DVAN EDEBYATI

SANATILAR ve ESERLER

Hoca DEHHAN (13.YY)

Anadoluda Divan iirinin ilk ismi
Birka gazeli dnda herhangi bir yapt ele gememitir.

Sultan Alaeddin Keykubata ithaf ettii 20 bin beyitlik Seluklu ehnamesi de bulunamamtr.
Horasanda dodu. Mool istilas srasnda Anadoluya gelip yerleti. Seluklu Sultan nc Alaeddin Keykubatn takdirini kazand.

Hoca Dehhaniden:
Sabr ile gnl derdine derman ere umma Can atma oda beyhude canan ere umma Gzn sedefinden nice drdane dkersin ol dii gher duda mercan ere umma ***** Aceb bu derdimin derman yok mu Y bu sabretmenin oran yok mu ***** Bir kadehle bizi saki gamdan azad eyledi ad olsun gnl onun gnlm ad eyledi Bende idi bunca yllar kaddne serv-i revan Dorulukla kulluk ettii iin azad eyledi

MEVLANA CELALETTN RUM

(1207-1273)

Tasavvuf edebiyatnn en byk ismi. Mecalis-i Seba, Divan- Kebir, Mesnevi, Fihi Mafih,Mektubat adl eserlerini Farsa yazmtr.

Gene gel! gene gel! her ne isen gene gel!

Kafirsen, atee tapyorsan, puta tapyorsan da, gene gel, Bu bizim dergahmz umutsuzluk dergah deil, Yz kere tvbeni bozmusan da gene gel! Hz. Mevlana

Gnller sultan Mevlana! Gzlerini d dnyadan biraz da kendi ilerine evirmek isteyenlerin

kendi ruhunda yolculuk yapmak isteyenlerin

Kendini bilmek ve tanmak isteyenlerin rehberi! Yzlerce yldr her trl karanl aydnlatan k!

13.Yzyln Dier Sanatlar

Ahmet FAKH: Dini-ahlaki bir eser olan ve kaside biiminde yazd arhname adl eseriyle bilinir. eyyad HAMZA: En nemli eseri Yusuf ve Zeliha mesnevisidir. Sultan VELED: Mevlanann oludur. Baz blmlerini Trke yazd btidaname ve Rebabname adl Farsa mesnevileri vardr.

GLEHR (14.YY)
Tasavvuf konularn ileyen MantkutTayr ve Felekname adl mesnevileri vardr. Trkenin Anadolu'da bir kltr dili olmas iin aba harcamtr. Mevlana Celaleddin Rumi 'nin lmnden sonra, Sultan Veled'in kendisini Mevlevi dergahlar kurmak zere Krehir'e gnderdii sylenir.

Glehrden
Kular lkesinin btn kular Kafda'nn ardndaki padiahlar Simurg'u bulmak iin yola karlar. Fakat yolculuk uzun ve zorludur. stei ve sebat az olanlar, dnyevi eylere taklanlar yolda birer birer dklrler. Kafda'na varanlarn nnde ise hepsi birbirinden etin yedi vadi uzanmaktadr. stek, Ak, Marifet, stina, Tevhid, Hayret ve Yokluk Vadileri. Yedi vadiyi aabilen otuz kuu ise Simurg yerine bir srpriz beklemektedir...

k PAA (14.YY)
12 bin beyit tutan Garipname, tasavvuf din-ahlak konusundaki didaktik rn en nemli yaptdr. Trkenin Anadoluda bir edebiyat dili olarak yerlemesi iin uramtr. Heceyle yazd iirler de vardr. Sanat kiiliinden ok bir tasavvuf rehberi olmasyla nlenmitir.

Garipnamenin ilk sayfas ve Krehir'deki Ak Paa Trbesi

Trk diline kimesne bakmaz idi Trklere her giz gnl akmaz idi Trk dahi bilmez idi bu dilleri nce yolu ol ulu menzilleri Ak Paa

AHMED (14.YY)
Yzyln en byk divan airi Divan, skendername (mesnevi) ve Cemid Hurit (mesnevi) balca yaptlardr.
nce Germiyan Beyinin, sonra Yldrm Beyaztn hizmetinde bulunmu,onun Timura yenilmesinden sonra bir sre Timurun yannda kalm, son olarak elebi Mehmetin emrine girmitir.

skendername: Makedonyal skenderin hayatnn anlatld 8250 beyitlik mesnevi

Cemid Hurit: in hkmdar Cemitin Rum Kayserinin kz Hurite akn anlatan 5000 beyitlik mesnevi

Kad BURHANETTN (14.yy)

Tuyularyla tannmtr. Azeri lehesiyle yazd ak ve tasavvuf konularndaki iirlerinden oluan Divan vardr.
Tuyu Hak ezelde ne ki yazmsa bolur Gz neni ki greceine grr ki alemde Hakka snmz Toktam ne ola ya Aksak Timur

Kayseri kadsyken Ertena Beyliinin dalmasyla Sivasta sultanln ilan etmi,1399ta Akkoyunlular tarafndan pusuya drlerek Sivas surlar nnde ba kesilerek idam edilmitir.

Seyyit NESM (14.yy)

Cokun tasavvuf inanlaryla Yunus Emrenin Divan iirindeki yansmas gibidir. Azeri Trkesini kullanmtr. Tasavvuf inancn ifadedeki cesur ve takn tutumu nedeniyle Halepte derisi yzlmek suretiyle idam edilmitir. Divan vardr. Tuyularyla tannr.

AL R NEVA (15.yy)
aatay edebiyatnn en byk airidir.
Muhakemetl-Lugateyn adl eserinde Trkenin Farsadan stn olduunu savunmutur. Edebiyatmzn ilk uara tezkiresi Mecalisn-Nefaisi yazmtr. Mizanl-Evzan adl yapt Trklerin kullandklar vezin ve musiki ekillerini anlatr. lk hamse airidir.
Takentte Ali ir Nevai Ant

EYH

(15.yy)

Alegorik bir anlatmla yazd Harname adl mesnevisi didaktik nitelikli bir sosyal hiciv rneidir. Ayrca Divan ve Hsrev irin adl mesnevisi vardr. Bilime olan merak ile ran'a gitmi, burada bata tp ve tasavvuf olmak zere youn bir eitim grmtr. renimini tamamlayarak Anadoluya geri dner. Bu sralarda Hekim Sinan olarak anlmaktadr. Bir hekim olarak nlenen eyhi'nin tedavi ettii hastalar iinde Sultan Mehmet elebi de vardr.

Harname:Ayn zamanda bir hekim olan eyhi, Sultan elebi Mehmet'i tedavi edince, elebi Mehmet ona bir ky (Tokuzlu Ky) hediye etmitir. Kye doru yola koyulan eyhi, yolda ekyalar tarafndan soyulmu ve dvlmtr. Bunun zerine Harnameyi kaleme alr. 126 beyitten oluan eserde, kaderi yk tamak olan bir eein semiren kzlere zenmesi zerine bana ana gelenler mizahi ve alegorik bir dil ile hicvedilmitir. Divan edebiyatnda hiciv eserlerinin ilk nemli rneklerindendir.
Bir eek var idi zaif nizr Yk elinden kat ikeste v zr ***** Arkasndan alnca palan Sanki it artyd kalan ***** Bunlar bana t neden Bize bu fakr ihtiy neden ***** Btl isteyp haktan ayrldm Boynuz umdum kulaktan ayrldm

Hsrev irin:kinci Muratn ricas zerine, onun adna eyh tarafndan kaleme alnm bir mesnevi. 6944 beyitten oluan Hsrev irin'de konu,Sasani hkmdarlarndan Hrmz'n olu Hsrev-i Perviz, bir prenses olan irin ve Ferhat arasnda geen olaylardr.

Ahmet PAA (15.yy)

Yzyln en usta divan airi Fatihin veziri ve sohbet arkada Tek eseri Divandr. Kendisini kskananlarn iftiras yznden Fatihin gazabna urar, hapsedilir.Kerem redifli kasidesiyle Fatihin gnln alr ve cann kurtarr.
Cnma bir merhaba sundu ezelde em-i yr yle mest oldum ki gayrn merhabsn bilmedim

Ahmet Paadan:

Ahmedn gm makas kesti dilin em gibi Sana ren diyemez hlini sultn- kerem
***** Ey fitnesi ok kavli yalan yandm elinden Bir nz ile bin gnlm alan yandm elinden ***** Bizimle bir nefes insanlk eyle sorualm Gel ey per nicesin ho musun safca msn ***** Bizi hk etti heva yoluna sevda nidelim Payiml eyledi ol zlf-i semensa nidelim Kul edinmezdi gzeller bizi illa nidelim Vay gnl vay bu gnl vay gnl ey vay gnl *****

NECAT (15.yy)
stanbula yerleen ilk divan airlerindendir. 15. yzyln Ahmet Paadan sonra en usta airi Deyim ve ataszlerini kullanarak divan iirine yerel bir renk getirdi. iirimizin ran edebiyat etkisinden uzaklama sreci onunla balad. Divan vardr.Gazelleri nldr.

Sleyman ELEB (15.yy)

15.yzyldaki dn edebiyat rnn en popler eseri Vesiletn-Necat adl mevlit kitabnn yazar. Mesnevi biiminde yazlan bu eser 732 beyittir. Tevhid-Mnacat,Doum, Mucizeler,Mira, Vefat ve Dua olmak zere alt blme ayrlan eserde Hz.Muhammetin hayat anlatlr.

Vesiletn-Necat(Mevlit)

Allah dn her kim ol evvel ana Her ii sn ider Allah ona ***** Bir kez Allah dese ak ile lisn Dklr cmle gnah misl-i hazn ***** ndiler gkten melekler sf sf Kbe gibi kldlar evim tavaf ***** Dediler olun gibi hi bir oul Yradll cihn gelmi deil

Sinan PAA (15.yy)

-Ssl nesrin rn aan ve bu
tarzn ilk ustas -lk stanbul kads Hzr Beyin olu -Mderris,bilgin -Fatihin sadrazamyken bilinmeyen sebeple gzden der -Tazarruname, Marifname, Tezkiretl-Evliya Din ve tasavvuf konularnda yazlm balca eserleridir.

Tazarrunameden:
Ey gzlerin nuru,gnlleri sruru; bamzn tac,ehl-i dilin mirac! Gnl hanesinin ziyas, dil hastasnn ifas! Hayret denizine gark olann elin alc,dalalet vadisinde kalan kurtarc; azmlara yol gsterici, az isteyene bol gsterici! Bilmeyene bildirici, grmeyene grdrc; doymayan oyurucu, imeyeni kandrc; Hak saraynn kapcs, gnl evinin yapcs!

MERCMEK AHMET

(15.yy):

Sade nesrin nemli temsilcilerinden olup Kabusnameyi 2.Muratn isteiyle Farsadan yaln bir dille evirmitir. Kabusname, Sultan Keykavusun olu iin yazd bir t kitabdr.

KABUSNAMEDEN TLER
mdi bilmi ol ey oul, arap konusunda ne i diyebilirim ve ne ime diyebilirim.nk genler kimsenin szyle i grmezler. Ama eer imezsen, iki cihann faydas senin olur. Hem halk arasnda knanmazsn. Aklszlarn yapt gibi olmayacak haraketlerde bulunmazsn, maln da telef olmaz. yleyse bu mana ile yani dediklerimden tr imezsen doru olur. Velev ki itin ve doru yoldan ktnO zaman baz konulara dikkat etmek gerekecek. Ey cier kem, arap iersen ikindiden sonra i, sen sarho oluncaya kadar akam olmu olur. Halk seni sarho olarak grmez.

(16.yy)

Badat yaknlarnda Kerbela yresinde dodu. iirlerini Azeri Trkesiyle yazd. Mutluluu ak strabnda) bulur; bu yzden sevgiliye kavumak istemez. iirlerindeki lirizm ve itenlik bakmndan dnya edebiyatnn en byklerinden saylr.

Fuzulinin Eserleri
Trke Divan,Arapa ve Farsa Divan Leyla ve Mecnun : mesnevi Beng Bade: mesnevi Heft Cem (Sakiname): mesnevi Hadikats-Suada: nesir-nazm Rind Zahit: nesir ikayetname: nesir (mektup) Enisl-Kalp: kaside Hadis-i Erbain : manzum eviri

Leyla ve Mecnun
Fuzulinin en gzel eseri Eski bir Arap efsanesi Trkede ilk defa Ali ir Nevai yazd

Eserde birbirini kk yata seven iki gencin, Kays ve Leylann trajik ak hikayesi anlatlyor.Leyla bni Selam ile evlendirilir.Kays bu ayrln acsyla mecnun olur ve llere der.bni Selam lnce Leyla,Mecnuna koar ama Mecnun ilahi aka erdiinden Leylay tanmaz bile.Leyla zntsnden lr.Ardndan Leylann mezar banda Mecnun da lr.

Hadikats-Seda:Fuzulinin Kerbela faciasn anlatt mensur eseri

Ne yanar kimse bana te-i dilden zge Ne aar kimse kapm bd-i sabdan gayr ***** Ya rab bela-y ak ile kl aina beni Bir dem bela-y aktan etme cda beni ***** Ak derdiyle hoem el ek ilacmdan tabib! Klma derman kim, helakim zehri dermanndadr ***** Suya versin ba-ban glzar- zahmet ekmesin Bir gl almaz yzn tek verse bin-glzre su ***** Hk-i pyine yetem der mrlerdir muttasl Ban tatan taa vurup gezer vre su

BAK (16.yy)
Divan edebiyatnn en byk airi. Sultan-uara (airler Sultan) unvanl air. Bir syleyi, ahenk ustas. Dili bir kuyumcu titizliiyle ileyen bir air.
Renkli, gsterili hayalleri, grkemli slubu,sz sanatlarn kullanmadaki baarsyla ne kar. Ak, iki, tabiat gibi temalar iledii iirlerinde iyimser bir dnya gr vardr.

Fakir bir mezzinin olu olarak byd. ocukluunda sara rakl yapt,gizli gizli medreseye gitti. Sonunda mderris olmay baard. Kadlk,kazaskerlik gibi grevlerde bulundu. Kanuni Sultan Sleymann sohbet arkada olacak kadar saraya yaknd. En nl iiri Kanuninin lm zerine terkib-i bent biiminde yazd Kanuni Sultan Sleyman Mersiyesidir. Az ve z yazmay tercih ettii iin iir alannda tek eseri Divan oldu.
Unkapan Kprs

Badatl Ruhi (16.yy)

Badat doumlu olduu iin Badatl Ruh olarak anlmtr. Osmanl ordusunda bir sipahiydi. Eletirel tarz ve yaln slubu ile nlenmitir. En nl ve nemli eseri Terkib-i Bent isimli manzumesidir. 17 bentlik bu nl manzumeye Trk edebiyatnn nemli isimleri (eyh Galip, Ziya Paa gibi) nazireler yazmtr. Divan vardr.

TALICALI YAHYA (16.yy

Osmanl Trkesi sahasndaki en nemli Hamse airidir. Hamsesindeki en beenilen mesnevi Yusuf Zelihadr. ah Geda, Gencine-i Raz, Glen-i Envar, Usulname dier mesnevileridir. Ayn zamanda divan sahibidir. Kanuni'nin byk ehzadesi Mustafa'nn bodurulmas zerine yazd mersiyesi de nldr. Aslen asker olup yenierilik yapmtr.

Seydi Ali RES (16.yy)

Seyahat edebiyatnn en gzel rneklerinden biri olan Miratl Memalik adl eseri nldr. Basra'da, bir Osmanl donanmasn Svey'e getirmek iin, 1553 ylnda Hint Kaptan tayin edildi. Bana talihsiz olaylar geldi.1557 ylnda kara yoluyla stanbul'a dndnde, mahvolmu bir donanmann sorumlusu olmakla beraber, bana gelen olaanst olaylar yznden sulu grlmedi. Miratl-Memalikte bu olaylar ve stanbula dn servenini anlatt.

BABR AH (16.yy)
Hindistanda kurulan TrkMool devletinin hkmdardr
Gezi-an kitab olan Babrnamesi en nemli yaptdr.

PR RES (16.yy)

Kitab- Bahriye adl corafya kitab ve atlasyla nldr.

16.Yzyln Dier nemli Sanatlar HAYAL

Bakinin nlenmesine kadar devrinin en byk airi olarak tannmtr. Tek eseri Divandr.

ZAT
Baki, Hayali, Talcal Yahya gibi airlerin staddr.

SEH BEY
Osmanl Trkl sahasnda ilk airler tezkiresi olan Het Behit in yazardr.

NEF

(17.YY)

vgleri ve yergileriyle tannr. Kaside ve hiciv alannn en usta airidir. Gsterili slubu, ahenkli syleyii, mbalaal anlatm, ar bir dili olup; vmek, vnmek ve yermek konusunda snr tanmayan bir mizaca sahiptir. Divannn yan sra hicivlerini Toplad Siham- Kaza s balca yaptlardr. IV. Murat dneminde Bayram Paay hicvetmesi yznden bodurulmu, cesedi denize atlmtr.

Tahir efendi bize kelp demi ltifat bu szde zahirdir Maliki mezhebim benim zira tikadmca kelp tahirdir

NAB (17.YY)
Divan iirinde dnce iiri ya da hikemi iir rn amtr. Lirizmden uzak olmasna karn kurulua dmeyen didaktik iirler yazmtr. Akc ve przsz bir slubu vardr. Dilin sade olmas taraftardr. Hikemi gazellerinde bilgece bir syleyile birlikte yer yer toplumsal aksaklklar eletiren bir yan da grlr. Olu iin yazd t kitab olan Hayriyye adl mesnevisi, Divan, Surnamesi ve TuhfetlHaremeyni nldr. Ayrca Hayrabad adl masalms bir mesnevisi vardr.

NABNN MESNEVLER

Hayrbd:

Baltac Mehmet Paa adna, 1705-1706 civarnda Nb tarafndan kaleme alnm nl bir mesnevidir. Yazld zaman byk vgler alan mesnevinin konusu Attr'n lhNme eserindeki bir hikayeden alnmtr.

Hayriye: Nabinin oluna hitaben mesnevi biiminde yazd bir

nasihatnamedir. Nabi kendisine byk hret salayan bu eserinde din ve ahlak konularndan mesleklerin tantmna dek yaam deneyimlerini yaln bir anlatmla aktarmtr.

Surname: IV.Mehmetin ehzadeleri iin Edirnede yaplan

snnet dn elencelerini hikaye ve tasvir eden 582 beyitlik mesnevidir.

Surnameden Minyatrler

EVLYA ELEB (17.YY)

Seyahat trnde edebiyatmzn en byk yazardr. On ciltlik Seyahatname adl kitabnda Anadolu, Rumeli,Suriye, Kafkasya, ran, Avusturya, Msr, Balkanlar, Rusya.. gibi memleketlere yapt seyahatlerini anlatr. Sade bir dille ve ilgi ekici bir anlatmla yazd yaptnda sadece grdklerini ve yaadklarn anlatmam, gezdii lkelerle ilgili tarih corafya, folklor, din ve inan zelliklerini de aktarmtr. Bazen abartmaya ve mizaha kamas, kiileri ve olaylar masallatrmas, halk arasnda yaayan efsanelere yer vermesi esere renk katmaktadr. Bavurduu hikaye teknii( bugnk anlayla rportaj teknii) ilgi ekicidir

KATP ELEB (17.YY)

Bir ilim adam olan Katip elebi, didaktik amal mensur eserleriyle tannr . Arapa yazd Kefz Znun, 14500 kitab tantan bir bibliyografyadr ve en nl eseridir. Cihannma adl corafya kitab, Takvimt Tevarih ve Fezleke adl tarih kitaplar, toplumsal yaamn aksaklklarn iledii Mizanl-Hak ve DsturlAmel adl eserleri ve Trk denizciliini anlatan Tuhfetl Kibar fi Esfaril-Bihar adl eseri sade nesre yakn bir dille yazlmtr.

Cihannma: Batllarn Hac Kalfa adyla bildikleri Katip elebinin bu eseri Osmanl corafyaclnda yeni bir r amtr.

nn

17.Yzylda Dier airler

NAL: Sebk-i Hindi (Hint tarz) denilen ve an ranl airlerinde grlen, girift hayallerle oluturulan karmak slubu iirimizde ilk kullanan airdir. Gazelleriyle tannr. Divan vardr. eyhlislam YAHYA: Gazelleriyle stat kabul edilen ve Baki ile Nedimi birbirine balayan air olarak tannr. Lirizmi nkteyle yourmu, dilde sadelii, zarif, nkteli, samimi bir ifadeyi tercih etmitir. Divan vardr. NEAT: Sebk-i Hindi akmna uyan ve gazelleriyle sevilen bir airdir.

17.Yzylda Dier Nesir Yazarlar

NERGS: Ssl nesrin en ar rneklerini vermitir. Nihalistan en nemli yaptdr. VEYS: Ssl nesir yazarlarndandr. Osmanl mparatorluundaki ahlak kntsn ele ald Habname adl eseriyle tannr .Ayrca Siyer-i Veysi adyla bilinen eseri de nldr. NAMA: Kendi adyla anlan tarih trndeki eseri Osmanl tarihiliinin en gzel rneklerindendir. PEEV: Kendi adyla anlan tarih trndeki eseriyle tannr.

NEDM (18.YY)
Lale Devri airidir. Lale Devrinin zevk ve elencelerini, Kathane ve raan alemlerini dile getirdii iirlerinde canl ve kvrak bir konuma dilinin zellikleri grlr. Ona gre yaamn anlam sevmek, elenmek, gnn gn etmektir. Din ve tasavvuftan uzak bir anlayla yazd iirlerinde stanbul deimez bir mekandr. iirlerinde apknca fakat zarif bir slupla szn ettii gzelleri, klasik lleri zorlayp gerek zellikleriyle betimlemitir. Tek yapt olan Divannda en gzel iirleri ark, gazel ve kasideleridir; heceyle iir yazmas, mahallileme etkisinin bir sonucudur.

Lale Devri airi NEDM,ulusal zevkin, yerel zelliklerin ve halk Trkesinin renkleriyle belirginleen mahallileme akmnn en nemli temsilcisidir.

Eyvah! O ifte kayk ald kararm ark okuyup geti bir afet var iinde
Yok bu ehr ire senin vasf ettiin dilber Nedm Bir per-sret grnm bir hayl olmu sana

Nedim,Patrona Halil syan srasnda kan karklkta ld.

Patrona Halil syannn Fransz ressam Jean Baptiste Vanmour tarafndan yaplm resmi

EYH GALP (18.YY)

Dnce ve esin kaynaklarnn banda Mevlana gelir. Tasavvuf dncesini iirletirmi; Allah akn dile getirmitir. Hsn- Ak adl tasavvufi mesnevisi, ilahi ak yolunda kiilerin katlanmas gereken zorluklar ileyen alegorik bir eserdir. Bu eser ayn zamanda Sebk-i Hindi akmnn en baarl rneidir. Gazelleriyle de baarl olan airin dier nemli yapt Divandr

Nedir, neyin nesidir Hsn Ak? Divan edebiyatnn son byk tasavvuf mesnevisi mi, bir Mevlev derviinin "seyr slk"u mu, bir mridin isel hayat m, klasik edebiyat gelenei iinde bir reform mu, alegorik bir masal veya fantastik bir anlat m, tasavvuf dncesi mi, yoksa Tanpnar'n deyii ile "avze gibi renk ve k dolu iir" mi? Veya bunlardan hibiri deil de, Fuzl'nin Leyl v Mecnn'u gibi su katlmadk bir ak hikyesi mi? Biri mi, birka m, hepsi mi?

YRMSEKZ MEHMET ELEB (18.YY)

SEFARETNAME Haziran 1721 Paris sosyetesi, kral ve sarayllar bir kenara brakp yeni bir meraka dmtr: III. Ahmet''in XV. Louis''ye yollad eli ve eliindeki heyetin iftar sofras. Eli Yirmisekiz Mehmet elebi ve heyeti, bu ilgiye yabanc deildir. Fransa'ya ayak bastklar andan itibaren, halk onlar seyretmek iin getikleri yerlere akn etmektedir. elebi, Franszlarn sava meydanlarndaki izlenimler zerinden yarattklar Trk imgesini alt st eder: Kltr, yaam tarz, edebi bilgisi bu imgenin eksik kalan taraflarn btnler. lkemizde Bat kltryle tanmada nc kabul edilen elebi, Avrupada 'Trk modasnn yolunu am; bu akmla modadan mimariye, mzikten resme pek ok alanda Trk tarz rnler verilmitir.

FAHR DLEKCAN