DNA VE DNANIN YAPISI

HAZIRLAYAN evik GREL

ERK
GENETK MATERYAL NEDR? DNANIN YAPISI

DNANIN

KMYASAL YAPISI DNANIN MOLEKLER YAPISI

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININ KARILATIRILMASI

GENETK MATERYAL NEDR?

Genetik bilginin; depolanmasn, ifade edilmesini, yeni nesillere aktarlmasn salayan ve mutasyonlar ile eitlenebilen maddeye genetik materyal denir.

GENETK MATERYAL OLARAK DNA

Bu

bilgiler nda dnldnde baz virsler haricinde yeryzndeki btn organizmalarn genetik materyali DNAdr. Peki genetik materyal olan DNAnn yaps nasldr?

DNANIN YAPISI
DNAnn Kimyasal Yaps
DNAnn Molekler Yaps

DNANIN KMYASAL YAPISI

DNANIN KMYASAL YAPISI

DNA;
Azotlu

organik bazlar Be karbonlu eker Fosfat gruplarndan meyadana gelen nkleotitlerin polimeri olan bir nkleik asittir.

DNANIN KMYASAL YAPISI

Azotlu Organik Bazlar DNAnn yapsnda bulunan organik bazlar iki eittir: Tek halkal yapda olan azotlu bazlara pirimidinler denir. DNAnn yapsndaki pirimidinler; Timin (T) ve Sitozin (C) bazlardr. ift halkal yapda olan azotlu bazlara ise prinler denir. DNAnn yapsndaki prinler; Adenin (A) ve Guanin (G) bazlardr.

DNANIN KMYASAL YAPISI

Be Karbonlu eker

DNAnn yapsnda bulunan be karbonlu (pentoz) eker deoksiribozdur. DNAnn ismi bu ekere itafen verilmitir. (DeoksiriboNkleikAsit) DNAda bu ekerin bulunmas, DNAnn yapsnn RNAnn yapsndan daha kararl olmasn salarken, asl kaltm maddesi olma zelliini kazandran etkenlerden bir tanesidir.

DNANIN KMYASAL YAPISI

Fosfat Grubu Fosforik asitten salanr. Nkleik asit ismi fosforik asidin tepkimesine gre verilen bir isimdir. Nkeotitlerin birbirlerine eklenerek polinkleotitleri oluturmasnda nemli bir bileendir.

DNANIN KMYASAL YAPISI

Organik bazlar ile ekerin N-glikozidik ba ile birlemesiyle oluan yapya nkleozit denir. Nkleozite fosforik asidin, ester ba ile balanmasyla ise nkleotit yaps oluur. eker+Organik baz=Nkleozit Nkleozit+Fosforik asit=Nkleotit

DNANIN KMYASAL YAPISI

Bir nkleotidin ekerinin 3-OH grubu ile dier nkleotidin 5- fosfat grubu arasnda oluan fosfodiester ba nkleotitleri birbirine balayarak polinkleotitleri oluturur. Bu nedenle polinkleotit omurgasn fosfat ve eker gruplar oluturur.

DNANIN KMYASAL YAPISI

Organik bazlar nkleotit omurgasna ekerin 1. karbon (C-1) atomundan balanr. Balanan baz prin ise N-9 atomu ile, pirimidin ise N-1 atomu ile balanr.

DNANIN MOLEKLER YAPISI

WATSON VE CRCK MODEL

J. Watson ve F. Crick 1953 ylnda DNAnn boyutlu molekler yapsn aklayan bir model ortaya koymulardr. Bu modele gre;

WATSON VE CRCK MODEL

DNA; sa el ynl sarmal oluturmu iki polinkleotit zincirinden meydana gelir. ki zincir birbirlerine antiparaleldir. (Yani ters ynde ve birbirlerine paralel olarak uzanrlar) Zincirdeki bazlar arasndaki mesafe 0,34nm (3.4 )dir. Zincirin herbir tam dn 3.4nm (34 )dir yani her bir tam dnte 10 baz ifti bulunur.

WATSON VE CRCK MODEL

Zincirlerdeki azotlu bazlar birbirleri ile hidrojen ba yaparak eleirler. Buna gre A ile T iki hidrojen ba, G ile C hidrojen ba yaparak eleir. DNA sarmalnn ap 20 nmdir. Bununla birlikte DNA byk ve kk oluklar bulundurur.

SORU?
DNA

zincirlerinde Anin sadece T ile ve ya Gnin sadece C ile eletiinin kant ne olabilir?

WATSON VE CRCK MODEL

Bu modelin en nemli zellii DNAnn ift zincirli olduunu gstermesi ve DNAdaki baz elemesinin nasl olacan tarif etmesidir. Ayrca zincirlerin birbirlerinin karsnda dz bir ekilde durmad ve sarmal oluturduunu da sylemesi bu modelin bir artsdr.

DNANIN MOLEKLER YAPISI

Yaplan almalar Watson ve Crickin modelini defalarca dorulamtr. Bu nedenle gnmzde genel bir kabul grmektedir. Fakat baz zel durumlar ve ya baz kimyasal mdahaleler ile DNAnn molekler yapsnda deiiklik meydana gelebilir.

DNANIN MOLEKLER YAPISI

Dk tuz deriimi ve sulu ortamda Watson ve Crickin modelinde herhangi bir deiim olmaz ve DNAnn bu yapsna B-DNA formu denir. Yksek tuz konsantrasyonu ve su kaybnn olduu durumlarda ise DNA A-DNA formunda bulunur. Bu yap B-DNAdan farkl olarak her tam dnte 9 baz ifti bulundurur.

DNANIN MOLEKLER YAPISI

DNAnn D ve E formu ise guanin bulundurmaz. Sarmaln her dnnde srasyla 8 ve 7 baz ifti bulundururlar. DNAnn Z formu ise dier formlara gre daha deiiktir. En byk fark bu formun sol el ynl olmasdr. Sarmaln her bir dnnde ise 12 baz ifti bulundurur.

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININ KARILATIRILMASI

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININ KARILATIRILMASI

Prokaryotlar ve karyotlarn DNAlarnn dzenlenileri ve molekler yaplar baz farkllklar gsterir. karyot ve prokaryotlarn DNAlarnn balca farklar;

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININ KARILATIRILMASI

1) Prokaryotlarn DNA dzenlenii halkasaldr. Buna karn karyotlarda lineerdir.

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININ KARILATIRILMASI

2) Prokaryotlarn DNAs sitoplazmada nkleoid ad verilen blgede younlam halde bulunurken, karyotlarn DNAs ekirdek ierisindedir ve sitoplazmadan ayrlm halde bulunur.

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININ KARILATIRILMASI

3) Prokaryotlarda DNAnn paketlenmesi sper sarmallar ile salanrken, karyotlarda paketleme histon ad verilen proteinler aracl ile salanr.

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININ KARILATIRILMASI

4) karyotlarn DNAs zerinde hibir RNA trn ve ya hibir protein trn kodlamayan ve intron ad verilen blgeler bulunurken, prokaryotlarda bu blgeler bulunmaz.

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININ KARILATIRILMASI

5) Bakterilerde asl genomik DNAnn yannda ek olarak plazmit ad verilen kk halkasal DNAlar bulunur. karyotlarda plazmitler bulunmaz fakat genomik DNAnn yaps haricinde mitokondri ve kloroplastlar ek DNAlar ierir.

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININ KARILATIRILMASI

6) karyotlarn DNAlarnda tekrarlayan baz dizileri vardr. rnein; insan DNAsnn %30u yaklak 20 defa tekrarlayan baz dizilerinden oluur. Buna karn prokaryotlarn DNAlarnda byle bir durum sz konusu deildir.

DNANIN GENETK BLG OLDUUNA DAR BR DENEY

Yaplan almalarda UV nn canllardaki en mutajenik dalga boyunun 260 nm olduu tespit edilmitir. Bu bilgiye gre genetik materyal olarak i gren maddenin UV nn bu dalga boyununa duyarl olmas gerekir. Buna gre bir hcre 260 nm dalga boyuna sahip UV na maruz brakldnda DNA ve RNAnn emdii grlmtr. Proteinler ise Ancak 280 nm boyun dalga boyuna sahip emebilmitir.

DNANIN GENETK BLG OLDUUNA DAR BR DENEY

Bu sonular sonucu genetik materyalin DNA ve ya RNA olmas gereklilii ortaya kmtr. ncelemenin devamnda RNAnn absorbe ettii halde baz diziliminde herhangi bir deiimin olmad saptanm, bunun yannda DNAnn baz diziliminde farkllk olumutur. Bu da DNAnn genetik materyal olduunun kant olarak kabul edilmitir.

DNANIN GENETK BLG OLDUUNA DAR BRKA KANIT

DNAlarn baz kapsam trden tre deiiklik gsterir. Bir trn DNAsndaki baz kapsam trdeki bireylerin; yana, beslenme kouluna bal olarak deimez. Birbirine yakn trlerin DNA baz dizilimleri birbirine benzerlik gsterirken, birbirinden ok uzak trlerin DNA baz dizilimlerinin benzerlik gstermemesi.

TEEKKRLER