KTAP ELETRS . zer AKAY MARAGALI ABDLKADR Yazar: Murat Bardak 1986 stanbul, Pan Yaynclk.

(200 sayfa) Murat Bardak 1955 ylnda stanbulda dodu. Ekonomi renimi grd. Musikiye Dr. Selahattin Tanurla tanbur ve eser mek ederek balad. Tanurdan icazet ald. Ekrem Karadenizle teori, teori tarihi ve ses sistemi zerine alt. Fahire Fersan ve Vecdi Seyhundan yararland. lgi alan, daha sonra musiki tarihine yneldi. Abdlbaki Glpnarldan arkiyat kaynaklar ve metodolojisi alanlarnda byk lde faydaland. Bu arada Trk ve slam Mziinin tarihiyle ilgili kitap, belge, fotoraf, film ve ses kayd gibi ariv malzemeleri toplad, geni bir nota koleksiyonu oluturdu. Aratrmaclnn yannda gazetecilik de yapmakta olan Bardak, eitli televizyon kanallarnda tarih zerine programlar yapm, Son Osmanllar adl dizinin senaryosunu da yazmtr. Eserleri; Maragal Abdlkadir, stanbul: Pan Yaynclk, 1986. Fener Beylerine Trk arklar, stanbul: Pan Yaynclk, 1993. Refik Bey, Refik Fersan ve Hatralar, stanbul: Pan Yaynclk, 1995. Sultani Besteler, Osmanoullarnn Son Padiah Mehmet Vahidettinin Eserleri, stanbul: Pan Yaynclk, 1997. ahbaba, Osmanoullarnn Son Padiah 6. Mehmet Vahidettinin Hayat, Hatralar ve zel Mektuplar, stanbul: nklp Kitabevi, 1998. Son Osmanllar, Osmanl Hanedannn Srgn ve Miras yks, 1999. Osmanlda Seks, Popler Tarih, stanbul: nklp Kitabevi, 2009. Talat Paann Evrak- Metrkesi, stanbul: Everest Yaynlar, 2009. Nesliah, Cumhuriyet Devrinde Bir Osmanl Prensesi, stanbul: Everest Yaynlar, 2011. Ahmed Olu krullah, krullahn Risalesi ve 15.yzyl ark Musikisi Nazariyat, stanbul: Pan Yaynclk, 2012. 25 Yla 25 Besteci, Pan Yaynclkn 25. Kurulu Yl Hatras, stanbul: Pan Yaynclk, 2012.

Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits Mzik retmenlii Anabilim Dal, Ankara.

Giri ark-slam musikisi zerine Safiyuddinden sonra yazlm en nemli mzik eserlerinin yazar olan Maragal Abdlkadir, 14.yzylda yaam ok nemli bir mzik adamdr. Eserlerinde mziin ses sistemleri, formlar, diziler ve alglar hakknda ayrntl teknik bilgiler vermektedir. Maragal Abdlkadir hakknda lkemizdeki ilk alma 1902 ylnda Rauf Yekta Bey tarafndan yaplm ancak sonrasnda bu almaya ek baka almalar yaplmamtr. 1986 ylnda Bardak tarafndan yaplan bu almada Abdlkadirin hayat hikyesi eitli kaynaklardan elde edilen belge ve kaytlara dayandrlarak incelenmi, eserlerinde verdii teknik bilgilere yzeysel olarak deinilmi ayrntlarna pek girilmemitir. Abdlkadirin yaad blgeler ve dnem hakknda ksa bilgilerin de yer ald bu eser, dnemin mzii ve bu mzikte Abdlkadirin yeri hakknda okuyucuya gvenilir bilgiler verebilecek bir kaynak niteliindedir. Kitap, nsz, Abdlkadirin yaad dnem ve ksaltmalarn yer ald giri dnda drt ana blmden olumaktadr. Birinci blmde Abdlkadirin hayat; ikinci blmde Abdlkadirin eserlerinde verdii ses sistemleri, makam, avaze, ube, ika gibi teknik bilgiler; nc blmde yine Abdlkadirin eserlerinde verdii mzik tarihine ynelik bilgiler; drdnc blmde ise Abdlkadirin otobiyografisinin ve Timurun fermannn da yer ald baz belgeler bulunmaktadr. Abdlkadirin yaad dnem lhanllarn yklndan sonra kurulan Celayir (Irak), Karakoyunlu, ve Akkoyunlu (Azerbaycan) ile Muzafferi (Fars, Kirman) egemenlikleri, sonrasnda da Timurun (Maverannehir) blgedeki hakimiyeti hakknda genel bilgilere yer verilmitir. Abdlkadirin Timur ve onun soyundan gelenlerin hkm srd bu blgelerde yaad belirtilmitir. (s.11-14). I. Blm: Abdlkadirin hayat hikyesi Abdlkadirin, 14.yzyln ortalarnda o dnemde Celayir Devletinin gnmzde ise ran snrlar iinde bulunan, Gney Azerbaycann Maraga ehrinde doduu belirtilmitir. Kesin doum tarihi bilinmemekle birlikte 1350 ile 1360 yllar arasnda doduu sanlmaktadr (s.19). Babas, yaad dnemde mziin de aralarnda olduu eitli ilimlerde geni bilgilere sahip nemli bilginlerden olan bn-i Gaybidir (s.19-21). Bardak, Abdlkadirin ve babasnn ismiyle ilgili eitli kaynaklarda ne tr farkllklar olduuna da deinmi, baz yanl bilgilerin dorularn aktarmtr. Abdlkadirin kitaplarnn hibirinde

babasnn ad Safiyuddin olarak gemez. Maragal ondan hep Gyaseddin-i Gaybi eklinde sz eder. demitir (s.22) Abdlkadirin kitaplarna, eitli belge ve kaytlara dayandrlan bilgiler arasnda, 1378 ylnda Erdebilde Safevilerin ikinci eyhi Sadreddinin huzurunda, kendi buluu olan ve saz- tst adn verdii algy ald grlmektedir (s.24). Sultan Hseyinin saraynda ramazan ay boyunca 30 nevbet-i mretteb bestelemesi olay, 1377 ve 1382 yllarnda eitli ika devirleri yapt da verilen bilgiler arasndadr (s.25-28). Otobiyografi ve dier kaynaklarn incelenmesinden anlalan, Abdlkadirin 1393te Ahmed Celayirin kandan sonra Kerbelada yakalanarak Semerkanda gnderildii, buradan Tebrize getii, sonra yine Maverannehire veya Hakann bulunduu baka bir yere getii ve 1435 ylnda Heratta meydana gelen veba salgnnda lenler arasnda olduudur (s.37-41). Abdlkadirin, Nureddin Abdurrahman, Nizameddin Abrurrahim ve Abdlaziz adnda olu vardr. de mzikle uramlardr. Hatta Abdlazizin olu Mahmud da mzikle uram ve bir mzik risalesi yazarak Osmanl Sultan II. Bayezide ithaf etmitir (s.42-43). Abdlkadirin yaad dnemde dini eserler Arapa, edebi ve ilmi eserler Farsa olarak yazlmaktadr. Trke ise Farsa ile rekabet halindedir. zellikle Timurun Farsaya kar Trk dili ve edebiyatna verdii nem, Trkenin edebi dil olmasna byk katk salamtr. Bunlara ramen Abdlkadir eserlerini dnemin ilim dili olan Farsa ile yazmtr (s.47-48). II. Blm: Abdlkadirin verdii teknik bilgiler Bu blmde Bardak, nazariye kavram ve slam nazariyecilii, slam musikisinde teorinin temel blmleri ve eski nazariye kitaplarnn hangi blmlerden olutuuna deinmekte, Abdlkadirin mzik kitaplarnn kendinden nceki bilginlerin eserlerine kyasla ne tr farklar tadndan bahsetmektedir. Safiyuddin tarafndan kurulan Sistemci Okul nazariyesi ana hatlaryla ele alnmakta, bu okulun takipisi ve nemli bir gelitiricisi olan Abdlkadirin klasik teoriye yapt ilavelere de ksaca deinilmektedir. Abdlkadirin eserlerinde verdii teknik bilgilerden, genel hatlaryla, sistemci okulda ses sistemi, drtl-beliler, makam, avaze, terkib kavramlar, Abdlkadirin tasnifi, ika ve devirler teorisi, Abdlkadirin kaydettii usuller, Abdlkadirin kendi bulduu usuller konular ele alnm, eitli tablolara, emalara ve gnmz notasyla yazlm rneklere yer verilmitir.

III. Blm: Abdlkadirde musiki tarihi kaynaklar ki alt blm ve her blmn alt balklar eklinde dzenlenmi olan bu blmde, nce Abdlkadirin eitli kitaplarnda yer alan, dnemin mzik formlar, kkler, alglar, adlarn verdii eski musikiciler hakknda bilgiler genel hatlaryla aktarlmaktadr. Sonrasnda da Abdlkadirin musikisi, verdii nota rnekleri, airlii, kitaplar ve bunlarn ierikleri hakknda bilgiler verilmektedir. Bu blmde de yine eitli tablolara, resimlere ve nota rneklerine yer verilmektedir. erik olarak bakldnda II. ve III. blmlerin, Abdlkadirin eitli kitaplarnda verdii bilgilerin bir zeti ve bu bilgiler zerine yaplm eitli almalarn ve baz aklamalarn yer ald bir inceleme eklinde olduu grlmektedir. IV. Blm: Belgeler

Bardaknn, Maragal Abdlkadirin biyografisinde aktard, tarihler, anekdotlar, bilgiler iin bavurduu belge ve kaytlarn yer ald blmdr. Bunlarn banda Abdlkadirin otobiyografisi gelmektedir. Otobiyografinin Farsa metni ve Trke evirisi verilmitir (s.153). Bir dier belge olan, Abdlkadirin Semerkanda gnderilmesiyle ilgili olarak Timur tarafndan yazlan fermandr. Kitapta fermann, olduka ar ve son derece sanatl bir Farsayla yazld, yer yer Arapa-Farsa, mlemma blmleri de ierdii belirtilmi, Trke evirisinin ise Abdlbaki Glpnarl tarafndan yapld belirtilmitir (s.162). Bu belgelerden baka, eyh Uveysin, Celaleddin Hseyinin, ehzade eyh Alinin, Sultan Bayezidin, Sadeddin-i Teftznnin ve Seyyid erif Curcnnin, Abdlkadir hakknda yazdklar yazlar da Farsa metinleriyle birlikte Trkeye evrilmi ekilde verilmektedir. Kitabn son ksmnda ise Abdlkadirin kronolojik hayat hikyesi, bibliyografya, indeks ve kitapta (bask/dizgi hatasndan kaynaklandn dndmz) baz yazm yanllarnn dorularnn gsterildii yanl-doru cetveli yer almaktadr. Sonu ark-slam mzii tarihinde, mziin nazari konularnda nemli eserler vermi deerli mzik adam Abdlkadir Meraginin hayat ve eserlerinde verdii teknik bilgiler zerine belge ve kaytlara dayandrlarak yazlm bu kitap, mzik alannda aratrma yapan mzik aratrmaclarna nemli ve salkl bilgiler verebilecek nitelikte bir kitaptr. erdii konular zerinde daha ayrntl aratrmalar yapmak isteyenlere kaynak tekil edebilecek ve aratrmaclara ilgili baka kaynaklar nerede bulabilecekleri konusunda da yol gsterebilecek zellie de sahip olduu sylenebilir.