvanlarn vcutlarnda yada onlarn rettii organik maddeler ile beslenir.
Bakteri metabolizmas: Bir ksm parazit olarak beslenir. Parazit olanlarn bazlar hastalk yaptndan patojen bakterilerdir.
Bir ksm anaerobik olup fermantatif solunum yapar alkol, laktik asit, sirke asidi gibi maddeleri retirler.
Karbonhidratlarn fermantasyon.
anaerobik
yolla
yklmasna
Protein
ve
amino
asitlerin
anaerobik
yolla
Bakteriler beslenme durumlarna gre 1 -rkl bakteriler ryen organizmalarda aa kan azot ve karbon bileiklerini ayrtrarak N, C devrini tamamlar.
2- parazit bakteriler
3-Faydal bakteriler N depo etme, selllozu sindirme, mayalanmay salama gibi faydal zelliklere sahiptir.
Bakteriler ekillerine gre 1- Yuvarlak ekilli bakteriler (Coccuslar) Tek yuvarlak monokok, ikili olanlar diplokok, zincir eklinde olanlar streptokok, zm salkm eklinde olanlar stafilokok adn alrlar.
Bunlardan Neisseria gonorrhoe bir diplokok olup bel souklu hastal yapar.
Streptococcus equi ve streptococcus pyogenes ylanck, lousa atei ve septisemi (sepsis) gibi hastalklar yaparlar.
Staphylococcus
aureus
ve
staphylococcus
epidermidis trleri parmaklarda dolama, gzde arpack ve gz iltihab gibi hastalklar yapar
2- ubuk eklinde bakteriler Genel yaplar ubuk eklindedir. arbon hastal yapan Bacillus anthraciste ise ubuklar u uca birlemi olarak bulunur. Bacilluslar difteri (Corynebacterium diphteria) Tifo (Salmonella typhumurium) Tberkuloz (Mycobacterium tuberculosis) Czzam (Mycobacterium lebrae) gibi hastalklar yaparlar.
3- Spiral veya kvrk bakteriler Bunlarn flagelleri bakterinin ya bir ucunda veya her iki ucunda bulunur. Burgu eklinde olan Spirillumlar; ou saprofittir. nsana zararl olan ve frengi hastal yapan Treponema pallidumun yannda di kirinde yaayan Spirillum volutans gibi zararsz tipleri de vardr.
Sitoplazmada tm metabolik olaylarn yapld deiik organeller ve hcre iskeleti yer almaktadr.
deiiyor.
nsan ovumu 200 mikron apnda olduu halde balk yumurtas 5 mm kadardr.
nsan eritrositleri 7.5 mikrondur
nsan beyin hcreleri 4-5 mikron iken baz nronlar 15-70 mm dir.
Fil ve farenin bbrek hcreleri ayn byklkte olup organizmann irilii hcre saysnn fazlalna gre deiir.
Yetikin bir insanda hcre says vcut byklne gre deiir. Btn omurgal hayvanlarda ve insanda baz organlarn rnein; merkezi sinir sistemi, retina, lens
KARYOTK HCRELER (KARYOTLAR) 3-Hcre Says, Rengi ve Viskozitesi Hcreler ounlukla renksizdir. Fakat baz hcreler sitoplazmalarndaki pigment eidine gre farkl renklerde grlr. Hcrenin kvam tad su ve kolloid maddelerden ileri gelir. Yaplarnda keratin ve kitin maddeleri biriktiren hcreler serttir.