DO. Dr.

ZEKERYA DURSUN
1) Elektrot potansiyeline

Potansiyometri
Kronopotansiyometri

2) Elektrik Yk
Kulometri

3) Elektrik akm
Voltammetri ve Amperometri
Klasik Polarografi (DCE)
Gelitirilmi Voltammetrik
yntemler

Lineer Taramal Voltammetri
Dngsel Voltammetri
Alternatif akm polarografisi
Puls ve Diferansiyel Puls
voltammetri
Kare dalga akm Voltammetri




Syrma Voltammetrik teknikler

Anodik syrma voltammetrisi

Katodik syrma voltammetrisi

Adsorptif syrma voltammetrisi

Potansiyometrik syrma Analizi

4) Elektriksel Diren


Kondktometri

C)Dier Yntemler

ELEKTROANALTK YNTEMLERE GR
Elektrokimya: Maddenin elektriksel davranlarn
inceleyen bilim dalna Elektrokimya denir.

Elektrokimyasal yntemleri analiz amacyla kullanan
kesime de Elektroanalitik Yntemler denir.

Elektranalitik yntemlerde lm salayan sinyal
oluturucu sistem genelde bir pildir ve buda elektrotlardan
oluur. Bir pil en az iki tane elektrodun yan yana getirilmesi
ile oluturulmaktadr.

En basit bir elektrot sistemi bir metalin kendi iyonlarn
ieren bir zeltiye daldrlmasyla elde edilir.

Bu elektrotlar ayn elektolit zeltisine yada eriyintisine
daldrlrsa buna Tamasz Pil denir.
Eer iki elektrodun bulunduu zeltilerin karmasn
engellemek iin, aralarna bir yar geirici zar, gzenekli
ayra konularak pil hazrlanrsa buna da Tamal Pil denir.
21.11.2005
Tipik bir elektrokimyasal tamasz pil
Tamal pil
Elektriksel iletken olan nikel ve bakr ubuklar srasyla ayr ayr
kaplardaki Ni
2+
ve Cu
2+
iyonlar ieren zeltilere daldrlarak iki yar
pil elde edilebilir. Bu iki metal ubuk stten iletken bir tel yardmyla
birbirine balanr ve ayrca iyonik adan da balantl hale
getirilebilmeleri iin aralarna bir tuz kprs yerletirilirse, tamal
bir pil elde edilir. Bu sistemde Ni metali ykseltgenmeye urayarak,
iki elektron aa karr ve bu elektronlar d devre boyunca akarak,
Cu ubua ular. Cu ubuun daldrlm olduu zeltideki Cu
2+

iyonlar ise bu elektronlar alarak ubuk yzeyinde metalik bakra
dnr. Her bir elektrotta oluan yar pil tepkimeleri ve toplam pil
tepkimesi,

Ni
0
Ni
2+
+ 2e
-

Cu
2+
+ 2e Cu
0

Ni
0
+ Cu
2+
Ni
2+
+ Cu
0

Elektronlarn d devre boyunca hareketi srasnda yar
pillerde retilen veya tketilen iyonlar nedeniyle zeltide
iyon dalm deiir ve yk denklii (elektrontrallik) bozulur.
Bu dzensizlik iki yar pil ara yzeyindeki yada tuz
kprsndeki iyonlarn geiiyle giderilmeye allr.




Elektrokimyasal pillerin kullanm kolayl asndan
ksa yazmlar yelenir. rnein yukardaki pil, genelde
sol tarafa anot yazlmak kouluyla ve her bir faz ayrm
dikey bir izgi ile belirtilerek;

Ni(k) , Ni(NO
3
)
2
(der.) , , Cu(NO
3
)
2
(der.) , Cu (k)

eklindeki satr yazlm ile verilir. Tuz kprs, iki faz
ayrmn da belirten, dikey ift izgi ile gsterilir.
Elektrokimyasal piller galvanik ve elektrolitik piller olmak
zere ikiye ayrlr,
Potansiyelleri yeterince farkl olan iki elektrot ile bir pil
oluturulduunda, elektrotlara ilikin redoks iftlerinin
yar pil tepkimeleri kendiliinden gerekleir.

Direk pil potansiyelinden (elektromotor kuvvetinden)
gidilerek lmeler yaplabilir, yada pil bir gerilim kayna
olarak kullanlabilir. evreye elektrik enerjisi verebilen bu
tr pillere Galvanik Pil denir.

Eer pilden hi akm ekmeden potansiyeli saptanrsa bu
potansiyel, Nernst eitlii uyarnca elektrodun
potansiyelini oluturan redoks iftinin etkinliklerine bal
olur.
Burada elektrotlardan birinin potansiyeli deimez ve
ikinci elektrodun potansiyelindeki deiimler sfr akm
altnda saptanr.
Bu lm yntemlerine srasyla Potansiyometri ve
Potansiyometrik Titrasyon denir.

Elektrolotik pil(Volta pili):Eer oluturulan pile
dardan bir gerilim uygulanrsa, bu kez pilden bir akm
gemesiyle anot ve katotda maddesel deiimlerin
gzlendii pillere elektrolitik piller denir.

Dier bir deyile, indirgenme ve ykseltgenme
tepkimeleri kendiliinden gereklemeyen ve pil
tepkimelerinin oluabilmesi iin darndan potansiyel fark
uygulanmasn gerektiren, elektrik enerjisi tketen, pillere
ise elektrolitik pil denir.

Ykseltgenmenin gerekletii elektroda anot,
indirgenmenin gerekletii elektroda ise katot denir.
Elektrolitik Pillerler:

Kondktometri

Voltametri

Amperometri,

Kulometri,

Kronopotansiyometri,

gibi elektroanalitik yntemler elektrolitik pillerle
alr.

Nerst Denge Potansiyeli
Galvanik bir pil sistemi evreye enerji verdiinden, bu sistemin
Gibbs serbest enerjisi negatif ve pil potansiyelinin de daima
pozitif olmas gerekir.
AG= -nFE
F= faraday sabiti (96485 C)
n pil tepkimesi srasnda mol bana alnp verilen elektron says
Bir pilin potansiyelini yan yana gelen evrelerin deme yzeyleri
arasndaki kimyasal potansiyel farklar belirler.
Tamasz galvanik bir pilde
E=E
k
-E
a

Tamal bir pilde ise
E=E
k
-E
a
+e
d

E
k
ve

E
a
srasyla katot ve anot potansiyelleri ve e
d
ise gzenekli
ayra iinde bir birine deen zeltilerin deme yzeyleri
arasndaki potansiyel farkdr.
Bu potansiyele de sv-sv deme potansiyeli yada diffzyon
potansiyeli de denir.

Bir evredeki herhangi bir molekln yada iyonunun Gibbs serbest
enerjisinin mol bana den deerine kimyasal potansiyel denir ve
i
ile gsterilir
AG= (
i

i
)


i
=
i
o
+ RT lna
i

i
o
= standart kimyasal potansiyel a
i
trn etkinliini
gsterir.

Elektrot tepkimesi yar pil tepkimesine dayal olarak oluuyorsa

Ox + ne
-
R

RT
E=E
o
+
nF
ln a
ox
/a
red
R: 8.314 JK
-1
mol
-1
F: 96485 C ve T: 298 K

0.0591 0.0591 0.0591
E= E
o
+
n
log a
ox
/a
red
E=E
o
+
n
log f
ox
/f
red
+
n
log a
ox
/a
red




0.0591 | OX|
E = E
o
+
n
log
| Red|
NERST ETL tersinir koullar iin

geerli olup denge konumuna ilikindir


0.0591 | Yk|
E = E
o
+
n
log
| nd|
NERST ETL

E
o
Standart elektrot potansiyelidir. Bu deer ilgili redoks
iftinin ykseltgenen ve indirgenen trlerinin etkinliklerinin
birbirlerine eit yada 1 olduu durumlardaki elektrot
potansiyelidir ve deriimlere bal olmayp trlerin
doasna baldr.

Tek bana bir elektrodun mutlak potansiyeli
llemediinden, elektrot potansiyeli (E) ve standart
elektrot potansiyeli (E
o
) deerleri ancak bir karlatrma
sistemi yannda llebilir ve bu sisteme gre bal bir
deer olarak verilirler. Deerlerinin saptanmasnda
karlatrma sistemi olarak Standart Hidrojen Elektrodu
(SHE) kullanlmaktadr.
Standart hidrojen elektrodunun
yaps ekilde gsterilmektedir. Bu
elektrot a = 1 M olan bir kuvvetli asit
zeltisine, zerinden srekli olarak
1 atm basnta H
2
gaznn getii
platin bir levhann daldrlmasyla
oluturulur. Standart hidrojen
elektrodunun potansiyeli (E) her
scaklkta sfr volt olarak kabul
edilmitir.

Herhangi bir hidrojen elektrodu iin,
baka bir deyile =1 atm ve =1 M
olduunda, yar pil tepkimesi ve
potansiyel eitlii,

2H
+
+ 2 e H
2
(g)

0.0591
a
H
+
2

E = 0,00 +
2

log
P
H
2

eklinde
verilir.

ekil Standart Hidrojen
Elektrodunun yaps.

Potansiyeli bilinmeyen herhangi bir elektrodun standart
potansiyelini saptamak iin, sz konusu elektrot ve elektrot
potansiyeli sfr kabul edilen SHE ile bir pil hazrlanr.
Pil potansiyeli standart hidrojen elektrodu (karlatrma
elektrodu) lm cihaznn toprak hattna balanarak
llr. Deien deriimlerde llen pil
potansiyellerinden ve Nernst eitliinden gidilerek grsel
pil potansiyelleri (E
0
) hesaplanr.
Daha sonra bu deerler iyon iddetinin karekkne kar
grafie geirilir ve sfra uzatlarak kesim noktasndan
standart elektrot potansiyeli (E
o
) bulunur. Saptanan bu
potansiyel, sfr akm altnda, yani denge halindeki
potansiyeldir.
Dolaysyla bu potansiyele, indirgenme yada ykseltgenme
potansiyeli demek doru deildir, ancak hidrojen
elektrodunun potansiyelinden bykse pozitif (+), kkse
negatif (-) deer gsterir.
Denge konumunda ykseltgenme ve indirgenme
ynlerinin her ikisinde de tepkime ayn hzla oluur. Bir
elektrolitin termodinamik anlamda dengede olabilmesi
iin;

a) tm bileenlerinin kimyasal potansiyelleri,

b)elektriksel potansiyelleri,

c) elektrolitin her noktasndaki scaklklar eit olmaldr

d) Ayrca elektrolite etkiyen mekanik kuvvetler de
dengede olmaldr
Elektrot potansiyelleri karlatrlarak redoks iftleri
arasnda oluabilecek redoks tepkimeleri ngrlebilir ve
eer pil tamasz pil ise, yaklak pil potansiyelleri de
hesaplanabilir.

Ayrca hangi elektrodun katot, hangisinin anot olacan
elektrot potansiyellerinin byklklerinden anlamak
olasdr.
Potansiyeli byk olan katot
Kk olan da anottur

nk galvanik pil bir diren zerinden ksa devre
yapldnda, bir sre sonra pil potansiyeli sfr olur. Pil
potansiyelinin sfr olmas elektrot potansiyellerinin eit
olmas anlamna geldiine gre; bu konuma ancak
potansiyeli byk olan elektrodun potansiyelinin azalmas
ve potansiyeli kk olannkinin de artmasyla ulalr. Bu
durum, Nernst eitliine gre, potansiyeli byk olan
elektrotta indirgenmenin, potansiyeli kk olanda
ykseltgenmenin olumasyla olasdr.
Elektroanalitik yntemler dier analitik yntemlerle
karlatrldnda,
elektroanalitik yntemlerin en nemli avantajlarndan biri
deiik ykseltgenme basamana sahip trlerin
saptanabilmesidir. rnein bir rnekteki Fe
3+
ve Fe
2+

deriimleri kolayca saptanabilir.

Bu yntemlerin uygulamasn salayan ticari gerelerin,
spektrofotometrelere ve kromatograflara gre ok daha
ucuz olmalardr. stelik bir ok yntemi ayni cihazla
salayan ok amal olanlar da vardr.
Bu yntemlerin belki tek sakncas deriim yerine
etkinliin llmesidir. Fakat ou zaman bu saknca da
iyon iddeti sabit tutularak giderildiinden nemli olmad
gibi, etkinliin nemli olduu olaylarda bir stnlk de
olabilir.
KONDKTOMETR
letkenlik lmne dayal olarak yaplan analiz
yntemine kondktometri denir.
Elektriin iletilmesi
metalik iletkenler,
elektrolit zeltiler
yar iletkenler ile salanabilir.

Bir metalik iletkenin iki ucu arasna bir potansiyel
uygulandnda, iletkenden bir akmn getii grlr.
Geen akm (i) ile uygulanan potansiyel (V) arasnda,

V = i R
eklinde verilen bir iliki vardr. Bu iliki Ohm
Yasasnn matematiksel ifadesidir.

R: iletkenin direnci olup, potansiyel Volt ve akm
iddeti Amper olarak verildiinde,
birimi Ohm (O) olur.
Diren; akm iddeti ve potansiyelden bamsz
bir sabittir. Yalnzca iletkenin trne, uzunluuna
ve kesitine bal olarak deiir.
Bir metalik iletkenin direnci, iletkenin boyu (l) ile doru ve
kesiti (A) ile ters orantl olup, orant katsaysna () z
Diren ad verilir.

R =

z diren (), 1,00 cm
3
iletkenin direnci olup, ve A nn
saysal olarak birbirine eit olduu (l=1,00 cm ve
A=1,00cm
2
) zamanki direntir.

Bu verilere gre z direncin birimi, ohm.cm dir.
Metalik iletkenlerde iletim, elektronlarn hareketi
Elektrolit zeltilerinde ise, iyonlarn hareketleri ile
salanr.
A
l

l
21.11.2005
Elektrolit zeltilerinde iletkenlik nasl gerekleir ?

letimi incelemek iin, bir cam kap iine elektrolit zeltisi
konduktan sonar,
1) bu zeltiye iki metalik iletken (iletkenlik elektrotlar)
daldrlr,
2) bunlar arasna bir potansiyel uygulanr
3) bu srada ykl iyonlarn hareketleri sayesinde
zeltiden akmn getii gzlenir
4) elektriksel alan etkisinde kalan iyonlardan anyonlar
anoda, katyonlar katoda doru g ederler.

Bu g srasnda elektrik iletilmi olur.
letkenlik elektrotlarna potansiyel uyguland zaman
polarlanmyorsa, metalik iletkenlerde olduu gibi,
elektrolit zeltisinden de akm yine Ohm Yasasna uygun
olarak geer, kart halde sapma gzlenir.



Hem metalik ve hem de elektrolitik iletkenlerde, direncin
tersine iletkenlik ad verilir Diren, elektriin geiine kar
koyma yetenei olarak tanmlanrsa; iletkenlik, elektrii
geirme yetenei olarak tanmlanabilir. Tanma gre
iletkenlik, , birimi de ohm
-1
, mho yada Siemens olarak
tanmlanr.



Burada, zdirencin tersi olan 1/ deerine z
iletkenlik denir ve k ile gsterilir ,



z iletkenlik 1,00cm
3
zeltinin iletkenlii olup, birimi de
ohm
-1
cm
-1
dir.

R
L
1
=
l
A
L =

1



A
l
R =
l
A
L = k
NOT: Toplam iletkenlikte zeltide bulunan tm iyonlarn pay
vardr. zelti seyreltildiinde 1,00cm
3
deki iyon says
azalaca iin z iletkenlik de azalacaktr.
Bu nedenle iyonlarn iletim yetenekleri deriime bal olarak
ya edeer iletkenlik yada molar iletkenlik (A
M
) terimleriyle de
verilir. Kaynaklarn ou edeer iletkenlii verirler. Burada
molar iletkenlik verilecektir.
Edeer iletkenlik, iyonun birim yk bana den
molar iletkenliidir.
MOLAR LETKENLK: Aralarndaki uzaklk 1,00cm olan iki elektrot
arasndaki zelti katmannda znm olarak 1mol madde
ieren zeltilerin iletkenliine molar iletkenlik denir.
Elektrotlarn alan ve zeltinin hacm nemli deildir.
Elektrolit zeltilerin iletkenlii, elektrotlar arasndaki zelti
katmannn kalnl (l), elektrot kesiti (A) ve zeltideki
iyonlarn deriimine de baldr.
rnein, 1,0M deriimli bir zeltinin molar iletkenlii llmek
istendiinde, tanm gerei, 1000cm
3
zeltinin iletkenliini lmek
gerektii iin dzenek olarak aralarndaki uzaklk 1,00cm olan
1000cm
2
yzeyli elektrotlar kullanlmaldr. Benzer ekilde 0,1M
zeltinin molar iletkenlii llmek istendiinde de 10000cm
2

yzeyli elektrotlara gereksinme olacaktr. Bu koullarn
salanmasnn gl nedeniyle molar iletkenlik lm
dorudan yaplamaz, ve z iletkenlik deerinden yararlanlarak
hesaplanr.
Tanma gre, z iletkenlik (k) ve molar iletkenlik (A
M
)
arasndaki iliki,
A
M
= k

eklinde verilir. Buradaki C : mol/L olarak deriimi
verir. letkenlik eitliinden k nn deeri bulunup,
eitliinde yerine konularak dzenleme yaplrsa,

A
M
= L elde edilir.
C
1000
C A
l 1000

Ayni kapla alld zaman, oran sabit olup, buna kap

sabiti (u) denilerek, iletkenlik ile molar iletkenlik ilikisi,






eklinde bulunur. Buradan iletkenliin deriime ball
aka grlmektedir. te yandan molar iletkenlik deeri de deriime
baldr. NaCl zeltisinin molar iletkenliinin deriimle deien denel
deerleri izelge 2.1 de verilmi, ve bu deerlere gre A
M
= grafii
oluturulduunda (ekil 2.1), dorusal olarak azalan bir gidi elde
edilmitir.
21.11.2005
u 1000
C
L
M
A
=
( ) C f
A
izelge.2.1. Deiik derimli NaCl zeltilerinin molar
iletkenlik deerleri.
Deriim (mol/L) Molar iletkenlik, AM
(ohm-1cm2.mol-1)

0,100

106,7
0,010 118,5
0,001 123,7
yonlarn iletkenliklerini karlatrabilmek iin
deriimden bamsz bir byklk olarak snr molar
iletkenlik ( ) tanmlanr.
Snr molar iletkenlik, sonsuz seyreltik zelti
konumuna ulaldndaki molar iletkenliktir. Hi bir
iyonun olmad bir ortamda denel olarak iletkenlik
lm yapmann olanaksz olmasndan tr bu
tanm kuramsaldr.
Snr molar iletkenlik deerini bulabilmek iin deiik
deriimlerdeki zeltilerin molar iletkenlikleri
llerek, ekil 2.1 deki gibi grafie geirildiinde
elde edilen dorunun, daki deeri, snr
molar iletkenlik deeri olarak bulunur. NaCl iin bu
deer 126,4 bulunmutur.
0
M
A
0 = C
ekil 2.1. NaCl zeltilerinde molar iletkenliin deriime
bamll

1:1 tipindeki elektrolit zeltileri iin, A
M

ile C arasndaki iliki
matematiksel olarak. Buradaki A ve B sabitleri zcye
bal olup su iin 25
0
C de srasyla 60,2 ve 0,229 dur.


( ) C B A
M M M
0 0
A + A = A
Bir elektrolit iin molar iletkenlik tanmlanabildii gibi,
iyonlar iin de iyonik molar iletkenlik deerleri (+ ve -)
tanmlanabilir. Sonsuz seyreltik zeltilerde iyonlar aras
etkileimler sfrland iin elektrolitlerin snr molar
iletkenlii,
eklinde verilir. Molar iletkenlikler toplanabilir
olduundan, herhangi bir deriimde de, 1:1 elektroliti
iin, ve elektrolit karmlar iin,


eitlikleri yazlabilir. rnein MX, MY ve NZ kuvvetli
elektrolitlerini ieren bir zeltinin molar iletkenlii,

ayni zeltinin iletkenlii ise

0 0 0
+
+ = A
M
+
+ = A
M
+
+ = A
M
( )
+ +
+ + + + = A = A
Z Y X N M
NZ MY MX M

, ,

=
i i
C L
u 1000
1
Toplam iletkenlikte yer alan her bir tre bal
eitliin alm yapldnda
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) | | + + + + + + =
Z Y X N M
C C C C C L . . . . .
1000
1

u
rnek 2.1
a) H
2
SO
4
zeltisinin her iki asitliini de kuvvetli
varsayarak snr molar iletkenliini bulunuz.
b) 1M H
2
SO
4
zeltisinin iletkenliini yaklak olarak
hesaplaynz. Hesaplamalarnzda, yerine
0
deerlerini
kullannz ve u = 1cm
-1
alnz.
zm :
Bu koullarda H
2
SO
4
zeltileri iin iletkenlik eitlii,
( ) ( ) | | + + = 2
4
. .
1000
1
SO H
C C L
u
Eitliinde; C
H
+ = 2.0 M = 1.0 M
izelge 2.3 den de =349,8 ve =160 deerleri
alnarak, H
2
SO
4
iin molar iletkenlik,

A
0
=349,8 + 160,0 = 509,8ohm
-1
cm
2
mol
-1
ve iletkenlik,
L=10
-3
(349,82 + 160,01)=859,6.10
-3
ohm
-1
=859,6 mSimens

rnek 2.2
Bir iletkenlik hcresi 0,01M KCl zeltisi ile
doldurulduunda 25
0
C deki direnci 161,8ohm llyor.
Ayni hcre 0,005M NaOH ile doldurulduunda diren
190,0ohm lldne gre,
a) letkenlik hcresinin kap sabitini,
b) NaOH zeltisinin z iletkenliini,
c) NaOH zeltisinin molar iletkenliini,
bulunuz. KCl zeltisinin 25
0
C deki z iletkenlii
0,001409ohm
-1
cm
-1
dir.
2
4
SO
C
0
+
H

0
2
4

SO

zm :
a)u = k R
u = (0,001409ohm
-1
cm
-1
) (161,8ohm) = 0,2280cm
-1
k = u

k = ( ) (0,2280cm
-1
) = 0,001200ohm
-1
cm
-1


A
M
= k eitliinden

A
M
= (0,001200ohm
-1
cm
-1
) = 240,0mol
-1
cm
2

R
1
1
190 0 , ohm
C
1000
L mol / 005 , 0
1000
izelge.2.2. KCl zeltilerinin z iletkenlikleri.
C (mol/L) z iletkenlik, k (ohm-1cm-1)
18
0
C 20
0
C 25
0
C

1,000

0,09822

0,1021

0,1118
0,1000 0,01119 0,01167 0,01288
0,01000 0,001225 0,001278 0,001413
0,001000 0,0001271 0,0001326 0,0001469


Molar iletkenlik deerlerinin nasl lld daha nce
aklanmt.
Buna gre kap sabiti bilinen bir sistemle deriimi bilinen
bir zeltinin iletkenlii llerek molar iletkenlik
bulunabiliyordu.
Kap sabiti ise, deriimi bilinen KCl zeltilerinin z
iletkenlikleri bilindii iin, iletkenlik lmyle bulunabilir.
Belli deriimlerdeki KCl zeltilerinin z iletkenlikleri
salkl olarak llebilmi ve izelge 2.2 de verilmitir.

Bylelikle molar iletkenlii llebilen elektrolitin,
iyonlarndan birinin molar iletkenlii yada tama says
bilinince dier iyonunki de toplanabilirlik zelliinden
bulunabilir.
Devreden geen akmn iyonlar tarafndan tanan payna
tama says (t
+
, t
-
) denir.
Buradaki i : devreden geen akm olup, deeri de her bir
iyonun tad akmlarn toplamdr.

Her bir iyon iin akm (i) ve toplam akm (i), iyonlarn
yk (z
i
), deriimi (C
i
), hz (v
i
) dikkate alnarak
uygulanan E potansiyeli iin,

ve eitlikleri
yazlrsa, tama saylar

olur.
,
i
i
t
+
+
=
i
i
t

=
i
i i
| | EF v C z i
i i i i
=
| | EF v C z i
i i i
=
| |
| |
| |
| |

= = =
i i i
i i i
i i i
i i i i
i
v C z
v C z
EF v C z
EF v C z
i
i
t
1:1 elektroliti iin,
ve

eklinde yazlp, C+ = C- olduu dikkate alnrsa,
ve

eitlikleri elde edilir. Burada hzn molar
iletkenliklerle orantl olduu anmsanrsa,

yazlr.

+ +
+ +
+
+
=
v C v C
v C
t
+ +

+
=
v C v C
v C
t
+
+
+
+
=
v v
v
t
+

+
=
v v
v
t
+
+
+
+
=


t
+
+

+
=


t ve
yonlara ait tama saylar, Hittorf Yntemi ve Hareketli
Deme Yzeyler Ynte ile tayin edilir.
yonik molar iletkenlikler iyonlarn hareketlilik
yeteneklerinin bir lsdr. rnein, KCl
zeltisindeki K
+
ve Cl
-
iyonlarnn snr iyonik molar
iletkenlikleri srasyla 73,5 ve 76,3 olup, birbirine yakn
olduklarndan, bu iyonlarn hareketlilik yetenekleri de
birbirine yakndr. Bu nedenle KCl zeltisindeki bu iki
iyon tarafndan elektiriin iletilmesi iki yne doru ayni
dzeyde olmaktadr. HCl zeltisinde ise durum ok
farkldr. H
+
nun hareketlilik yetenei ( = 349,8), Cl-
nkinden ( = 76,3) ok daha byk olup, bu zeltide
akm byk lde H
+
tarafndan tanr. Byle
karlatrmalar yapabilmek iin iyonlarn izelge 2.3 de
verilmi snr molar iletkenlik deerlerinden yararlanlr.
Bu tr tahminlerin yaplabilmesi, kondktometrik
titrasyonlarn yaplabilirliini saptamada nemlidir.
0
+
H

Cl

+
4
NH
( )
+
2 2 3
NH CH
( )
4
6
CN Fe

Katyon

+
0


Anyon

-
0


H
+


349,8

OH
-


198,6
Li
+
38,6 F
-
55,4
Na
+
50,1 Cl
-
76,4
K
+
73,5 Br
-
78,1
Rb
+
77,8 I
-
76,8
Ag
+
61,9 NO
3
-
71,5
73,3 ClO
3
-
64,6
51,8 ClO
4
-
67,4
Hg
2+
106,0 IO
4
-
54,5
Mg
2+
106,2 - -
Ca
2+
119,0 Formiyat 54,6
Ba
2+
127,2 Asetat 40,9
Cu
2+
117,2 Benzoat 32,4
Zn
2+
105,6 SO
4
=
160,0
La
3+
209,1 CO
3
=
139,6
Ce
3+
209,4 444,0
Not : ou kaynaklar bu deerleri, snr molar iletkenliin yk bana den deerine denk gelen,
snr edeer iletkenlik cinsinden verirler.
rnek 2.3 E deriimde ve 0,01M olan HCl ve NaCl
zeltilerinden hangisinin iletkenlii daha byktr.
Hesaplarnzda u=1,00cm
-1
alnz.

zm :
letkenlik eitliinde H
+
, Cl
-
ve Na
+
iyonlarnn molar
iletkenlik deerleri izelge 2.3 den bulunup yerine
konularak hesap yaplrsa,
L
HCl
= 10
-3
(349,8 0,01 + 76,3 0,01) = 426,1.10
-5
ohm
-1

L
NaCl
= 10
-3
(50,0 0,01 + 76,3 0,01) =126,1.10
-5
ohm
-1
bulunur.
Bu sonulara gre HCl zeltisinin iletkenliinin daha
byk olduu grlr.
ekil 2.2. letkenlik lmnde kullanlan bir Wheatston kprs.
letkenlik lm
letkenlik lm en basit ekilde Wheatston
Kprs ile yaplr. Bu kpr, basite ekil 2.2 deki gibi
dzenlenmi direnlerden oluturulmutur. Kprdeki
direnlerden (R
1
, R
2
, R
3
) bilinen direnler olup, RC :
llmek istenen sistemin direncidir. Ayrca standart
direnlerden biri (R
1
) deitirilebilen direntir.
lme iki koldaki akmn eitlenmesiyle gerekletirilir.
Sfrlama ilemi R
1
ile yaplr. Akmn sfrland
galvanometre (G) ile saptanr. Galvanometreden akmn
gememesi durumunda B ve D ular arasndaki
potansiyel fark sfrdr. Bu anda,
V
AB
=V
AD
ve V
BC
=V
DC

dir. Ohm Yasasna gre
i
1
R
1
= i
C
R
C
ve i
2
R
2
= i
3
R
3

eklinde yazlr ve oranlanrsa,
i
1
= i
2
ve iC = i
3

olduu da dikkate alnrsa, R
C
= R
3


bulunur. Direncin tersi alnarak iletkenlik lm
yaplm olur.
Gnmzde iletkenlik, amfi ieren dijital lerlerle
yaplmaktadr. ekil 2.3 te bu tr lerlerin basit bir
gsterimi verilmitir.
2
1
R
R
ekil 2.3. Bir kondktometrenin ematik gsterimi.
ekil 1.3. Metal - elektrolit ara yzeyinde ift katman oluumu.
ekil 2.4. Kondktometride kullanlan iletkenlik kaplar.
2.2.2. letkenlik Kaplar
En ok kullanlan iletkenlik kaplar ekil 2.4de verilmitir. ekil
2.4Ada verilen kaplar duyar iletkenlik lmleri ve akkan
sistemlerdeki lmler iin uygundur. (B) ve (C)de verilen kaplar ise
daha ok kondktometrik titrasyonlar iin kullanlan tiplerdir.
Bunlardan (B)deki daha seyreltik zeltiler iin kullanlr. Kimi zel
amalar iin grafit elektrotlarla yaplm iletkenlik kaplar da
retilmitir.
3
10 . k
3
10 . k
3
10 . k
%o tuzluluk %o tuzluluk %o tuzluluk
5 3,0 19 12,6 33 23,1
6 3,6 20 13,3 34 23,9
7 4,3 21 14,1 35 24,7
8 4,9 22 14,8 36 25,5
9 5,6 23 15,5 37 26,2
10 6,3 24 16,2 38 27,0
11 6,9 25 17,0 39 27,8
12 7,6 26 17,8 40 28,6
13 8,3 27 18,5 42 30,2
14 9,0 28 19,3 44 31,8
15 9,7 29 20,0 46 33,5
16 10,4 30 20,8 48 35,1
17 11,2 31 21,6 50 36,7
18 11,9 32 22,3 52 38,4


Saf su 0.055 S/cm
Deiyonize su 1 S/cm

yamur suyu 50 S/cm

me suyu 500 S/cm

Atk sularda 5 mS/cm

deniz suyu 50 mS/cm

1 mol/l NaCl 85 mS/cm

1 mol/l HCl 332 mS/cm